Ekkemmweni Ipwom Ren An Kot Kewe Kapasen Alongolongun Alluk
“[JIowa a] akkaituk pwe kopwe pwisin efeiochuk.”—AISEA 48:17, NW.
1. Ifa ussun ewe Chon Forikich a kan ekkemmweni aramas?
LUPWEN EKKEWE sou ak ra kan achocho ngeni ar repwe weweiti ekkewe mettoch mi monomon lon unuselapen lang me fonufan, ra mairu ren watteen ewe manaman mi nom lon ekkewe mettochun lang. Ewe manaman seni ewe akkar—nge iei eu fuu mi nom lefilen watte me kukkun—a tori ukuukun “100 pilion kinsi pakutang mi pwpwung iteiten seken.” Ewe Chon For a tongeni nemeni me emmweni ekkena mettochun lang mi wenewenen watte ren an manaman mi sokkolo watteen. (Hiop 38:32; Aisea 40:26) Ifa ussun kich aramas, nge a nom rech ewe tufichin pwisin nemeni fofforuch, ewe tufichin fori minne mi pwung, ewe tufichin ekiek, me ewe tufichin miritiiti mettochun ngun? Met ewe Chon Forikich a fen ekiekieta pwe epwe emmwenikich ren? Fan tong, a ekkemmwenikich ren an kewe alluk mi unusoch me an kewe kapasen alongolongun alluk mi tekia fitifengen me mwelien letipach mi fen miritochulo.—2 Samuel 22:31; Rom 2:14, 15.
2 Kot a kan kuna pwapwa seni forian kewe mi mirit ika repwe filata ar repwe alleasochisi i. (An Salomon Fos 27:11) Ese alapalapakich pwe sipwe alleasochis ngeni ussun ekkan mwesin esor pwisin ekiekir, nge Jiowa a liffang ngenikich ewe tufichin pwisin nemeni fofforuch pwe sipwe tongeni filata fan mirit ach sipwe fori minne mi pwung.—Ipru 5:14.
3 Iei alon Jises, ewe mi unusoch le appiru Seman we, ngeni noun kewe chon kaeo: “Iwe, ami oupwe chienei, are oupwe fori minne ua erenikemi. Iwe, usap pwal chuen eita ngenikemi chon angang.” (Jon 15:14, 15) Lon fansoun lom, lom, chon kichiniwel rese pwisin nemenemeniir, nge ra chok alleasochisi alon nour kewe masta. Iwe nge, ewe mettoch chiechi a kan fisita ren pwapwaloon ekkewe sokkun lapalap mi luki ewe letip. Sipwe tongeni wiliiti chiechien Jiowa. (Jemes 2:23) Ena chiechi a kan pochokkulelo ren tong. Jises a ririfengenni alleasochis ngeni Kot me tong lupwen a apasa pwe “Are emon a tongeiei, epwe alleasochisi ai kapas, iwe, Semei we epwe tongei i.” (Jon 14:23) Pokiten ewe Sam a tongeikich me a mochen emmweniochukich, Jiowa a etiwakich pwe sipwe akkappiru an kewe kapasen alongolongun alluk lon unusen manauach.
An Kot kewe Kapasen Alongolongun Alluk
4 Ifa weween kapasen alongolongun alluk? A wewe ngeni “och kapas mi enlet: eu popun alluk, afalafal, are ekiek, nge a pwung fansoun meinisin, iwe, a awora eu alongolong ren pwal fitu alluk me afalafal.” (Webster’s Third New International Dictionary) Ach kaeofichi Paipel a pwarata pwe Semach we lon lang a kan awora popun kapasen emmwen mi weneiti fitu sokkun lapalap me foffor lon manauach. A fori ena mettoch fan iten ach sipwe feiochfochofoch. Ina eu mettoch mi tipeeu ngeni makkeien King Solomon ei, nge i emon mi fokkun mirit: “Nei, kopwe auselingaei o etiwa ai kewe kapas, pwe ierin manauom epwe chomongola. Ua aiti ngonuk ewe alen tipachem, ua emwenuk won ewe lenien fetal mi wenechar.” (An Salomon Fos 4:10, 11) Ekkewe kapasen alongolongun alluk Jiowa a awora ra kku ach riri ngeni i me chon oruch kewe, ach fel ngeni i, me fofforuch iteiten ran meinisin. (Kol Fel 1:1) Sipwe kaeo ekkoch me lein ekkena popun kapasen alongolongun alluk.
5 Iei alon Jises ussun ach riri ngeni Jiowa: “Kopwe tongei om Samol Kot ren unusen letipom, o ren unusen ngunum, o ren unusen ekiekum.” (Mattu 22:37) Kot a pwal awora kapasen alongolongun alluk mi weneiti ach foffor ngeni aramas meinisin, ese lifilifil, awewe chok ren ewe Alluk mi Ussun Kolt: “Mettoch meinisin minne oua mochen pwe aramas repwe fori ngenikemi, epwe chok iei usun ami oupwe fori ngenir.” (Mattu 7:12; Kalesia 6:10; Taitos 3:2) Iei och fon fan iten ach fel ngeni Kot: “O sipwe ekiekifichi usun ach sipwe apochokkula emon me emon lefilach lon tong o fofor-murinno. O sisap ukutiu seni ach mwichfengen.” (Ipru 10:24, 25) Nge ren minne sia foffori lon manauach iteiten ran meinisin, iei alon ewe aposel Paul: “Iwe, ika ami oupwe mongo are un, are fori och mettoch, oupwe chok fori mettoch meinisin pwe oupwe alingalo Kot ren.” (1 Korint 10:31) A pwal wor chommong, chommong kapasen alongolongun alluk lukun ekkena lon an Kot we Kapas.
6 Ekkewe kapasen alongolongun alluk, ir kapas enlet mi mammanau, me ra wenewenen lamot, iwe, chon Kraist mi mirit ra kan kait pwe repwe tongeer. Jiowa a emmweni Solomon pwe epwe makkei ei mettoch: “Kopwe fokun auselinga ai kewe kapas. Kopwe au selingom ngeni mine ua urenuk. Kosap mwut ngeni ekewe kapas repwe su senuk, nge kopwe amwochuur lon lelukom. Pun ina mine chokewe mi angei ekewe kapas repwe manau rer, inisir epwe pochokkul rer.” (An Salomon Fos 4:20-22) Ifa ussun kapasen alongolongun alluk ra sokko seni alluk? Kapasen alongolongun alluk ra awora ewe longolong fan iten an epwe fisita alluk. Alluk ra kan tichchik, me eli repwe fichiiti eu fansoun are och sokkun lapalap, nge kapasen alongolongun alluk repwe nomofocholo. (Kol Fel 119:111) An Kot kewe kapasen alongolongun alluk resap mesilo are morolo. Mi enlet minne ewe soufos Aisea a makkei fan emmwenien lang: “Iwe, ewe fetil a pwasala, ewe pon ira a morotiu, nge alon ach we Kot epwe nonom tori feilfeilachok.”—Aisea 40:8.
Ach Ekiek me Foffor epwe Longuni Kapasen Alongolongun Alluk
7 Fan chommong “kapasen ach Kot” a peseikich pwe ach ekiek me foffor epwe longuni kapasen alongolongun alluk. Lupwen emon a tingorei Jises pwe epwe awewei ewe Alluk ren kapas mi mwoch, a apasata ruu kapas mi ffatoch—eu a menlapei tong ngeni Jiowa, nge ewe eu a menlapei tong ngeni chon oruch. (Mattu 22:37-40) Lupwen a apasa ena, Jises a aloni och kapas seni aweween ekkewe popun alluk lon ewe Allukun Moses, ewe mi mak lon Tuteronomi 6:4, 5, NW: “Jiowa om Kot emon chok Jiowa. Iwe, kopwe tongei Jiowa om Kot ren unusen letipom me unusen ngunum me unusen om pochokkul.” Neman Jises a pwal ekieki an Kot emmwen mi mak lon Lifitikos 19:18. Le sopwoloon ewe puken An Salomon Afalafal, King Solomon a nounou kapas mi ffatoch, mwoch, me achunguchung le awewei ren kapas mi mwoch chommong an Kot kewe alluk: “Iwe, oupwe rong ei kapasen lesopolan: Oupwe niueiti Kot o alesochisi an kewe alluk, pun iei a fichiti aramas meinisin. Nge Kot epwe apwungu fofor meinisin, pwal iteiten fofor mi fis lemonomon, ika a murina ika a ngau.”—An Salomon Afalafal 12:13, 14; Mika 6:8.
8 Ach unusen miritiiti ekkena popun kapasen alongolongun alluk epwe tongeni alisikich pwe sipwe weweiti me apwonueta ekkewe kapasen emmwen mi tichchik. Pwal och, ika sise unusen miritiiti me lechuuni ekkewe popun kapasen alongolongun alluk, eli sisap tufichin filata minne mi pwung me eli epwe mecheres an epwe nnukunukungauelo ach luku. (Efisus 4:14) Ika sipwe lefareni ekkena kapasen alongolongun alluk lon ekiekich me letipach, sipwe tufichin mecheresin aea lupwen sipwe filata met sokkun foffor sipwe eani. Ika sipwe apwonueta ekkena kapasen alongolongun alluk fan miritoch, repwe atoto sopwoch.—Josua 1:8; An Salomon Fos 4:1-9.
9 Ach miritiiti me akkapwonueta an Paipel kewe kapasen alongolongun alluk esap ussun mecheresin ach akkapwonueta eu pinukun alluk. Pokiten sise unusoch, eli sisap mochen angang weires le ekiekiochu ekkewe kapasen alongolongun alluk. Eli sipwe tipeni an epwe wor eu alluk epwe affata met sipwe fori lupwen epwe torikich och kefil are osukosuk. Eli fan ekkoch sipwe kutta emmwen seni emon chon Kraist mi asimau—eli emon elter lon ewe mwichefel—iwe, sipwe ekiekin rong seni i wesewesen eu alluk mi weneiti ach osukosuk. Iwe nge, eli esap mak lon ewe Paipel are ekkewe puk mi longolong won Paipel wesewesen eu alluk, me inaamwo ika epwe affatetiu wesewesen eu alluk, nge eli esap fichiiti sokkun osukosuk meinisin lon iteiten fansoun meinisin. Eli kopwe chechchemeni pwe a iei ussun an emon mwan tingorei Jises: “Sense, kopwe ereni pwii pwe epwe inetifeseni am alemwir.” Sap minne Jises a muttir uwawu eu alluk fan iten an epwe pwakini anini lefilen pwipwi, nge a uwawu ei kapasen alongolongun alluk: “Oupwe nengeni o tumunukemi seni sokkun mochenian pisek meinisin.” A ina ussun an Jises awora eu kapasen emmwen mi alillisoch lon ena fansoun, iwe, a pwal ina ussun tori ikenai.—Luk 12:13-15.
10 Neman ka fen kuna aramas mi asopwisekin alleasochisi ekkan alluk pokiten ar niueiti liwinin ipweri alluk. An aramas sufoliiti kapasen alongolongun alluk a pinei ena sokkun ekiek. Nikinikin ekkewe kapasen alongolongun alluk a kan amwokutu chokewe mi nom fan nemenier ar repwe alleasochis seni letiper. Pwungun pwe ren lap ngeni ekkewe kapasen alongolongun alluk, ese kan muttir toto liwinin an aramas ipweriir. Ena mettoch a mut ngenikich ach sipwe pwarata ewe popun sia kan alleasochisi Jiowa, iwe, a pwarata wesewesen masouen letipach. Sia kuna eu kapas awewe lon porausen Josef ren an ese tipeeu ngeni puluwen Potifar we lupwen a ekiekin sike ngeni. Inaamwo ika Jiowa esaamwo awora eu alluk mi makketiu fan iten lisowu mwaal me ese affatetiu liwinin tipisin an emon lisowu ngeni puluwen emon, nge Josef a silei ekkewe kapasen alongolongun alluk mi weneiti otaen Kot ussun tuppwol lefilen chon pupulu. (Keneses 2:24; 12:18-20) Sia tongeni kuna seni minne a apasa pwe a mmen watte nemenien ekkena kapasen alongolongun alluk won manauan, iwe, iei alon: “Ifa usun, upwe fori och fofor mi fokun ngau o tipis ngeni Kot?”—Keneses 39:9.
11 Ikenai, chon Kraist ra mochen nonnom fan emmwenien an Jiowa kewe kapasen alongolongun alluk mi weneiti mettoch ra kan pwisin nemeni, awewe chok ren ewe sokkun chiechi, minen kunou, kol, me puk repwe filata. (1 Korint 15:33; Filipai 4:8) Lupwen epwe lapalapalo ach silei, weweiti, me aucheani Jiowa me an kewe minen aukuk, mwelien letipach, weween, ewe sou apwung lon letipach, epwe alisikich pwe sipwe apwonueta ekkewe kapasen alongolongun alluk mi fel fansoun meinisin, ese lifilifil met epwe fis lon manauach, iwe, lon pwal mwo nge ekkewe mettoch pwisin kich chok sia silei ussun. Iwe, lupwen sipwe nonnom fan emmwenien an Paipel kewe kapasen alongolongun alluk, sisap kutta met epwe angasakichelo seni wiisach we, wiisen ach sipwe apwonueta an Kot kewe alluk; iwe, sisap pwal appiru chokewe mi sotuni le pi ika epwe ifa ukuukun ar repwe tufichin rikilo seni ewe al mi pwung, iwe nge, resap wesewesen atai och alluk. Sia weweiti pwe ena sokkun ekiek epwe emmwen ngeni sopwongau me a eu minen efeiengau.—Jemes 1:22-25.
12 Chon Kraist mi asimau ra miritiiti pwe ren ar repwe tufichin akkapwonueta an Kot kewe kapasen alongolongun alluk, a wesewesen lamot ar repwe mochen silei ika ifa meefien Jiowa ussun och mettoch. Iei och kapasen pesepes seni ewe sou makkei kol fel: “Ami kana chon tongei Jiowa, oupwe oput minne mi ngau.” (Kol Fel 97:10, NW) An Salomon Fos 6:16-19 a eiteita ekkoch me lein ekkewe mettoch Kot a oput, iwe, iei alon: “Mi wor fisu fofor ewe Samol mi Lapalap a oput, esap fokun tipeeu ngeni: Wolamalamtekia, kapas chofana, pau mi niela aramas esap wor ar tipis, eu leluk mi ekiekieta fofor mi ngau, peche mi muttir sa ngeni fofor esepwung, eman chon pwarata mi chok apasata kapas chofana me eman mwan mi afisata fitikoko lefilen pwipwi.” Lupwen ach mochen appiru meefien Jiowa ussun ekkena mettoch epwe nemeni manauach, iwe, sipwe eorenalo ach sipwe atipeeufengenni manauach me ekkewe kapasen alongolongun alluk.—Jeremaia 22:16.
A Lamot an epwe Pwung Masouen Letipach
13 Ach silei me akkapwonueta ekkewe kapasen alongolongun alluk a pwal tumunukich seni ssaren ach sipwe elingepin lon ach fel ngeni Kot. A sokkofesen an aramas apwonueta kapasen alongolongun alluk me an epwe ssenuk ar tinikken fan iten alleasochis ngeni alluk. Jises a affata ena mettoch lon ewe Afalafal won ewe Chuuk. (Mattu 5:17-48) Chechchemeni mwo pwe chon auseling ngeni Jises, ir chon Jus, ina minne, ewe Allukun Moses epwe ita emmweni fofforur. Nge ren enletin, mi ppwor ar ekiek ussun ewe Alluk. Ra fen eoreni ar repwe menlapei ekkewe kapas mi tichchik lon ewe Alluk, nge esap wesewesen aucheaan ewe Alluk. Iwe, ra menlapei ar kewe eoreni, me ra atekiireta mwen an Kot kewe afalafal. (Mattu 12:9-12; 15:1-9) Ina popun, ekkewe aramas rese kan kait pwe repwe ekieki ussun ekkewe kapasen alongolongun alluk.
14 Nge sokko seni ena, Jises a apachalong lon ewe Afalafal won ewe Chuuk ekkewe kapasen alongolongun alluk mi weneiti limu sokkun tettelin foffor: song, pupulu me mufesen, pwon, ewe ekiekin enniwili ngeni aramas ar fofforingau, iwe, tong me oput. Lon eu me eu ekkena tettel, Jises a affata feiochun an aramas apwonueta och kapasen alongolongun alluk. A ina ussun an Jises atekiata ekkewe minen aukuk fan iten noun kewe chon kaeo. Ren chok awewe, fan iten ewe mettoch lisowu mwaal, a ngenikich eu kapasen alongolongun alluk mi tumunu esap chok fofforuch pwe pwal ekiekich me mochenich: “Ir meinisin mi nennengeni emon fefin o mochenia ngeni, ra fen lisou ngeni ren letiper.”—Mattu 5:28.
15 Ena poraus a affata pwe sisap fokkun monukalo ewe popun an a kawor an Jiowa kewe kapasen alongolongun alluk me aucheaar. Sisap fokkun sotuni le angei an Kot chen ren ewe mettoch elingeping. Jises a pwarata mwaallin ena sokkun ekiek ren an eppieta an Kot umoumoch me tong. (Mattu 12:7; Luk 6:1-11) Ika sipwe appiru an Paipel kewe kapasen alongolongun alluk, sisap sotun appiru chommong sokkun alluk mi tichchik, nge mi lu seni an Paipel kewe afalafal, me sisap pwal aumwesi aramas pwe repwe ina ussun. Nge sipwe ekilapei ekkewe kapasen alongolongun alluk ussun tong me alleasochis ngeni Kot lap seni ekkewe fofforun fel ngeni Kot mi pwa ngeni mesen aramas.—Luk 11:42.
Uwa mi Apwapwa
16 Lupwen sipwe achocho le alleasochisi Jiowa, a lamot ach sipwe miritiiti pwe an kewe alluk ra longolong won ekkoch kapasen alongolongun alluk mi sokkolo lamoter. Ren chok awewe, chon Kraist resap fel ngeni mettoch mi chofona, resap lisowu mwaal, me resap aeamwaalli chcha. (Fofor 15:28, 29) Ifa longolongun an chon Kraist kamwochunnuk won ekkena alluk? Mi fichiiti Kot ach sipwe fel ngeni i chok; sipwe tuppwol ngeni puluwach; me Jiowa ewe Chon Awora Manau. (Keneses 2:24; Ekistos 20:5; Kol Fel 36:9) Ach weweiti ekkena kapasen alongolongun alluk a kan amecheresi ach sipwe nguuri me apwonueta ekkewe alluk mi longolong woor.
17 Lupwen sipwe weweiti ekkewe kapasen alongolongun alluk me appiruur, sipwe miritiiti pwe ir mi ochiitikich. Fan chommong, feioch lon pekin aion a kan pacheri ekkewe feioch noun Kot kewe aramas ra pwapwaesini lon pekin ngun. Ren chok awewe, chokewe rese un suupwa, me a limoch manauer, me ra sufoliiti pinin chcha rese uri ekkoch sokkun samau. Iwe, pwal ussun chok, ika manauach epwe tipeeu ngeni kapas enlet mi fel, eli epwe atoto feioch lon pekin nounou moni, lon nonnomuch lein aramas meinisin, ese lifilifil, me lon ach famili. Ekkena feioch lon pekin aion ra anneta aucheaan an Jiowa kewe minen aukuk, weween, pwe ir mi wesewesen amurinnolo aramas. Nge ach akkangei ekkena sokkun feioch, esap ina populapen ach appiru an Kot kewe kapasen alongolongun alluk. Chon Kraist mi enlet ra alleasochisi Jiowa pokiten ar tongei i, pokiten a fichiiti i ar repwe fel ngeni, me pokiten ina ewe mettoch mi pwung repwe fori.—Pwarata 4:11.
18 Ach akkanomu manauach fan emmwenien an ewe Paipel kewe kapasen alongolongun alluk a kan emmwen ngeni ewe sokkun manau mi murinno seni meinisin, iwe, eli ena mettoch epwe luki aramas ngeni ewe alen Kot. Nge lamot seni meinisin, manauach epwe alinga Jiowa. Sipwe kan miritiiti pwe Jiowa wesewesen emon Kot mi tong, iwe, a mochen pwe epwe torikich mettoch mi murinno meinisin. Lupwen minne sipwe filata epwe tipeeu ngeni an Paipel kewe kapasen alongolongun alluk, iwe mwirin, sipwe kuna ifa ussun Jiowa a kan efeiochukich, iwe, sipwe meefi pwe a fen pochokkulelo ach riri ngeni i. Ewer, epwe lapalapelo ach ririin tong ngeni Semach we lon lang.
En mi Chechchemeni?
• Met weween kapasen alongolongun alluk?
• Ifa ussun kapasen alongolongun alluk ra sokko seni alluk?
• Ifa feiochun ach sipwe emmweni ach ekiek me foffor me ren ekkewe kapasen alongolongun alluk?
2, 3. Met sokkun alleasochis Kot a kan pwapwaiti?
4. Ifa ussun kopwe awewei kapasen alongolongun alluk?
5. Eiteita mwo ekkoch kapasen alongolongun alluk.
6. Ifa ussun kapasen alongolongun alluk ra sokko seni alluk?
7. Ifa ussun an Kot we Kapas a peseikich pwe sipwe emmweni ach ekiek me foffor me ren ekkewe kapasen alongolongun alluk?
8. Pwata a eu minen tumun ngenikich ach sipwe wewefichiiti ekkewe kapasen alongolongun alluk lon Paipel?
9. Pwata esap mecheres fansoun meinisin ach sipwe miritiiti me apwonueta ekkewe kapasen alongolongun alluk lon Paipel?
10. Ifa ussun ach atipeeufengenni fofforuch me ekkewe kapasen alongolongun alluk a kan pwari wesewesen masouen lon letipach?
11. Chon Kraist ra tipeni ar repwe nom fan emmwenien an Jiowa kewe kapasen alongolongun alluk fan iten met sokkun mettoch?
12. Ifa ewe mettoch mi fokkun lamot fan iten ach sipwe tufichin nom fan emmwenien kapasen alongolongun alluk?
13. Met sokkun ekiek Jises a menlapei lon an we Afalafal won ewe Chuuk?
14. Ifa ussun Jises a alisi ir mi auseling ngeni pwe repwe emmweni ar ekiek me ren ekkewe kapasen alongolongun alluk?
15. Ifa ussun sipwe tufichin tumunukich pwe esap ssenuk ach kamwochunnuk won pwungun alluk?
16. Eiteita mwo ekkan kapasen alongolongun alluk ekkoch allukun Paipel ra longolong won.
17. Met sokkun uwa mi murinno epwe tongeni fis seni ach miritiiti me apwonueta ekkewe kapasen alongolongun alluk lon Paipel?
18. Ika sia mochen ach sipwe fetaloch lon wiisach we, wiisen chon Kraist, met epwe ekkemmweni manauach?
[Box on page 28]
Wilson, emon chon Kraist seni Ghana, a rong pwe lon ekkoch ran epwe towu seni an angang. Lon ewe amuchun ranin an angang, wiisan an epwe tolu waan ewe managing director lon ewe sopai. Lupwen Wilson a kuna och moni lefoon ewe waa, noun we meilap a ereni pwe Kot a tinato ewe moni pun Wilson epwele towu seni an angang lon ena ranin. Iwe nge, pokiten an appiru an Paipel kewe kapasen alongolongun alluk fan iten foffor mi wenechar, Wilson a enniwili ngeni ewe director ewe moni. A mairu me ingelo ewe director, iwe, sap minne a chok muttir apasa pwe Wilson epwe tongeni angangfocholo, nge a pwal amweta wiisan pwe epwe emon chon ewe kumiin meilap lon ewe sopai.—Efisus 4:28.
[Box on page 30]
Rukia emon fin Albania mi lap seni 60 ierin. Pokiten och anini lon an we famili, ese fos ngeni mongeian we lon lap seni 17 ier. A poputa le kaeo Paipel ren alillisin Chon Pwarata Jiowa, iwe, a kaeo pwe chon Kraist repwe kinamwefengen me chon orur, me resap tipekoum. A iotek unusen eu pwin, iwe, a fetal ngeni imwen mongeian we, nge a terepichipich foun ngasangasan. Noun mongeian we fopwul a suuki ewe asam. A mairu ren an kuna Rukia, iwe, a eisini: “Ion ewe a malo? Met ka for ikei ie?” Rukia a apasa pwe a mochen chuuri mongeian we. Fan tipeso, neminnewe a awewei ngeni pwe an kaeo ussun ekkewe kapasen alongolongun alluk lon Paipel me ussun Jiowa a amwokutu letipan pwe epwe chafengen me mongeian we. Mwirin ar kechiu me foropachfengen, ra pwapwafengen ren ena fansoun chasefal mi sokkolo aucheaan!—Rom 12:17, 18.
[Picture on page 29]
[Picture on page 29]
[Picture on page 29]
[Picture on page 29]
“Lupwen a kuna ekkewe pwin aramas a pwereta won ewe chuuk; iwe, mwirin an mottiu, noun kewe chon kaeo ra pwereto ren; iwe, a suuki auan me a poputa le asukuler.”—MATTU 5:1, 2, NW