Met A Efisi Pwe Manauach Epwe Lamot?

“Oupwe niueiti Kot o alesochisi an kewe allük.” ​—SALAF. 12:13.

1, 2. Ifa ussun sipwe küna feiöch seni ach käkkäeö ewe puken Än Salomon Afalafal?

ANCHANGEI emön mwän ese osupwangen och mettoch. I emön meilap mi iteföülo, fokkun wöüöch me lein chon fönüfan, me tipatchem seni meinisin lon täppin we. Iwe nge, inaamwo ika a fokkun tufich, nge a chüen chök eisini pwisin i, ‘Met a efisi pwe manauei epwe lamot?’

² Ena mwän a wesewesen manau ülüngät ngeröü som ier loom. Itan Salomon, me lon ewe puken Än Salomon Afalafal, a mak pworausen an kükkütta aücheaan manauan. (SalAf. 1:13) Sipwe tongeni käeö chommong lesen seni minne a fis lon manauan. Enlet, ewe tipatchem mi nom lon ewe puken Än Salomon Afalafal epwe älisikich le manaueni ewe sokkun manau mi lamot chapur.

“Turufi Äsepwäl”

3. Sipwe mirititi menni pworaus mi alolilen ussun manauen aramas?

³ Salomon a aweweei pwe Kot a föratä chommong mettoch mi lingöch woon fönüfan, esap wor sopwoloon ach pwapwaesini amwararer. Iwe nge, ese tufich ach sipwe etittina förien Kot kewe meinisin pun manauach a kon mwochomwoch. (SalAf. 3:11; 8:17) Ussun ewe Paipel a apasa, ränin manauach a chokisikis me ra mwittir ässilo. (Hiop 14:1, 2; SalAf. 6:12) Ei pworaus epwe itä amwökütükich le äeäfichi manauach ren tipatchem. Ese mecheres, pun än Setan fönüfan a kan sotun etipetipakich pwe sipwe rikilo seni ewe alen pwüng.

4. (a) Met weween ewe fos “pöön”? (b) Sipwe kapas ussun ekkoch mettoch aramas ra kan achocho ngeni. Ikkefa?

⁴ Ren an epwe menlapei feiengaüen ach asolapa ränin manauach, Salomon a nöünöü ewe kapas “pöön” lap seni fän 30 lon Än Salomon Afalafal. Ewe kapasen Ipru mi aföü ngeni “pöön” a weneiti och mettoch mi lamotongaü, lamot-mwääl, are aücheangaü. (SalAf. 1:2, 3) Fän ekkoch, Salomon a nöünöü ewe kapas “pöön” pwe epwe chök wewe ngeni “turufi asepwal.” (SalAf. 1:14; 2:11) A ffatöch pwe än emön sotun turufi äsepwäl a chök lamotongaü. A chök sopwongaü pun esor met ena a resin achocho le turufi. Än emön chechchei mettoch nge ese fiti tipatchem epwe chök lamot-mwääl. Sisap asolapa manauach mi kon mwochomwoch iei woon ekkewe mettoch mi chök pöön. Ina minne, sipwe nengeni ekkoch än Salomon kewe kapas awewe ussun ekkewe mettoch aramas ra chechchei pwe site mwäällilo. Akkom, sipwe nennengeni än aramas alamota pwapwaan inisiir me pisek. Mwirin, sipwe kapas ussun aücheaan angang mi apwapwai Kot.

Ach Achocho le Chei Pwapwaan Inisich Epwe Efisi Ach Chengel?

5. Ia Salomon a kütta pwapwa me ia?

⁵ Ussun chök chommong aramas ikenäi, Salomon a achocho le chechchei pwapwaan inisin. A makkei: “Üsap pwal epeti seniei sokun pwapwa.” (SalAf. 2:10) Ia a kütta pwapwaan inisin me ia? Me ren Än Salomon Afalafal sopwun 2, a ‘apwapwai inisin ren an ün wain’ nge ese ünümmong, a pwal föri tänipi, aüetä chommong imwan kewe, aüseling ngeni köl, me pwapwaesini möngö mi annö.

6. (a) Met popun esor ngaüen ach sipwe pwapwaesini ekkoch mettoch mi mürinnö lon manauach? (b) Ren ach asösö me kukkunou, pwata sipwe itepök me ruuepek?

⁶ Ewe Paipel a itä apwüngü ach sipwe eti chienach kewe le pwapwa? Aapwi. Awewe chök, Salomon a makkei pwe a mürinnö än aramas repwe möngö me ün, repwe pwal pwapwa lon ar angang weires, pun ina eü liffang seni Kot. (Älleäni Än Salomon Afalafal 2:24; 3:12, 13.) Pwal och, Jiowa a pwisin etiwa ekkewe säräfö pwe repwe ‘pwapwa me letiper epwe meseik’ fän mirit. (SalAf. 11:9) A lamot ngenikich asösö me minen apwapwa mi limelimöch. (Apöpö ngeni Mark 6:31.) Iwe nge, esap ina äkkäeüin popun manauach. Nge ach asösö me kukkunou epwe ussun chök okasi. Kopwe tipeeü pwe inaamwo ika emön a efich okasi mi ngar, nge ika a chök mömmöngö okasi, esap chüen sani me esap fokkun öchiti inisin. Pwal ina chök ussun, Salomon a küna pwe än aramas chechchei chök pwapwaan fönüfan a wewe ngeni “turufi äsepwäl.”​—SalAf. 2:10, 11.

7. Pwata sipwe filiöchü met sipwe föri atun kukkunou?

⁷ Pwal och, sap meinisin sokkun kukkunou ra mürinnö. Chommong ra wesewesen älimengaüa ach ekiek me aingaüa ach riri ngeni Jiowa. Fite milion aramas ra pwisin efisi ar riäfföü chapur pun ra ‘chök mochen kütta pwapwaan inisiir’ ren ar äeämwäälli säfeien opuchopuch, ünüpuch, are pelei? Fän kirekiröch, Jiowa a öüröürakich pwe ika sipwe mut ngeni letipach are mesach ar repwe emmwenikich ngeni minne mi efeiengaü, sipwe küna pwününgaüan.​—Kal. 6:7.

8. Pwata sipwe tipatchem ika sipwe etittina alen manauach?

⁸ Pwal eü, ika a kon ssenük ach chechchei minen apwapwa, epwe eppeti ach eteneki mettoch mi lamot chapur. Chechchemeni mwo pwe manauach a mwochomwoch me mwittir ässilo, me esor anükünük pwe sipwe pöchökkül lon pekin aion me esap wor osukosuk. Ina pwata, ussun Salomon a pwal erä, epwe mürinnö ach sipwe fiti felin mi mä, äkkäeüin mäloon emön Chon Kraist mi tuppwöl, lap seni ach sipwe feilo ngeni “imwen chon meseik.” (Älleäni Än Salomon Afalafal 7:2, 4.) Pwata? Pun atun sipwe aüseling ngeni ewe afalafal me eteneki manauen nöün Jiowa chon angang mi tuppwöl mi kerän mälo, epwe amwökütükich ach sipwe etittina pwisin manauach. Mwiriloon, sipwe ekieksefäl woon minne sia kan akkomwa lon manauach fän iten ach sipwe tipatchem le manaueni lusun manauach.​—SalAf. 12:1.

Sipwe Itä Meefi Menemenöch Ren Pisek?

9. Met Salomon a mirititi ussun än pisekisek?

⁹ Salomon, i emön mi fokkun wöüöch me lein chon fönüfan lupwen a makkei Än Salomon Afalafal. (2 Kron. 9:22) A tufichin angei mettoch meinisin minne a mochen. A makkei: “Meinisin mine mesei a mocheniaiti üa chök angei.” (SalAf. 2:10) Iwe nge, a küna pwe pisek chök esap atoto menemenöch. A mirititi pwe “Eman mi efich moni esap menemenöch ren an moni tolong, nge eman mi efich wöü esap pwal menei mine a tori.”​—SalAf. 5:10.

10. Met epwe atoto rech menemenöch me wöüöch mi enlet?

¹⁰ Inaamwo ika a mwittir morolo aücheaan pisek, nge aramas ra chüen akkachocho ngeni. Lon Merika, lon eü kütten ekiekin aramas, 75 persentin ekkewe chon fiti sukul tekia ükükün eü ier, ra apasa pwe ra äkkäeüin achocho ngeni ar repwe “wöüöch.” Iwe nge, inaamwo ika repwe angei minne ra achocho ngeni, nge repwe wesewesen pwapwa? Sap fansoun meinisin. Ekkoch sou käeö ei pworaus ra küna pwe än aramas alamota moni me pisek chök a aweiresi ar repwe wesewesen pwapwa me menemenöch. Loom loom, Salomon a fen weweiti ena mettoch. A makkei: “Üa achufengenni silifer me kolt fän itei, pwal chommong sokkun wöün king me fönü . . . Iwe, nennengeni! Meinisin a pöön, a ussun chök turufi äsepwäl.”a (SalAf. 2:8, 11, NW) Iwe nge, ika sipwe äeä manauach le angang ngeni Jiowa ren unusen letipach me angei an feiöch, sipwe enletin wöüöch.​—Älleäni SalF. 10:22.

Met Sokkun Angang Epwe Efisi Pwapwa Enlet?

11. Met ewe Paipel a apasa ussun aücheaan angang?

¹¹ Jises a apasa: “Semei a chök akangang tori ikenai, pwal ina usun ngang üpwe chök akangang.” (Jon 5:17) Esor tipemwaramwar pwe Jiowa me Jises ra pwapwa ren ar akkangang. Ewe Paipel a apworausa än Jiowa pwapwaiti an angangen föratä läng me fönüfan lupwen a erä: “Iwe, Kot a nengeni meinisin mine a föri o küna pwe a fokun öch.” (Ken. 1:31) Ekkewe chonläng ra “mweireir fän pwapwa” lupwen ra küna mettoch meinisin minne Kot a föri. (Hiop 38:4-7) Salomon a pwal weweiti aücheaan angang mi lamot.​—SalAf. 3:13.

12, 13. (a) Ifa ussun rüüemön mwän ra pwäri pwapwaan ar angang weires? (b) Met popun aramas repwe tongeni lichippüng ren ar angang?

¹² Chommong aramas ra weweiti aücheaan ar angang weires. Awewe chök, José, emön sou chünga mi iteföülo, a apasa, “Lupwen ka tongeni peiniti ewe lios ka küna lon tupwuom, a ussun itä nge ka fen tiketä woon eü chuuk mi fokkun tekia.” Miguel,b emön chon sopai, a erä: “Sia meefi pwapwa seni ach angang pun sia tongeni atufichi manauen ach famili. Sia pwal pwapwa pun sia apwönüetäöchü wisach.”

¹³ Iwe nge, aramas ra kan chipwang ren chommong sokkun angang a lu woor. Fän ekkoch, aramas ra letipengaü are küna pwüngüngaü lon ar kewe leenien angang. Ussun Salomon a apasa, eli emön a tinikkop, nge pokiten a pach ngeni meilapen ewe angang, a feiöchüni feiöchün ewe chon angang mi angang weires me chofo. (SalAf. 2:21) Pwal ekkoch mettoch epwe efisi lichippüng. Eli le poputään eü sopai, a wor äpilükülük pwe epwe watte winnan, nge pokiten a ngaüolo mwökütükütün ewe mwu are serengaü, epwe sopwongaü ewe sopai. “Pun serengaü a toriir meinisin.” (Älleäni Än Salomon Afalafal 9:11, NW.) Fän chommong, emön a öttüres pwe epwe win lon pekin sopai, nge mwiriloon, epwe song me letipengaü, pun a küna pwe an angang weires a “usun chök turufi asepwäl.”​—SalAf. 5:16.

14. Menni angang a wesewesen atoto rech pwapwa mi enlet?

¹⁴ Mei wor och sokkun angang esap elichippüngükich? José, ewe sou chünga sia fen kapas ussun, a apasa: “Mwirin fitu ier, ekkewe lios repwe tongeni pöütülo are talo. Nge esap ina ussun ren ekkewe mettoch sia föfföri lon ach angang ngeni Kot. Ren ai älleäsochisi Jiowa le afalafala ewe kapas allim, üa älisi le föratä och mettoch epwe nomofochelo​—Chon Kraist mürinnö mi niuokkusiti Kot. A kon aüchea.” (1 Kor. 3:9-11) Miguel a pwal apasa pwe a fokkun pwapwaesini an afalafala pworausen ewe Mwu lap seni an angang lon kompeni. A erä, “Esor och pwapwa a lap seni pwapwaan om äiti ngeni emön enletin eü pworausen Paipel me ka küna pwe a wesewesen kküü letipan.”

“Kopwe Fangafangöch”

15. Met a efisi pwe manauach epwe lamot?

¹⁵ Le muchuloon ach ei pworaus, met sipwe erä a wesewesen efisi lamoten manauach? Sipwe meefi menemenöch ika sipwe äkkäeä ränin manauach mi mwochomwoch lon ei ototen mettoch pwe sipwe föfför-mürinnö me apwapwai Jiowa. Sipwe tongeni ämääraatä ach pacheöch ngeni Kot, äiti ngeni nöüch kewe semirit kapasen emmwen seni Paipel, älisi aramas ar repwe silelo Jiowa, me ämääraatä chiechiöch lefilach me pwiich kewe. (Kal. 6:10) Ekkeei sokkun föfför ra wesewesen aüchea me ra atoto feiöch ngeni chon föri. Salomon a eäni eü kapas awewe ussun aücheaan ach föfföri minne mi mürinnö. A apasa: “Kopwe fangafangöch ngeni aramas, pun mürin chomong rän kopwe angei liwinin.” (SalAf. 11:1) Jises a pesei nöün kewe chon käeö: “Oupwe fangelo, o repwe fangoto ngenikemi.” (Luk 6:38) Iwe, Jiowa a pwon pwe epwe liwini ngeni iir kewe mi föfför-mürinnö ngeni aramas.​—SalF. 19:17; älleäni Ipru 6:10.

16. Ineet fansoun a kon mürinnö ach sipwe akkota met sia mochen apwönüetä lon manauach?

¹⁶ Ewe Paipel a pesekich ach sipwe filiöch le säräfööch ussun äeään manauach. Epwe ina ussun sipwe tti senikich lichippüng atun sipwe chinnapelo. (SalAf. 12:1) A ifa me watteen alolilenin ika sia asolapa ekkewe ierin manauach mi mürinnö seni meinisin fän iten ach sipwe chei pwapwaan fönüfan, nge mwirin sia küna pwe a ussun chök ach sotun turufi äsepwäl!

17. Met epwe älisuk le filiöchü ewe alen manau mi mürinnö seni meinisin?

¹⁷ Ussun emön sam mi tong, Jiowa a mochen om kopwe pwapwaesini manauom, föfföröch, me tti sonuk minne epwe efisi letipeta. (SalAf. 11:9, 10) Met epwe älisuk? Filatä pwe kopwe alapalo om angang ngeni Jiowa me angang weires le apwönüetä. Arapakkan 20 som ier loom, Javier epwe filatä ika epwe achocho ngeni ewe angangen tokter are ewe angangen afalafal full-time. A apasa: “Inaamwo ika angangen emön tokter a lamot, nge esor och mettoch a löllö ngeni ai pwapwa lupwen üa älisi ekkoch aramas ar repwe silei ewe enlet. Ai angangen afalafal full-time a atufichi ai upwe unusen pwapwaesini manauei. Üa chök namanamelo pwe use poputä le pioneer seni chök me loom.”

18. Pwata manauen Jises woon fönüfan a kon lien lamot?

¹⁸ Iwe, ifa ewe mettoch mi aüchea seni meinisin sipwe achocho le angei? Ewe puken Än Salomon Afalafal a apasa: “Iteüöchün eman a mürina seni lö mi aüchea, nge ränin än eman mäla a aüchea seni ränin an uputiu.” (SalAf. 7:1) Manauen Jises a pwäri enletin ena pworaus lap seni meinisin. Jises a fokkun itöch me ren Jiowa. Lupwen Jises a mälo lon an tuppwöl, a ännetatä än Seman we pwüüng le nemenem me a awora ewe möön kepich mi suuki ewe alen amanau ngenikich. (Mt. 20:28) Atun manauen Jises mi chök mwochomwoch woon fönüfan, a isetiu eü leenien äppirü mi unusöch ren ewe sokkun manau mi wesewesen lamot, iwe, sipwe achocho le äkkäppirü.​—1 Kor. 11:1; 1 Pit. 2:21.

19. Ifa än Salomon fön mi tipatchem?

¹⁹ Kich sipwe pwal tongeni itöch me ren Kot. Ach üöch mwen mesen Kot a fokkun aüchea lap seni wöün fönüfan. (Älleäni Mattu 6:19-21.) Iteiten rän, sipwe kütta ifa ussun sipwe föfföröch mwen mesen Jiowa, me efeiöchü pwisin manauach. Awewe chök, sipwe tongeni äiti ngeni aramas ewe kapas allim, apöchökküla ach pwüpwülü me ach famili, me apöchökkülatä ach ririöch ngeni Jiowa ren ach pwisin käkkäeö Paipel me fiffiti mwich. (SalAf. 11:6; Ipru 13:16) Iwe, ka mochen pwapwaesini ewe sokkun manau mi wesewesen aüchea? Ika ina, akkapwönüetä än Salomon fön, a erä: “Oupwe niueiti Kot o alesochisi an kewe allük, pun iei a fichiti aramas meinisin.”​—SalAf. 12:13.

[Footnotes]

How Would You Answer

• Met epwe achchüngükich pwe sipwe ekilonei met sipwe achocho ngeni lon manauach?

• Epwe ifa ekiekich ussun lamoten chei pwapwaan fönüfan me pisek?

• Met sokkun angang epwe efisi ach meefi lamoten manauach?

• Ifa ewe mettoch mi aüchea sipwe achocho le eäni?

[Sasing lón pekin taropwe 26]

Pwata sipwe pwapwa ren ach fiffiti ewe angangen afalafal?

[Sasing lón pekin taropwe 28]

Ifa Ussun Kopwe Pölüweni?