SANGO JA KU MWONO
Nalipwishile “Yuma Yeswe Kuli Atu Amutapu Weswe”
“Nyi makupapachisa, kumungukuhichika!” wano kali maliji waze tata ambile kuli mama ha mwaka 1941. Chipwe ngwe te kakumwamba chocho, nihindu aye yamupapachisa. Chocho, tata yaya yamuhichika. Ha mashimbu jacho ami napwile wika ni miaka nake.
MUZE yuma yino te kanda yichilingiwa, ami te hinazanga chinji umwenemwene. Mama te kakutambula yimwe mikanda yize yakulumbununa Mbimbiliya, nawa ami te nakuzanga chinji mikanda yacho. Chipi-chipi te nakuzanga yizulie. Tata te keshi kuzanga hanga mama ahanjike ni yami hakutwala ku yuma yize te akulilongesa. Chipwe chocho, ami te nakuzanga chinji kuhula yihula, hachino, muze tata te akuya ni kwendangana, mama te kakungulongesa Mbimbiliya. Chocho, yingukwata chiyulo chakulihana kuli Yehova. Ha mwaka 1943 yangupapachisa mu mbonge ya Blackpool, Inglaterra, muze te nguli ni miaka kumi.
YINGUPUTUKA KULINGILA YEHOVA
Kukatuka ha mashimbu jacho, ami ni mama te yituputuka kuya hamuwika mu munda mashimbu eswe. Ha mashimbu jacho te twakuzachisa fonografu mu mulimo wa kwambujola. Fonografu te yinene nawa te yakulema chinji. Achinyonga kama mukweze ngwe yami, ngunambate fonografu!
Muze napwile ni miaka 14, yinguzanga kupwa pionelu. Mama yangulweza ngwenyi, te natamba kuhanjika ni kavumbi wa mandumbu (yoze akuvuluka musono ngwo kalayi wa mbonge). Aye yangwamba ngwenyi, natamba kulilongesa yimwe milimo yize muyikangukwasa mu mulimo wa upionelu. Yingulinga chocho. Muze hinakalakala miaka yaali, yinguhula kalayi mukwo wa mbonge hakutwala ku mulimo wa pionelu. Aye yangwamba ngwenyi, “Muhasa kuulinga!”
Kashika ha kakweji wa Abril 1949, ami ni mama yituhana-hana yikwata yetu, chocho yituya ku mbonge ya Middleton, hakamwihi ni Manchester, hanga tuputuke kukalakalako ngwe pionelu. Muze hikwapalika tukweji awana, yingufupa umwe ndumbu hanga tukalakale nenyi hamuwika mulimo wa pionelu. Akwa ku chipatulo cha ku mutango yatulweza hanga tuye ku chikungulwila chaha chize chapwile mu mbonge ya Irlam. Mama te kakukalakala hamwe ni umwe pangi wamu chikungulwila chikwo.
Napwile wika ni miaka 17, alioze ami ni ndumbu yoze te nakukalakala nenyi yatwaha chiteli cha kusongwela kukunguluka cha chikungulwila, mumu mu mbonge yacho mwapwile wika mandumbu ajama akehe. Kulutwe lia matangwa, yinguya ku chikungulwila cha mu mbonge ya Buxton, mumu te muli akwa-kwambujola akehe nawa te chinafupiwa ukwaso. Yino yeswe yangukwashile hanga ngulilulieke hakutwala ku yiteli yize te mungupwa nayo kulutwe lia matangwa.
Kanatu mutambi wa pande ja mbunga hamwe ni akwo mu Rochester, Nova Iorque, 1953
Ha mwaka 1951, yingulisonekesa hanga nguye ku Shikola ya Ngiliate. Hachino, ha kakweji wa Dezembro 1952, yangusanyika hanga nguye ku mulimo wa uswalale. Yingwita hanga nguchine kuya ku mulimo wa uswalale, mumu te nguli kavumbi wa mulimo wa shimbu lieswe, alioze ngaji kakatayijile kwita chami, chocho ayo yangusa mu zuwo lia ususu ha tukweji asambano. Muze napwile mu zuwo lia ususu hiyangusanyika hanga nguye ku Shikola 22 ya Ngiliate. Ha kakweji wa Julho 1953, muze te hangutusula kulu, yingukwata ulungu uze te akuvuluka ngwo,Georgic ni kulinga wenyi wa kuya ku mbonge ya Nova Iorque.
Muze naheteleko, yitukunguluka ha Assembléia da Sociedade do Novo Mundo, chize chalingiwile ha mwaka 1953. Kusulaho yingulinga wenyi ni Comboio ndo ku Sango lia Lancing, Nova Iorque, kuze kwapwile shikola yacho. Te kanda nguchilinga mashimbu anji chize muze natuhukile mu zuwo lia ususu, kashika te nguli wika ni mbongo jikehe. Muze nasunukine mu Comboio, yingukwata kalela ndo ku Sango lia Lancing, chocho, yingutambula mukuli wa mbongo 25 a centimo kuli mukwa-wenyi ni mukwetu hanga ngufwete ku kalela.
KUKALAKALA MU CHIFUCHI CHEKA
Ku Shikola ya Ngiliate yitutambula fumbo lingunu lize lia tukwashile ‘kupwa yuma yeswe kuli atu eswe.’ (1 A-Korindu 9:22) Ami ni Paul Bruun, Raymond Leach yatutuma mu chifuchi cha Filipinas, alioze te twatamba kushimbwila tukweji anji mumu lia visa hanji mukanda uze te muutukwasa kuya mu chifuchi cheka. Chocho, yitulinga wenyi mu ulungu wa kuya ku Roterdã mu Holanda. Yitupalika mu Kalunga Lwiji Mediterrâneo, Canal ya Suez ni Kalunga Lwiji Índico ndo ku Malásia, koko yituya ku Hong Kong. Kusulaho, muze te twalinga matangwa 47 mu kalunga-lwiji, mba yituheta ku Manila ha Novembro 19, 1954.
Ami ni Raymond Leach tuli mu wenyi wa matangwa 47 mu ulungu tunayi mu mulimo wetu wa mishionaliu ku Filipinas
Koko, te twatamba kwalumunako yimwe hakutwala ku ndako jaha, chifuchi chaha, ni limi liaha. Hachino, kuuputukilo, yetweswe atatu yatusa mu chikungulwila cha ku Mbonge ya Quezon kuze atu anji te akuhanjika Inglês. Hakupalika cha tukweji asambano, yituputuka kuhanjikako chikehe Tagalog. Chino yichalumuna mulimo wetu uze te muusulaho.
Ha limwe tangwa ha Maio 1955, muze te hitwahwisa mulimo wa kwambujola yitufuna ku zuwo, ami ni Ndumbu Leach yituwana yimwe mikanda yize te yinambe ngwo katusa ngwe tulayi a mambonge. Ami napwile wika ni miaka 22, alioze mu mulimo wacho te natamba kulilongesa mutapu weka ‘kupwa yuma yeswe kuli atu eswe.’
Ngunahanjika pande ja mbunga ha kukunguluka cha mbonge mu limi lia Bicol
Chakutalilaho, ngwe kalayi wa mbonge, nahanjikile pande ja mbunga haze lia limwe loja lize liapwile mu chihunda. Ha mashimbu jacho mu Filipinas, pande ja mbunga te kakujihanjikila mu yihela ya mbunga! Muze te nakumeneka yikungulwila yeka ni yeka mu mbonge, te nakuhanjika pande ja mbunga mu yota, yitanda, ku ma zuwo ambunga, yihela yakwashila konda ya moko, parke, ni mu matapalo a mbonge. Ha limwe tangwa mu mbonge ya San Pablo, chakahashile kuhanjika pande jami ja mbunga, mumu kwanokene vula munji. Chocho, yingulweza mandumbu waze apwile ni yiteli hanga nguhanjikile pande jacho mu Zuwo lia Wanangana. Hachino mandumbu jacho yanguhula nyi ayo te mahasa kujisoneka ha lusango ngwe pande ja kukunguluka cha mbunga, mumu kakajihanjikile ha chihela cha mbunga!
Te nakutwama ku mazuwo a mandumbu. Chipwe ngwe mazuwo jacho te hi andando yinji ko, alioze kapwile akululieka kanawa. Ha mashimbu anji te nakupomba ha chikanga cha kusa helu lia muhela wa mapaya. Kuchihela kuze te nakusanyina meya te chatwama haze lia zuwo kuze atu eswe mahasa kungumona, ami nalilongesele kupwa mutu wakulikehesa. Te nakwendela mu kalela, nawa ha mashimbu anji mu wato mba nguye ku matungu akwo. Ha miaka yino yeswe napwile mu mulimo uno, chakalanjile kama mashinyi.
Nalilongesele Tagalog, chipwe ngwe chakayile ku shikola yakulilongesa limi. Te nakulilongesa limi liacho muze te nakwivwa mandumbu mahanjika mu munda ni ku kukunguluka. Mandumbu te kakuzanga kungukwasa hanga ngulilongese, nawa te nakuwahilila chinji ha uhomboloji wo ni maliji jo angunu.
Hakupalika cha mashimbu, te natamba kwalumunako yimwe mumu lia yiteli yaha. Ha mwaka 1956, muze Ndumbu Nathan Knorr atumenekene, twapwile ni kukunguluka cha mu chifuchi. Ami kanguhele chiteli chakuhanjika ni akwa-sango ja chifuchi. Chakapwile ni kunyingika kanawa mulimo wacho, chipwe chocho, akwetu kangukwashile hanga nguunyingike. Hakupalika cha umwe mwaka yitupwa ni kukunguluka chikwo cha mu chifuchi, hano, ami yingukalakala ngwe kalayi wa kukunguluka. Ami nalilongesele yuma yinji kuli Ndumbu Frederick Franz yoze wejile ni kutumeneka kukatuka ku chishina chinene. Muze anahanjika pande ja mbunga, aye te kanazale mazalo amu Filipinas waze avuluka ngwo barong Tagalog. Chino chevwishile mandumbu amu Filipinas kuwaha, nawa changulongesele chize natamba kutwama kulita ni ndako ja atu akwo.
Ami te natamba kwalumuna yuma yinji muze angusele ngwe kalayi wa mambonge. Ha matangwa jacho, twasolwele chinema chakwamba ngwo Kuwahilila Hashi Haha (A Felicidade da Sociedade do Novo Mundo). Kanji-kanji te twakusolola chinema chacho mu yihela ya mbunga, ha mashimbu amwe tungenyengenye te kakutupinjisa chinji. Pangu lia chisaji cha yizulie te liakulingisa tungenyengenye hanga alalaminye ku chisaji. Chino te chakutwaha mulimo unji ha kuchiza tungenyengenye! Kuchakapwile chashi kulinga kukunguluka chacho, alioze twapwile ni kuwahilila chinji muze mutumona atu kaneza ni kulilongesa hakutwala ku ululikiso wa Yehova wa hashi heswe.
Ku yihela yimwe mangana amu Katolika te kakushinjila manguvulu hanga achine kututayiza kulinga kukunguluka. Nyi tunahanjika pande hakamwihi ni yingeleja yo, mba akinde atu ahone kupanjika mukwa-kuhanjika pande, ayo te kakwimba ngunga ku yingeleja yo. Chipwe chocho, atu te kakulilongesa umwenemwene, nawa haliapwila atu anji mu yihela yacho kakuwayila Yehova.
MILIMO YAHA, NI KWALUMUKA CHA YUMA YINJI KU MWONO WAMI
Ha mwaka 1959, yinguputuka kukalakala mu chizavu cha makulwana aku mutango. Chiteli chacho changulongesele yuma yinji. Hakupalika cha mashimbu, yangutuma hanga nguye ni kumeneka yifuchi yikwo ngwe kalayi wa mambonge. Mu umwe wenyi, yingulinyingika ni Janet Dumond, umwe mishionaliu mu Tailândia. Ha mashimbu amwe te twakulisonekena mikanda, hi kulutwe lia matangwa yitulimbata. Tunawahilila chinji ha kulingila Yehova hamuwika ha miaka 51.
Ami ni Raymond Leach tuli mu wenyi wa matangwa 47 mu ulungu tunayi mu mulimo wetu wa mishionaliu ku Filipinas
Ami nakuwahilila chinji hakumeneka tuvumbi twa Yehova mu yifuchi 33. Nakusakwila chinji ha yiteli yitangu anguhele mumu ye yangukwashile kunyingika kanawa atu amutapu eka ni eka ni mwono wo! Wenyi napwile ni kulinga, newo wangukwashile kunyingika kanawa chize Yehova akuzanga atu amutapu weswe.—Yilinga 10:34, 35.
Tunawahilila chinji hakunyingika ngwo Yela ja Yehova kanoko chinji
NIHINDU MUTUCHALUMUNAKO YIMWE KU MWONO WETU
Ami ni Janet twakuwahilila chinji ha kukalakala hamwe ni mandumbu jetu mu Filipinas, nawa mutuchinunga kukalakala ku mutango mu Mbonge ya Quezon. Haliapwila muli akwa-kwambujola anji kuhiana waze apwilemo muze twaputukile kukalakalamo ha miaka 60 yize hiyapalika. Chipwe ha kupalika cha miaka yeswayi, nihindu nakusa tachi hanga ngwalumune mwono wami nikulita ni yize Yehova anambe. Chakutalilaho, ni zango lieswe hitwalumuna yuma yinji ku mwono wetu ha mukunda wa kwalumuka chize chinalingiwa haliapwila mu ululikiso.
Kwoka cha Yela ja Yehova chakutunehena chiseke chinji
Twatamba kusa tachi hanga tukaule usongwelo wa Yehova, nyi twalinga chocho, mutuwahilila chinji ku mwono. Nawa twatamba kwalumunako yimwe hanga tuhase kulingila kanawa mandumbu jetu. Chochene, shimbu Yehova machituzachisa, tunase tachi hanga tupwe ‘yuma yeswe kuli atu eswe.’
Twakusa tachi hanga tutuhuke mu munda matangwa eswe
Nihindu mutuchikalakala ku mutango mu Mbonge ya Quezon