Mi Tufich án Tong Epwe Likiitú?

1, 2. Ié kewe repwe kúna feiéch seni ar káéfichi ewe puken Än Salomon Köl me pwata? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

IEI meefien emén mwán mi ásimaw fán iten eú pean pwúpwúlú a kerán apwúpwúlúwer: ‘Ra nennefengen me kamwéchfengen. Mwa met mwa ra fókkun tongfengen!’ Nge a pwal ekieki: ‘Ar pwúpwúlú epwe tongeni likiitú fán sókkópaten sóssót? Lupwen ra pwúpwúlú fite ier, ar tong epwe péchékkúleló are apwangapwangoló?’ Ewe tong enlet lefilen emén mwán me emén fefin a fókkun múrinné lupwen ar pwúpwúlú a likiitú. Iwe nge, pokiten chómmóng pwúpwúlú ra mufesen, eli sipwe ekieki: “Mi tufich pwe ewe tong lefilen pwúpwúlú epwe likiitú?”

² Pwal mwo lón Israel lóóm lón fansoun King Salomon we, a weires án aramas repwe kúna ewe sókkun tong mi likiitú. Iei met Salomon a apasa usun met a fiffis lón an we fansoun: “Üa küna eman chök mwän mi mirit lein engeröü aramas, nge üsap küna eman fefin mi mirit leir. Iei chök mine üa wesewesen küna: Kot a föri aramas pwe repwe wenechar, nge aramas ra püsin ekiekietä föför mi rikirik.” (SalAf. 7:26-29) Lap ngeni, pokiten etipetipaen ekkewe fin ekis chón fel ngeni Paal, aramas ra ngawóló lón ena fansoun ina popun a weires ngeni Salomon an epwe kúna emén mwán are emén fefin mi liméch manawan.a Nge minne Salomon a makkeei 20 som ier me mwan, lón ewe puk Än Salomon Köl a pwáraatá pwe mi tufich an epwe wor ewe sókkun tong mi likiitú lefilen emén mwán me emén fefin. A áweweéchú napanapen ena tong me ifa usun repwe pwáraatá. Ekkewe mi pwúpwúlú me ekkewe mi lipich Chón Kraist ra tongeni káé chómmóng mettóch usun ena esin tong ren ar káéfichi ena puken Än Salomon Köl.

A TUFICH AN EPWE WOR TONG MI LIKIITÚ!

3. Pwata mi tufich an epwe wor ewe esin tong mi likiitú lefilen emén mwán me emén fefin?

³ Álleani Án Salomon Köl 8:6. Lón ekkóch afféwún Paipel ra áweweei tong usun “ngetengetan Jiowa.” Pwata? Pún I populapen ena sókkun tong. A féri aramas lón pwisin napanapan pwe repwe tongeni pwáraatá tong. (Ken. 1:26, 27) Lupwen Kot a ngeni Atam ewe áeménún fefin Efa, Atam a fókkun pwapwa me a apasawu meefian lón kúkúún kapas. Ese mwáál Efa a pwal meefi pwe i a pacheéch ngeni Atam, ewe mwán Efa a “pop seni.” (Ken. 2:21-23) Pokiten Jiowa a fen atufichi aramas le pwáraatá tong, iwe mi tufich an epwe wor ewe sókkun tong mi núkúchar me likiitú lefilen emén mwán me emén fefin.

4, 5. Apwóróusa pwóróusen ewe puken Än Salomon Köl.

⁴ Än Salomon Köl a áweweéchú ewe tong lefilen emén mwán me emén fefin. Pwóróusen ena kél usun ewe tong lefilen emén fépwúl lón ewe sóópw itan Sulam me néún we áchengicheng emén alúwél chón masen siip. Pokiten Salomon a sani ewe fépwúl, iwe ra wato lón ewe tento Salomon a nóm ie, ikewe a kkan ngeni ewe tánipi ewe fépwúl a túmúnú. Lupwen Salomon a sótun etipetipa, ewe fépwúl a affata pwe mi fen wor emén a fókkun tongei. (SalK. 1:4-14) Ewe alúwél a feiló ikewe ie ewe fépwúl a nóm ie me ra pwárfengeni ar tong lón kapas.​—SalK. 1:15-17.

⁵ Salomon a liwiniti Jerusalem, me a uwei ewe fépwúl nge ewe chón masen siip a pwal tapweló mwirin. (SalK. 4:1-5, 8, 9) Ese wor och mettóch Salomon a féri me apasa a tongeni siwili meefien ewe fépwúl. (SalK. 6:4-7; 7:1-10) Iwe ló, ló, ló Salomon a mut ngeni an epwele liwiniti leenian. Ewe kél a muchúló ren án ewe fépwúl áneán pwe néún we áchengicheng epwe ‘müttir feito ren usun chök eman chia.’​—SalK. 8:14.

6. Pwata a weires le silei ié ewe a fós lón ewe puken Än Salomon Köl?

⁶ A fókkun éch masouen ewe puken Än Salomon Köl. Ewe Paipel a fen áweweei pwe ina ewe “köl mi öch seni ekewe köl meinisin.” Nge lón an kana kél, mi weires ach sipwe silei ika ié a fós. (SalK. 1:1) Salomon ese affata ié kewe ra fós pún a mochen pwe échún kúkúún ewe kél epwe pwá lap seni an epwe apachaalong chómmóng pwóróus mi tichik. Nge, sia chúen tongeni silei ié a fós ren met ra apasa.

ÓM KAPASEN TONG A “MÜRINA SENI WAIN”

7, 8. Ifa usun ewe chón masen siip me ewe fépwúl ra apasafengeni kapasen tong lefiler? Áweweei.

⁷ Än Salomon Köl a masou ren án ewe fépwúl me ewe chón masen siip pwáraatá ar tong lefiler. Inaamwo ika mi sókkóló itiitin ekkewe kapas pokiten an a mak 3,000 som ier lóóm, nge mi alóllóól weween ekkena kapas, me sia tongeni weweiti ar kewe memmeef ra pwáraawu. Áwewe chék, ewe chón masen siip a mwareiti cháicháin lón mesen ewe fépwúl pwe ra usun “föün mesen lisom” are úúk. (SalK. 1:15) Nge ewe fépwúl a aléllééi mesan ewe chón masen siip ngeni pwisin ewe lisom, nge esap ngeni féún mesan. (Álleani Än Salomon Köl 5:12.) Chóchólun lón mesen ewe chón masen siip me lón pwechepwechen mesan a fókkun lingéch usun chék emén lisom mi chól a tútú lón milik.

⁸ Ar kana kapasen tong meinisin ese chék weneiti liéchúr are átéchúr. Nengeni met ewe chón masen siip a pwal apasa usun napanapen án ewe fépwúl fós. (Álleani Än Salomon Köl 4:7, 11.) A erá: “Tinawom a sup ren chönün ächi, nge chönün chunen me milik ra nonom fän chönawom.” Me ren, án ewe fépwúl kapas a fókkun múrinné me ekinamwe usun annéén milik me ngaren honey ewe mi fókkun anné seni meinisin. A ffat pwe lupwen a ereni ewe fépwúl pwe ‘a wesewesen liöch, esap fokun wor och terin’ ese chék fósun liéchún neminna.

9. (a) Met a kapachelong lón ewe sókkun tong lefilen ekkewe pwúpwúlú? (b) Pwata a lamot pwe ekkewe pwúpwúlú repwe pwáppwáratá ar tong lefiler?

⁹ Ewe kókkótun pwúpwúlú esap chék eú etipeeú nge ese wor tong lón. Nge ren enletin, án Chón Kraist pwúpwúlú a silleló ren tong. Met sókkun tong ena? Itá ina ewe sókkun tong epwe nóm fán emmwenien ekkewe kapasen emmwen lón Paipel? (1 Joh. 4:8) Mi pwal weneiti ewe sókkun tong lefilen chón ewe famili? Ina ewe sókkun tong mi nóm lefilen ekkewe chiechi mi enlet? (Joh. 11:3) Itá ina ewe esin tong a fis atun emén mwán me emén fefin ra sanifengeniir? (SalF. 5:15-20) Ren enletin, meinisin ekkena napanap ra pwáló lón eú pwúpwúlú a wor ewe tong mi likiitú lón. Sia tongeni meefi ena tong ika emén a pwáraatá. A fókkun lamot pwe ekkewe pwúpwúlú resap mut ngeni osukosuken manawer iteiten rán an epwe pineir le pwáppwáratá ar tong lefiler. Ekkena sókkun ra tongeni álisatá núkúnúkéchún me pwapwaan ewe pwúpwúlú. Lón ekkóch fénú, ra fen aotaló ié kewe repwe pwúpwúlú, iwe ewe mwán me ewe fefin rese kon lien sissilefengeniir me mwen ewe ránin apwúpwúlú. Ika ekkena pwúpwúlú ra mirititi lamoten ar repwe apasawu ar kapasen tong lefiler iwe ar tong epwe péchékkúleló me epwe múrinnéló ar pwúpwúlú.

10. Ifa usun án ekkewe pwúpwúlú apasawu ar kapasen tong lefiler a apéchékkúla ar pwúpwúlú?

¹⁰ Mi éch ika ekkewe pwúpwúlú repwe pwáppwárfengeni ar tong lefiler. King Salomon a ereni ewe fépwúlún Sulam epwe féri fán itan ‘fout seni kolt me silifer.’ A mwareiti i me ereni pwe “a tinöch usun maram o saramaram usun akkar.” (SalK. 1:9-11; 6:10) Nge ewe fépwúl a amwéchú an tuppwél ngeni néún we áchengicheng ewe chón masen siip. Met a apéchékkúla me oururu ewe fépwúl lón ewe fansoun ra towaufesen? (Álleani Än Salomon Köl 1:2, 3.) Ina an chechchemeni án ewe chón masen siip apasawu an kapasen “tong.” Me ren ewe fépwúl, án ewe chón masen siip kewe kapasen tong “a mürina seni wain,” a fókkun apwapwaai letipan me itan we mi ekinamwei usun “lö mi niiniila” wóón mékúran. (Kölf. 23:5; 104:15) Ewer, án ekkewe pwúpwúlú chechchemeni ar kewe kapasen tong lefiler epwe tongeni apéchékkúla ar tong. A ifa me watteen lamoten án ekkewe pwúpwúlú pwáppwáratá ar tong lefiler!

‘OUSAP AOSUKOSUKAEI’

11. Met ekkewe Chón Kraist lipich ra tongeni káé seni alon ewe fépwúl ngeni ekkewe fefin mi nóm lón imwen ewe king?

¹¹ Än Salomon Köl a awora ekkewe lesen fán iten ekkewe Chón Kraist mi lipich, ákkáeúin fán iten chókkewe ra ekiekin pwúpwúlú. Ewe fépwúl ese sani Salomon. Iei alon ngeni ekkewe fefin mi nóm lón imwen ewe king pwe repwe pwon: ‘Ousap aosukosukaei tori ai upwe pwisin meefi ai tong ngeni emén.’ (SalK. 2:7; 3:5, NW) Pwata? Pokiten ese pwúng án emén epwe poputá le chék sani emén ese lifilifil. Ina minne, emén Chón Kraist mi mochen pwúpwúlú epwe tipachem ika epwe mosonottam le witiwit fán iten ewe emén a tongeni enletin tongei.

12. Met popun ewe fépwúlún Sulam a tongei ewe chón masen siip?

¹² Pwata ewe fépwúlún Sulam a tongei ewe chón masen siip? Pwúngún pwe ewe chón masen siip i mi átéch usun “eman chia,” péún a péchékkúl usun chék ekkewe “fochun kolt” me pechen kewe iir mi napéch me péchékkúl usun “chök ür seni ewe fau itan alapaster.” Nge i ese chék átéch me péchékkúl. Me ren ewe fépwúl, ‘ätena mi wor tongan me ren a nom lein ekkewe alüal usun chök efoch apel lein wöllap.’ Ika ena fépwúl mi tuppwél ngeni Jiowa a ina usun meefien ngeni ena alúwél, iwe ese mwáál, átena mi pwal tongei Jiowa.​—SalK. 2:3, 9; 5:14, 15.

13. Pwata ewe chón masen siip a tongei ena fépwúl?

¹³ Nge ifa usun ewe fépwúlún Sulam? I a fókkun liéch, emén king a sani nge ena king lón ena atun a ‘wor wone kiwin me walik ülüpwülüan, pwal föpwül resap lea.’ Nge ena fépwúl a meefi pwe i a chék usun “epö pön rous seni Saron,” weween ewe esin péén irá mi chék pwúkúfetál. A fókkun tipetekison. Ina popun me ren ewe chón masen siip i mi kkóló aúchean “usun chök epö pön kiop lein iräfölüföl.” A tuppwél ngeni Jiowa.​—SalK. 2:1, 2; 6:8.

14. Met ekkewe lipich Chón Kraist mi ekiekin pwúpwúlú ra tongeni káé seni ewe fépwúlún Sulam me ewe chón masen siip?

¹⁴ Ewe Paipel a awora ei kapasen fén ngeni Chón Kraist pwe repwe pwúpwúlú “lon chok ewe Samol.” (1 Kor. 7:39, Testament Mi Fö) Emén mi lipich mi mochen pwúpwúlú itá esap poputááni och riri ngeni emén chón lúkún nge epwe chék kútta pwúlúwan lein ekkewe mi tuppwél ngeni Jiowa. Pwal och, mi lamot ekkewe pwúpwúlú repwe tuppwél me lúkúlúkú Kot ren an epwe wor kinamwe me tipeeú lón ar famili, inaamwo ika repwe nóm fán sókkópaten weires. Ikkena ekkena sókkun napanap emén epwe kútta seni emén a ekiekin pwúlúweni. Nge pwal ekkena napanap ra nóm ren ewe fépwúl me ewe chón masen siip.

KÓFÓTI, “KA USUN CHÖK EU TANIPI MI KÖPÜNG”

15. Ifa usun ewe fépwúlún Sulam a eú leenien áppirú fán iten ekkewe lipich Chón Kraist?

¹⁵ Álleani Än Salomon Köl 4:12. Pwata ewe chón masen siip a áweweei pwe néún we áchengicheng a usun “eu tanipi mi köpüng”? Ika mi ttit eú tánipi, weween pwe esap suuk ngeni aramas ese lifilifil. Eú chék leenien tolong, me lón ewe ttit mi kapwúng. Ewe fépwúlún Sulam a usun ena tánipi, pún an tong fán iten chék kófótun we, ewe chón masen siip. Ren an ese etiwa án ewe king tong, a ánnetatá pwe i a usun “eu tit” nge esap “eu asamalap” mi chék suuk ngeni ese lifilifil chón mochen tolong. (SalK. 8:8-10) Pwal ina chék usun ren ekkewe lipich Chón Kraist, ar tong epwe chék fán iten ekkewe repwe pwúlúweni.

16. Met Än Salomon Köl a áiti ngenikich usun ewe féfférún anginfengen?

¹⁶ Lupwen ewe chón masen siip a tingorei ewe fépwúlún Sulam ika repwe tongeni kunoufengen eú rán, mwongean kewe rese mut ngeni. Nge ra fen ewisa ngeni an epwe túmúnú ewe tánipiin wain. Pwata? Rese lúkúlúk ren? Ra ekieki pwe a limengaw án fefiner na ekiek? Ren enletin, ra chék túmúnú pwe fefiner we ete tolong lón sóssót. (SalK. 1:6; 2:10-15) Iwe, iei ewe lesen fán iten ekkewe lipich Chón Kraist: Atun ewe fansoun anginfengen, túmúnú pwe epwe fis lón limeliméch. Ousap ló ngeni ekkewe leeni oupwe chék rúúeménúló. Pwáraatá óm tong lón ewe napanap mi liméch nge túmúnú seni ekkewe mettóch epwe tongeni emmwenikemilóng lón sóssót.

17, 18. Ifa usun óm káé ewe puken Än Salomon Köl a álisuk?

¹⁷ Ekkewe Chón Kraist mi pwúpwúlú ra fókkun tongfengen lupwen ra pwúpwúlú. Pokiten kókkótun pwúpwúlú Jiowa a poputááni epwe likiitú, iwe a lamot pwe ekkewe pwúpwúlú repwe achocho le túmúnú pwe ar tong epwe chék ngengnget me péppéchékkúl.​—Mark. 10:6-9.

¹⁸ Lupwen ka kútta ié kopwe pwúlúweni, ka mochen pwúlúweni emén ka tongeni enletin tongei me mwirin apéchékkúla ena tong usun met Än Salomon Köl a fós usun. Ika en mi pwúpwúlú are ka ekiekin pwúpwúlú, amwo kopwe kúna ewe sókkun tong mi likiitú, ina ewe “ngetengeten Jiowa.”​—SalK. 8:6, NW.