Epaddi 3
Onkala Wumburoni Womuyani Bani?
1. Relijiau ya yeddelo enladdanihiwaga dhavi na mwango?
DHORUMEELA dha relijiau ya yeddelo ya mu Afrika enoladdanihiwaga na mwango. Vamutompiniva olivo ddi Mulugu, munddimuwa na guru yomuyani. Makomeya alimo ba amilugu añgono, obe muya, esene dhili adhari a Mulugu. Makome a amilugu aba añgono alivo ba azamani, abene anawubuwela amudhi awa Velaboni ya vati nanda anzuzumela vaddiddi okala deretu wawa. Vativa vali guru dhomuyani dhiñgono: masalapitho, makaga, na okwiri.
2. Emarya dhahi ya mu Afrika enlagiha dhavi wila dhorumeela dha yeddelo dhinopakela relijiau?
2 Dhorumeela esi dha yeddelo dhahikaana nipakelo na guru vaddiddi mu relijiauni dhina dha mu Afrika. Mu Afrika muhikala emarya enloga dhahi: “Wumeelela Nroromelo (na Okristu obe na Emwenyi) kunnimetxa wawebedha amilugu a vatakulu vehu.”
3. Nifanye wuvi ebaribari mwaha wa abale ankala wumburoni womuyani?
3 Dhorumeela esi dha yeddelo dha mu Afrika dhihikala? Bibilia ononipanga ebaribari mwaha wa abale ankala wumburoni womuyani.
Yehova, Mulugu Webaribari
4. Relijiau dhinddimuwa dha mu Afrika dhinrumeelana va elobo gani?
4 Gatha tharu dha relijiau dhinddimuwa dha mu Afrika dhinorumeela wila Mulugu ohikalawo vina yawila iyene ddi munddimuwa. Bibilia onomuloga iyene ninga “Mulugu wa amilugu vina Nabuya wa anabuya, Mulugu munddimuwa, wowodha vina wowopiya.” (Deuteronomo 10:17) Amwenyi vina anorumeela okalawo wa Mulugu mmodha bahi munddimuwa. Mwaha wa relijiau ya yeddelo ya mu Afrika, Namasunziha ontxemerhiwa Geoffrey Parrinder ohiloga dhahi: “Athu enjiya a mu Afrika anorumeela okalawo wa Mulugu munddimuwa, babi wa amilugu vina wa athu, muthanddi wa elabo yotene.”
5. Mazina mena anlabihedhiwa wila amwaddena Mulugu bavi?
5 Nanda, masiki dhorumeela mwa Mulugu vavuwihiwani, athu enjiya kanziwelamo deretu mwaha wa Mulugu bani. Tharho yoroma ya omuziwana muthu muthuvi ja oziwa nzina naye. Mwaha wa nzina na Mulugu, ohikala ovirigana mwari mwa relijiau. Mwa akristu ahili a ebaribari, dila dhinjidhene iyene ontxemerhiwa Mulugu, nzina na nriho nintapulela “Wowodha.” Mpaddi wa Amwenyi, Mulugu ddi Alá. Mwari mwa abale anlabihedha relijiau ya yeddelo, nzina ninlabihedhani wila amuromole oddule oli Munddimuwa ninothiyana modhela kadda elogelo. Mu nivuruni naye ninloga Concepts of God in Africa (Dhubuwelo Mwaha wa Mulugu mu Afrika), John S. Mbiti ohilebela mazina a nriho othiyana thiyana okwaranya 500 a mu Afrika abene anaddiwana Mulugu. Motagiha, mu Yoruba (elogelo ya o Nigéria), Mulugu ontxemerhiwa Olodumare; Akikuyu (o Quênia), Mulugu ddi Ngai; nanda Azulu (Wafrika do Sul), Mulugu ddi Unkulunkulu.
6, 7. Nzina na Mulugu thivi, nanda niziwile dhavi?
6 Mulugu mwinyene onloga eni mwaha wa nzina naye? Mulugu mwamusunziheliye Moize wila aweddihe Aizraeli obudduwa mu Ejipitu, Moize wahivuza dhahi: “Kowiliwa ovanene ddihafiyedha ana a Izraeli nanda ddaapanga wila: ‘Mulugu wa azamani enyu ohiddiruma wufiyedhani nyuwo’, nanda awene baaddivuza wila: ‘Nzina naye bani?’ Ddinapange eni?”—Obudduwa 3:13.
7 Mulugu ohakula dhahi: “Eji jinfanyeeliwe wapanga ana a Izraeli: ‘Yehova, Mulugu wa azamani enyu, . . . ohiddiruma wufiyedhani nyuwo.’ Nthi thi nzina naaga mpaka mudhidhi wohimala nanda obu bu mubutxedho waaga wa nibaliwo mpaka nibaliwo nina.” (Obudduwa 3:15) Nzina nthi na Mulugu ninobudduwa dila 7.000 mmaleboni a Bibilia, masiki anamatapulela ena a Bibila vatxinjilani nzina nthi na mazina mena a nriho ninga “Mulugu” obe “Nabuya.”
8. Yehova oli dhavi, nanda ninfanyeela okosa eni akala ninofuna mahala aye?
8 Yehova txibarene oli dhavi? Iyene muya, ddowodha-wodha vina woñganimela. Iyene munddimuwa, wohiladdanihiwa na mwina, kana mukwaye. (Deuteronomo 6:4; Izaia 44:6) Yehova wahimpanga Moize dhahi: “Miyo, Yehova, Mulugu wawo, ddili Mulugu onfuna webedhiwa wohigaweya.” Na mazu mena, wila nikaane mahala a Yehova, ninofanyeela omwebedha iyene yeka. Iyene kanfuna wila neebedhege elobo yina obe muthu mwina.—Obudduwa 20:3-5.
Yezu Kristu, Mwene wa Omwene wa Mulugu
9. Ninwodhelani ologa wila Yezu kanligana na Yehova?
9 Ovanene apa ohikala ovirigana vaddiddi mwaha wa Yezu bani. Athu enjene mwa akristu ahili a ebaribari anorumeela wila Yezu onokosa epaddi ya Oraru “Wokoddela.” Mbwenye Bibilia kansunziha wila Mulugu ba athu araru agumanile bakala mmodha. Kansunziha vina wila Yezu onoligana na Yehova. Yezu mwinyene ohiloga dhahi: “Baba ddi munddimuwa opitha miyo.”—Joau 14:28.
10. Yezu ahinathi odha Velaboni ya vati wali wuvi?
10 Bibilia onsunziha wila Yezu ahinakalewo Velaboni ya vati ninga muthu, iyene wakala odhulu ninga muthu wowodha womuyani. Ninga Yehova mwamuthanddeliye Adamu na Eva Velaboni ya vati, iyene vina ohathandda athu a omuyani odhulu. Yezu wali muthu woroma womuyani omuthanddile Yehova.—Joau 17:5; Kolosi 1:15.
11. Yezu obaliwe dhavi ninga muthu?
11 Vyaka 2.000 mundduni, Yehova ohimwaliha egumi ya muthu oddu womuyani bidhowa mbani mwa namwali wahaamuziwile mulobwana, watxemerhiwa Maria. Mungelo Gabrieli ohimpanga dhahi: “Onela orumala nanda onela ombala mwanamulobwana, nanda onofanyeela onvaha nzina na Yezu. Nanda iyene onela olamulela ninga mwene . . . , nanda omwene waye kunaagome.”—Lukas 1:31, 33.a
12. Sabwa modha yadheli Yezu Velaboni ya vati jivi?
12 Dhaene Yezu wahibaliwa, ohunuwa nanda ohasunziha athu mwaha wa efunelo na ofuna wa Yehova. Iyene wahimpanga dhahi governadori wa Roma: “Sabwa ya ejene ddihibaliwa, nanda sabwa ya [mwaha obu] ddihidha mwilaboni, wila ddivahe onamona wa ebaribari.” (Joau 18:37) Na opepesa esile dhisunzihile Yezu, ninowodha osunza ebaribari mwaha wa efunelo na ofuna wa Mulugu vina esile dhinfuniye okosa. Jowodheya iyo osunza mukalelo wa ogumelana nrumeelelo na Mulugu.
13. Sabwa yina yadheli Yezu Velaboni ya vati jivi?
13 Sabwa yina yadheli Yezu mwilaboni yali ya operheka egumi yaye ya omuthu ninga yobolo mwa oderetu wa nlogo na athu. (Mateus 20:28) Ohikosa eji wila anifurule mwa yothega ehalihuna modhela muzamani wehu Adamu. Eji, enela oniwodhiha okalawo na mukalakala. Murumiwi Joau ohileba dhahi: “Mulugu ohikwela vaddiddi elabo mpaka omperheka Mwanaye wa nammodha, wila muthu wotene onimuroromela iyene ahitolotxiwe, mbwenye akaane egumi ya mukalakala.”—Joau 3:16.
14. (a) Txini empadduweli Yezu mumaleliye okwa ninga muthu? (b) Ovanene mpaddo wa Yezu odhulu buvi?
14 Mukweliye ninga muthu, Yezu ohivenyihiwa mukwani wila akalege odhulu, okulene okaaniliye wili egumi ninga muthu wowodha womuyani. (Merelo 2:32, 33) Vasogorhova, Yehova ohinvaha “nlamulelo, na ethomo, vina omwene, wila malogo otene, makuru a dhilabo vina dhilogelo amulabege iyene.” (Danieli 7:13, 14) Yezu ohekiwa ninga Mwene wowodha; iyene ddi Mwene wa nlamulelo na odhulu na Yehova, nanda ovanene apa onela woniha owodha waye Velaboni votene ya vati.
Angelo, Arumiwi a Mulugu
15. Mudhidhi gani othanddiwe angelo nanda athanddiwe wuvi?
15 Yehova na Yezu kayo awene woka ankala wumburoni womuyani. Yehova ohathandda athu ena a omuyani, aba antxemerhiwa angelo. Gabrieli, oddule walogile na Maria, ddi mmodha wa abene. Egumi ya angelo kiromile Velaboni ya vati ninga athu a maningo. Awene athanddiwe odhulu wale vaddiddi athu ahinathi othanddiwa Velaboni ya vati. (Jobi 38:4-7) Ohikala angelo matxikwi na matxikwi.—Danieli 7:10.
Anju ororomeleya anokodda webedhiwa
16. Sabwa yani athu kanfanyeela wawebedha angelo?
16 Angelo a nroromelo kanfuna wila iyo nawebedhege. Murumiwi Joau mwatagiheliye wawebedha angelo dila bili, awene aahimusumulela alogaga dhahi: “Pasope! Kukose ejuwene! . . . Kamwebedhe Mulugu.”—Ovuhulela 19:10; 22:8, 9.
17. Enlagiha wila angelo anowodha wabarela adhari a Mulugu jivi, nanda eji ennipangarhazelani?
17 Angelo kanathwanyuwela vina adhari a Mulugu Velaboni ya vati, ninga mwathwanyuwelani mudhidhi wafurulani arumiwi a Yezu mukambura. (Merelo 5:18, 19) Mwa dhotene, nigamwebedha Yehova mowiwanana na Nzu naye, Bibilia, ninela okaana nikuluvelo nawila angelo ohoneya a guru anela onibarela. Bibilia onloga dhahi: “Mungelo wa Yehova onosama mowazugunuwa abale animova iyene, nanda iyene onowavuneela.” (Salmo 34:7; 91:11) Eji enfanyeelelani onipangarhaza? Sabwani wumburoni womuyani ohikala amwiddani owopiya abene anfuna onitolotxa!
Satana, Mwiddani wa Mulugu
18. (a) Mungelo mmodha omusadduwelelini Mulugu? (b) Mazina gani avahiwe mungelo oddu osadduwile?
18 Kayo angelo otene amuroromelilevi Mulugu. Enagu ahimusadduwela. Ahikala amwiddani a Mulugu vina amwiddani a athu ali Velaboni ya vati. Eji epadduwile dhavi? Angelo otene aathanddile Yehova aali ooligana vina aderetu. Mbwenye, mmodha mwa ana aba a omuyani owakwana, ohifuna webedhiwa na athu nanda ohikosa mowiwanana na efunelo eji yabure. Muthu oddu wa omuyani ohidha ovahiwa nzina na Satana, nthene nintapulela “Namapambiha [wa Mulugu].” Onotxemerhiwa vina Ddiabo, ejene entapulela “Namazivalela,” sabwani onomulogela Yehova dhothambi.
19. Sabwa yani nanda mukalelo gani omutabutxile Satana Jobi?
19 Satana onowadidela athu wila agumane na iyene momusadduwela Mulugu. Koona ejile emukoseliye Jobi, mudhari wa nroromelo wa Mulugu. Jobi wali muthu worela vaddiddi. Wahikaana mabila 7.000, na akamelo 3.000, ñgombe dha makolo vina dha pogo 1.000, bulu okwaranya 500. Wahikaana vina ana kumi na adhari enjene. Voroma, Satana oromile opa dhinama dha Jobi na adhari aye. Vasogorhova, ohitota “pevo enddimuwa vaddiddi” ejilene yagujulile numbaye, nanda bakwamo ana otene a Jobi. Mumaleli esi, Satana ohimutabutxa Jobi vaddiddi na “eredda ya tugu dhowopiya, ovenya mmanyaloni mpaka vathomelani.”—Jobi 1:3-19; 2:7.
20. (a) Jobi warelihiwe dhavi sabwa ya ororomeleya waye? (b) Masiki Jobi vamuroromeliyevi Mulugu, Satana onkosaga eni na athu ena enjene?
20 Masiki na yoweha eji yososomedha, Jobi ohimuroromelavi Mulugu. Nona Yehova ohinvulumutxa vina “ohiroma onvaha na muthengo wilimo dhotene esile dhaali dha Jobi.” (Jobi 42:10) Satana kawodhile wobaniha nroromelo na Jobi, mbwenye onowodhaga wapupurutxa wa Mulugu athu ena enjene. Bibilia onloga dhahi: “Elabo yotene eli mmadani mwa wabure.”—1 Joau 5:19.
21. (a) Satana olagihile dhavi efunelo yaye ya webedhiwa? (b) Yezu wakooddelini omwebedha Satana?
21 Satana onfuna wila iyo nimwebedhege iyene. Eji yoneyile deretu mwamunyengetheliye Yezu othamagela vyaka 2.000 mundduni. Bibilia onloga dhahi: “Ddiabo wahimuthukulela [Yezu] vamwangoni wolapa vaddiddi, nanda ohimutonyihedha mamwene a elabo yotene na ofumawa, nanda ohimpanga dhahi: ‘Dhilobo esi dhotene miyo ddinela wuvaha, ogaddikokorela nanda ogaddebedha miyo.’” Yezu ohikoodda, bagaloga dhahi: “Suka, Satana! Sabwani ehilebiwa wila: ‘Ddi Yehova, Mulugu wawo, onfanyeeliwe omwebedha nanda ddi iyene bahi onfanyeeliwe omukosela mabasa ookoddela.’” (Mateus 4:8-10) Yezu wanziwa deretu nlamulo na Yehova, nanda kakosile ejile yafuna Satana.
Adomonyo, Muya Dhabure
22. Adomonyo anakoselaga eni athu?
22 Angelo ena ahigumana na Satana momusadduwela Mulugu. Angelo aba ali adomonyo awene amwiddani a athu ankala Velaboni ya vati. Awene atabala vina babure. Nsaka nawale, awene ahaafuga athu ena bagakoodda ologa vina ohona. (Mateus 9:32, 33; 12:22) Ahabuleliha athu ena obe ahatadutxa. (Mateus 17:15, 18; Markos 5:2-5) Ahifiyedha wasoosa aima.—Lukas 9:42.
23. (a) Muya dhabure dhinfuna eni mwa athu? (b) Na oshaga, Satana na adomonyo aye anapupurutxelaga athu okosa eni?
23 Moligana na Satana, muya esi dhabure dhinofuna webedhiwa. Othiya okoodda webedhiwa na athu—bagaziwa wila Yehova bahi ddinfanyeela webedhiwa—awene anofuna eji, anotamela eji vina anolibihedha eji. Modhela dhonyengetha, dhoothambi vina otxutxa, Satana na adomonyo anowakosaga athu wawebedha awene. Txibarene, athu enjiya kanziwa wila animwebedha Satana na adomonyo aye. Athu enjiya anela onyoonyeya vaddiddi agasunza wila relijiau yawa enimuthithimiha Satana. Bibilia onlaga dhahi: “Mikutho dhinkosa malogo, awene anakosela adomonyo, othiya omukosela Mulugu.”—1 Korinto 10:20.
24. Dila yina enlabihedha Satana wila aanyengethena athu jivi?
24 Dila modha enapupurutxana athu Satana na adomonyo aye wila awebedhege awene jodhela olaleya dhubuwelo dhabure modhela athu akwile. Ndoweni noone ejile ensunziha Bibilia mwaha wa ejene.
a Kurani onologa obaliwa wa ntikiniho wa Yezu va Sura 19 (Maria). Onloga dhahi: “Iyo nihiruma wa [Maria] muya Wehu na kove ya muthu wowakwanela. Nanda muyana oddo mmoneliye ohiloga dhahi: ‘Muliba Thagaraga addivune mwa weyo! Akala weyo onomova Mulugu, kaddithiye.’ Iyene ohiloga dhahi: ‘Miyo ddili mpaganyiwi wa Nabuya wawo. Ddidheli wuvaha mwana wa mulobwana wookoddela.’ Muyana oddo ohiloga dhahi: ‘Ddinambale dhavi mwana baddili namwali ohinamuziwe mulobwana, nanda txipo kaddinathiyege okoya maningo aga?’ ‘Enela opadduwa.’ Ohimwakula dhaene. Nabuya wawo ohiloga wila: “Kinddirutxa.” “Ninela omukosa iyene ezinddiyelo ya athu na thagaraga. Sisene dhilamulihu.”’”