Ka Tongeni Pwákini Ekkewe Osukosuk mi Atatakkisi ewe Famili

1. Met sókkun osukosuk mi fiffis lón ekkóch famili nge ese pwá ngeni aramas?

A KERÁN elimelim me echcheriw ewe tarakú a minen lóóm. Me ren chón nennengeni a cheriw usun itá nge a minefé. Nge ese pwá pwe a paarang ewe tarakú. A pwal ina usun ren ekkóch famili. Neman me lúkún a usun nge ese wor osukosuken ewe famili, ra emelimel ar repwe opaló ar niwokkus me metek. Nge lón pwisin imwer mi wor met a atai kinamween ewe famili usun ena paarang. Ruu sókkun osukosuk a tongeni efisi taan kinamween famili, umwesin sakaw me féfférún akkachofesá.

EWE TATAKKIS UMWESIN SAKAW A EFISI

2. (a) Met ekiekin Paipel usun ún sakaw? (b) Met weween umwesin sakaw?

² Ewe Paipel ese apwúngú ún sakaw mi úkúkéch nge a oput únnúpuch. (Än Salomon Fos 23:20, 21; 1 Korint 6:9, 10; 1 Timoty 5:23; Titus 2:2, 3) Umwesin sakaw ese wewe ngeni únnúpuch. Pún emén mi umwesin sakaw esap fókkun kinamwe ika ese ún sakaw iteitan me ese fókkun tongeni nemeni an ún. Sousakaw a tongeni ekkewe mi watte nge a eú minen eletipechou pwe ekkewe sáráfé ra pwal tongeni sousakaw.

3, 4. Áweweei efeiengawen umwesin sakaw wóón pwúlúwan me néún kewe.

³ Ewe Paipel a fen apasa me lóóm pwe mwáállin únnún sakaw epwe tongeni atai kinamween ewe famili. (Tuteronomi 21:18-21) Osukosuken umwesin sakaw a kkúú meinisin chón ewe famili. Neman ewe fefin epwe fókkun chék ánnefota ifa usun an epwe aúkatiw án pwúlúwan we únnúmmóng sakaw are ifa usun epwe likiitú ngeni wiliwilikkisin napanapan.a Neman ewe fefin epwe sótun aopaaló are moneló ewe rumeen sakaw, aopaaló néún ewe mwán moni me tingormaú pwe epwe tongei an we famili, tongei pwisin manawan me pwal tongei Kot nge ewe mi umwesin sakaw a chúen úkkún. Pokiten met a féfféri le eppeti án pwúlúwan we úkkún sakaw ese sópwéch, ewe fefin a meefi lichippúng me lipwákingaw. Neman epwe poputá le meefi weires seni an niwokkus, song, mengiringir, pireir, aúrek me ekiek pwe ese wor aúchean.

⁴ Án sam are in soun sakaw a pwal efeiengawa ekkewe nau. Ekkóch nau ra kúna kawet. Ekkóch ra kúna féfférún kirikiringaw. Neman ekkóch repwe pwal mwo nge ekieki pwe tipisiir án semer are iner soun sakaw. Fán chómmóng án ekkewe nau resap tufichin lúkúlúk wóón ekkewe ekkóch, a fis ren án ewe sousakaw féffér mi wiliwilikkis. Pokiten rese kinamwe le fós usun met a fiffis leimw, iwe neman ekkewe nau ra chék pwoppwouni meefier nge fán chómmóng a esemweniir. (Än Salomon Fos 17:22) Tori ar mwukóló, neman ekkena nau repwe meefi pwe rese tongeni lúkúlúk wóón pwisin iir are ese wor aúchear.

MET EWE FAMILI A TONGENI FÉRI?

5. Ifa usun umwesin sakaw a tongeni pwák me pwata a weires?

⁵ Inaamwo ika chómmóng sousile ra apasa pwe umwesin sakaw ese tongeni pwák, nge chómmóng ra tipeeú pwe epwe tongeni pwák ren eú kókkótun unusen úkú seni sakaw. (Apépé ngeni Mateus 5:29.) Iwe nge, a weires án emén sousakaw epwe etiwa álillis pokiten a ekieki pwe ese wor an osukosuk. Iwe nge, atun chón ewe famili ra angang wóón efeiengawen umwesin sakaw lón manawer, iwe neman ewe mi soun sakaw epwe poputá le mirititi pwe a wor an osukosuk. Iei alon emén tokter mi ákkálisi ekkewe sousakaw me ar famili: “Ai lúkú ewe mettóch mi fókkun lamot lap seni meinisin, ina án ewe famili epwe chék sópweló met ra kan ákkeáni angang iteiten rán nge lón eú napanap mi fókkun álilliséch ngeniir ren úkúkún ar tufich. Iwe epwe ina lapólóón án ewe mi umwesin sakaw kúna watteen sókkofesenin lefilan me an we famili.”

6. Ia ekkewe famili mi wor sousakaw lón repwe tongeni kúna me ie kapasen fén mi fókkun álilliséch?

⁶ Ika mi wor emén sousakaw lón óm famili, án Paipel kapasen fén a tongeni álisuk le manaw lón eú napanap mi fókkun álilliséch ngonuk. (Aisea 48:17; 2 Timoty 3:16, 17) Ekieki mwo ekkóch kapasen emmwen ra fen álisi ekkewe famili ar repwe sópwéch le angang wóón osukosuken umwesin sakaw.

7. Tipisin ié ika emén me lein chón ewe famili a sousakaw?

⁷ Úkútiw seni óm ekieki pwe tipisum. Paipel a apasa: “Pun eman me eman epwe püsin mwärei wosan wosochou” me “kich meinisin sipwe en me püsin pwärätä föförün lon manauan ngeni Kot.” (Kalatia 6:5; Rom 14:12) Neman ewe sousakaw epwe ámmeef ngeni chón an we famili pwe itá tipisiir. Áwewe chék, neman iei met epwe apasa: “Ika kese aosukosukaei, usap ún sakaw.” Ika pwe napanapen ekkewe ekkóch a usun itá nge ra tipeeú ngeni met ena a apasa, iwe ra fen pesei an epwe sópweló an úkkún. Nge inaamwo ika sia kúna riáfféú ren met a fis ngenikich are riáfféú seni ekkewe ekkóch nge kich meinisin kapachelong ekkewe mi umwesin sakaw, sipwe en me pwisin kini uwaan ach angang.​—Apépé ngeni Filipi 2:12.

8. Ikkefa alen án ewe mi umwesin sakaw epwe pwisin kúna sópwongawen an angang?

⁸ Kosap ekieki nge wisom fansoun meinisin óm kopwe túmúnú emén mi umwesin sakaw seni sópwongawen an soun sakaw. Eú mwitún seni Paipel usun emén mi lingeringer a pwal tongeni weneiti ewe sousakaw, a apasa: “Ika pwe fan ew ka anisi i an epwe touu seni an fitikoko, iwe kopwe pwan niwiniti ne anisi i.” (Än Salomon Fos 19:19, KG) Mut ngeni ewe mi umwesin sakaw an epwe pwisin kúna sópwongawen an úkkún. Epwe pwisin limeti limengawan nge kosap wisen túmúnú seni sópwongawen an angang ika pwe a atai mettóch are efeiengawa ekkóch.

9, 10. Pwata án ewe mi umwesin sakaw famili epwe etiwa álillis? Án ié álillis repwe ákkáeúin kútta?

⁹ Etiwa álillis seni ekkewe ekkóch. Iei met Än Salomon Fos 17:17 a apasa: “Eman chiechiach a tongeekich fansoun meinisin, nge pwiich a nom rech pwe epwe alisikich lon fansoun riaföü.” A mmen eriáfféú ika mi wor emén sousakaw lón óm famili. Mi lamot ngonuk álillis. Kosap tipemwaramwar le kútta álillis seni chiechi mi enlet. (Än Salomon Fos 18:24) Neman kopwe tongeni angei emmwen mi álilliséch wóón met ka tongeni féri me met kosap féri ren óm pwóppwóróus ngeni chókkewe mi weweiti ena osukosuk are chókkewe ra fen piin kúna ena esin osukosuk lón manawer. Nge kopwe itepék me rúúepek. Fós ngeni ekkewe ka lúkúlúk wóór, chókkewe repwe túmúnú óm pwóróus mi “monomon.”—Än Salomon Fos 11:13.

¹⁰ Káé óm kopwe lúkúlúk wóón ekkewe Chón Kraist mwán mi ásimaw. Ekkewe mwán mi ásimaw lón ewe mwichefelin Chón Kraist ra tongeni awora watteen álillis. Ekkeei mwán mi ásimaw, ra sipeéch lón ar káit seni Kapasen Kot me ra apwénúetáéchú án Paipel kapasen emmwen. Ra usun chék “eu lenien chuno seni asepwäl, pwal usun chök eu lenien op lupwen fansoun mölümöl. Repwe usun chök chanpupu lon eu leni mi pwasapwas, pwal usun chök nürün eu achau mi watte lon fanüapö.” (Aisea 32:2) Ekkewe Chón Kraist mwán mi ásimaw rese chék túmúnú ewe mwichefel seni etipetip mi efeiengaw nge ra pwal oururu, apéchékkúla me áfánni emén me emén mi nóm lón osukosuk. Kopwe unusen alamota ar álillis.

11, 12. Ié a awora ewe álillis mi kon lap fán iten án ewe mi umwesin sakaw famili? Ifa usun a kawor ena álillis?

¹¹ Lap seni meinisin, angei péchékkúl seni Jiowa. Ewe Paipel a alúkúlúkúkich ren ekkeei kapas mi tong: “Ewe Samol mi Lapalap a kan ngeni chokewe mi luketatakis, a amanaua chokewe mi apilükingau.” (Kölfel 34:18) Ika ka meefi pwe a tatakkis lelukom are ese wor óm ápilúkúlúk pokiten ewe riáfféú seni óm nónnóm ren chón óm famili mi sousakaw, kopwe silei pwe Jiowa a kkan ngonuk. A weweiti úkúkún riáfféún nónnómun óm famili.​—1 Petrus 5:6, 7.

¹² Óm lúkú met Jiowa a apasa lón an we Kapas a tongeni álisuk le likiitú fán óm aúrek. (Kölfel 130:3, 4; Mateus 6:25-34; 1 Johannes 3:19, 20) Óm kákkáé án Kot we Kapas me óm etipeeúfengeni manawom ngeni an kewe kapasen emmwen epwe atoto ngonuk álillisin án Kot we manaman mi fel. Ina met epwe tongeni atufichi ngonuk ewe “manaman mi napanap” pwe kopwe tongeni likiitú rán me rán.​—2 Korint 4:7, KG.b

13. Ifa pwal ewe eú osukosuk mi atatakkisi chómmóng famili?

¹³ Umwesin sakaw a tongeni efisatá pwal eú osukosuk mi pwal atatakkisi chómmóng famili, ina ewe féfférún akkachofesá lón famili.

EWE TATAKKIS FÉFFÉRÚN AKKACHOFESÁ LÓN FAMILI A EFISI

14. Ineet a fis ewe ákkáeúin féfférún akkachofesá lón famili? Met a fiffis iei lón famili?

¹⁴ Lón uruwoon aramas, ewe ákkáeúin féfférún akkachofesá, ina ewe féfférún akkachofesá lón famili lefilen ekkewe rúúemén pwipwi, Kain me Epel. (Keneses 4:8) Seni ena atun, meinisin sókkun féfférún akkachofesá lón famili a tori aramas meinisin. A wor mwán pwúpwúlú mi kawetengaw ngeni pwúlúwan, fin pwúpwúlú mi awata pwúlúwan, sam me in mi kon awatangawei néúr kewe kúkkún, me ekkewe nau watte mi kirikiringaw ngeni semer me iner kewe ra chinnap.

15. Met ewe féfférún akkachofesá a efisi ngeni chón ewe famili lón pekin memmeef?

¹⁵ Ewe tatakkis féfférún akkachofesá lón famili a efisi, esap chék feiengawen inis. Iei alon emén fin pwúpwúlú mi peen kawet ren pwúlúwan: “A watte mengiringir me sáw. Lape ngeni iteiten lesossor, ka chék mochen nómoló wóón óm peet, me áneánei pwe itá eú chék ttan mi ngaw.” Ekkewe nau mi kúna are pwisin fis ngeniir féfférún akkachofesá lón famili neman repwe pwal pwisin eáni ena féffér atun ra wattetá me atun a wor pwisin ar famili.

16, 17. Met weween angangen atatakkisi letipen emén? Ifa usun a kkúú chón ewe famili?

¹⁶ Féfférún akkachofesá lón famili ese chék weneiti kawetengaw. Lape ngeni a fis lón kapas. Iei met Än Salomon Fos 12:18, KG a erá: “Kapas ka chok oturau nge kose mo ekieki, a fakkun anonnon kinasan ussun posun efoch ketinas.” Ekkeei ‘pos’ mi wewe ngeni féfférún akkachofesá lón famili, a kapachelong kér ngawei emén me púpúchér, pwal soun ákkápii, esiit mi ássáw me akkapasa ngeni emén pwe epwe kawet. Kinasen letipen emén ren ekkena esin kapas mi chék monomonoló me lape ngeni, ekkewe ekkóch rese tepereni.

¹⁷ A ákkáeúin eletipechou ewe angangen atatakkisi letipen emén nau ren ach soun esiita me soun ákkápii tufichin, tipacheman are lamotan. Ekkena esin kapas a tongeni atai án ewe nau lúkúlúk wóón pwisin an tufich. Pwúngún pwe mi lamot emirit ngeni nau meinisin. Nge ewe Paipel a fénéú sam pwe: “Ousap asonga nöümi kana ren ämi apwüngüchouur, pwe resap apilükingau.”​—Kolose 3:21.

AN ESAP FIS FÉFFÉRÚN AKKACHOFESÁ LÓN FAMILI

18. A pop me ia ewe féfférún akkachofesá lón famili? Met ewe Paipel a apasa ren an epwe úkútiw?

¹⁸ Féfférún akkachofesá lón famili a poputá me lón ewe letip me ekiek, weween pwe met sia eáni féffér a pop seni minne sia eáni ekiek. (James 1:14, 15) An epwe úkútiw ewe féfférún akkachofesá, mi lamot ewe chón féri epwe siwili minne a ákkeáni ekiek. (Rom 12:2) Epwe tufich ena? Ewer. Án Kot we Kapas a wor manamanen an epwe siwili aramas. A tongeni wietá ekkewe ekiek mi fótóló nge mi efeiengaw. (Ipru 4:12) Ewe sile mi enlet seni Paipel a tongeni unusen ekkesiwili aramas ina pwata usun itá nge ra pwilitalong ewe manaw mi fé.​—Efisos 4:22-24; Kolose 3:8-10.

19. Epwe ifa usun ekiekin me féfférún emén Chón Kraist ngeni pwúlúwan?

¹⁹ Ekiek usun pwúlúwan. Án Kot we Kapas a apasa: “Ekewe mwän repwe echeni pwülüer usun chök ar püsin echeni inisiir. Eman mwän mi echeni pwülüan a echeni püsin i.” (Efisos 5:28) Ewe Paipel a pwal apasa pwe ewe mwán mi pwúpwúlú epwe menniniiti pwúlúwan pwe ‘a apwangapwang mwen inisin.’ (1 Petrus 3:7) Ewe éúréúr ngeni fin pwúpwúlú pwe repwe “echeni pwülüer” kewe me ‘meninitiir.’ (Titus 2:4; Efisos 5:33) Ren enletin ese wor emén mwán mi pwúpwúlú mi niwokkusiti Kot epwe tongeni enletin apasa pwe a fókkun súféliti pwúlúwan nge mi soun awata are soun fós ámmetek ngeni. Me ese wor emén fin pwúpwúlú mi púpúchér ngeni, ámángawa me mimmina pwúlúwan iteitan epwe tongeni apasa pwe a enletin tongei me súféliti.

20. Ié a ewisa ngeni sam me in ar repwe túmúnú néúr kewe? Pwata sam me in resap kútta seni ekkewe nau met ese ki ngeniir?

²⁰ Ekiek mi pwúng usun ekkewe nau. Mi fich me lamot ngeni ekkewe nau án semer me iner chúngúúr me tongeer. Án Kot Kapas a eita ngeni ekkewe nau “lifang seni ewe Samol mi Lapalap” me “eu liwin mi öch.” (Kölfel 127:3) Wisen ekkewe sam me in, mwen mesen Jiowa, ar repwe túmúnú ena liffang. Ewe Paipel a kapas usun “ususun eman semirit” me án semirit “chök föri föförün chon tiparoch.” (1 Korint 13:11; Än Salomon Fos 22:15) Sam me in resap máirú ika néúr kewe ra eáni féffér mi tiparoch. Semirit esap iir watte. Met sam me in repwe kútta seni emén semirit epwe aúkúk me lóngólóng wóón ierin, nónnómun me tufichin.—Ppii Keneses 33:12-14.

21. Ifa ewe ekiek me féffér mi pwúng me ren Kot usun ekkewe sam me in ra chinnap?

²¹ Ekiek usun ekkewe sam me in ra chinnap. Lifitikos 19:32 a apasa ei: “Kopwe ütä me mwen eman mi pwech möküran o asamolu ekewe chinlap.” Ina popun, án Kot we Allúk a apéchékkúla súfél me fókkun assamol ngeni ekkewe chinnap. Neman a ekis weires ena ika ewe sam are in a chinnap usun itá nge a kon tichik are a samau me neman ese tongeni mwékútúkkái are a mmang le ekiek. Nge a wor ewe kapasen áchem pwe ekkewe nau repwe “liwini ngeni semer me iner.” (1 Timoty 5:4) Weween ena pwe ekkewe nau repwe asamoluur me ésúfélúr, neman pwal mwo nge awora moni. Án emén nau kirikiringaw ngeni seman me inan ra chinnap lón pekin aion are pwal lón och esin féffér ese pwúng a wesewesen ú ngeni met ewe Paipel a apasa.

22. Ifa ewe napanap mi fókkun lamot le pwákini angangen akkachofesá lón famili me ifa usun kopwe pwáraatá ena napanap?

²² Ámááraatá ewe napanap engiló. Än Salomon Fos 29:11 a apasa ei: “Eman aramas mi tiparoch a fokun songokai, nge eman aramas mi tipachem a engila fän mosonoson.” Ifa usun kopwe tongeni engiló? Mwittir angang wóón ekkewe osukosuk mi ppiitá lap seni óm kopwe pwoppwouni óm letipengaw. (Efisos 4:26, 27) Feiló seni ikewe ie ika ka meefi pwe kese tongeni nemeniéchú óm ekiek me féffér. Iótek fán iten án Kot we manaman mi fel pwe epwe wor óm engiló. (Kalatia 5:22, 23) Neman epwe álisuk le engiló ika kopwe fetál are taiso. (Än Salomon Fos 17:14, 27) Achocho le “mang ngeni song.”​—Än Salomon Fos 14:29.

NÓMFESEN ARE NÓMFENGEN?

23. Met a tongeni fis ngeni emén chón ewe mwichefelin Chón Kraist ese aier seni an soun lingeringer me arochongaw, neman a pwal akkawatangawei chón an famili?

²³ Ewe Paipel a onómu lein ekkewe angang Kot a apwúngú “koum fengen me fiu fengen, . . . ningeringer” me a apasa pwe “ir ekkewe ra föri ekkei sokkun resap muuni ewe Muun God.” (Kalatia 5:19-21, KG) Ina popun, ewe mi apasa pwe i emén Chón Kraist nge ese aier seni an soun lingeringer me arochongaw, neman a pwal akkawatangawei pwúlúwan are néún kewe, a tongeni katowu seni ewe mwichefelin Chón Kraist. (Apépé ngeni 2 Johannes 9, 10.) Ei kókkót a túmúnú limeliméchún ewe mwichefel.​—1 Korint 5:6, 7; Kalatia 5:9.

24. (a) Met emén mi kúna kawetengaw seni pwúlúwan epwe filatá le féri? (b) Ifa usun ekkewe mwán mi ásimaw me chiechien emén mi kúna kawetengaw seni pwúlúwan repwe álisi? Nge met resap féri?

²⁴ Ifa usun ren ekkewe Chón Kraist pwúlúwer mi kirikiringaw rese pwáraatá ar mochen úkútiw seni ar akkawatangawer? Ekkóch ra filatá ar repwe chék nóm rer ren och popun. Ekkóch ra filatá le ló seniir pún ra meefi pwe péchékkúler lón pekin inis, pekin ekiek me pekin lúkú neman pwal mwo nge manawer epwe feiengaw. Met ewe mi kúna féfférún akkachofesá lón famili a filatá, a pwisin filian me mwen Jiowa. (1 Korint 7:10, 11) Neman chiechian kewe, aramasan kewe are ekkewe Chón Kraist mwán mi ásimaw repwe mochen awora álillis me kapasen fén nge resap eriáni wóón met itá epwe féri. Epwe pwisin filian minne epwe féri.​—Rom 14:4; Kalatia 6:5.

WESILÓÓN EKKEWE OSUKOSUK MI ATAATA

25. Met Jiowa a tipeni fán iten ewe famili?

²⁵ Atun Jiowa a apwúpwúlúa Atam me Efa, ese fókkun tipeni pwe ekkewe famili repwe tatakkis ren ekkewe osukosuk mi ataata ren choweán umwesin sakaw me féfférún akkachofesá. (Efisos 3:14, 15) Ewe famili, ikewe itá tong me kinamwe repwe mámmáár ie me ikewe án emén me emén chón ewe famili osupwang lón pekin ekiek, memmeef me pekin lúkú repwe tawe me ie. Iwe nge pokiten tolongen tipis, manawen famili a mwittir tatakkis.​—Apépé ngeni Än Salomon Afalafal 8:9.

26. Ifa ewe ápilúkúlúk fán iten chón achocho le etipeeúfengeni manawer ngeni án Jiowa kewe allúk?

²⁶ Sia pwapwa pún Jiowa ese likitaló met a fen tipeni fán iten ewe famili. A pwonei pwe epwe efisatá eú ótót sefé mi kinamwe ikewe ie aramas “repwe nonom fän kinamwe, nge esap wor eman epwe chüen eniwokusuur.” (Isikiel 34:28) Lón ena atun, umwesin sakaw, féfférún akkachofesá me meinisin sókkun osukosuk mi atatakkisi ekkewe famili ikenái repwe móróló. Aramas repwe emelimel, esap ren ar repwe opa ar niwokkus me metek, nge pokiten ra “pwapwaäsini ar feiöch me kinamwe mi somwola.”​—Kölfel 37:11.