Wanziwa?
Boloku dhawotxa dhifwanyiwe ebuwa y’o Babilónia na mukalelo wubiwani dhinkamihedha dhavi dhinloga Bibilia?
ANAMATIBA dhotibeleya ahifwanya maboloku menjene vebuwani ya Babilónia dhamagiwana sidadi. Mowiwanana na namatiba dhotibeleya Robert Koldewey, bolokudha eso dhotxiwa “otakulu wa sidadi, wenewo wafwanyeya mattaka aderetu vina kombustiveli . . . owinjiva.”
Anamapepesa ahifwanya dhilobo dhinoniha wi anddimuwa a anyakoddo a Babilónia anlabihedha forno esi dhotxiwa maboloku wi akosena dhilobo dhohifwanyelela. Paul-Alain Beaulieu, namasunziha wa Assiriologia wo Universidade y’o Toronto, ohiloga: “Mapadduwo menjene o Babilónia anologa . . . oddumeyiwa wa asadduweli mfornoni vina attu akodda wawebedha amilugu a akadda Babilónia.” Malebo a nsaka na Mwene Nabukodonosor anologa: “Mwatolotxe, mwaddumeye, mwawotxe, . . . mfornoni . . . witxi wawa ovavele odhulu, wi atotowele vamottoni wawopiha.”
Eji enowawubutxedha anamengesa Bibilia nipadduwo nili va Daniyel kapitulu 3. Nipadduwo ntti ninloga wi, Mwene Nabukodonosor ohubiha na nddarama nladdaniho na muttu, ohimetxiha vatamoni o Dura—otakulu wa muttette w’o Babilónia. Mukoddile azombwe araru Ahebreu akuweliwa Sidrak, Mizak, na Abdenago webedha nladdaniho ntti, Nabukodonosor wahisilidhiwa, vina wahiruma wi mmottoni mwenjedhedhiwe motto “dila tanabilimo opitha munkalelagani,” osogorhowa ohiruma wi Sidrak, Mizak, na Abdenago amagiwe avokeliwe mmottoni onttidda. Anju mmodha wahidha wavuna azombwe aba.—Dan. 3:1-6, 19-28.
© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source
Boloku ya wotxa valebiwe nzina na Nabukodonosor
Boloku dhifwanyiwe o Babilónia dhinokamihedha dhinloga Bibilia. Boloku esi dhihilebiwa mazu avittittimihana mwene. Mwari mwa dholeba esi ninowengesa: “Nabukodonosor, Mwene wo Babilónia a . . . Mburo, onkalimi na onddimuwa waga omagilimi . . . Ziza naga ninele olamulela okala nokala wene.” Dholeba esi dhinowiwanana na mazu anfwanyeya va Daniyel 4:27, [Daniyel 4:30 TNM] mwenemo munivittittimiha Nabukodonosor alogaga: “Mone muthethe w’o Babilónia, omagilemi na guru dhaga wi okale onthuwaniwá wa elabo yaga, ontonya owodha n’ovuwa waga!”