An Jiowa We Kapas Mi Manau
Menlapen Poraus Seni Ewe Puken Oruuen Samuel
WEWEEN ach etiwa an Jiowa nemenem pwe ach alleasochis epwe unusoch? Emon mi tuppwol a fori minne mi pwung me ren Kot fansoun meinisin? Me ren Kot, met sokkun aramas a “lelukeni lelukan”? (1 Samuel 13:14) Ewe puken Oruuen Samuel lon ewe Paipel a polueniochu ekkeei kapas eis.
Kat me Natan, ruuemon soufos mi chiechioch me King Tafit lon Israel loom, ra makkei Oruuen Samuel.a A wes makkeien ewe puk orun 1040 B.C.E., le muchuloon ekkewe 40 ierin an Tafit nemenem, me a akkaewin awewei ussun Tafit me an ririoch ngeni Jiowa. Ei poraus mi ammeseik a awewei ifa ussun eu fonu mi fitikoko me osukosuk a wiliiti eu fonu mi wouoch fan nemenien emon king mi pwora. Ussun chok eu sipai, ewe poraus a pwaralo meefien aramas seni alolloonun letiper.
TAFIT A “POPOCHOKULELA”
(2 Samuel 1:1–10:19)
Met Tafit a fori lupwen a rongorong porausen maloon Saul me Jonatan a pwaralo meefian fan iter me fan iten Jiowa. Lon Hepron, Tafit a seikita King won ewe einangen Juta. Noun Saul we, Isiposet a seikita king won ekkewe lusun einangen Israel. Tafit a “popochukulela,” me orun fisu esop ier mwirin, a seikita kingen unusen Israel.—2 Samuel 5:10.
Tafit a liapeni Jerusalem seni ekkewe chon Jepus me a wiliiti iolapen muun we. Lon an aewin sot le siwili leenien ewe pworun ewe pwon ngeni Jerusalem, a fisita fitikoko watte. Nge, a sopwoch lupwen a sotuni sefal, me Tafit a pworuk pokiten watteen an chengel. Jiowa a fori eu pwon ren Tafit fan iten eu muu. Tafit a akkufu chon koputaan me Kot a akkalisi.
Poluen Ekkewe Kapas Eis Ussun Ewe Paipel:
2:18—Met popun a mak pwe Joap me pwiin kewe ruuemon, ir noun Seruia, iner? Lon ewe Tesin Ipru, ekkewe tettelin ekkewe nau ra kan mak me ren io semen ewe aramas. Neman puluwen Seruia a muttir malo, are eli ese fich ngeni porausan an epwe kapachelong lon ewe Poraus mi Pin. A pwal tufich pwe iten Seruia a mak pun i fefinen Tafit are fefinan won pwal emon fefin. (1 Kronika 2:15, 16) Ewe chok porausen semen ekkewe ulumon pwipwi a weneiti leenien an peias lon Petleem.—2 Samuel 2:32.
5:1, 2—Mwirin nninniiloon Isiposet, ineet Tafit a seikita king won unusen Israel? Isiposet a eani wiisan king ruu ier nge eli an nemenem a poputa ekis chok mwirin Saul a malo, orun ewe fansoun Tafit a poputa an nemenem lon Hepron. Tafit a nemeni Juta fisu esop ier lon Hepron. Ekis chok mwirin an wiliiti kingen unusen Israel, a siwili iolapen ewe muu ngeni Jerusalem. Iwe, orun limu ier a lo mwirin maloon Isiposet mwen Tafit a wiliiti kingen unusen Israel.—2 Samuel 2:3, 4, 8-11; 5:4, 5.
8:2—Fitemon chon Moap ra nninniilo mwirin ewe maun lefiler me Israel? A ussun ita pwe choochoon ekkewe ra nninniilo a ffatolo ren ar aukuukuur, nge sap seni ar alleaaniir. Tafit a akoneerelo won ppwul me a atteliir. Mwirin, a angei efoch sel me a aukuukuur. Ruu aukuuk, are ruuemon seni ulumon ra nninniilo, me eu aukuuk are emon seni ulumon ra manau.
Ekkewe Lesen Fan Itach:
2:1; 5:19, 23. Tafit a eisini Jiowa mwen an a feilo nonnom lon Hepron me mwen an feilo maunei chon koputaan. Sipwe pwal kutta an Jiowa emmwen mwen sia pwungupwung won och mettoch a weneiti ach pochokkul lon pekin ngun.
3:26-30. Ach liwini ngeni aramas ewe ingau ra fori ngenikich a emmwen ngeni osukosuk mi alolilen.—Rom 12:17-19.
3:31-34; 4:9-12. Tafit ese kan mochen liwini ngeni aramas ar ingau. Iwe, sipwe ekiekin appiru i.
5:12. Sisap monuki pwe Jiowa a asukulakich ussun an kewe aal me iei ussun a suuk ngenikich ewe tufichin chiechioch ngeni i.
6:1-7. Tafit a mochen fori och mettoch mi murinno nge, lupwen a uwei ewe pworun ewe pwon won efoch wakon, a atai an Kot alluk me a sopwongau. (Ekistos 25:13, 14; Numperis 4:15, 19; 7:7-9) An Usa amwochu ewe pworun ewe pwon a pwal aiti ngenikich pwe ach mochen fori minne mi murinno esap siwili ewe lamoten ach alleasochisi an Kot kewe alluk.
6:8, 9. Lupwen a wor osukosuk, Tafit a akkom song, nge mwirin a niuokkus—neman a pwal tipi ngeni Jiowa ren ewe osukosuk. Sipwe tumunu pwe sisap tipi ngeni Jiowa pokiten ekkewe osukosuk ra ppiita lupwen sia tunaalo an kewe alluk.
7:18, 22, 23, 26. An Tafit tekisosson, an tuppwol ngeni Jiowa, me an achocho le atekiata iten Kot, ir lapalapan kewe sipwe appiruur.
8:2. Eu oesini a katowu 400 som ier me mwan a pwonueta. (Numperis 24:17) An Jiowa we kapas a pwonueta fansoun meinisin.
9:1, 6, 7. Tafit a apwonueta an we pwon. Sipwe pwal achocho le apwonueta alon met sia pwonei.
JIOWA A EFISATA FITIKOKO FAN ITEN NOUN WE MI KEPIT
(2 Samuel 11:1–20:26)
“Upwe awarato om riafou epwe pop seni pusin chon leimwom. Upwe angei pwuluom kewe o ngeni eman mi kan ngonuk, nge i epwe kon rer lepwapwala.” (2 Samuel 12:11) Met popun a katowu ei kapasen apwung? Pokiten an Tafit tipis ren Patsipa. Tafit a aier me Jiowa a omusalo an tipis, nge Jiowa ese toluelo seni Tafit mwiriloon an tipis.
Ewe monukol Patsipa a nounatiu a malo. Amnon a achou manauen fefinan, Tamar, noun Tafit won pwal emon fefin. Mongeien Tamar, Apsalom, a nnielo Amnon, ren an epwe liwini ngeni an tipis. Apsalom a rauangau ngeni seman me a pwisin apasa pwe i ewe king lupwen a nonnom lon Hepron. Tafit a su seni Jerusalem. Apsalom a kon ren engol puluwen Tafit kewe mi chuen nonnom fan iten ar repwe tumunu ewe imw. Tafit a angei sefal an nemenem mwirin Apsalom a nninniilo. Emon re Peniamin itan Sepa a u ngeni Tafit nge a pwal malo.
Poluen Ekkewe Kapas Eis Ussun Ewe Paipel:
19:29—Met popun a ina ussun lapalapen Tafit lupwen a rongorong alon Mefiposet? Lupwen a rongorong alon Mefiposet, Tafit a miritiiti pwe a mwaal an luku alon an Sipa we poraus. (2 Samuel 16:1-4; 19:24-28) Ese mwaal pwe Tafit a song pokiten a tupulo, me ese chuen mochen rongorong ussun ena poraus.
Ekkewe Lesen Fan Itach:
11:2-15. Ewe poraus mi ffat me wenewen ussun tipisin Tafit kewe a pwarata pwe ewe Paipel a wesewesen pop seni ngunun Kot.
11:16-27. Lupwen sia tipis, sisap tukumi ewe tipis ussun chok Tafit a fori. Nge, sipwe pwar ngeni Jiowa met sia fori me kutta alillis seni ekkewe elter lon ewe mwichefel.—An Salomon Fos 28:13; Jemes 5:13-16.
12:1-14. Natan a isetiu eu leenien appiru mi murinno fan iten ekkewe elter. Ra wiisen alisi ekkewe mi tipis ar repwe awenechara ar we aal. Ekkewe elter repwe forfichi lon ar apwonueta ei wiis.
12:15-23. Weweochun ewe osukosuk a tori i, a alisata an Tafit eani foffor mi pwung fan osukosuk.
15:12; 16:15, 21, 23. Lupwen a ussun ita pwe Apsalom epwe king, lamalam tekia me an mochen atekiata itan a emmwen ngeni Ahitofel, ewe sou fon mi tipatchem, an epwe u ngeni Tafit. Tipatchem, ika ese fiti tekisosson me tuppwol, a tongeni wiliiti eu sser.
19:24, 30. Mefiposet a fokkun kilisou fan iten an Tafit kirokiroch mi tong. A tipemecheres le etiwa filien ewe king ussun Sipa. Ach kilisou fan iten an Kot mwicheich epwe amwokutukich le etiwa an emmwen.
20:21, 22. Tipatchemen emon a tongeni ti seni chommong feiengau mi lapalap.—An Salomon Afalafal 9:14, 15.
AMWO EWE SAMOL MI LAPALAP “EPWE APWUNGUKEM”
(2 Samuel 21:1–24:25)
Mei wor ulungat ierin lengita pokiten an Saul tipisin nni manau ren nninniiloon ekkewe chon Kipeon. (Josua 9:15) Ren ar repwe angei liwinin ewe tipisin nni manau, ekkewe chon Kipeon ra tingor fumon lein noun Saul kewe mwan fan iten ar repwe nniirelo. Tafit a fangeniirelo ngeni ekkewe chon Kipeon, me a wes ewe lengita ren pungutiuen ran watte. Fomon mwanemmong seni Filistia “ra ninnila ren Tafit me noun kewe sounfiu.”—2 Samuel 21:22.
Tafit a tipis watte ren an fori eu census allukun Israel a pinei. A aier me filian pwe Jiowa ‘epwe apwungu.’ (2 Samuel 24:14) Pokiten ena apwung, 70,000 ra malo ren malapalap. Tafit a auseling alon Jiowa, me a wes ewe malapalap.
Poluen Ekkewe Kapas Eis Ussun Ewe Paipel:
21:9, 10—Ifa ttamen ewe fansoun Rispa a tumunu ekkewe somaan noun kewe ruuemon me noun, noun Saul kewe limon, ekkewe chon Kipeon ra nniirelo? Ra forusiirelo “lepoputan fansoun kinikin foun parli”—March are April. Inisir kewe ra nonnom won ewe chuuk. Rispa a tumunu ekkewe soma le ran me le pwin tori Jiowa a pwaralo pwe an song a kukkunetiu ren an awesalo ewe fansoun pwas. Esap wor watteen pungun ran mwen wesiloon ewe fansoun ras fan October. Iwe, neman Rispa a tumunu inisir ren limu are wonu maram. Mwirin, Tafit a alluk pwe chuun ekkewe mwan repwe peiaselo.
24:1—Met popun ewe census Tafit a akkota a wewe ngeni eu tipis watte? Ewe Alluk ese pinei forien census. (Numperis 1:1-3; 26:1-4) Ewe Paipel ese affata ewe popun Tafit a mochen alleaani ekkewe aramas. Iwe nge, 1 Kronika 21:1 a affata pwe Setan a etipetipa Tafit. Joap, meilapen ekkewe sounfiu, a silei pwe mei mwaal an Tafit fori eu census me a sotun pinei Tafit.
Ekkewe Lesen Fan Itach:
22:2-51. An Tafit kol mi ling a aiti ngenikich pwe Jiowa ewe Kot mi enlet me a fich ngeni ach lukuluk won i!
23:15-17. A kon watte an Tafit sufol ngeni an Kot kewe alluk ussun manau me chcha pwe lon ei fansoun a ukutiu seni an epwe fori och mettoch a nikinikin ataielo ewe alluk. Sia wiisen amaaraata ena esin ekiek ussun an Kot kewe alluk meinisin.
24:10. Mwelien letipen Tafit a amwokutu i an epwe aier. Mwelien letipach epwe amwokutukich le fori ussun we chok?
24:14. Tafit a silei pwe an Jiowa umoumoch a fokkun lap seni an aramas. A pwal ina ussun ach luku?
24:17. Tafit a niamam pokiten ewe riaffou an tipis a atoto ngeni unusen ewe fonu. Emon chon tipis mi aier epwe niamam pokiten ewe mwichefel a tongeni aitengau ren an tipis.
Sia Tongeni ‘Lelukeni Leluken’ Kot
Ewe oruuen kingen Israel a ‘lelukeni leluken’ Jiowa. (1 Samuel 13:14) Tafit ese fan eu tipemwaramwareiti an Jiowa kewe minen aukuk mi pwung, me ese pwisin uta me kaimulo seni Kot. Iteiten fansoun Tafit a tipis, a pwaralo an tipis, etiwa ewe kapwung, me awenechara an kewe foffor. Tafit emon mwan mi tuppwol. Sipwe tipatchem ika sipwe appiru i, akkaewin lupwen sia tipis.
Porausen manauen Tafit a affata pwe ach etiwa an Jiowa pwungun nemeni mettoch meinisin a wewe ngeni ach etiwa An kewe minen aukuk mi weneiti pwung me mwaal, me ach achocho le apwonuureta. Sia tongeni fori ena. Sia kilisou ren ekkewe lesen sia kaeo seni lon ewe puken Oruuen Samuel! Ren enletin, ei poraus mi pop seni ngunun Kot a wesewesen manau me manaman.—Ipru 4:12.
[Footnote]
a Inaamwo ika Samuel ese makkei ei puk nge, a iteni Oruuen Samuel pun, me loom, ekkewe ruu puk ra makkelong lon eu chok taropwe mi numulo lon ewe Tesin Ipru. Samuel a makkei lape-ngeni ewe puken Aewin Samuel.
[Sasing lon pekin taropwe 28]
Chechchemenien io a anukuchara an nemenem a alisata an Tafit amwochu tekisosson
[Sasing lon pekin taropwe 30]
“Upwe awarato om riafou epwe pop seni pusin chon leimwom”
[Sasing lon pekin taropwe 30]
Patsipa
[Sasing lon pekin taropwe 30]
Tamar
[Sasing lon pekin taropwe 30]
Amnon