Dhowakula dha Mabasa na Yeddelo Yehu ya Okristu
7-13 YA JANERO
MAFUMO A MAZU A MULUGU | MERELO 21-22
“Ofuna wa Nabuya Wireye”
(Merelo 21:8-12) Mmangwananimwá nithimurha, nifiya o Sesareya. Wenewo nifiya vatakulu va namalaleya Filipe, mmodhavo wa atanu na eli athomeliwe watanala amamukwela, nikala venevo. 9 Iyene wakana anaye anayi, anamwali aziye, avahiwe na Mulugu mvaho wologaga dhosogorho. 10 Vamalilehu malabo mañgonovi, wenewo, o Yudeya odha namavuhulela, waromoliwa Ágabo. 11 Ofiya valihu, omuthukula papaseko wa Paulo, ohira ninga onfuna ovimagana myeddo na myono, eraga: “Muya wokoddela onloga dhahi: mwinya wa papaseko oddu onere omagiwa na ayuda o Jeruzalemi na makalelo aba. Osogorhowa onere operhekiwa mmadani mwa amalabo”. 12 Vewalihu mazu aba, iyo notene vamodha na akristu a wenewo, nimuthidda myeddo Paulo, nimunlelaga wi ahidhowe o Jeruzalemi.
bt 177-178 ddima 15-16
“Ofuna wa Nabuya Wireye”
15 Malabo ali Paulo vatakulu va Filipe, wahifiyavo vina muleddo mwina woriheya—wakuweliwa Ágabo. Abale ali vatakulu va Filipe anziwa wi Ágabo wali namavuhulela; iyene wahiloga n’ottaga dala egafwanyiwe attu, nsaka nalamulela mwene Kláudiu. (Mer. 11:27, 28) Enoneya ninga awene annivivuza: ‘Ágabo odhelewo nni okuno? Odhilena muselu gani?’ Animwang’ana maka, Ágaboya amuttukulaga papaseko wa Paulo—wali papaseko wokuma wanna mpaddi wakoyiwamo kobiri na vitagano dhina. Iyene ohivimagana myeddo na myonodha. Mmalelani ohiroma ologa. Muselu waye kuwali wovegana, “Muya wokoddela onloga dhahi: mwinya wa papaseko oddu onere omagiwa na ayuda o Jeruzalemi na makalelo aba. Osogorhowa onere operhekiwa mmadani mwa amalabo.”—Mer. 21:11.
16 Nivuhulona nahimala ologa wi Paulo agahidhowa o Jeruzalemi. Vina nihoniha wi dhigamwirele Ayuda dhigali dh’omuttukula wi ‘osogorhowa amperhekele mmadani mwa amalabo.’ Abale ewa nivuhulo ntti, ahilateya murima vopitta. Luka ohileba: “Vewalehu mazu aba, iyo notene vamodha na akristu a wenewo, nimuthidda myeddo Paulo, nimunlelaga wi ahidhowe o Jeruzalemi. Mmalelani Paulo ohakula: “Mununlela nni dhawene, mukumulaga murimaga? ‘Apa ziwaní, miyo ddimala orumela kayiyo omagiwavi, ddiviperhekela vina opeliwa nzina na Nabuya Yezu o Jeruzalemi.’”—Mer. 21:12, 13.
(Merelo 21:13) Paulo ohakula: “Mununlela nni dhawene, mukumulaga murimaga? Miyo ddimala orumela kayiyo omagiwavi, ddiviperhekela vina opeliwa nzina na Nabuya Yezu o Jeruzalemi.”
bt 178 ddima 17
“Ofuna wa Nabuya Wireye”
17 Karoma winanela yopadduwa eji. Abali vamodha na Lukayá, ela omuttidda myeddo Paulo wi ahidhowe muleddoni mwaye. Ena afiyedha otomola kutto. Moneliye supaje vamodha na okwelawa wa abali, Paulo ohifiyedhiwa emana mmirimani vina na mazu ofewa ohiloga wi awene ela ‘okumula murima waye,’ mazu aba Egrego okumula murima, kuloga “oribiha murima [waye].” Iyene wahimala owadelela-wene oleddo waye; mugumanileyi na abali a elabo ya Tiro, iyene kafunile wi awene akubanye obe amottihe mintori, sabwani agahimobaniha. Paulo wahatapulelamo abaliya sabwa yafuneliye odhowa muleddoni obule. Oliba murima oku vamodha na owadelelavi oleddo waye, kwawumiha milomo! Enkala ninga ejile yakosile Nabuya Yezu; iyene kovile odhowa o Jeruzalemi, Paulo vina wirile yakakene. (Aheb. 12:2) Keliwe Paulo wattamagela otabutxiwa, mbwenye iyene wanna mmirimani wi opeliwa nzina na Yezu Kristu yali gari enddimuwa vaddiddi.
(Merelo 21:14) Vonilehu wi kaninwodha omukoddiha, nimuthiya niraga: “Ofuna wa Nabuya wireye!”
bt 178 ddima 18
“Ofuna wa Nabuya Wireye”
18 Txini ekosile abali? Awene ahiloga na mazu a nriho. Ninengesa dhahi: “Vonilehu wi kaninwodha omukoddiha, nimuthiya niraga: “Ofuna wa Nabuya wireye! ” (Mer. 21:14) Abale amunlela Paulo wi ahidhowe o Jeruzalemi, kadigele yofuna yawa. Awene ahivuruwana yologa ya Paulo vina ahiwelela; ahinonelamo wi jofuneya ottiya wireya enfuna Yehova, masiki aziwaga wi vagahireya mapadduwo agadhile wakubanyiha. Paulo wahiroma olodda dila egamuttukulele wukwani. Yafunetxiye yali yawi abali aye okweleya, ahimutotele wobana wa murima waye.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Merelo 21:23, 24) Apa onivuruwane dhinfuna iyo owaddela: “Okuno akalawo abalihu anayi, anfuna wira mwambo wovirihamo dhampikirhelani Mulugu. 24 Athukulé odhowena omparhani, okupiwe vamodha na awene, wapitxele muthengo onwodhani wigiwana. Dhahene athu etene anere onona wi dhetene dhinulogani, sothambi; weyo vina ovirihamo magano a Mizé
bt 184-185 ddima 10-12
“Mwiwe Dhinfunemi Owaddelani”
10 Paulo katanya elemelelo ya Ayuda, ninga ohittidda mabasa siku na Sabuddu, obe ohija dhoja dhakoddihiwa. (Rom. 14:1-6) Vina iyene kagwihile malamulo awi attu anofuniwana otxetteliwa. Txibarene, Paulo ohimutxettela Timóteo; sabwaya yali yawi Ayuda anadhe waganyedha wi babe wa Timóteo wali wa nihimo na Agrego. (Mer. 16:3) Otxetteliwa wali efunelo ya muttu-muttu. Paulo ohawaddela akadda Galásia: “Nigaluwelana na Kristu, otxetheliwa peno omopi kadhinna mabasa; enfuneya ku ororomela, onlaba na okwela.” (Gal. 5:6) Nona, muttu watxetteliwa n’efunelo ya ovirihamo Malamulo, peno ninga yeddelo yofuneya-wene okosa, yakala ninga wanjombeliwa nroromelo.
11 Masiki dhawenevi, dhonung’uniwa dhafiya omaruni wa Ayuda amuroromela Mulugu, dhannadhugudha muyubuweloni. Nona anddimuwa amwaddela Paulo mazu awi: “Okuno akalawo abalihu anayi, anfuna wira mwambo wovirihamo dhampikirhelani Mulugu. Athukulé odhowena omparhani, okupiwe vamodha na awene, wapitxele muthengo onwodhani wigiwana. Dhahene athu etene anere onona wi dhetene dhinulogani, sothambi; weyo vina ovirihamo magano a Mizé.”—Mer. 21:23, 24.
12 Paulo wahubuwela wi makaniya kali sabwa ya dhonung’uniwa, mbwenye ali sabwa ya efunelo yana Ayuda amuroromela Mulugu, avirihamo Malamulo a Mizé. Mbwenye iyene wahikaana efunelo ya orumela malago anddimuwa abale, aziwaga wi kanalupe Malamulo a Mulugu. Iyene wahileba: “Ddigakala na abale anedda na malamulo a Mizé, ddinokala ninga awene; oku miyo ddihimageyilena. Ddinirela ddavelele wa Kristu abale athiddeyilena malamuloya.” (1 Kor. 9:20) Paulo ohawiwelela anddimuwa o’Jeruzalemi, wi akale na abale “anedda na malamulo a Mizé”. Merelo aba a Paulo ba malago vaddiddi, masaka abano ankalihu enofuneya iyo vina wiwelelaga dhinloga anddimuwa a mmulogoni, nihinyinddelaga okosa dha malago ehu.—Aheb. 13:17.
(Merelo 22:16) Ovano onthigirigela nni? Venya, obatiziwe, oromole nzina na Yezu, wi dhothega dhawo [dhisuwiwe] dhileveleliwe.
dhowenjedhedha dha nsunzo na nwtsty Mer 22:16
oromole nzina na Yezu, wi dhothega dhawo [dhisuwiwe] dhileveleliwe: obe “dhothega dhawo [dhisuwiwe] dhileveleliwe vina oromole nzina na Yezu.” Muttu kansuwa dhottega dhaye n’obatiziwavi na manje, nne; osuweya oku wa dhottega ompadduwa muttuya agaromola nzina na Yezu. Kuloga, omuroromela Yezu vina woniha nroromelo ntti mwari mwa mabasa a Okristu.—Mer 10:43; Tia 2:14, 18.
14-20 YA JANERO
MAFUMO A MAZU A MULUGU | MERELO 23-24
“Omagedhiwa na Muladdu Wawi Namaveyiha vina Namatota Kani”
(Merelo 23:12) Muyele vati, ayuda alaganela ompa Paulo, addubelela wi kanaje, kanamwe ahinathi ompa.
(Merelo 23:16) Apo mwana murogora wa Paulo, vaziwileye dholaganeliwa eso, othamagela wafugeliwe Paulo, ovolowa, omunoñgonela.
bt 191 ddima 5-6
“Maga Murima!”
5 Olibihiwa wa Paulo wafiyile mmudhidhinimwa. Labo nina, Ayuda okwaranya muttengo wa 40, “alaganela ompa Paulo, addubelela wi kanaje, kanamwe ahinathi ompa.” Mazu aba awi “kanaje, kanamwe ahinathi ompa”, anlagiha efunelo yana Ayuda ya omutotela ngovi murumiwi ole. Awene ahifiyedha wubuwela wi kohimpa Paulo agahigwihedhiwa ntowa, obe agahitoteliwa goyi. (Mer. 23:12-15) Dhalaganelani dhali dha omukuwelela Paulo o Sinedriyu akosaga ninga anfuna wi Pauloyá atapulelemo deretu makaniya. Nakulu afuna wi mudila endowa o Sinedriyu amuriganele, ambubudde ofiyedha okwa.
6 Mbwenye mwiweli mwana murogora wa Paulo dholaganeliwa esi, iyene wahittamagana museluya bamunonihedhamo Paulo. Nona Paulo ohimwaddela mwanamulobwana oddule wi adhowe amwaddele munddimuwa wa anyakoddo wakuweliwa Kláudiu Líziu. (Mer. 23:16-22) Mohaganyedha Yehova onowakwela azombwe ana murima woligana na obule wa mwana murogora wa Paulo; azombwe aba, anozuzumela obarela nlogo na Mulugu vina anokosa guru dhotedhene wi alabe mabasa a Omwene.
(Merelo 24:2) Mwittaneliwe Paulo, Tértulo oroma ologa dhomusumelana: “Kopeni munddimuwa Félex! Vahabilenyu mpaddo w’elabo eji, munivaha murenddele munddimuwa; na othonga wenyu wathontho muvugula goyi dhanihu wale.
(Merelo 24:5, 6) Iyo nihona wi muthu oddu, namavutiha wawopiha. Ddi iyene ontotetxa kani mwa ayuda etene ali mwilaboni, vina ddi namasogorela wa saka ya athu aninfwara Yezu munazareti. 6 Iyene wantamela okwaruliha mparha wehu; iyo nimuthidda nifunaga omusorhiha bari magano ehu.
bt 192 ddima 10
“Maga Murima!”
10 Osesareya Paulo wali “okathi wa Herodi” ajedhaga anamamagedha adha o Jeruzalemi. (Mer. 23:35) Mvirele masiku matanu, awene ahifiya—Ananiya, munddimuwa wa anamakutha, vamodha na makolo mena vina na namalogela wakuweliwa Tértulo. Tértulo mfiyedhiye, oromile omusikonela Félex sabwa ya mabasa anakoseliye Ayuda, omusikonela oku wottabwawa, ononiwa ninga iyene wafuna wi apemberhihiwe vamakaniniva. Mmaleliye ovahiwa mazu, Tértulo oroma ologa; muloganimwa ohiromola wi Paulo “namavutiha wawopiha. Ddi iyene ontotetxa kani mwa Ayuda etene ali mwilaboni, vina ddi namasogorhela wa saka ya athu aninfwara Yezu munazareti, iyene wantamela okwaruliha mparha wehu.” Ayuda ena “alivo, arumela wi pumwenemo mvirelani.” (Mer. 24:5, 6, 9) Ovutiha, obalalitxa nlogo vina okwaruliha mparha—wali muladdu wawopiha vaddiddi; wanimuttukulela muttuya makani a ofiyedha opiwa.
(Merelo 24:10-21) Guvernadoro omwittana Paulo na nlada. Iyene ohakula: “Kopeni munddimuwa Guvernadoro! Ddiziwa wi nyuwo muromile wale othonga nlogo na ayuda. Nona ddinowaddelani mazu aga ovivunana na murima wororomela. 11 Abano malabo kumi na meli bahi, vadhilemi o Jeruzalemi omwebedha Mulugu. N’eji munowodha opimelela nyuwo mwanya. 12 Ayuda kaddifwanyile mumparhani ddiwanaga na muthu, nne ddàtujelelaga otota kani mmasinagoga, nne mmuthetheni. 13 Awene kanna ekoselemi, enwodhani otonya. 14 Enrumelimi jowi ddinomulaba Mulugu wa makolo ehu, ddifwaraga dila eswa, enira ayuda wi jorimeliha. Miyo ddinorumela dhetene dhilebiwe mMalamuloni a Mizé, vina mmanivuruni a anamavuhulela. 15 Ddinomuroromela Mulugu ninga munimuroromelela awene, wi athu apama na a bure anere ovenya mukwani. 16 Nona ddinotamalela okosa guru yoweddana murima woliga vamentoni va Mulugu na va athu. 17 Vamalelemi vyaka dhinjene mmalaboni, ddihiyelela o Jeruzalemi wi ddidhena kobiri dhokamihedhana nlogo naga, vina ddihele mukutho. 18 Pa venevo vaddifwanyile ayuda, ddiraga myambo-dhene eso, mmalelemi okupiwa. Mudhidhene obo kavàli muthithi, kavàli mbigiddi; 19 àlimo ayuda ena, adhile o Ásia. Awene bafwanyela okala veneva awaddelagani muladdu oddonilenani. 20 Ngafuná, aba ali veneva aloge muladdu gani oddifwanyilanina, vathukuleliwemi mmuthegoni mwa ayuda. 21 Peno, akala muladdu waga bubule walogilegimi na nzu noliba vàlani wi: ‘ddabuno miyo ddinothongiwa vamentoni venyu, sabwa ddinorumela wi ankwa, anovenya’”
bt 193-194 ddima 13-14
“Maga Murima!”
13 Paulo ohimetxa yotagiha yofuneya wi nifware akala na labona ninottukuleliwa wa asupayi, sabwa ya omulabela wehu Mulugu, vina nigamagedhiwa wi nili anamatota kani, anamavutiha, obe attu a “saka yawopiha”. Mazu a Paulo ahittiyana na a Tértulo; vowi Tértulo waloga n’ekalelo ya ombebedhela Guvernadoro na mazu ottapirha, mbwenye Paulo kerile esuwene. Iyene wali womalene noo, vina wahoniha nriho. Iyene ohisunziha mazu a Mulugu, vowi waloga n’ekalelo yawakwana-wene. Ohiloga wi Ayuda a “ttattamwa wa Ásia,” ammagedhile na muladdu wa okwaruliha mparha kàlivo, vina wahoniha wi iyene, kova awene okalavo afiyedha ologa dhipadduwiledha.—Mer. 24:18, 19.
14 Yina yoneyiletxe, jawi Paulo kovile ologa dhororomela dhaye. Na oliba murima, murumiwi ole ologa njedhelo na ovenyihiwa mukwani; makani aba babalene atotile muladdu siku naliye mu Sinedriyu. (Mer. 23:6-10) Muttongiwani mwaye, Paulo ohiloga njedhelo na ovenyihiwa mukwani. Ologele nni dha ovenyihiwa mukwani? Sabwani niparha na makaniya nali na olaleyiwa muttakwa wa Yezu vina ovenyihiwa mukwani Waye—ba masunziho-ene aba avanya anamamagedha abale. (Mer. 26:6-8, 22, 23) Veneva muladduya wali wa ovenyihiwa mukwani—vina ororomela ovenyihiwa mukwani wa Yezu—makaniya ali veneva bahi.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Merelo 23:6) Paulo aziwaga wi anamathonga abo, ena afarizi, enagu asaduseyi, ologa dhahi: “Amudhaga, miyo ddili mfarizi, obaliwe na mfarizi. Ddabuno ddithukuleliwa mmuthegoni wa miladdu, vowi ddinororomela ovenya mukwani”
dhowenjedhedha dha nsunzo na nwtsty Mer 23:6
miyo ddili Mfwarizi: Attu ena ali va makaniniva annimuziwa Paulo. (Mer 22:5) Awene agahidha ononelamo wi mwa ovikuwela mwana Mfwarizi, iyene wanamo njedhelo nimodhene nana Afwarizi. Awene anziwa wi Paulo kela oruna saka yaye, vowi Afarizi a mu Sinedriyu ahiziwa wi Paulo wahimala owadelela nroromelo naye n’Okristu. Dhologa esi dha Paulo, dhawi iyene mwana Mfwarizi, dhigahinoneliwamo mohirutxa; iyene na Afwarizi ana nroromelo nimodhene na ovenyihiwa mukwani, oku Asaduseyi ahirumelaga nroromelo ntti. Sabwa ya iyene ovika mpaddi wa Afwarizi, eji ehimuttukulela okala mumodhani na Afwariziya ali venevo. Enkala ninga iyene wonamo wi dhologa esi dhawi iyene Mfwarizi, dhigahakosiha attu áli mu Sinedriyu omwalamwadha makaniya, peno ottonga n’ekalelo yina. (Mer 23:7-9) Mazu a Paulo ali va nivuruni na Mer 23:6 ba mamodhene alogileyi bali vamentoni va Mwene Agripa. (Mer 26:5) Vina alebelaga Akristu ali o Filipe, iyene ohiloga wi wali wa saka ya Afwarizi. (Fil 3:5) Dhologa esi dhinowoneya mmulogeloni mulogiwe Akristu a wale ali Afwarizi, alebiwe va Mer 15:5.—koona dhowenjedhedha dha nsunzo na Mer 15:5.
(Mer 24:24) Mvireli malabo mena, Félex omwithaniha Paulo wi amwiwe alogaga dha omuroromela waye Yezu Kristu; wali na mwadhiye-ene Druzila, mukadda Juda.
(Merelo 24:27) Mvirele vyaka bili, mpaddo wa Félex ohabiwa na Pórsio Festo. Félexiyá afunaga waziveliha ayuda, omuthiya Paulo mukambura.
dhowenjedhedha dha nsunzo na nwtsty Mer 24:24
Druzila: Mwana waneraru vina ettogoyi wa Herodi, ologiwe va nivuruni na Mer 12:1, kuloga, Herodi Agripa I. Iyene obaliwe yaka ya 38 Y.A. wali mbali wa Agripa II na Berenice. (Koona dhowenjedhedha dha nsunzo na Mer 25:13 vina otapuleliwa wa nzu, “Herodi”) Wali mwadhi wanawili wa Guvernadoro Félex. Voroma iyene wateliwe na Mwene Azizi w’Elabo ya Síriya, muttette wa Emeza; mmaleliye ohimwaliwa bateliwa na Félex yaka ya 54 Y.A., enoneya ninga nsakanene ntto Druzila wana vyaka 16. Enowaganyedhiwa wi iyene wakalavo nsaka nattongiwa Paulo na Guvernadoro Félex, venevo “varomile Paulo ologamo dha meddelo omyala, dha winanela mba, dha othonga wa Mulugu osogorho”. (Mer 24:25) Muhabeliwiye mpaddo na Festo, “Felexiyá ohimuthiya Paulo mukamburha”; welela azivelihe Ayuda vina na mwadhiyeya, wali Muyuda.—Mer 24:27.
21-27 YA JANERO
MAFUMO A MAZU A MULUGU | MERELO 25-26
“Paulo Ohittukuleliwa Vamentoni va Sézari vina Ohimulaleya Mwene Herodi Agripa”
(Merelo 25:11) Akala ddithega, ddiliga muladdu wopiwana, kaddinkodda okwa. Akala dhinddisumelani sawotavi, kawo onwodha oddiperheka mmadani mwawa. Muladdu waga wamalele wa Sézari!”
bt 198 ddima 6
“Muladdu Waga Wamalele wa Sézari!”
6 Efunelo ya Festo ya waziveliha Ayuda egahimwika Paulo vangovini. Nona, Paulo ohipura gari yaye ya okala wa saka ya akadda Roma. Iyene ohimwaddela Festo: “Akala ddithega, ddiliga muladdu wopiwana, kaddinkodda okwa. Akala dhinddisumelani sawotavi. . . . Muladdu waga wamalele wa Sézari!” Nlamulo ntti na muttu ottongiwa na Sézari kanaruneya. Nona Festo aloga: “Bahito, weyo ofunilé othongiwa na Sézari, onere odhowawo”. (Mer. 25:10-12) Paulo ohoniha merelo ofuniwana Akristu otagiha, vowi iyene kovile ottongiwa na munddimuwa wa muttego woriheya. Akala asadduweli anofuna onittukulela “mmittegoni dhottiyana-ttiyana,” iyo ninovuwihamo miselu dhapama; vowi nili Anamoona a Yehova.—Masal. 94:20.
(Merelo 26:1-3) Mwene Agripa ologa na Paulo: “Ovano onothiyiwa ologa yovivunana”. Paulo okopela na mada, oroma ologa: 2 “Nyuwo mwene Agripa! Ddabuno ddiziveliwa na gari efwanyilemi y’owodha ovivunana vamentoni venyu mwa dhetene dhiddisumelele ayuda. 3 Ddiziwa wi nyuwo munona magano a ayuda vina meddelo awa. Nona ddinoulobani, muddivuruwane na ovilela.
bt 198-201 ddima 10-16
“Muladdu Waga Wamalele wa Sézari!”
10 Paulo ohimutamalela Mwene Agripa na nriho, sabwa ya omuttiya ologa yovivunana, aziwaga wi mwene ole wannonelamo yeddelo yotene vamodha na opambihanawa wa Ayuda. Paulo voroma ologile dhimpadduwele mundduni; iyene ohiromola mazu awi: “Akala anofuna ologa dhebaribari, awene aziwile wale wi miyo ddali wa saka ya afarizi.” (Mer. 26:5) Paulo wakana njendhelo na odha wa Muttikitteliwi, dhahene ninga mwajedhela Afwarizi. Vowi iyene wali Mukristu, wahimuloga Yezu Kristu, wi ddudduwene wajedhiwetxa. Nroromelo ntti ttakakene narumela abale ammagedhile—kuloga wi, awene anrumela wi Mulugu onela ovirihamo nipikirelo nikosileyi na azamani aye—muladdu wattongeliwa Paulo labonene nttile wali obuwene. Makani aba ahimukosiha Agripa oziwavi niparhana.
11 Paulo oromola nsaka nafwara-fwariye Akristu nowali; iyene ohiloga: “Wale miyo vina ddona ninga àli mabasa afuniwemina, owana n’abale amuroromela Yezu Munazareti . . . Ddanafugeliha Akristu [anamafwara a Yezu] enjene; ddanvira mmasinagoga mwetemwene”. (Mer. 26:9-11) Paulo kattabwihile dhologa dhaye. Attu enjene anziwa ngovi dhatoteliye Akristu. (Gal. 1:13, 23) ‘Txini emukosihile mulobwana oddu osadduwa?’ Enkala ninga Agripa wanivivuza dhahene.
12 Mazu alogile Paulo vasogorova ahakula yovivuza ya munddimuwa oddu: “Na mobuwelo aba ddandhowa o Damasko na owodha waddirumilena anddimuwa a anamakutha, nyuwo mwene, muddiwe: mudila mudhidhi wa mutana ddihona txedha yadha wirimu, yazerimela opitha nzuwa, eddijórole miyo na akwaga addivelela. Netene nigwela vati venevo miyo ddihiwa nzu naddaddela n’elogelo y’Ebráiko: ‘Saulo, Saulo, onddiddela nni?’ Ntidi n’opambiha wawo, kumpana elo. Miyo ddivuza: ‘Nyuwo mul’ani Nabuya? Nabuya ohakula: “Miyo ddili Yezu, onimwiddewe.’ ”—Mer. 26:12-15.
13 Mapadduwo aba ahinoneyaga na attu, ahinatti opadduwa, Paulo wakala ninga ‘wavada na manyalo muri wotogolowa.’ Paulo wahivoreheya mpaddi womuyani sabwa ya okosa dhinimunyimula Mulugu; empadduwele enoliganihiwa na enama ya mittorho envoreheya sabwa ya okalela oduduravi kanga emagiweniye. Iyene wali wofwewene murima, epileya jawi wela weddihiwa bure; nona, bali dila y’o Damasko Yezu wahikosiha wi mulobwana oddu wapupurutxiwa, asaddule ekalelo yaye.—Jo. 16:1, 2.
14 Paulo ohivisaddulela-wene. Bali vamentoni va Agripa, ohiloga: “Nona, mwene Agripa, miyo kaddawodha ovanya dhawirimudhá eso dhonilemi. Ddiroma walaleya ayuda, akala o Damasko; osogorhowa ddalaleya ayuda a mu Jeruzalemi, a mu Judeya; ddialaleyela amalabo vina ddiawaddela etene wi amurugunutxele murima Mulugu, eddegena ekalelo ya muthu osaddulile murimaye.” (Mer. 26:19, 20) Paulo ohakwaniha mabasa attomeliwiye labonene nttile noneyeliwe iyene dhawirimu. Txini epureliwemo? Otene abale ewale muselu walaleya Paulo ahirugunutxa murima, ahittiya dhonyakuwa, merelo abure, vina ahimurugunutxela murima Mulugu. Ena ahifiyedha okala attu a merelo oriheya, anninjivihavi orihana vina wiwelela malamulo.
15 Mbwenye masadduwo aba otene kapurelemo elo-ene amwiddani a Paulo. Iyene ohiloga: “Jijene yaddithiddele ayuda mumparhani, afunaga oddipa. Mmakathamihoni mpu, Mulugu oddivuna, ddifiya ddabuno; ddinowodhanavi waziwiha eli Kristu athu etene, añgono na anddimuwa.”—Mer. 26:21, 22.
16 Iyo nili Akristu ebaribari, enofuneya mudhidhi wotene okana ewodhelo ya okala ‘womala-nawale wi niwodhe omwakula ole onnivuza’. (1 Ped. 3:15) Nigalogaga na anamattonga muladdu vina na asupayi mwaha wa nroromelo nehu, enodha okala yoribiha murima otagiha merelo eddilena Paulo alogaga vamentoni va Agripa vamodha na Festuyá. Mbwenye nigaloga na nriho musaddulelo osaddulile ebaribari ya mBibiliani—egumi yehu vamodha na abaleya avuruwanile muselu wehu—ninodha ologa mazu anazivele anamattonga anddimuwa.
(Merelo 26:28) Agripa omwakula: “Ehalile vañgonovi, weyo odditomola murima, ddikale mukristu”.
bt 202 ddima 18
“Muladdu Waga Wamalele wa Sézari!”
18 Mbwenye Paulo wahikana yomwakulana Guvernadoroyá; iyene omwakula: “Munddimuwa Festo! Miyo kadditaduwile, ddinloga dhebaribari, dhathotho. Mwene Agripa onoziwa dhetene esi; nona ddinologa vamentoni vaye ddihipipiriyaga . . . Ddinowubuwela wi kavalí elo ehinziweye, vowi esodhá kadhipadduwile moviteyani. Nyuwo, mwene Agripa, kamunrumela dhilogile anamavuhulela? Ddiziwa wi munorumela!” Agripa omwakula: “Ehalile vañgonovi, weyo odditomola murima, ddikale mukristu”. (Mer. 26:25-28) Mazu aba alogile mwene Agripa akala ali ebaribari peno wela ologa ninga ologa-wene, ejo kintanaliwa; entanaliwa jawi dhologa dha Paulo dhihifiya mmirimani mwa mulamuleli ole.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Merelo 26:14) Netene nigwela vati. Venevo miyo ddihiwa nzu nadaddele n’elogelo y’ebráiko: ‘Saulo, Saulo, onddiddela nni? Ntidi n’opambiha wawo, kumpana elo.’
dhowenjedhedha dha nsunzo na nwtsty Mer 26:14
Ntidi n’opambiha: Ntidi na Paulo nahiladdanihiwa na muri wotogolowa onkumbuziwana vinama. (Anam 3:31) Mazu aba ‘mukumbuzo wotogolowa,’ emariya ya elogelo ya Egrego. Enladdanihiwa na ng’ombe edhaliwe owali onimukosiha otutukaga muri wotogolowa, avoreyaga mwinya. Saulo wana ekalelo-ene eji ahinatti okala Mukristu. Paulo wela wita muladdo ogadhile omwika vangovini iyenene mwinya, sabwani iyene wawana na anamafwara a Yezu, abuwene amurugunutxela Yehova murima. (Kaladdaniha na Mer 5:38, 39; 1Tim 1:13, 14.) Nivuru na Koh 12:11, vanologiwa “mwoba”, n’ekalelo yoladdaniha, addiwagana mazu a muttu wa malago animuttukulela namalagiwaya ovirihamo malagoya.
Tradução do Novo Mundo da Bíblia Sagrada, Glossário
Mukumbuzo. Muri wolapa onsemeliwa na fero, onlabana ddi mukumbuzi obe namalima wi eddihena vinama. Mukumbuzo onoladdanihiwa na mazu a muttu wa malago onimuttukulela namalagiwaya wiwelela. Veli-veli, mazu aba awi, ‘mukumbuzo wotogolowa,’ anladdanihiwa na ng’ombe edhaliwe owali onimukosiha otutukaga muri wotogolowa, avoreheyaga mwinya.—Mer 26:14; Anam 3:31.
(Merelo 26:27) Nyuwo, mwene Agripa, kamunrumela dhilogile anamavuhulela? Ddiziwa wi munorumela!”
w03 15/11 16-17 ddima 14
Nakamihedhe Ena Orumela Miselu Dha Omwene
14 Paulo wanziwa wi Agripa wanziwiwa na saka ya Ayuda. Noona, alogagana, vina woziwene yeddelo ya Ayuda, iyene ohiromola niparha nadha muselu waye: “kaddinsunziha yina, ehili dhalogile Anamavuhulela na Mizé” dha okwa wa Muttikitteliwi na ovenyihiwawa waye mukwani. (Mer. 26:22, 23) Paulo ohinvuza Agripa: “Nyuwo, mwene Agripa, kamunrumela dhilogile anamavuhulela?” Nivuzo ntti nahimukama mwene Agripa. Vowi, kowiliwa iyene wele kaddinrumela, ttima yaye ya okala muroromeli wa Muyuda egahiveveya. Veli-veli, kologa vanamwinjini wi onorumela malamulo anamavuhulela, egahubuweliwa wi onowakela masunziho a Paulo, avittukulelaga okana muladdo wa oromoliwa Mukristu. Malago ana Paulo, ahimukosiha ozinddiyela wi nivuzo naye namumiha milomo mwene, noona akula mwinya na mazu awi: “Ddiziwa wi munorumela!”. Na mazu aba, Paulo ohikosiha murima wa Agripa osopowa; txini yakule mwene ole? Iyene ottukula mulomo, ologa: “Ehalile vañgono, weyo odditomola murima, ddikale mukristu”. (Mer. 26:27, 28) Veneva enowoneya wi Paulo ohitomola murima wa mwene ole na muselu waye, masiki vahiliye Mukristu.—Aheb. 4:12.
28 YA JANERO–3 YA FEVERERO
MAFUMO A MAZU A MULUGU | MERELO 27-28
“Paulo Onothukuleliwa o Roma”
(Merelo 27:23, 24) Mathiyu avirile anju wa Mulugu, mwinya waga, onimulabimi, oddoneyela addaddelaga: 24 “Kuwove Paulo! Enofuneya ofiye vali Sézari. Wone: Mulugu ouvaha gari y’ovuneya wa etene, ali na weyo muleddoni.
bt 208 ddima 15
“Kavo Onakwe”
15 Mohaganyedha Paulo wahalaleya attu enjene mpaporoni, awaddelaga muselu wa “mwaha w’ororomela dhapama dhapikirhele Mulugu.” (Mer. 26:6; Kol. 1:5) Na ondderimela wa paporo, enkala ninga Paulo ohiloga muselu wopangaraza wawi awene kanakwe. Iyene ohiloga: “Mathiyu avirile anju wa Mulugu . . . , oddoneyela addaddelaga: 24 “Kuwove Paulo! Enofuneya ofiye vali Sézari. Wone: Mulugu ouvaha gari y’ovuneya wa etene, ali na weyo muleddoni.’ ” Paulo ohatutela: “Nona kamukumuwe! Miyo ddinomuroromela Mulugu: dhetene dhinowireya na makalelo addaddeliye. Orobela esuwa ji esuwa, kaninwodha othawa”.—Mer. 27:23-26.
(Merelo 28:1, 2) Vabuwilehu mbara, niziwelamo wi esuwa evaddelelehu, yaromoliwa Malta. 2 Anyayáwo anakela na mada omeli, anigasela motho vawi muzogwe wanrubwa, elabo yanridha.
bt 209 ddima 18
“Kavo Onakwe”
18 Otene avuneyile ali esuwa ya Malta, omaddowelo wa nzuwa w’elabo ya Sisilia. (Koona kasha “Onde—Ficava Malta?”) Anamurala a elabo ya Malta ‘ahawakela na mada omeli.’ (Mer. 28:2) Awene ahagasela motto avuneyi abale amale onyetta vina agurumela sabwa y’eridho. Mottoya ohawodhiha wumihana maningo awa, sabwani wahirubwa muzogwe vina eridho yattabwa. Mwari mwa dhawireya esi dhetedhene, vahipadduwa vina matikiniho.
bt 210 ddima 21
“Kavo Onakwe”
21 Wakalamo munddimuwa dhahi wa mureli wakala muttette obule, wakuweliwa Públio. Enkala ninga ddi iyene weddiha kambirhinya ya akadda Roma yali o Malta. Luka ohimuloga mulobwana oddu ninga: “Munddimuwa wa esuwa ejo”, aromolaga dhologa bili dhifwanyiwe na mulebelo w’o Malta. Iyene omwakela Paulo vamodha na akwaye mwari mwa malabo mararu. Nsakanene-ntto, babi wa Públio wali muredda vaddiddi. Wili-wili Luka ohiloga mwawakwana-mwene dhipadduwilevo. Iyene ohiloga wi babe wa Públio “opadduweliwa eredda ya maningo na y’ovaluwa”, Luka ohiloga mazuya-mazuya a dhiredda dhana munddimuwa ole. Paulo wahidhowa omona, mfiyedhiye vatakulu vaye, omutadela mada vina olobela; mudhidhi wakakene, munddimuwaya ovulumuwa. Veweliwe mapadduwo abo, aredda enjene andhiwana wali Paulo, vina anvulumutxiwa; attu a muttette obule annimvaha Paulo vamodha na akwaye dhetene dhajombela.—Mer. 28:7-10.
(Merelo 28:16, 17) Vafiyilehu o Roma, Paulo orumelihiwa okala numba yafuneye, vamodha na munyakoddo wamwañganela. 17 Mmalele malabo mararu, Paulo, oawithanela vani vaye anddimuwa a ayuda. vadhilani, oawaddela dhahi: “Amudhaga, miyo kaddithegele nlogo nehu, kaddilupile magano a makolo. Ddikoddilevi opahula elo, ddithiddiwa mu Jeruzalemi, ddiperhekiwa mmadani mwa anddimuwa o Roma.
bt 213 ddima 10
“Iyene Ohalaleyela Omwene wa Mulugu”
10 Mfiyedhi nikuru na anamakosa oleddo elabo ya o Roma, “Paulo orumelihiwa okala numba yafuneye, vamodha na munyakoddo wamwañganela.” (Mer. 28:16) Enziweya jawi afugeliwi ankala omagiwene vina anowang’aneliwa wi anattawe. Masiki Paulo valiyevi mufugeliwani, iyene wali namalaleya wa muselu w’Omwene, nne pingwi yamagiweniye kiwodhile ommaliha. Nona, mmaleliye ovuma mwari mwa malabo mararu, vowi wela ofiya-wene muleddoni, iyene ohakuweliha akadda Roma na Ayudaya ottittimiheya, wi aloge muselu waye.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Merelo 27:9) Nigonela venjene muleddoni. Wedda na yiko wanopiha vowi nsaka n’oridha nafuna ofiya, malabo othuga amala ovira. Apo Paulo oavaha anamatxerenga malago aba.
dhowenjedhedha dha nsunzo na nwtsty Mer 27:9
Malabo Othuga: Obe “mweri wothuga”. Kuloga, “othuga.” N’egrego, “othuga” enaddiwana othuga Walamuliwe Mizé wi nlogo na Mulugu nirege, kuloga, valogiwana Malabo Othuga a vayakani, vina yaromoliwa Yom Kippur (Hebreu, yohm hak·kip·pu·rimʹ, “siku ninddimuwa niniriwa muthupo woleveleliwana dhothega”). (Onam 16:29-31; 23:26-32; Oleb 29:7; koona Otapuleliwa wa Mazu, “Malabo Othuga.”) Mazu awi “mwinanele”, anlogiwana makani akakene, Malabo Othuga; enononeliwamo na attu otene wi otadha wa dh’oja dhottiyana-ttiyana. (Onam 16:29) Nzu ntti “othuga” nilebiwe va Mer 27:9, ninodhana yubuwelo ya ovittiyiha yoja-yojavi, dhahene ninga mwakoseliwa Malabo Othuga obe nsaka na othuga. Enoneya ninga Malabo Othuga akala a mweri wa Setemburu obe Otuburu.
(Merelo 28:11) Mvirele myeri miraru, nipakirha mpagayani w’o Alexandriya, wagonele wenewo ajedhaga ovira nsaka noridha. Pangayayá, nzina naye nàli ‘Dióskoro [obe Ana Zeu]’.
dhowenjedhedha dha nsunzo na nwtsty Mer 28:11
Dióskoro [obe Ana Zeu]: Vitxirhape dh’Egrego na dh’o Roma, dhinloga wi “Ana Zeu” (Egrego, Di·oʹskou·roi) Kastori na Polux, ali ana eli anakono, a mulugu Zeu, (Jupiter); vina wanziwiwa na nzina na Dióskoro. Yanlogiwa wi awene ahikaana ewodhelo ya wabarela anamatxerhenga, vina anwodha wavuna anamatxerengayá afwanyiwa ngovi mwiko. Dholebiwa esi dhawi pangayayá vahilebiwa nzina na Dióskoro enlagiha wi namaloga museluya obu mooni.