YISONEKO YIZE ALUMBUNUNA
Jeremia 11:11—“Ngunaneha chipi hali ayo”
“Kashika Yehova kanambe ngwenyi, Ngunaneha chipi hali ayo kechi kahasa kuliehacho. Chipwe mateta kuli yami chichi kaapanjika.”—Jeremia 11:11, Mukanda Usandu wa Zambi 1996.
“Kashika haliabwila, yami Mwene Zambi, ngunaatoweza ngwami mungukaamwesa lamba, keechi kachina. Mba muze maakateta kuli yami hanga ngwakwase chichi kubanjika.”—Jeremia 11:11, Mukanda wa Zambi 1991.
Ulumbunwiso wa mukanda wa Jeremia 11:11
Zambi te kanahanjika hali A-Yunda waze atwamine ha matangwa ja profeta Jeremia. Atu jacho kalengulwile shimbi ja ululi ja Yehovaa ni yiyulo yipema yize apwile ni kwaha kuli aprofeta jenyi. Mumu lia chino, Yehova te kechi kwafunga ku yipi yeswe yize muyawana ha yiyulo yipi yize apwile ni kukwata.—Yishima 1:24-32.
“Kashika Yehova kanambe ngwenyi.” Liji “kashika” linasolola kulita chize chili ha versu jitangu ni jize jinakaulaho. Ha Jeremia 11:1-10, Yehova kalwezele tuvumbi twenyi ngwenyi, te hanamakuna usendo uze alingile ni tulamba two. (Kutuhuka 24:7) Shimbu awayile Sakatanga wo, A-Yunda yaputuka kuwayila tuponya. Utanguke wacho watwalile A-Yunda kulinga yuma yikwo yipi chinji, chipwe lume kwocha ana jo mu kahia.—Jeremia 7:31.
“Ngunaneha chipi hali ayo.” Yisuho yinji yize Mbimbiliya yakwamba ngwo, Zambi kalinga chimwe chuma, chinalumbunuka ngwo iye kecha hanga chuma chimwe chilingiwe. Chino che chalingiwile nawa hali ayo, muze awayilile tuzambi a mahuza ni kulengulula yiyulo ya Yehova, chocho ene yalinehena lamba. Ayo yatokesa nawa ufunge wa Yehova. Mumu lia chino, mwanangana wa Babilonia, umwe mukwa-kole wa ndundo, yahasa kukumba Yerusaleme ni kumbata A-Yunda mu undungo. Tuzambi a mahuza waze ayo apwile ni kuwayila kakalingile nichimwe hanga aapulwile.—Jeremia 11:12; 25:8, 9.
Ha kwecha yuma yipi hanga yilingiwe hali tuvumbi twenyi Zambi kakalingile uhenge hanji kupwa mutu mupi. Mukanda wa Tiangu 1:13, unambe ngwo: “Zambi keshi kumweseka ni yuma yipi, chipwe iye keshi kweseka mutu niumwe.” Chipwe ngwe Mbimbiliya Mukanda wa Zambi 1991 yinambe ngwo Zambi ‘makamwesa [A-Yunda] lamba,’ alioze mu limi lize asonekene Mbimbiliyab, liji “lamba” mulihasa kulumbunuka “chipi” hanji “luyinda.” Maliji wano kanasoloka kanawa yuma yipi yize yalingiwile kuli A-Yunda.
“Chipwe mateta kuli yami chichi kaapanjika.” Yehova keshi kupanjika yilemba ya waze ‘moko jo hazala ni manyinga,’ chipwe yilemba ya waze akufuliela tuzambi a mahuza. (Izaia 1:15; 42:17) Alioze iye kakupanjika yilemba ya waze kulikonyeka ni mbunge yo yeswe, kwecha upi uze te akulinga ni kufuna kuli iye.—Izaia 1:16-19; 55:6, 7.
Amwe maliji hakutwala ku mukanda wa Jeremia 11:11
Yehova katongwele Jeremia hanga apwe profeta yenyi ha 647 K.M.J. Ha kupalika cha miaka 40, Jeremia yatoweza A-Yunda hakutwala ku upatwilo uze te muwiza, alioze ayo kakapanjikile. Ha mashimbu jacho he profeta asonekene maliji ali ha Jeremia 11:11. Kusulaho, ha 607 K.M.J, utowezo uno yiumanunuka muze A-Babilonia anongesene Yerusaleme.—Jeremia 6:6-8; 39:1, 2, 8, 9.
Mu mukanda wa Jeremia muli nawa sango ja kutalatala. Yehova kambile ngwenyi: “Muze makumi shimbiali a miaka mamanunuka ku Babilonia . . . Mungumanununa kuli yenu chize nalakenyene. Mungunuhilwisa ku chifuchi chino.” (Jeremia 29:10) Yehova kamanunwine chilakenyo chino ha mwaka 537 K.M.J., muze A-Media ni A-Persia akumbile Babilonia. Yehova yatayiza hanga tuvumbi twenyi waze apwile akulimwanga mu chifuchi cheswe cha Babilonia, ahiluke mu chifuchi cho ni kufunyisa uwayilo walinanga.—2 Sango ja Mianangana 36:22, 23; Jeremia 29:14.
Tala chinema chino chikehe hanga chikukwase kumona yikuma yili mu mukanda wa Jeremia.
a Jina lia Zambi kakulisoneka ni sona jiwana ja Hepreu jize jinalumbunuka Yehova mu Chokwe. Mba unyingike mumu liaka mu Mbimbiliya jinji muli chisanyiko “Mwene” ha chihela cha jina lia Zambi, tala chikuma, “Yehova Iya?”
b Yisoneko ya Hepreu, yize akuvuluka ngwo, Usendo Ukulu, kayisonekene mu limi lia Hepreu ni Aramaiku.