Ra Tongeni Sópwéch Famili mi Chék Wor Sam are In lón!

1-3. Met a efisi lapólóón ekkewe famili mi chék wor sam are in lón, me met a fis ngeni manawer?

A LALLAPÓLÓ wóón unusen fénúfan ewe sókkun famili mi chék wor sam are in lón. A kon watte sópwongawan ngeni fite million sam me in me nau minne a fen repot usun lululóón chóchóón ekkewe mi mufesen, ekkewe sam are in mi likitaló ar famili, nómfesen, me semirit mi uputiw nge semer me iner rese pwúpwúlú.

² Iei met emén in ese wor pwúlúwan a makkeei: “A 28 ieri me a wor rúúemén nei nge pwúlúwei we a má seniei. Ua fókkun letipechou pokiten use mochen túmúnú nei kewe nge ese wor semer. Usun ese wor emén a chúngúei. Nei kewe ra kúna pwe ua kechiw fán chómmóng me a osukosuker.” Me lúkún án emén sam are in ese wor pwúlúwan fiffiu ngeni ekkewe memmeef, ren choweán song, mengiringir, me tipitipingaw, lap ngeniir ra kúna weiresin angangen moni me angangen lón imw. Iei alon emén: “A weires án emén epwe wiliti emén sam are in ese wor pwúlúwan. Atun a kerán chék poputá le pworacho ngeni chómmóng wisan mwirin an éttúres, iwe a pwal wor wisan kewe minefé.”

³ Lap ngeni ekkewe semirit me teenage a pwisin wor en me ar weires lón ekkewe famili mi chék wor sam are in lón. Neman ra nóm fán memmeef mi kon weires pokiten weiweitáán án ewe sam are in ló seniir are má seniir. A fókkun áweires ngeni chómmóng semirit me teenage an ese nóm ngeniir semer are iner.

4. Pwata sia silei pwe Jiowa a chúngú ekkewe famili mi chék wor sam are in lón?

⁴ Lón fansoun lóóm, a pwal wor ekkewe famili mi chék wor sam are in lón. Ewe Paipel a kakkapas usun ekkewe nau ese wor semer me ekkewe “fefin mi mä pwülüer.” (Ekistos 22:22; Tuteronomi 24:19-21; Hiop 31:16-22) Jiowa Kot ese tunaló ar kewe osukosuk watte. Ewe soumak kél mi fel a apasa pwe Kot i “semen ekkewe ese wor semer me chón túmúnú ekkewe fefin mi má seniir pwúlúwer.” (Kölfel 68:5, NW) Ese mwáál lón ekkeei fansoun, Jiowa a pwal chúngú ekkewe famili mi chék wor sam are in lón. Ren enletin an we Kapas a awora kapasen emmwen mi tongeni álisiir le sópwéch.

LIPWÁKÉCH LÓN IMW

5. Ifa ewe osukosuk ekkewe sam are in ese wor pwúlúwer repwe akkomw kúna?

⁵ Ekieki mwo ei pwóróus usun angangen túmúnún famili. Iei alon emén fefin mi mu seni pwúlúwan: “A wor chómmóng atun ka áneánei pwe amwo itá pwúlúwom we a nóm. Áwewe chék atun a poputá le wor osukosuken waóm we tarakú nge kese silei ewe popun.” Ekkewe mwán mi kerán mu seni pwúlúwer are má seniir, neman repwe pwal osukosuk ren chómmóngun angangen lón imw repwele pwisin féri. A lapóló án ekkewe nau meefi tiperúerú wóón ar tufich me ra núkúnúkúngaw pokiten kókkótóngawen ewe famili.

6, 7. (a) Ifa ewe leenien áppirú mi múrinné “eman fefin mi lipwäköch” mi pwúpwúlú a isetiw lón Än Salomon Fos? (b) Ifa usun án emén sam are in ese wor pwúlúwan tinikken le féri wisan lón famili epwe álisi an famili?

⁶ Met epwe tongeni álisiir? Nengeni ewe leenien áppirú “eman fefin mi lipwäköch” mi pwúpwúlú a isetiw, a mak lón Än Salomon Fos 31:10-31. A mmen watte met a féri. Áwewe chék a kamé, amémé, tete, kuk, kamé fénú mi watte manawan, atake me túmúnú eú business. Pwata a tongeni féri? Pokiten a tinikken, angang weires tori lepwin me nelókkái pwe epwe poputááni an angang. Me a kon kókkótéch, a ewisa ngeni ekkóch met repwe féri me a pwisin féri ekkewe ekkóch. Ese wor tipemwaramwar pwe chómmóng ra mwareiti!

⁷ Ika en emén sam are in ese wor pwúlúwom, iwe kopwe tinikken ren wisom lón famili. Kopwe pwapwaiti le féri ekkena angang pwe epwe fókkun álisi lapólóón án noum kewe pwapwa. Iwe nge a fókkun lamot mmólnéch me kókkótéch. Ewe Paipel a apasa: “Aramas mi akota ar angang o achocho le föri repwe pisekisek.” (Än Salomon Fos 21:5) Iei alon emén sam ese wor pwúlúwan: “Lap ngeni ua ekieki usun mwéngé lón chék ewe atun ua echik.” Nge lape ngeni a múrinné me a wor vitaminin ekkewe mwéngé mi fen mmólnetá me mwan lap seni ekkewe mwéngé mi ffér fán atapwalapwal. Ka tongeni pwal káé le féri minefé angangen lón imw. Emén in ese wor pwúlúwan a tongeni kútta álillis seni chienan me ekkewe ekkóch, neman epwe tongeni angang wóón ekkewe mettóch mi lamot epwe ffér me wóón ewe imw are kamé pisekin ewe imw.

8. Ifa usun ekkewe nau mi chék wor semer are iner ra tongeni álillis lón famili?

⁸ Itá mi éch óm kopwe tingorei noum kewe ar repwe álillis? Iei alon emén in ese wor pwúlúwan: “Ka mochen kopwe ámecheresi manawen noum kewe pokiten ese chúen wor semer.” Eli a weweéch alon na, nge neman esap kon álilliséch ngeni ekkewe nau iteitan. Lón fansoun lóóm, ekkóch ra ewisa ngeni ekkewe semirit me teenage mi tongei Kot, ekkewe angang mi fichitiir. (Keneses 37:2; Än Salomon Köl 1:6) Ina popun inaamwo ika ka túmúnúéch pwe kosap áweiresi osen noum kewe, nge kopwe mirit le ewisa ngeniir ekkóch angang, usun chék ren téttél sepi me eliméchú pwisin rumwer. Pwata ouse férfengenni ekkóch angang? Neman epwe fókkun apwapwa.

ÁWEIRESIN ATUFICHIN FAMILI

9. Pwata fán chómmóng ekkewe in ese wor pwúlúwer ra kúna weires lón pekin moni?

⁹ A áweires ngeni lape ngeni sam are in ese wor pwúlúwer ar repwe ataweei osupwanger lón pekin moni, nge ákkáeúin a áweires ngeni ekkewe in mi kúkkún ieriir nge ese wor pwúlúwer.a Lón ekkewe fénú mi kawor álillis ie, neman a éch ar repwe kútta álillis tori an a fich ar repwe kúnékún ar angang. Ewe Paipel a mut ngeni Chón Kraist ar repwe áeá ena sókkun álillis ika mi fich. (Rom 13:1, 6) Ekkewe fefin mi má seniir pwúlúwer me ekkewe mi mu seni pwúlúwer ra pwal kúna ena sókkun weires. Chómmóng ra chék akkangang lón imw ren fitu fitu ier, nge iei ra pwisin echchimwer le angangen moni, nge fán chómmóng ra chék kúnékún ekkewe sókkun angang ese watte peioffun. Ekkóch ra ekis amúrinnéló nónnómur ren ar fiti och sókkun prokramin train are och sókkun course lón sukul mi chék mwochomwoch.

10. Ifa usun emén in ese wor pwúlúwan a tongeni áwewe ngeni néún kewe popun a lamot an epwe kút an angangen moni?

¹⁰ Kosap máirú ika noum kewe rese pwapwa ren óm kopwele kút óm angang, me kosap mengiringir. Nge kopwe áwewe ngeniir popun óm kopwe angang me álisiir le weweiti pwe wisom me ren Jiowa óm kopwe túmúnúúr. (1 Timoty 5:8) Ekis me ekis, lape ngeni nau repwe weweiti. Iwe nge, inaamwo ika ka kon osukosuk, nge kopwe awora fansoun ren úkúkún óm tongeni. Óm áfánniir fán tong a pwal tongeni álisi ewe famili le likiitú fán ekkewe weires mi tori famili pokiten osupwangen moni.​—Än Salomon Fos 15:16, 17.

IÉ EPWE WISEN CHÓN TÚMÚN?

11, 12. (a) Met sókkun aúkúk ekkewe sam are in ese wor pwúlúwer resap atai, me ifa usun repwe féri ena? (b) Met ekkewe sam repwe chechchemeni ika pwúlúwer kewe ra ló seniir are má seniir?

¹¹ Án ekkewe sam are in ese wor pwúlúwer kon pach ngeni néúr kewe, ina pwúkún napanaper. Nge Kot a isetiw minen aúkúk fán iten wisen ekkewe sam are in me minen aúkúk fán iten ekkewe nau nge ekkewe sam are in repwe túmúnú pwe resap atai. Áwewe chék, epwe tongeni fis fitikoko watte ika emén in ese wor pwúlúwan a féri pwe néún we át epwe wisen siwili pwúlúwan we le mékúren ewe famili. Are epwe áweiresi néún we nengngin ren an pwári ngeni pwisin an kewe osukosuk usun itá nge i chienan fefin. An féri ena, ese pwúng, a áweiresi ewe nau me neman a aosukosuka. Fán ekkóch neman a lamot ngonuk óm kopwe kútta kapasen fén are álillis. Kútta álillis seni ekkewe mwán mi ásimaw are seni ekkewe fefin Chón Kraist mi ásimaw, nge esap seni noum kewe kúkkún.​—Titus 2:3.

¹² Lón ekkóch fénú, a terú án ekkewe sam likitaló néúr kewe me ngeni aramaser kewe pwe repwe túmúnúúr ika ewe in a ló seniir are má seniir. Iwe nge, ekkewe sam repwe chechchemeni pwe wiser me ren Kot ar repwe túmúnú néúr kewe inaamwo ika pwúlúwer kewe ra ló seniir are má seniir. Ese lifilifil ika en emén sam are in, nge kopwe alúkúlúkú noum kewe pwe pokiten en semer are iner, iwe kopwe wisen túmúnúúr nge esap iir repwe wisen túmúnuk.​—Apépé ngeni 2 Korint 12:14.

AKKAWORA EMIRIT

13. Met sókkun osukosuk lón angangen emirit neman emén in ese wor pwúlúwan epwe kúna?

¹³ Eli ese kon pwal wor osukosukan ngeni emén mwán ren án ekkóch ekieki pwe i chón awora emirit, nge eli emén fefin epwe osukosuk ren ena. Iei alon emén in ese wor pwúlúwan: “Nei kewe át ra nikinikin mwán me ngingiin mwán. Fán ekkóch a weires ai usap tiperúerú are apwangapwang lap seniir.” Pwal och, neman ka chúen letipechou ren málóón pwúlúwom we mi áchengicheng are ka chúen meefi mengiringir are song ren ámi mufesen. Ika a fis kapwúng nge ámi me rúúemén oupwe wisen túmúnú néúmi kewe, eli ka pwal niwokkus pwe néúmi kewe repwe mochen nónnóm ren pwúlúwom we. Ekkena sókkun napanap epwe áweiresi óm kopwe itepék me rúúepek lón óm emiritiir.

14. Ifa usun ekkewe sam are in ese wor pwúlúwer repwe akkamwéchú ar itepék me rúúepek lón ar emirit?

¹⁴ Ewe Paipel a apasa: “Nge eman semirit, esap wor eman a apwüngü, epwe atoto säw won inan.” (Än Salomon Fos 29:15) A wor án Jiowa Kot álillis lón óm féri ekkewe allúk fán iten óm famili me óm anúkúchara, ina popun kosap mengiringir, niamam are niwokkus. (Än Salomon Fos 1:8) Kosap fókkun atai án Paipel kewe kapasen emmwen. (Än Salomon Fos 13:24) Achocho le eáni tipemirit me núkúchar nge kesap wiliwilikkis. Ekis me ekis lap ngeni nau repwe álleasochis. Iwe nge, kopwe chúen mochen chúngú meefien noum kewe. Iei alon emén sam ese wor pwúlúwan: “A lamot pwe ai emiriti nei kewe epwe fiti weweéch pún ra rúké ren málóón iner we. Ua fós ngeniir iteitan. Atun aua ammólnatá enem lekuniol, a kon múrinné ám pwóppwóróusfengen. Ina ewe atun ra fókkun pwáraawu meefier ngeniei.”

15. Met emén sam are in mi mu seni pwúlúwan we epwe túmúnú atun a fós usun pwúlúwan we akkomw?

¹⁵ Ika ka mu seni pwúlúwom we, iwe esap sópwéch óm ekisikisaaló súfél fán itan. Án sam me in ákkánini, a áweiresi ekkewe nau me epwele apwangapwangoló ar súfélitikemi. Ina popun kopwe túmúnú pwe kosap apasa ei esin kapas mi ámmetek: “Ka mmen mwiri semom nan!” Ese lifilifil met sókkun áweires pwúlúwom we akkomw a efisi ngonuk, nge i a chúen semen are inen noum we, iwe a lamot án sam me in repwe tongei, chúngú me emiriti.b

16. Met sókkun kókkótun káit lón pekin lúkú mi fiffis lón ewe angangen emirit lón eú famili mi chék wor sam are in lón?

¹⁶ Usun met sia fen pwóróus lón ekkewe sópwun mwan, pwe angangen emirit a wewe ngeni káit me asukul nge esap chék angangen kapwúng. Ika a wor án ewe famili kókkótun káit mi múrinné lón pekin lúkú, iwe esap toriir chómmóng osukosuk. (Filipi 3:16) Mi fókkun lamot repwe fiffiti án Chón Kraist kewe mwich. (Ipru 10:24, 25) A pwal lamot epwe wor ewe famili fel mi fiffis iteiten wiik. Ewer, ese kon mecheres an epwe fis ena káé iteitan. Iei alon emén in mi tinikken: “Ua fókkun mochen asésé mwirin angang. Nge ua ammólnatá ekieki le káé ngeni nei we nengngin pún ua silei pwe mi lamot an epwe fis ena. A wesewesen pwapwaiti ám we famili fel!”

17. Met sia tongeni káé seni mámmááritáán Timoty chienen Paulus we?

¹⁷ A ffat pwe Timoty chienen aposel Paulus we, a fen angei káit seni án Paipel kewe kapasen emmwen me ren inan we me inan we chinnap, nge eli esap me ren seman we. Nge Timoty a wiliti emén Chón Kraist mi fókkun múrinné. (Föför 16:1, 2; 2 Timoty 1:5; 3:14, 15) Ka pwal tongeni ápilúkúlúkéch pwe noum kewe repwe pwal ina usun atun ka achocho le túmúnúúr le “fönöör o öüröürer lon ach Samol.”​—Efisos 6:4.

OKKUFU TIPITIPINGAW

18, 19. (a) Ifa usun tipitipingaw a tongeni pwá ren emén sam are in ese wor pwúlúwan? (b) Ifa ewe kapasen éúréúr a kawor fán iten nemeniéchú mochenian futuk?

¹⁸ Iei alon emén in mi letipechou: “Tipitipingaw a fókkun pwélúeiló atun ua tori leimw me mirititi pwe ngang chék, ákkáeúin atun nei kewe ra méúr.” Ewer tipitipingaw, lape ngeni ina ewe nampa eú osukosuk a tori emén sam are in ese wor pwúlúwan. Án emén pwosiiti ewe chiechiéch me ririéch lefilen pwúpwúlú, ina pwúkún napanapan. Nge itá emén epwe sótun pwákini an tipitipingaw ren ese lifilifil met? Lón fansoun aposel Paulus we, ekkóch fefin mi kúkkún ieriir nge mi má seniir pwúlúwer, ra mut ngeni “ar mochenia, repwe kul seni Kraist.” (1 Timoty 5:11, 12) Mi efeiengaw án emén mut ngeni mochenian futuk an epwe akkomw lap seni an riri ngeni Kot.​—1 Timoty 5:6.

¹⁹ Iei alon emén Chón Kraist mwán: “Mochenian futuk a fókkun péchékkúl nge ka tongeni nemeniéchú. Atun eú ekiek mi ngaw a ppiitá lón ekiekum, mi lamot óm kosap ekkekieki. Kopwe péútaaló. Óm ekieki noum we, a pwal tongeni álisuk.” Iei án ewe Kapasen Kot éúréúr: “Oupwe amäloi ekewe mochenian fanüfan mi nom remi.” (Kolose 3:5) Án emén ámálooi an mochen lisowumwáál a wewe ngeni an epwe ttii seni sasingin me kachitoon kapasingaw are chiechi ngeni chókkewe mi chék fóffós usun lisowu.

20. (a) Ifa ewe feiengaw epwe tori chókkewe mi kammwet ngeni chón lúkún? (b) Ifa usun chókkewe mi lipich lóóm me lón ei fansoun ra okkufu tipitipingaw?

²⁰ Ekkóch Chón Kraist ra kammwet ngeni chón lúkún. (1 Korint 7:39) Nge itá a pwákini ar osukosuk? Aapw. Iei án emén fefin mi mu seni pwúlúwan éúréúr: “A wor eú mettóch mi fen ngaw lap seni án emén epwe lipich. Ina an pwúlúweni emén ese fich ngeni!” Ese mwáál a pwal wor atun án ekkewe fefin Chón Kraist lóóm mi má seniir pwúlúwer tipitipingaw, nge chókkewe mi mirit ra áeáéchú ar fansoun le ‘etiwaöchü wasöla lon imwer, ra talü pechen ekewe chon pin, ra alisi aramas mi nom lon osupwang.’ (1 Timoty 5:10) Chón Kraist mi tuppwél lón ei fansoun mi witiwit ren fitu ier ren ar repwe kút pwúlúwer mi tongei Kot, ra pwal áeáéchú ar fansoun. Emén fefin Chón Kraist 68 ierin mi má seni pwúlúwan, a poputá le chuuri ekkóch fefin mi pwal má seniir pwúlúwer atun a tipitipingaw. A apasa: “Ua meefi pwe ai chuchchuuriir, féfféri ai kewe angangen lón imw me túttúmúnú ai riri ngeni Kot, ese etipitipingawaei.” Ewe angangen asukula aramas usun Mwúún Kot ina ewe angang mi múrinné mi fókkun álilliséch.​—Mateus 28:19, 20.

21. Pwata iótek me chiechi mi múrinné epwe tongeni álisi emén an epwe okkufu tipitipingaw?

²¹ Ren enletin, ese wor och manaman epwe pwákini tipitipingaw. Nge emén a tongeni likiitú ren péchékkúlen Jiowa. Epwe wor ena péchékkúl atun emén Chón Kraist “epwe likiitu lon an iotekin tingor o sokkun iotek meinisin lepwin o le ran.” (1 Timoty 5:5, TF) Ewer, a lamot ngeni emén Chón Kraist an epwe tingormaú álillis, neman fán leúwommóng le kechiw fiti chénún mesan. (Apépé ngeni Ipru 5:7.) Óm pwári ngeni Jiowa lelukom “lepwin o le ran” epwe fókkun álisuk. Pwal och, chiechi mi múrinné epwe fókkun álisuk pwe kosap tipitipingaw. Emén a tongeni angei ewe “kapas pwetete” mi apéchékkúl mi mak lón Än Salomon Fos 12:25, seni chiechi mi múrinné.

22. Ikkefa ekkewe mettóch epwe álisi emén atun a tipitipingaw fán ekkóch?

²² Epwe tongeni fis pwe emén epwe tipitipingaw fán ekkóch, nge chechchemeni pwe kich meinisin a wor en me an osukosuk. Ren enletin, “pwiimi kewe souläng won unusen fanüfan” ra nóm lón sókkun riáfféú. (1 Petrus 5:9) Kosap lesékúrúiti me lóóm. (Än Salomon Afalafal 7:10) Ekkekilonei ekkewe mettóch mi múrinné ka pwapwaitiir. Lap seni meinisin, kopwe tipeppós le akkamwéchú óm tuppwél me apwapwaai letipen Jiowa.​—Än Salomon Fos 27:11.

USUN ÁN EKKÓCH REPWE TONGENI ÁLILLIS

23. Met wisen chiechiach kewe Chón Kraist ngeni ekkewe famili lón ewe mwichefel ese wor sam are in lón?

²³ A fókkun aúchea án chiechiach kewe Chón Kraist álillis me túmún. Iei alon James 1:27: “Än eman souläng limöch me pwüng mwen mesen Samach Kot a fis are epwe iei usun: epwe tümwünü ekewe mi mäsen me ekewe fefin mi mä pwülüer lon ar riaföü.” Ewer, wisen Chón Kraist ar repwe álisi ekkewe famili ese wor sam are in lón. Ikkefa ekkóch alen minen álillis le féri ena?

24. Ifa usun ekkóch repwe álisi ekkewe famili ese wor sam are in lón?

²⁴ A tongeni kawor álillis lón pekin aion. Iei met Paipel a apasa: “Are pisekin fonufan a nonnom ren emon, o a nennengeni pwe pwin Soulang a osupwang ren och mettoch, nge epwe apungalo letipan seni pwin we, iwe, ifa usun, ewe tongen Kot mi nonnom lon atewe?” (1 Johannes 3:17, TF) Emén Chón Kraist mi kirekiréch neman epwe akkomw silei nónnómun eú famili are met ra osupwang ren. Neman ra osupwangen moni. Eli ekkóch ra osupwangen álillis le féri met a ta me wóón imwer we. Are neman repwe aúcheani óm etiwer le mwéngé lón imwom are etiwer ngeni eú pari.

25. Ifa usun chiechiach Chón Kraist repwe pwáraatá kirekiréch ngeni ekkewe sam are in ese wor pwúlúwer?

²⁵ Pwal och iei met 1 Petrus 3:8 a apasa: “Oupwe eänifengeni eu chök tip me eu chök memef. Oupwe echenifengenikemi lefilemi usun chök pwipwi, oupwe eäni kirikiröch.” Iei alon emén fefin ese wor pwúlúwan nge a wor wonomén néún: “A mmen áweires, me fán ekkóch ua letipechou. Iwe nge, fán ekkóch emén chiechiach Chón Kraist a ereniei: ‘Joan, a múrinné met ka féfféri. Kopwe kúna sópwéchún.’ A mmen álilliséch ai chék silei pwe ekkewe ekkóch ra ekiekiei me chúngúei.” Ekkewe fefin Chón Kraist mi mwukóló ra ákkáeúin tongeni álilliséch ngeni ekkewe inelap mi kúkkún ieriir nge ese wor pwúlúwer. Ra tongeni aúselingéch ngeni ar kewe osukosuk neman mi weires ngeniir ar repwe fós ngeni emén mwán usun.

26. Ifa usun ekkewe mwán Chón Kraist mi ásimaw ra tongeni álisi ekkewe nau ese wor semer?

²⁶ Ekkewe mwán Chón Kraist ra tongeni álillis ren pwal ekkóch mettóch. Ewe mwán mi pwúng itan Hiop a apasa: “Upwe angasaaló . . . ewe nau ese wor seman me chókkewe ese wor chón álisiir.” (Hiop 29:12, NW) Pwal ina usun lón ei fansoun, ekkóch mwán Chón Kraist ra wesewesen chúngú ekkewe nau ese wor semer me pwáraatá ar enletin “chen mi pop seni eu leluk mi limöch.” (1 Timoty 1:5) Neman fán ekkóch repwe tongeni akkóta le angangfengen me ekkena nau lón ewe angangen afalafal, me ra pwal tongeni etiwer le fitiir lón ar famili fel are lón ar apwapwa are kunou nge resap túmúnúngaw ngeni pwisin ar famili. Ena esin kirekiréch a tongeni fókkun angasaaló emén nau ese wor seman an esap rikiló.

27. Met sókkun álillis ekkewe sam are in ese wor pwúlúwer repwe lúkúlúk wóón?

²⁷ Mei pwúng, ekkewe sam are in ese wor pwúlúwer repwe ‘püsin mwärei woser wosochou.’ (Kalatia 6:5) Inaamwo nge, chiechier Chón Kraist ra tongeer me pwisin Jiowa Kot a tongeer. Iei met Paipel a apasa usun Kot: “A álisi ewe nau ese wor seman me ewe fefin mi má pwúlúwan.” (Kölfel 146:9, NW) Ren án Jiowa álillis mi fiti tong, ra tongeni sópwéch ekkewe famili ese wor sam are in lón!