Malongeso a Mukanda Wakuzachisa ha Kukunguluka cha Mwono ni Mulimo Wetu
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
3-9 JULHO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | EZERA 4-6
“Kanda Nukanjisa Mulimo Uno”
(Ezera 5:1, 2) Mba aprofeta Hagaia ni Zekaria mwana Ido yaprofeteza kuli A-Yunda waze apwile mu Yunda ni mu Yerusaleme. Yaprofeteza kuli ayo mu jina lia Zambi ya Izalele. 2 Mba Zorobabele mwana Salatiele ni Yeshua mwana Jozadake yakatuka, yaputuka kutungulula zuwo lia Zambi lize lili mu Yerusaleme; ni aprofeta ja Zambi apwile hamwe no nikuakwasa.
Shina Unamono Yize Zekaria Amwene?
13 Mulimo wa kutungulula tembele te uchili wa kukanjisa. Chipwe chocho, Sasendote wa Lutwe—Yoshua ni Zorobabele—waze te akusongwela mulimo wacho, “yaputuka kutungulula zuwo lia Zambi.” (Ezera 5:1, 2) A-Yunda amwe kota kanyongene ngwe nyonga liacho te kulialitele. Mumu te kechi kuhasa kuswekela akwa-kole jo mulimo wacho. Akwa-kole jacho te mahasa kwakokela milonga yinji. Kwamba pundu, Yoshua ni Zorobabele kafupiwile amwe maliji waze maaha shindakenyo ngwo, Yehova kanaakwasa. Ayo katambwile maliji jacho. Mu mutapu uka?
(Ezera 5:3, 17) Ha matangwa aze kwejile kuli ayo Tatenaia mukwa kuyula sali lize lia Lwiji Ufrateze, ni Shetare-bozena ni masepa jo. Yamba kuli ayo ngwo, Iya wanuhele chiyulo kutungulula zuwo lino ni kumanununa chipanga chino cha mawe? 17 Kashika nyi chanupemena mwanangana, afupe mu zuwo lia kuswekela mikanda koko ku Babilonia nyi chamwenemwene mwanangana Siru wahanyine shimbi ya kutunga zuwo lino lia Zambi ku Yerusaleme, atusonekene cheswacho chanupemena ha chikuma chino.
w86 1/2 29, mushete ¶2-3
Meso ja Yehova “Atalile hali Makulwana”
Hanyima lia A-Yunda eswe kuhiluka ku Babilonia, kwapalikile miaka 16 chakuhona kulinga milimo niyimwe. Aprofeta Hagaia ni Zekaria kahashile kukolesa A-Yunda, hachino mulimo wa kutungulula tembele ya Yehova yiuputuka cheka. Alioze, ayo kapalikile mu umwe kapinda kukatuka kuli nguvulu wa Persia. Akwa-kole kahulile kuli A-Yunda ngwo “Iya wanuhele chiyulo kutungulula zuwo lino?”—Ezera 5:1-3.
Kumbululo lia chihula chino liapwile likalu. Nyi makulwana mevwa woma, mulimo te muumana. Nyi te makulwana meseka kulitachika ni akwa-kole, ayo te makanjisa mulimo. Kashika, makulwana (ni usongwelo wa Nguvulu Zorobabele ni Sasendote wa Lutwe Yoshua) kahanyine kumbululo lipema. Ayo kewulwile akwa-kole jo hakutwala ku shimbi ya Ciro yize te yinahane utayizo wa kununga kulinga mulimo. Amu anyingikine ngwo shimbi ya mu Persia keshi kuyalumuna, akwa-kole jo kechele kweseka kukanjisa mulimo wa kutungulula zuwo lia Zambi. Kashika mulimo wanungine, chikwo nawa, kulutwe Mwanangana Dariu yatayiza hanga mulimo ununge.—Ezera 5:11-17; 6: 6-12.
(Ezera 6:7, 8) nweche milimo ya zuwo alio lia Zambi. Echenu mwe mukwa kuyula A-Yunda ni makulwana jo atunge zuwo alio lia Zambi homa halio. 8 Chikwo nawa shimbi ngunahana ha kutwala ku chize munulinga kukwasa wano maukulwana ja A-Yunda ha kutunga zuwo alio lia Zambi. Ku upite wa mwanangana, ngwami ku milambu ya lize sali lia Lwiji Ufrateze nukahane kuli wano malunga, ni kuhona ka, hanga kechi kakwikiwa.
Shina Unamono Yize Zekaria Amwene?
7 Kwalumuka chimwe yichihuzulula A-Yunda. Kwalumuka chika? Ha mwaka 520 K.M.J., mwanangana mwaha Dariu I, yaputuka kuyula mu Persia. Ha mwaka wamuchiali wa kuyula chenyi, yanyingika ngwenyi shimbi yize yakanjishile kutungulula tembele kuyakalitele. Hachino, Dariu yalweza A-Yunda hanga anunge ni mulimo wacho. (Ezera 6:1-3) Chiyulo chacho chakomwesene atu anji. Alioze mwanangana yalinga yuma yikwo yinji. Iye yalweza atu waze te asulangana no hanga eche kukwika mulimo wa kutungulula ni kwalweza ahane mbongo ni yuma yikwo hanga akwase mulimo wacho! (Ezera 6:7-12) Hachino, hanyima lia miaka yiwana, A-Yunda yahwisa mulimo wa kutungulula tembele ha mwaka 515 K.M.J.—Ezera 6:15.
Shina Unamono Yize Zekaria Amwene?
16 Jila yikwo yize Yehova akutwehelamo usongwelo, yili kupalikila muli “ndungo wamwenemwene, wa kukanyama.” (Mateu 24:45) Ha mashimbu amwe, ndungo wacho mahasa kutwaha usongwelo uze kutuchi kunyingika kanawa. Chakutalilaho, mutuhasa kutambula usongwelo hanga tulilulieke ku luyinda wa chisemewa yoze twakunyonga ngwetu, chikalu kulingiwa kuze twatwama. Chikwo nawa, muchihasa kusoloka ngwe usongwelo uze twatambula kuli ndungo wamwenemwene hanga tulifunge ku Covid-19 kanauhianyisa chinji. Mba yika mutuhasa kulinga nyi mutunyonga ngwetu, usongwelo uze twatambula kuwalitele? Mutuhasa kunyonga ha chize A-Izalele ayukile muze alingile yize aalwezele kuli Yoshua ni Zorobabele. Mutuhasa kunyonga nawa ha lusango mukwo wa mu Mbimbiliya yoze tunanyingika. Ha mashimbu amwe, atu ja Zambi katambwile usongwelo uze wasolokele ngwe kuwalitele, alioze yiulamwina mwono wo.—Akwa Kuyula 7:7; 8:10.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Ezera 6:13) Kashika Tatenaia mukwa kuyula lize sali lia Lwiji Ufrateze, ni Shetare-bozena ni masepa jo, se mwanangana Dariu hahana shimbi, yachilinga; kukwahonene nichimwe.
w93 15/6 32 ¶3-5
Shina Mutuhasa Kujikijila mu Mbimbiliya?
Ka moeda kano kayilingile ku Tarsu yimwe mbonge ya mu chifuchi chize haliapwila akuvuluka ngwo Turquia. Kayilingile muze umwe Ka-Persia avuluka ngwo Mazaeus apwile nguvulu ku sekulu 4 K.M.J. Kakumuvuluka ngwo nguvulu wa mbonge ya “Sali lia Lwiji” chekwamba, Lwiji Ufrateze.
Mumu liaka maliji wano kali alemu? Mumu muhasa kuwana maliji wazeene mu Mbimbiliya ye. Ezera 5:6–6:13 unasolola maliji ja mwanangana Dariu ni umwe nguvulu anavuluka ngwo Tatenaia. Ayo kahanjikile hakutwala ku kutungulula tembele mu Yerusaleme kuli A-Yunda. Ezera kapwile longeshi wa Shimbi ya Zambi, kashika mutuhasa kujikijila ha yize iye asonekene. Muhasa kumona ha Ezera 5:6 ni 6:13 ngwo iye kavulukile Tatenaia ngwe “Mukwa kuyula sali lize lia Lwiji.”
Ezera kasonekene maliji wano kota ha mwaka 460 K.M.J., muze hikwapalika miaka 100 shimbu te kanda achilinga ka-moeda kano. Alioze, Amwe mahasa kunyonga ngwo chisanyiko cha umwe chilolo kuchishi ni ulemu. Nyi twakujikijila kuli waze asonekene Mbimbiliya chipwe mu yuma yikehe-yikehe, shina chino chishi kuhasa kukolesa ujikijilo we ku yuma yikwo yize ayo asonekene?
(Ezera 4:8-24) Rehume mwe kaliamanga ni Shimishaia longeshi ya Shimbi, yasoneka mukanda yautuma kuli mwanangana Artasherke wa kulimika ni A-Yerusaleme ni maliji wano. 9 Yausoneka kaliamanga Rehume, ni Shimishaia longeshi ya shimbi, ni masepa jo akwo: ngaji, ni nguvulu, ni tupitau, ni A-Persia, ni A-Ereke, ni A-Babilonia, ni Ashushane e A-Elame aze, 10 ni mavungu akwo waze mwe munene mulemu Asenapare anehene ni kuasa mu Samaria ni mu chifuchi cha kujingilika mu sali lia Lwiji Ufrateze. 11 Maliji a mu mukanda uze atumine kuli mwanangana Artasherke ngwo, Etu tuvumbi twenu malunga a mu sali lia Lwiji Ufrateze tunanumeneka. 12 Chatamba mwanangana kunyingika ngwenu, aze A-Yunda akatukile kuli yenu ejile kuno kuli yetu ku Yerusaleme haputuka kutungulula chihunda chize cha uhulia ni ungululu. Himamanununa yipanga-ya-mawe; kanakolesa nawa fundamentu. 13 Chatamba yenu mwanangana kunyingika ngwenu, Nyi matungulula chihunda chino ni kumanununa yipanga-ya-mawe kechi kufweta milambu, chipwe lijimu, chipwe mwombo, mba ha kusula mahonesa mianangana. 14 Kashika, se yetu tunali mungwa wa ku palasiu kutwahashile kuatayiza kusaula mwanangana. Kashika tunatumu kwambulwila mwanangana, 15 akafupe mu mukanda wa sango ja akakenu, mba munuwana mu mukanda wa sango ngwo, Chihunda chino cha uhulia; chakupinjisa mianangana ni anguvulu mba chipwe kushi avundwilemo utwahe. Ha chikuma chino apupile chihunda chino. 16 Tunambulwila mwanangana ngwetu, Nyi matungulula chihunda chino ni kumanununa yipanga-ya-mawe kunuchi kupwa ni chihanda sali lino lia Lwiji Ufrateze. 17 Mba mwanangana yatuma kumbululo kuli kaliamanga Rehume ni longeshi ya shimbi Shimishaia ni kuli masepa jo akwo waze atwama mu Samaria ni mu chifuchi cheswe sali lize lia Lwiji Ufrateze ngwenyi, Tunanumeneka. 18 Mukanda uze nwatutumine hangutangilawo ndusu. 19 Nahanyine shimbi, mba hafupa, ni hawana ngwo, Chipwe kushi akwa chihunda chino akatukilile mianangana, ni chikwo nawa uhulia ni utwahe auwanyinemo. 20 Kwapwile nawa mianangana a ndundo mu Yerusaleme akwa kuyula chifuchi cheswe lize sali lia Lwiji Ufrateze nikutambula milambu, ni lijimu, ni mwombo. 21 Kashika senu shimbi nukakwike wano malunga, kanda atungulula chihunda chino ndo mungwaaha nawa shimbi. 22 Nukanyame kanawa; kanda nuheha ni chuma chino kuchina hanji chipi muchiliwezela nikuhonesa mianangana. 23 Ha kutanga mukanda wa mwanangana Artasherke kuli Rehume ni longeshi ya shimbi Shimishaia ni masepa jo, yaya fuji-fuji ku Yerusaleme kuli A-Yunda; yaakwika ni tachi ni chiyulo. 24 Henaho yaholelele milimo ya zuwo lia Zambi ku Yerusaleme. Yaholele ndo ku mwaka wamuchiali wa Dariu mwanangana wa Persia.
10-16 JULHO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | EZERA 7-8
“Yitanga ya Ezera Yahalishile Yehova”
(Ezera 7:10) Mumu Ezera te hanase mbunge yenyi kufupa Shimbi ja Yehova, ni kujilinga, ni kulongesa A-Izalele yiyulo ni upatwilo.
w00 1/10 14 ¶8
Kulilongesa—Chakutuyukisa ni Kutwaha Uwahililo
8 Kwamba umwenemwene, zango lietu mu Liji lia Zambi liatamba kukatuka mu mbunge yetu. Twatamba kuzanga kupukuna ha yisoneko yize twatanga. Twatamba kunyonga chinji ha yuma ya ku spiritu, kuyinyingika kanawa ni kuyipukuna. Chino chakufupiwa kulihumikiza, kupukuna ni kulemba. Chizechene ngwe Ezera, twatamba kululieka mbunge yetu muze mututanga ni kulilongesa Liji lia Zambi. Hakutwala kuli Ezera Mbimbiliya yakwamba ngwo: “Mumu Ezera te hanase mbunge yenyi kufupa Shimbi ja Yehova, ni kujilinga, ni kulongesa A-Izalele yiyulo ni upatwilo.” (Ezera 7:10) Tala yikuma yitatu yize yatwalile Ezera kululieka mbunge yenyi hanga alilongese, akaule shimbi ya Yehova ku mwono wenyi ni kulongesa akwo. Twatamba kukaula chilweza chenyi.
(Ezera 7:25) Ni yena, Ezera, nikulita ni mana a Zambi ye aze uli no, ukatongole akwa kuyula ni ngaji akayule atu eswe ali lize sali lia Lwiji Ufrateze, waze eswe ananyingika shimbi ja Zambi ye. Ni yoze kajinyingikine umulongesejo.
si 75 ¶5
Mukanda wa mu Mbimbiliya 13—1 Sango ja Mianangana
5 Niumwe te mahasa kusoneka kanawa sango jino jamwenemwene kuhiana Ezera wakuhi. “Mumu Ezera te hanase mbunge yenyi kufupa Shimbi ja Yehova, ni kujilinga, ni kulongesa A-Izalele yiyulo ni upatwilo.” (Ezera 7: 10) Yehova kamukwashile ni spiritu yenyi yisandu. Ka-persia yoze te wakuyula hashi heswe yamona mana ja Zambi hali Ezera ni kumwaha yiteli ni wata mu Yunda. (Ezera 7:12-26) Hachino, ni ukwaso wa Zambi hamwe ni wata atambwile kuli mwanangana, Ezera kahashile kusoneka ni kuhengwola kanawa ha mikanda yeka ni yeka.
(Ezera 8:21-23) Mba mu Lwiji Ahava nasele shimbu lia kulitwamina kulia tukalilelese kumeso ja Zambi yetu tukafupe kuli iye atwehe jila yize yinalulama, hali yetu, ni ana jetu, ni upite wetu weswe. 22 Mumu sonyi nevwile kwita kuli mwanangana mbunga ya maswalale ni tuvwalu akatufunge kuli akwa kole mu jila, se hitwamba kuli mwanangana ngwetu, Kwoko lia Zambi lili hali waze eswe akumufupa, akaalinge chipema; alioze tachi jenyi ni utenu wenyi kuyakulimika ni waze eswe akumwehuka. 23 Kashika twalitwaminyine kulia ni kulemba kuli Zambi yetu ha chuma chino, mba watupanjikile.
it-2 353 ¶8
Kulikehesa
Kakuhana Usongwelo Walita. Yoze wakulikehesa kumeso ja Zambi kakutambula usongwelo wenyi. Ezera kapwile ni chiteli chilemu chakusongwela malunga kuhiana 1,500 kuwezelaho Asasendote, mapwo ni ana kukatuka ku Babilonia ni kwaatwala ku Yerusaleme. Chikwo nawa, atu jacho te kanambata Oru ni Prata hanga akapemese nayo zuwo lia Zambi mu Yerusaleme. Ayo te kanafupu yoze te maafunga muze te anayi mu wenyi, alioze Ezera te kakazangile kwita maswalale kuli mwanagana wa Persia, mumu chino te muchisolola ngwo ayo kakujikijila ha ndundo ja atu. Kashika iye ambile kuli mwanangana ngwenyi: “Kwoko lia Zambi lili hali waze eswe akumufupa, akaalinge chipema.” Hachino, Ezera yahana shimbi kuli atu alitwamine kulia, chikwo nawa atu yalikehesa kumeso ja Yehova. Ayo kalembele kuli Zambi, iye yapanjika kulemba cho, ni kwafunga mu jila hanga alinge kanawa wenyi wo wa ponde. (Ezera 8: 1-14, 21-32) Muze profeta Daniele apwile mu undungo, yawana vumbi kumeso ja Zambi hakumutumina umwe mungelo ni kumwaha usolwelo, mumu Daniele kalikehesele kumeso ja Zambi ha kufupa usongwelo wenyi ni mana.—Da 10:12.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Ezera 8:1) Wano e akwa lutwe mu minyachi ya tato, ni yino ye yisemuko ya waze akatukile ku Babilonia ni yami ha miaka ya mwanagana Artasherke.
w06 15/1 19 ¶10
Yikuma Yilemu ya Mukanda wa Ezera
7:28–8:20—Mumu liaka anji akuli A-Yunda alitunyine kuhiluka ku Yerusaleme ni Ezera? Chipwe ngwe kwapalikile miaka kuhiana 60 chize muze chizavu chitangu cha A-Yunda ahilukile ku mazuwo jo, nihindu kwapwile atu akehe ku Yerusaleme. Kuhiluka ku Yerusaleme chalumbunukine kuputuka mwono waha ni kapinda nawa mu ponde. Yerusaleme wa mashimbu jacho te keshi kuhana shindakenyo kuli A-Yunda waze apwile ni upite ku Babilonia ngwo nyi te mahiluka mapwa ni mwono upema ni yikumba yinji. Chikwo nawa, twatambile kuvulama lamba lize te mamona ha kuhiluka. Waze te mahiluka kafupiwile kupwa ni ufulielo ukolo muli Yehova, kuzanga chinji uwayilo wamwenemwene ni kusolola hamu mba ahase kufuna ku Yerusaleme. Chipwe Ezera katakamine ni ukwaso wa Yehova. Ni utakamisa wa Ezera unji wa asoko 1,500, kota atu kuhiana 6,000, katayijile kumukaula. Muze Ezera aluliekele yimwe, yaliwezako nawa 38 A-Levi ni 220 A-Netinime.
(Ezera 8:21-36) Mba ku Lwiji Ahava nasele shimbu lia kulitwamina kulia tukalilelese kumeso ja Zambi yetu tukafupe kuli iye atwehe jila yize yinalulama, hali yetu, ni ana jetu, ni upite wetu weswe. 22 Mumu sonyi nevwile kwita kuli mwanangana mbunga ya maswalale ni tuvwalu akatufunge kuli akwa kole mu jila, se hitwamba kuli mwanangana ngwetu, Kwoko lia Zambi lili hali waze eswe akumufupa, akaalinge chipema; alioze tachi jenyi ni utenu wenyi kuyakulimika ni waze eswe akumwehuka. 23 Kashika twalitwaminyine kulia ni kulemba kuli Zambi yetu ha chuma chino, mba watupanjikile. 24 Mba nahandunwine kumi ni aali akwa lutwe hakachi ka asasendote: Sherebia ni Hashabia, ni kumi lia asasendote ni akwo hamwe no. 25 Napezalishile kuli ayo prata ni oru ni yikwachilo, milambu ha zuwo lia Zambi yetu yize mwanangana, ni tuliamanga, ni alemu jenyi, ni A- Izalele eswe apwileko ahanyine. 26 Napezalishile mu moko jo kulakaji yisambano ni makumi atano atalento ja prata; ni yikwachilo ya prata, kulakaji umuwika wa talento, ni kulakaji umuwika wa talento ja oru, 27 ni makumi aali a misenge ya oru ya kanunu ka ndarike, ni yikwachilo yiali ya unengu upema wa kulejima, ulemu ngwe oru. 28 Yingwamba kuli ayo ngwami, Yenu nuli asandu kuli Yehova, ni yino yikwachilo neyo yisandu; ni prata ni oru mulambu wa mbunge kuli Yehova Zambi ya tulamba twenu. 29 Lenu nukayifunge ndo munukayipezalisa kumeso ja asasendote alutwe ni A-Levi, ni alemu a minyachi ya atata mu Izalele ku Yerusaleme mu yipatulo ya zuwo lia Yehova. 30 Chocho asasendote ni A-Levi yatambula pezu ya prata, ni oru, ni yikwachilo, akayinehe ku Yerusaleme ku zuwo lia Zambi yetu. 31 Mba yitukatuka ku Lwiji Ahava ha tangwa kumi ni liamuchiali lia kakweji mutangu tukaye ku Yerusaleme. Ni kwoko lia Zambi yetu liapwile hali yetu, yatupulula kuli akwa kole ni akwa kujikinyina mu jila. 32 Yituheta ku Yerusaleme, yitutwamako matangwa atatu. 33 Mba ha tangwa liamuchiwana twapezalishile prata, ni oru, ni yikwachilo mu zuwo lia Zambi yetu nikuyikunjika kuli Meremote mwana Uriya mwe sasendote. Kwapwile hamwe nenyi Eleazare mwana Finehase, ni hamwe no Jozabade mwana Yeshua, ni Noadia mwana Binui, A-Levi. 34 Yeswe ayisele chinyingi ha kwalula ni ha kupezalisa. Ni pezu yeswe ayisonekene hazehene. 35 Akwa unjize waze akatukile ku chifuchi cha yilambala alambwile milambu ya kulumba kuli Zambi ya Izalele; kumi ni kuji aali a ngombe hali A-Izalele eswe; makumi livwa ni kuji asambano a mapanga; makumi shimbiali ni ana-mapanga shimbiali; ni kumi ni kuji aali a pembe, mulambu ha shili. Chino cheswe chapwile mulambu wa kulumba kuli Yehova. 36 Mba akunjikile mikanda ya chiyulo cha mwanangana kuli akwa kuyula a mwanangana ni anguvulu a mu sali lize lia Lwiji Ufrateze; mba o akwashile atu ni lie zuwo lia Zambi.
17-23 JULHO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | EZERA 9-10
“Kuhona Kwononokena Zambi Chakuneha Lamba”
(Ezera 9:1-2) Muze halinga yino yuma, alemu ejile kuli yami ngwo, A-Izalele, ni asasendote, ni A-Levi kalihandunwine ni akwa mavungu; kanalingi nikulita ni yizelwokeso yo, chipwe ya A-Kanana, ni A-Hete, ni A-Perize, ni A-Yepushe, ni A-Amone, ni A-Moape, ni A-Engitu, ni A-Amore. 2 Mumu hambata ana jo a mapwo, hali ene ni hali ana jo. Chocho munyachi usandu hiunalifutula ni akwa mavungu. Ni e alemu ni akwa kuyula haatetekela mu mulonga uno.
w06 15/1 20 ¶1
Yikuma Yilemu ya Mukanda wa Ezera
9:1, 2—Mumu liaka kulimbata ni mapwo akumavungu eka yapwile ponde? A-Yunda te katamba kufunga uwayilo wa Yehova ndo ha kwiza cha Mesaya. Kulimbata ni akwa mavungu, chapwile ponde mu uwayilo wa umwenemwene. Amu atu amwe alimbachile ni atu waze akuwayila tuzambi a mahuza, kashika atu eswe te mahasa kulichinga ni akwa uwayilo wa mahuza. Uwayilo wa umwenemwene kachi te watokele hashi heswe. Mba, kuli aya Mesaya te meza? Kutushi kukomoka ha kunyingika chize Ezera alivwile ha kumona yuma yize yalingiwile!
(Ezera 9:10-12) Alioze haliapwila, Zambi yetu, yika mutwamba ha chuma chino? Mumu hitwehuka shimbi jenu, 11 jize nwatumine kuli tuvumbi twenu aprofeta ngwenu, Chifuchi chize nunayi ni kutambula, chifuchi cha luchisa mumu ha luchisa wa atu a yifuchi yeka, yizelwokeso wo yize hiyachizalisa ni luchisa, chize ku songo limwe ndo ku songo likwo. 12 Kashika kanda nuhana anenu a mapwo kuli ana jo a malunga, kanda nutambula ana jo a mapwo hali anenu a malunga. Kanda nufupa sambukila yo chipwe kuwaha cho nilimwe tangwa, hanga nukatakame, nukalie yipema ya chifuchi nukachihichike chihinga kuli ana jenu ndo ku miaka.
(Ezera 10:10, 11, 44) Henaho sasendote Ezera yamana kwilu, yamba kuli ayo ngwenyi, Hinwavulumuna, hinwambata mapwo yilambala nwokese uhie wa Izalele. 11 Kashika shikisenu kuli Yehova Zambi ya tulamba twenu nukalinge upale wenyi, nukalihandunune kuli mavungu a chifuchi ni kuli mapwo yilambala. 44 Wano eswe te hambata mapwo yilambala, ni amwe te hasema no ana.
w09 1/10 10 ¶6
Yika Yehova Akutwita?
Kwononoka ni mbunge yeswe muchitunehena yiwape. Mose yasoneka ngwenyi: “Fungenu maliji a shimbi a Yehova . . . ngunanwambeyo musono, hanga nuwahe.” (versu 13) Kwamba pundu, shimbi yeswe ya Yehova—ni yeswe yize akutwita yakutuyukisa. Ngwe chize Mbimbilyia yakwamba, “Zambi iye zango.” (1 Yoano 4:8) Kashika iye katuhele shimbi jize jakutuyukisa mashimbu eswe. (Izaia 48:17) Kulinga yize Yehova akutwita muyitufunga hanga kuchine kumona lamba haliapwila, chikwo nawa kulutwe lia matangwa mutuyuka chinji mu Wanangana wenyi.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Ezera 10:44) Wano eswe te hambata mapwo yilambala, ni amwe te hasema no ana.
w06 15/1 20 ¶2
Yikuma Yilemu ya Mukanda wa Ezera
10:3, 44—Mumu liaka mapwo aahumine hamuwika ni ana jo? Nyi te ana kaasalile, chino te muchitwala mapwo kuhiluka mumu lia ana jo. Chikwo nawa, ana-kemba kakufupiwa kwafunga kuli anaye.
(Ezera 9:1-9) Muze halinga yino yuma, alemu ejile kuli yami ngwo, A-Izalele, ni asasendote, ni A-Levi kalihandunwine ni akwa mavungu; kanalingi nikulita ni yizelwokeso yo, chipwe ya A-Kanana, ni A-Hete, ni A-Perize, ni A-Yepushe, ni A-Amone, ni A-Moape, ni A-Engitu, ni A-Amore. 2 Mumu hambata ana jo a mapwo, hali ene ni hali ana jo. Chocho munyachi usandu hiunalifutula ni akwa mavungu. Ni e alemu ni akwa kuyula haatetekela mu mulonga uno. 3 Muze nevwile chino chuma nasonyene chikuto chami ni hina liami lia ungungu, nasuchile kambu jami ni wevu wami ni kutwama ni kulishimwoka. 4 Henaho waze eswe achikimine ha maliji a Zambi ya Izalele akungulukilile kuli yami mumu ha mulonga wa akwa unjize. Ami natwamine ni kulishimwoka ndo ha ola ya mulambu wa ngoloshi. 5 Ha ola ya mulambu wa ngoloshi nakatukile ku kulilelesa chami, ni chikuto ni hina yakusonya. Nazondamine ha makungunwa jami nikwolola moko jami kuli Yehova Zambi yami. 6 Yingwamba ngwami, Zambi yami, ngunevu kuu, ni mutwe yipu! Sonyi ngunevu kuhetula meso jami kuli yenu Zambi yami. Mumu uhenge wetu hiwalumbama helu lia mitwe yetu, ni uhie wetu hiwaliwezela ndo ku malelwa. 7 Chize ku matangwa ja tulamba hitwahia pundu ndo musono; mba ha uhenge wetu, yetu ni mianangana jetu, ni asasendote jetu, hanatukunjika ku moko ja mianangana ja yifuchi yeka ku katana, ni ku ufunge, ni kutupupa, ni kutuhepwisa chize chapwa musono. 8 Haliapwila ha kamwe ka shimbu hatwaha vumbi kuli Yehova Zambi yetu akatwehe amwe masalila akwomboka, akatwehe ngwe lumbambo muma mwenyi musandu, hanga Zambi yetu akatupangulwise meso, akatwehe kuhuzuluka hakehe mu undungo wetu. 9 Mumu tuli ndungo, hindu Zambi katwehukile mu undungo wetu, alioze hatwaha utu wa zango kumeso ja mianangana a Persia atwehe kuhuzuluka tukatunge zuwo lia Zambi yetu, tukatunge nawa haze hanalinyeka tukapwe ni chipanga-cha-mawe mu Yunda ni mu Yerusaleme.
24-30 JULHO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | NEHEMIA 1-2
“Kashika Yingulemba”
(Nehemia 2:2-4) Mwanangana yamba kuli yami ngwenyi, Kuchi te uli ni chinyengo ku meso je se kuwayijile? Acho chinyengo cha mu mbunge, hi chuma cheka ko. Aho nevwile woma wunji. 3 Yingwamba kuli mwanangana ngwami, Vulie, mwanangana. Te kuchalitele kupwa ni chinyengo ku meso, shimbu chihunda kuze kwatwama mafuka ja tulamba twami chapwa cha hululu, ni yajilo yako hiyinaweme ni kahia? 4 Mba mwanangana yamba kuli yami ngwenyi, Yika unazange kwita? Kashika yingulemba kuli Zambi ya mwilu.
w08 15/2 3 ¶5
Tusenu Yehova Kumeso Jetu Matangwa Eswe
5 Kanji-kanji, chakufupiwa kulemba kawashi-washi kuli Yehova ni kumwita ukwaso. Tangwa limwe, Mwanangana Artasherke kamwene ngwenyi, mukwa-kuhana musenge Nehemia, te kananenganyana. Hachino, mwanangana yamuhula ngwenyi “Yika unazange kwita?” Kashika Nehemia ‘yalemba kuli Zambi ya mwilu.’ Nehemia kakambachile mashimbu anji ha kulemba, chipwe chocho Yehova kakumbulwile kulemba chenyi ni kumukwasa hanga atungulule yipanga mu Yerusaleme. (Tanga Nehemia 2:1-8.) Ewa, chipwe yilemba ya ku mbunge yize kuyishi kumbata mashimbu anji, Yehova kakuyipanjika.
(Nehemia 2:5, 6) Yingwamba kuli mwanangana ngwami, Nyi chinanupemena mwanangana, ni yami kavumbi kenu hinawana vumbi kumeso jenu, ngunazange nungutume ku Yunda, ku chihunda cha mafuka ja tulamba twami, ngukachitunge. 6 Mwanangana yamba kuli yami (mwazovu te kanatwama nenyi hamuwika) ngwenyi, Wenyi we wa tukweji angahi? Mwiji muka muhiluka? Chocho yichipemena mwanangana kungutuma, mba namushikile haze munguhiluka.
be 178 ¶1
Kuhanjika cha Susumuku Hakutwala ku Ufulielo
Nyi susumuku makwita hanga ulumbunune ufulielo we, yika muyikukwasa kuhanjika kanawa? Imbulula chilweza cha Nehemia yoze walembele mu mbunge shimbu kanda achikumbulula chihula cha Mwanangana Artasherke. (Neh 2:4) Hachino, tesa yize muhanjika. Majila waze makukwasa wano: (1) Sakula chikuma chimuwika hanji yaali yize muzachisa muze mulumbununa ufulielo we (Muhasa kuzachisa yikuma ya mukanda Raciocínios à Base das Escrituras). (2) Sakula yisoneko ya mu Mbimbiliya yize muyishindakenya yikuma yize muhanjika; (3) Nyonga ha chize muhasa kulumbununa ni vumbi hanga yoze unahanjika nenyi akupanjike. Hanyima lia yino, muhasa kuhanjika.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Nehemia 2:4) Mba mwanangana yamba kuli yami ngwenyi, Yika unazange kwita? Kashika yingulemba kuli Zambi ya mwilu.
w86 15/2 25
Uwayilo Wamwenemwene Wakumbile
Ka, mutapu uze Yerusaleme yapwile, yatwalile Nehemia kulemba “mwalwa ni ufuku.” (1:4, 6) Muze apwile ni uhashi wakulumbununa kuli mwanangana Artasherke ngwo, iye kanazange kutungulula yipanga ya mu Yerusaleme, Nehemia yalemba nawa, chuma chize iye apwile ni kulinga yisuho yinji. Kumbululo lipema lia Yehova liatwalile Nehemia kutungulula yipanga ya mu Yerusaleme.
Yize Twalilongesa: Nehemia kafupile usongwelo wa Yehova. Kashika, ni yetu muze mutufupiwa kukwata yiyulo yilemu, twatamba “kulemba mashimbu eswe.” Ni kulinga yuma kulita ni usongwelo wa Yehova.—A-Roma 12:12.
(Nehemia 2:11-20) Chocho yingwiza ku Yerusaleme ni kutwamako matangwa atatu. 12 Yinguhinduka ha ufuku, yami ni malunga amwe hamuwika. Chalwezele niumwe chize Zambi yami hasa mu mbunge yami kulinga ha Yerusaleme; chipwe umwe chimuna chishi nenyi hamwe ni yami shina yoze nanyinyine. 13 Yingutuhuka ha ufuku ku Chikolo cha Chikulo ni kutalikisa ku Shima lia Mikuza, ni ku Chikolo cha Pinga, ni nikutala yipanga-ya-mawe ya Yerusaleme, hiyinapuzuka ni yajilo yayo hiyinaweme ni kahia. 14 Mba yinguhiana ndo ku Chikolo cha Fuji lia meya ni ku chitende cha mwanangana; alioze chimuna yoze nanyinyine kawanyine kuze mapalikila. 15 Mba yinguya ha ufuku ku chitwetwe nikutala chipanga-cha-mawe. Chocho yingulijinga ni kunjila nawa ku Chikolo cha ku Chikulo, hinguhiluka. 16 Akwa kuyula kanyingikine kuze nayile, chipwe chize nalingile. Chipwe kuli A-Yunda te kanda nguchialwezacho, chipwe kuli asasendote, chipwe akwa lutwe, chipwe akwa kuyula, chipwe akwo waze alingile milimo. 17 Henaho nambile kuli ayo ngwami, Nunamono chipi chize tunatwama nacho, chize Yerusaleme hiyinapuzuka, ni yajilo yako hiyinaweme ni kahia. Tuyenu tutunge, chipanga-cha-mawe cha Yerusaleme, kanda tupwa nawa ngwe tunasauka. 18 Naambulwilile ha kutwala ku kwoko lia Zambi yami lize liapwile lipema hali yami, ni maliji aze nawa mwanangana ahanjikile ni yami. O yamba ngwo, Tukatukenu, tutungenu! Chocho atakamishine moko jo ha milimo yipema. 19 Alioze muze Ka-Horone Sambalate, ni Ka-Amone Tobia mwe ndungo, ni Ka-Arabia Ngesheme hachivwa yatuseha ni lenyo, yatulelesa ni kwamba ngwo, Chino munulinga chika? Te munukatukila mwanangana? 20 Mba naakumbulwile ngwami, Zambi ya mwilu iye matuwahisa, kashika yetu tuvumbi twenyi mutukatuka tutunge, alioze yenu kunushi chihanda, chipwe chiyulo, chipwe chinyingi mu Yerusaleme.
31–JULHO 6 AGOSTO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | NEHEMIA 3-4
“Shina Wakulimona Ngwe Watambile Kulinga Milimo Yimwe ya mu Chikungulwila?”
(Nehemia 3:1) Henaho sasendote mukwa lutwe Eliashipe yakatuka ni asasendote ni akwo; yatunga chikolo cha mapanga. Yachisela ku usandu; yamika mapito; ndo lume ku kaposhi ka Hamea yachisela ku usandu ndo ku kaposhi ka Hananele.
(Nehemia 3:5) Yaha kululika Zadoke mwana A-Tekoa, alioze alemu jo kasele kota jo ku milimo ya mwene wo.
w06 1/2 10 ¶1
Yikuma Yilemu ya Mukanda wa Nehemia
3:5, 27. Twatambile kulelesa milimo ya mu ululikiso wamwenemwene, chipwe milimo yize atu akumona ngwe kuyishi ni ulemu, chizechene ngwe alingile “Alemu” ja A-Tekoa. Alioze, twatamba kwimbulula A-Tekoa waze alihanyine ene hanga akwase.
(Nehemia 3:12) Yahatako ha kululika Shalume mwana Halohesha mukwa kuyula chihanda cha ha muchima cha chifuchi cha Yerusaleme, iye te ni anenyi a mapwo.
Yika Yize Yehova Makukwasa Hanga Ulinge?
11 Mukwapalika mashimbu, Yehova yazachisa ana ja Shalume a mapwo hanga atungulule yikalakala ya Yerusaleme. (Nehe. 2:20; 3:12) Ana jacho yalihana ni kulinga mulimo wacho ukalu chipwe ngwe tato kapwile mwanangana. (Nehe. 4:15-18) O yalisa chinji ni A-Tekoa a lufuma waze ahonene kuhetamisa “kota jo” hanga no akalakale. (Nehe. 3:5) Achinyongenu kuwaha chize evwile ana ja Shalume muze mulimo wahwile hakupalika cha matangwa 52! (Nehe. 6:15) Ni musono, mapangi jetu kakuwahilila chinji ha kulinga milimo yisandu ya kutunga ni kululieka ma zuwo waze twakuzachisa ku milimo ya Yehova. Utotombo, uwahililo ni ushishiko wa mapangi wano, yakukwasa mulimo hanga wende kanawa.
w04 1/8 18 ¶16
Pwako ni Nyonga lia Kristu Hakutwala ku Kupwa Mulemu
16 Akwa-Kristu eswe, twanuke ni makulwana, katamba kusa tachi hanga apwe ni nyonga lia Kristu hakutwala ku kupwa mulemu. Mu chikungulwila muli milimo yeka ni yeka yize twatamba kulinga. Kanda wivwa kupiha muze makusakula hanga ulinge milimo yize yakusoloka ngwe kuyishi ni ulemu. (1 Samuele 25:41; 2 Mianangana 3:11) Yisemi, kutala nwakukolweza ana jenu twanuke ni waze anayi ni kukola hanga awahilile ha kulinga milimo yeswayo mu Zuwo lia Wanangana, ha kukunguluka cha mbonge hanji cha mambonge? Shina kakunumona muze nwakulinga milimo yize akwenu akumona ngwe yamokomoko? Umwe ndumbu, yoze haliapwila wakukalakala ku chishina chinene cha Yela ja Yehova, kakwiwuluka kanawa chilweza chipema cha yisemi jenyi. Iye kambile ngwenyi: “Mutapu uze ayo apwile ni kulemesa mulimo wa kukomba mu Zuwo lia Wanangana hanji ku chihela kuze twapwile kulinga kukunguluka cha mambonge, changukwashile kumona ngwami, mulimo uno uli ulemu chinji. Ha yisuho yinji, ayo kapwile ni kulihana hanga alinge yuma yize yapwile ni kuyukisa chikungulwila, chipwe ngwe yuma yacho yapwile kusoloka ngwe yamokomoko. Yitanga yino yangukwashile kutayiza ni mbunge yeswe milimo yeswayo akungwaha ku Mbetele.”
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Nehemia 4:17, 18) Ni waze atungile chipanga-cha-mawe, ni waze atuchile yiteli, ni waze aatwikile, mumu mweswe ni kwoko limuwika alingile milimo, ni kwoko likwo wakwachile chitwa chenyi. 18 Ni akwa kutunga mutu mweswe watungile ni katana kenyi wa kuswelela mu zalilo. Mukwa kuhumuna chitavwi aye wamanyine hamuwika ni yami.
w06 1/2 9 ¶1
Yikuma Yilemu ya Mukanda wa Nehemia
4:17, 18—Kuchi umwe lunga te mahasa kukalakala ku mulimo wa kutungulula ni kwoko limuwika? Chino chapwile chashi kuli waze apwile ni kututa yuma. Ayo kapwile ni kutwala yuma ha mutwe hanji ha yipaya. Chino chapwile kwashiwisa kukwata ni kwoko limuwika, sali likwo ‘kwoko likwo liakwachile chitwa chenyi.’ Akwa-kutunga waze te anafupiwa kuzachiza moko aali “mutu mweswe watungile ni katana kenyi wa kuswelela mu zalilo.” Te hapwa kulu akululieka hanga alifunge muze mamona akwa-kole.
(Nehemia 3:15-24) Chikolo cha Fuji lia meya yachilulika kuli Shalume mwana Kole-hoze, mukwa kuyula chifuchi cha Mizepa. Yachitunga ni kuchifuka ni kumika mapito jako, ni yikungo yako, ni njalo jako, ni chipanga-cha-mawe cha kuchitende cha Shiloa hakamwihi ni munda wa mwanangana ndo ku ukandukilo uze wa kupalumikina ku chihunda cha Ndawichi. 16 Yahatako ha kululika Nehemia mwana Azubuku, mukwa kuyula chihanda cha ha muchima cha chifuchi cha Mbete-Zure, ndo hatalanganyi ni mafuka a Ndawichi, ni ndo ku chitende chize alingile, ni ku zuwo lia akwa Ndundo. 17 Yahatako hakululika A-Levi: Rehume mwana Mbani. Yahatako Hashabia, mukwa kuyula chihanda cha ha muchima cha chifuchi cha Kela, ngwami ha chifuchi chenyi. 18 Yahatako usoko wo, Bavaia mwana Henadade, mukwa kuyula chihanda cha ha muchima cha chifuchi cha Kela. 19 Yahatako ku milimo Ezere mwana Yeshua, mukwa kuyula Mizepa. Yalinga chihanda chikwo hatalanganyi ni jila ya kukanduka ku zuwo lia yikungo ha chihata cha yipanga-ya-mawe. 20 Yahatako Baruke mwana Zabaia, yalulika chihanda chikwo ni mbunge yeswe, chize ku chihata cha yipanga-ya-mawe ndo ku chikolo cha zuwo lia sasendote mukwa lutwe Eliashipe. 21 Yahatako Meremote mwana Uriya mwana Koze, yalulika chihanda chikwo, chize ku chikolo cha zuwo lia Eliashipe ndo ku songo lia zuwo lia Eliashipe. 22 Yahatako ku milimo asasendote malunga waze atwamine mu chana. 23 Yahatako Mbenjamine ni Hasube, yalulika hatalanganyi ni zuwo lio. Yahatako Azaria mwana Maseia mwana Anania sali lia zuwo lienyi mwene. 24 Yahatako Binui mwana Henadade, yalulika chihanda chikwo, chize ku zuwo lia Azaria ndo ku chihata cha yipanga-ya-mawe ni ndo ku mbango.
7-13 AGOSTO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | NEHEMIA 5-7
“Nehemia Kakazangile Hanga Amukalakalile, Alioze Akalakalile Akwo”
(Nehemia 5:14, 15, 17, 18) Chuma chikwo nawa, chize ku tangwa lize angutongwele kupwa mukwa kuayula mu chifuchi cha Yunda, chize ku mwaka makumi aali wa Artasherke ndo ku mwaka wenyi makumi atatu ni wamuchiali (ngwami, kumi ni miaka yiali), chipwe yami, chipwe usoko wami kutwalile mbolo ya nguvulu. 15 Alioze akwa kuyula a kushi shimbu kanda ngwiza, o yaalisa kuli atu. Yatambula kuli ayo mbolo ni vinyu helu lia makumi awana a shekele ja prata. Chipwe tuvumbi two alumukine akwa kuyula atu. Alioze yami chalingile chocho mumu ha woma wa Zambi. 17 Chikwo nawa nalishile ku mesa yami kulakaji ni makumi atano a malunga, A-Yunda ni akwa kuyula, helu lia waze akatukile hakachi ka mavungu a kutujingilika nikwiza kuli yetu. 18 Kulia chize twalulikile ha tangwa limuwika, ngombe umuwika, ni mapanga asambano a kutongola, hamwe ni tujila angululikilile. Mba kamuwika ha kumi lia matangwa alulikile milali yeka ni yeka ya vinyu. Hindu ha yino yuma yeswe chechile mbolo ya nguvulu, mumu ufunge walemenene wano atu.
w02 1/11 27 ¶3
Waze Akukalila Uwayilo Wamwenemwene—Ha Mashimbu Akunyima ni ha Mashimbu Jetu
Nehemia kakwashile wika uwayilo wamwenemwene ni utotombo hanji mashimbu jenyi. Kazachishile nawa yikumba yenyi hanga akwase uwayilo wamwenemwene. Iye kazachishile mbongo jenyi hanga atusule mandumbu jenyi A-Yunda waze apwile ndungo. Kahanyine mbongo chakuhona kutambula vale. Iye “kakapinjishile” mwono wa A-Yunda ha kwita mbongo ngwe nguvulu, chuma chize iye apwile ni ulite wakulinga. Shimbu achilinge, mapito a mu zuwo kapwile a washi hanga alise ‘kulakaji ni makumi atano a malunga, A-Yunda ni akwa kuyula, helu lia waze akatukile hakachi ka mavungu.’ Iye kapwile ni kuhana matangwa eswe “ngombe umuwika, ni mapanga asambano akutongola hamwe ni tujila,” kuli waze apwile ni kumumeneka. Chikwo nawa, kamuwika ha kumi lia matangwa, iye kapwile ni kuhana kulita ni uhashi wenyi “milali yeka ni yeka ya vinyu.”—Nehemia 5:8, 10, 14-18.
(Nehemia 5:16) Chikwo nawa nanyongonwene mu milimo ya chipanga chino cha mawe. Kutwalanjile minda niyimwe, ni ngamba jami eswe aswilile ku milimo.
“Moko Je Kanda Ahonga”
16 Ni ukwaso wa Yehova, Nehemia ni A-Yunda akwo ‘katakamishine moko jo ha milimo yipema’ hanga atungulule yipanga mu Yerusaleme. Hachino kahwishile kutungulula yipanga ha matangwa 52! (Neh 2:18; 6:15, 16) Nehemia kakapwile wika ni kusongwela milimo, alioze neye kapwile ni kukalakala mu mulimo wacho. (Neh 5:16) Musono, makulwana a mu chikungulwila a zango kakwimbulula Nehemia. Ayo kakukwasa mu mulimo wa kutunga, kukomba hanji kululieka Zuwo lia Wanangana. Chikwo nawa, ha kukalakala hamwe ni mandumbu mu mulimo wa kwambujola ni kuya ni kumeneka akwa-kwambujola, ayo ‘kakutakamisa moko ja ukepekepe’ ja waze ali ngwe “akwa mbunge ja woma.”—Tanga Izaia 35:3, 4.
(Nehemia 5:19) Zambi yami, iwuluka kama hali yami yipema yeswe hinalingila wano atu.
w00 1/2 32
Kuchi Yehova Makakwiwuluka?
Kanji-kanji, Mbimbiliya yakusolola ngwo kuli Zambi, “kwiwuluka” chinalumbunuka kulinga chimwe. Chakutalilaho, hanyima lia sanga lia meya kunongesa hashi ha matangwa 150, “Zambi yewuluka Noa . . . , Zambi yapalikisa fuji hashi chocho meya ahuwile.”(Uputukilo 8:1) Miaka yinji kulutwe, Samasone hanyima lia kumutuwa meso ni kumukasa kuli A-Filistea, iye yalemba ngwenyi: “Mwene Yehova ungwiwuluke kama ungutakamise kama kano kamuwika.” Yehova kewulukile Samasone ha kumwaha ndundo hanga ashihe Akwa-kole ja Zambi. (Akwa Kuyula 16:28-30) Hakutwala kuli Nehemia, Yehova kawahishile tachi jenyi, chikwo nawa, uwayilo wamwenemwene wanungine mu Yerusaleme.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Nehemia 6:13) Hamufweta hanga angukolese woma ngumutayize, nguvulumune, hanga o akapwe ni chikuma cha kunguchoka nacho, afumanyise saki.
w07 1/7 30 ¶15
“Kumbenu Yipi ha Kulinga Yipema”
15 Chamuchitatu, akwa-kole kazachishile umwe lunga Ka-Izalele avuluka ngwo Shemaia hanga avulumwise Nehemia hanji ehuke shimbi ja Zambi. Shemaia kambile kuli Nehemia ngwenyi: “Tutakanenu mu zuwo lia Zambi mwe mu Tembele, tukayike mapito a Tembele, mumu kaneza ni kukushiha.” Shemaia kambile ngwenyi kwasala hakehe hanga ashihe Nehemia ni kumulweza ngwo iye te mahasa kuliswekela mu tembele hanga alilamwine. Alioze, Nehemia kakapwile sasendote. Kashika, nyi te manjila mu zuwo lia Zambi, kachi te kavulumwine. Shina Nehemia te mehuka shimbi ja Zambi hanga alilamwine? Nehemia kakumbulwile ngwenyi: “Mutu wapwa ngwe yami machinyina mu Tembele akalamwine mwono wenyi? Chichi kunjilamo!” Mumu liaka Nehemia kakaholokele mu muheto uno? Mumu kanyingikine ngwenyi, chipwe ngwe Shemaia kapwile Ka-Izalele, alioze “Hi Zambi ko wamutumine.” Kwamba pundu, Nehemia kanyingikine ngwenyi, profeta wamwenemwene keshi kumwaha yiyulo yize muyimutwala kwehuka shimbi ja Zambi. Ha chikuma chino nawa, Nehemia kakechele amukumbe kuli akwa-kole wano api. Ha mashimbu akehe kulutwe, iye kahashile kwamba ngwenyi: “Chocho chipanga-cha-mawe twachimanunwine ha tangwa makumi aali ni liamuchitano lia kakweji Elule, milimo ya makumi atano ni matangwa aali.”—Nehemia 6:10-15; Kwalula 1:51; 18:7.
(Nehemia 5:1-13) Kwapwile nawa muteto unene kuli atu ni kuli mapwo jo wa kulimika ni atu jo A-Yunda. 2 Mumu amwe yamba ngwo, Etu ni ana jetu a malunga ni a mapwo tuli anji; tufupenu mbuto tulie tumone mwono. 3 Amwe akwo ambile ngwo, Tunatokesa minda yetu, ni mitondo yetu ya uva, ni mazuwo jetu ngwe tombo, tutambule mbuto mumu ha zala. 4 Akwo yamba ngwo, Hitwatambula mbongo ja kufweta mulambu wa mwanangana, alioze minda yetu ni mitondo yetu ya uva hiyaya ngwe tombo. 5 Hindu musunya wetu wapwa ngwe musunya wa akwetu, ni ana jetu ngwe ana jo; hindu twakuhana ana jetu a malunga ni a mapwo ku undungo, ni amwe anetu a mapwo hapwa kulu ndungo. Kutwahashile kulinga nichimwe, mumu minda yetu ni mitondo yetu ya uva yili mu moko ja atu akwo. 6 Ha kwivwa muteto wo ni maliji ano natenukine chikolo. 7 Nanyongene, mba nalitachikile ni alemu ni akwa kuyula ngwami, Enu nwakufwetesa mbwezo mutu mweswe kuli usoko wenyi. Mba nasanyikine chikungulwila chinene ngukasope no. 8 Yingwamba kuli ayo ngwami, Etu nikulita ni kuhasa chetu hitwakuula usoko wetu A-Yunda waze aalanjishile kuli akwa mavungu, mba haliapwila te munulanjisa akwenu tuakuule nawa yetu? Yahola, kapwile ni liji lia kukumbulula. 9 Yingwamba nawa ngwami, Chino chuma nunalingi hi chipema ko. Chanutamba kwenda ni woma wa Zambi mumu ha sau lia akwa kole jetu akwa mavungu. 10 Chipwe yami nawa ni usoko wami ni atu jami mutuhasa kuaaha mbongo ni mbuto ha mbwezo. Ngunaliumbu, litwaminenu chuma chino cha mbwezo. 11 Hilwisenu kuli ayo musono uno mande jo, ni minda yo ya uva, ni ya olevwe, ni mazuwo jo. Hilwisenu nawa chihanda chimuwika cha kulakaji cha mbongo, ni mbuto, ni vinyu, ni maji yize nwakutambula kuli ayo. 12 O yamba ngwo, Mutuyihilwisa. Kutuchi kuafwetesa nichimwe. Chocho mutulinga ngwe hiwamba. Mba nasanyikine asasendote; naashingishile akalinge nikulita ni chilakenyo chino. 13 Yingusakumuna hina liami nikwamba ngwami, Chocho Zambi asakumune ku zuwo lienyi, ni ku milimo yenyi mutu mweswe yoze kalingile nikulita ni chilakenyo chino; chocho amusakumune ni kumumwanga. Ni akwa chikungulwila eswe yamba ngwo, Amene, ni kuhalisa Yehova. Mba atu yalinga nikulita ni chilakenyo chino.
14-20 AGOSTO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | NEHEMIA 8-9
“Tachi Jenu Jinejila ku Uwahililo wa Yehova”
(Nehemia 8:1, 2) Mba atu eswe akungulukilile ngwe mutu umuwika mu lwaza kulutwe lia Chikolo cha Meya. Yamba kuli Ezera longeshi ya Shimbi anehe we mukanda wa Shimbi ja Mose jize Yehova atuminyine A-Izalele. 2 Sasendote Ezera yaneha shimbi kumeso ja chikungulwila, ni malunga ni mapwo, hanga eswe akevwe ni kusa chinyingi he ha tangwa litangu lia kakweji wamuchishimbiali.
w13 15/10 21 ¶2
Yize Twalilongesa ha Yilemba Yize Aluliekele Kanawa
2 Kakweji umuwika shimbu kukunguluka twatongola kanda chiputuka, A-Yunda kahwishile kutungulula yipanga ya mu Yerusaleme. (Neh 6:15) Mulimo uno wambachile matangwa 52, hanyima lia chino, atu ja Zambi te mahasa kulihulikila ha kulia cho cha ku spiritu. Hachino, ha tangwa litangu lia kakweji wa Tishiri, atu akungulukile mu lwaza hanga apanjike Ezera ni A-Levi akwo muze matanga ni kulumbununa Shimbi ja Zambi. (Chizulie 1) Asoko, kuchingako waze eswe te mahasa kwivwa ni kusa chinyingi, yapanjika “chize ku chimenemene ndo tangwa ha muchima.” Kwamba pundu, chino chili chilweza chipema kuli waze akukunguluka mu Mazuwo a Wanangana apema. Muze tuli ha kukunguluka, shina twakunyonga ha yuma yize kuyishi ulemu ni kuchina kulihulikila ha yize analongesa? Nyi chenacho, nyonga ha chilweza cha A-Izalele waze kakapanjikile wika shimbi, alioze yasa chinyingi ha yize te anapanjika ni kuputuka kulila mumu lia kuhona kwononokena Shimbi ja Zambi.—Neh 8:1-9.
(Nehemia 8:9, 11, 12) Nehemia mukwa kuyula, ni sasendote Ezera longeshi ya Shimbi ni A-Levi waze alongesele atu, yamba kuli atu eswe ngwo, Tangwa lino lisandu kuli Yehova Zambi yenu, kanda nulinyenga chipwe kulila. Mumu atu eswe alilile ha kwivwa maliji a shimbi. 11 Chocho A-Levi yaholesa atu eswe ngwo, Holenu, mumu tangwa lino lisandu. Kanda nulinyenga. 12 Mba atu eswe yaya akalie, akanwe, akatume yawana, akalikwize chikolo mumu maliji aze haambulwila yaalumbunuka.
(Nehemia 8:10) Aye yamba ngwenyi, Yeenu kwenu nukalie ya maji, nukanwe yiyema, nukatume yihanda kuli waze kaalulikilile nichimwe. Mumu tangwa lino lisandu kuli Yehova, kashika kanda nwivwa chinyengo, mumu tachi jenu jinejila ku uwahililo wa Mwene wetu.
w07 15/7 22 ¶9-10
Shina Yena Mununga ni Kwenda ‘Mu Spiritu’?
9 Chiseke chinalumbunuka kuwahilila chinji. Yehova kali ‘Zambi ya Uwahililo.’ (1 Timoteu 1:11; Samu 104:31) Mwana kakuwahilila chinji muze akulinga upale wa tato. (Samu 40:8; A-Hepreu 10:7-9) Chikwo nawa, “tachi jetu jinejila ku uwahililo wa Yehova.”—Nehemia 8:10.
10 Uwahililo wakwiza kuli Zambi, wakutuvwisa kuwaha muze tunalingi upale wenyi, chipwe ngwe tuli ha mashimbu akalu, muze tunanenganyana hanji tunapalika mu yihungumiona. Twakuwahilila chinji ni ‘yinyingi ya Zambi!’ (Yishima 2:1-5) Usepa wetu upema ni Zambi wakwiza mumu lia yinyingi ni ufulielo tuli nayo hali iye ni ha chitapo cha ukuule cha mwanenyi Yesu. (1 Yoano 2:1, 2) Kupwa mu ululikiso wamwenemwene hashi heswe, chakutukwasa nawa kuwahilila. (Zefania 3:9; Hagaia 2:7) Kutalatala chetu mu Wanangana wa Zambi ni chiwape cha kwambujola sango jipema, jakutwaha uwahililo. (Mateu 6:9, 10; 24:14) Kutalatala chetu cha mwono wa mutolo, chakutwaha uwahililo. (Yoano 17:3) Amu tuli ni kutalatala chipema, twatamba kupwa atu waze ‘akuwahilila.’—Shimbi Yamuchiali 16:15.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Nehemia 8:2, 8) Sasendote Ezera yaneha shimbi kumeso ja chikungulwila, ni malunga ni mapwo, hanga eswe akevwe ni kusa chinyingi he ha tangwa litangu lia kakweji wamuchishimbiali. 8 Yatanga mu mukanda, mu Shimbi ja Zambi zwa, nikulumbununa hanga kutanga chikaalumbunuke.
it-1 172 ¶1
Arame
Ha miaka yimwe kulutwe hanyima lia A-Yunda kukatuka mu undungo ku Babilonia, Ezera Sasendote, yatanga mukanda wa Shimbi kuli A-Yunda waze apwile mu Yerusaleme ni A-Levi anji yalumbunwina atu Shimbi yacho, mukanda wa Nehemia 8:8 wakwamba ngwo: “Yatanga mu mukanda, mu Shimbi ja Zambi zwa, nikulumbununa hanga kutanga chikaalumbunuke.” Kulinga chino chapwile ngwe kulumbununa mu yimako-yimako maliji a mu Hepreu ni kuyitwala mu Arame, A-Hepreu kota kaputukile kuhanjika limi lia Arame muze apwile mu Babilonia. Chikwo nawa, kulinga chino te chinachingi kulumbununa kuli A-Yunda, chipwe ngwe ayo te kakuhanjika kanawa limi lia Hepreu, alioze ayo kazangile kupwa ni shindakenyo nyi te yize anatange ayo kanayipanjika kanawa.
(Nehemia 8:1-12) Mba atu eswe akungulukilile ngwe mutu umuwika mu lwaza kulutwe lia Chikolo cha Meya. Yamba kuli Ezera longeshi ya Shimbi anehe we mukanda wa Shimbi ja Mose jize Yehova atuminyine A-Izalele. 2 Sasendote Ezera yaneha shimbi kumeso ja chikungulwila, ni malunga ni mapwo, hanga eswe akevwe ni kusa chinyingi he ha tangwa litangu lia kakweji wamuchishimbiali. 3 Iye yatangamo ha lwaza kulutwe lia Chikolo cha Meya, chize ku chimenemene ndo tangwa ha muchima, kumeso ja malunga ni mapwo ni waze eswe muchialumbunuka. Matwi ja atu eswe apwile kwe ku mukanda wa Shimbi. 4 Mba longeshi ya Shimbi Ezera wamanyine ha chitamba cha mitondo chize atungile ha milimo yenayo. Kwamanyine hamuwika nenyi Matitia, ni Shema, ni Anaia, ni Uriya, ni Hilekia, ni Maseia, ku chindume chenyi. Ku chimeso chenyi kwamanyine Pedaia, ni Mishaele, ni Malekia, ni Hashume, ni Hashabadana, ni Zekaria, ni Meshulame. 5 Ezera yapakula mukanda kumeso ja atu eswe (iye wapwile helu lia atu eswe) mba muze haupakula atu eswe yamana ha molu jo. 6 Ezera yahalisa Yehova mwe Zambi munene, ni atu eswe yakumbulula ngwo, Amene! Amene! nikuzundula moko jo. Yahetamisa mitwe yo nikuwayila Yehova nikufulamana hashi. 7 Mba Yeshua nawa, ni Mbani, ni Sherebia, ni Yamine, ni Akube, ni Shabetai, ni Hodia, ni Maseia, ni Kelita, ni Azaria, ni Jozabade, ni Hanune, ni Pelaia, ni A-Levi, o yalumbununa shimbi kuli e atu. Atu te kanamana kuma kwo. 8 Yatanga mu mukanda, mu Shimbi ja Zambi zwa, nikulumbununa hanga kutanga chikaalumbunuke. 9 Nehemia mukwa kuyula, ni sasendote Ezera longeshi ya Shimbi ni A-Levi waze alongesele atu, yamba kuli atu eswe ngwo, Tangwa lino lisandu kuli Yehova Zambi yenu, kanda nulinyenga chipwe kulila. Mumu atu eswe alilile ha kwivwa maliji a shimbi. 10 Aye yamba kuli ayo ngwenyi, Yeenu kwenu nukalie ya maji, nukanwe yiyema, nukatume yihanda kuli waze kaalulikilile nichimwe. Mumu tangwa lino lisandu kuli Yehova, kashika kanda nwivwa chinyengo, mumu tachi jenu jinejila ku uwahililo wa Mwene wetu. 11 Chocho A-Levi yaholesa atu eswe ngwo, Holenu, mumu tangwa lino lisandu. Kanda nulinyenga. 12 Mba atu eswe yaya akalie, akanwe, akatume yawana, akalikwize chikolo mumu maliji aze haambulwila yaalumbunuka.
21-27 AGOSTO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | NEHEMIA 10-11
“Ayo Kechele Yimwe Mumu Lia Zango Lio Kuli Yehova”
(Nehemia 11:1) Alemu ja atu atwamine mu Yerusaleme; mba atu akwo atele chela nawa akanehe umwe wa hakachi ka kumi, akatwame nawa mu Yerusaleme, chihunda chisandu. Yihanda livwa akatwame mu yihunda yikwo.
w98 15/10 22 ¶13
A-Yerusaleme Kashishikile ha Jina Lio
13 “Ululikiso walita” uze walingiwile ha matangwa ja Nehemia, waluliekele atu ja Zambi ku mashimbu akunyima ha tangwa lia kwazulula cheka yipanga ya mu Yerusaleme. Alioze, kwapwile yuma yimwe yize te yinafupiwa kululieka. Amu te hiyapwa yakujingilika chipanga chize chapwile ni yikolo 12, mu Yerusaleme mwafupiwile atu anji. Chipwe ngwe te kwatwama amwe A-Izalele, “chihunda chapwile chinene ni yihela yinji, alioze atu akehe apwilemo.” (Nehemia 7:4) Mba ahwise kapinda wacho, “atu akwo atele chela nawa akanehe umwe wa hakachi ka kumi, akatwame nawa mu Yerusaleme, chihunda chisandu.” Ululikiso uno upema watwalile atu kuwahilila “mba atu yawahisa malunga waze eswe alihanyine ni mbunge yeswe kutwama mu Yerusaleme.” (Nehemia 11:1, 2) Chino chili chilweza chipema kuli Akwa-Kristu musono, waze akululieka yimwe hanga alukile kuze kunafupiwa ukwaso!
(Nehemia 11:2) Mba atu yawahisa malunga waze eswe alihanyine ni mbunge yeswe kutwama mu Yerusaleme.
w86 15/2 26
Uwayilo Wamwenemwene Wakumbile
Atu te mahasa kutokesa mbongo ni yuma yikwo, mumu lia kuhichika yihela yize ahingile ni kwalukila mu Yerusaleme. Atu waze te atwama mu mbonge yacho kapwile mu ponde. Ha yuma yino, amwe kapwile ni kumona ngwo waze alihanyine kafupiwile kwakolweza, hachino yalemba kuli Yehova hanga aawahise.
(Malakia 3:10) Nehenu yihanda yeswe ya kumi ku zuwo lia kutulikila hanga mukapwe kulia mu zuwo liami, nukangweseke nacho nyi chanwazulwilile tupenda a mwilu nikunuzukwila yiwape ya kulumbama. Chocho anambe Yehova-wa-Tujita.
Kushishika Kuli Yehova Chakutwaha Utayizo Wenyi
15 Anji a kuli yetu hitunahane mwono wetu kuli Yehova. Hachino, hitunalakenya kulinga upale wenyi chipwe matwita hanga tulinge yuma yeswayo. Tunanyingika ngwetu chino chakufupiwa kusa tachi. Hi chashi ko kusolola mu yitanga, chipi chipi muze mutufupiwa kulinga chuma chimwe chize kutwazangile kulinga. Muze twakununga ni kusa tachi ni kweseka kulinga yuma yaha mu mulimo wa Yehova, twakusolola ngwetu, twakushishika kuli iye. Chino muchihasa kupwa chikalu ku uputukilo, alioze nyi twachilinga mutuzuka yiwape yinji. (Mal 3:10) Yika mutuhasa kulilongesa ha chilweza cha mwana wa pwo wa Jefeta?
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Nehemia 10:34) Twatele chela asasendote, ni A-Levi, ni e atu ha mulambu wa kunyi kuuneha mu zuwo lia Zambi yetu ha matangwa a kufunjika, nikulita ni minyachi ya atata mwaka ha mwaka kwocha ha chilumbilo cha Yehova Zambi yetu ngwe chinasonewa mu shimbi.
w06 1/2 11 ¶1
Yikuma Yilemu ya Mukanda wa Nehemia
10:34—Mumu liaka atu te atamba kuhana kunyi? Nikulita ni shimbi ya Mose atu te katamba kuhana chitapo cha kunyi. Ha mashimbu amwe ayo kajihanyine mumu chafupiwile. Kwafupiwile kunyi jinji hanga oche yitapo ku chilumbilo, chinasoloka ngwe kwakapwile A-Netinime anji, ndungo waze kakapwile A-Izalele waze alingile milimo mu tembele. Kashika, atele chela hanga anunge ni kuchaha kunyi.
(Nehemia 10:28-39) Mba atu akwo, asasendote, ni A-Levi, ni akwa mapito, ni njimba ni A-Netinime, ni waze eswe hanalihandununa kuli mavungu a yifuchi yeka akalinge Shimbi ja Zambi, ni mapwo jo, ni ana jo a malunga ni a mapwo, eswe waze apwile ni mana ni yinyingi, 29 o yalifutula ni akwo, ni alemu jo, akalikase ni shingo ni chilakenyo kwenda mu Shimbi ja Zambi, jize Mose kavumbi ka Zambi wajihanyine, akafunge ni kulinga maliji eswe a Yehova Mwene wetu, hamwe ni upatwilo wenyi ni yiyulo yenyi. 30 Chikwo nawa ngwetu, Kutuchi kuhangisa anetu a mapwo kuli mavungu a chifuchi chipwe kutambula ana jo a mapwo hali anetu a malunga. 31 Nyi mavungu a chifuchi maneha yuma yo hanji kulia ha Sambata hanga tulande, kutuchi kulanda kuli ayo ha Sambata, hanji ha tangwa lisandu; kutuchi kulima mwaka wamuchishimbiali, kutuchi kufwetesa mukuli niumwe. 32 Chikwo nawa twaliselele shimbi tukafwete mwaka ha mwaka chihanda chimuwika ha yihanda yitatu ya shekele ha milimo ya zuwo lia Zambi yetu, 33 ha mbolo ja kutumbieka, ni ha mulambu wa wunga wa matangwa eswe, ni ha masambata, ni ha kakweji mwaha, ni ha yiwanyino ya kufunjika, ni ha yuma yisandu, ni milambu ha shili kufuka A-Izalele, ni ha milimo yeswe ya zuwo lia Zambi yetu. 34 Twatele chela asasendote, ni A-Levi, ni e atu ha mulambu wa kunyi kuuneha mu zuwo lia Zambi yetu ha matangwa a kufunjika, nikulita ni minyachi ya atata mwaka ha mwaka kwocha ha chilumbilo cha Yehova Zambi yetu ngwe chinasonewa mu shimbi. 35 Tukanehe nawa mbuto yitangu ya ha mavu, ni mihuko yitangu ya milali yeswe ya mitondo mwaka ha mwaka mu zuwo lia Yehova. 36 Tukanehe nawa tupula-majimo twa ana jetu a malunga, ni twa yimuna yetu, ngwe chinasonewa mu shimbi, ni atangu a kuli pembe, ni mapanga, kuneha ku zuwo lia Zambi yetu kuli asasendote aze akuvumbika mu zuwo lia Zambi yetu. 37 Tukanehe nawa yitangu ya mbolo jetu ja wisu, ni milambu ya kuzundula, ni mihuko ya milali yeswe ya mitondo, ni vinyu, ni maji, kuli asasendote ku yipatulo ya zuwo lia Zambi yetu, ni yihanda ya kumi ya minda yetu kuli A-Levi, mumu o, A-Levi kakuzuka chihanda cha kumi mu yihunda yeswe kuze twakulimina. 38 Ni mwe sasendote mwana Arone mapwa hamwe ni A-Levi muze matambula yihanda ya kumi. Mba A-Levi maneha chihanda cha kumi cha yihanda ya kumi ku zuwo lia Zambi yetu mu yipatulo mwe mu zuwo lia upite. 39 Mumu A-Izalele ni A-Levi maneha mulambu wa kuzundula wa mbuto, ni wa vinyu, ni wa maji mu yipatulo, muze mwatwama yikwachilo ya muma musandu, ni asasendote akwa kuvumbika, ni akwa mapito, ni njimba. Kutuchi kwehuka nawa zuwo lia Zambi yetu.
28–AGOSTO 3 SETEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | NEHEMIA 12-13
“Solola Ushishiko We Hali Yehova Ha Kusakula Kanawa Masepa”
(Nehemia 13:1, 2) Ha tangwa lize yatanga mu mukanda wa Mose kumeso ja atu eswe, yawanamo kuze asonekene ngwo, Ka-Amone hanji Ka-Moape kechi kanjila mu chikungulwila cha Zambi ndo ku miaka ya mutolo; 2 mumu kapatwijile A-Izalele ni kulia ni meya, alioze afwetele Mbalau akaashinge. Alioze Zambi walumwine shingo mu chiwape.
it-1 114 ¶5
A-Amone
Muze Tobia amuhangile mu tembele, shimbi ya Zambi ha mukanda wa Shimbi Yamuchiali 23:3-6 yize yakwamba ngwo niumwe ‘Ka-Amone, chipwe Ka-Moape, kanda akanjila mu chikungulwila,’ kayitangile ni kuyikaula. (Neh 13: 1-3) Ukanjiso uno kauhanyine ha mwaka 1.000 kunyima, mumu A-Amone ni A-Moape kalitunyine kukwasa A-Izalele muze ayo te hakundama mu chifuchi cha chilakenyo, chino te chinalumbunuka ngwo minyachi yacho kuyishi ni ulite wa kulichinga mu usoko wa A-Izalele, waze apwile atu alipwila. Chino kuchalumbunukine ngwo ha mashimbu amwe A-Amone ni A-Moape te katambile kulikata ni A-Izalele hanji kutwama no, mumu ayo te mahasa kuyuka ha yiwape yize Zambi ahanyine kuli atu jenyi, chino chinasoloka zwalala ha kutongola Zeleke, mukachi ka tujita twa Ndawichi, ni yize yinasonewa hakutwala kuli Rute Ka-Moape.—Ru 1: 4, 16-18.
(Nehemia 13:4, 5) Shimbu-kanda te, mwe sasendote Eliashipe, yoze amusele kuyula helu lia yipatulo ya zuwo lia Zambi yetu, walifutwile ni Tobia. 5 Te halingila Tobia chipatulo chimwe chinene, chize te chapwile cha kutulikila milambu ya wunga, ni libano, ni yikwachilo, ni yihanda ya kumi ya mbuto, ni vinyu, ni maji, yize ayihanyine nikulita ni shimbi kuli A-Levi, ni njimba, ni akwa mapito; ni milambu ya kuzundula ya asasendote.
w13 15/8 4 ¶5-6
Hananusela ku Usandu
5 Tanga Nehemia 13:4-9. Hashi heswe hanapiha ni yitanga ya luchisa, kashika chakupwa chikalu kuli yetu kupwa atu asandu. Tala yize yalingiwile kuli Eliashipe ni Tobia. Eliashipe kapwile sasendote wa lutwe, Tobia kapwile Ka-Amone yoze kota wapwile chilolo wa Persia mu Yundeya. Tobia ni masepa jenyi yalimika ni Nehemia hanga eche kutungulula yipanga ya mu Yerusaleme. (Neh 2: 10) A-Amone kakapwile ni utayizo wa kunjila mu yihela yeswe ya mu tembele. (Shi 23:3) Hachino, mba mumu liaka sasendote wa lutwe ahanyine chipatulo cha kulila mu tembele kuli lunga ngwe Tobia?
6 Tobia kapwile sepa lia Eliashipe. Tobia ni mwanenyi Yehohana kalimbachile ni mapwo a mu Yunda, A-Yunda anji kapwile ni kuhanjika yuma yipema hali Tobia. (Neh 6: 17-19) Umwe wa kuli ajikulu ja Eliashipe kalimbachile ni mwana wa Sambalate, nguvulu wa mu Samaria, yoze wapwile umwe wa kuli masepa a Tobia. (Neh 13:28) Mumu lia usepa wacho mutuhasa kumona, mumu liaka Sasendote wa Lutwe Eliashipe echele Tobia amupiangule. Alioze, Nehemia kasolwele ushishiko wenyi kuli Yehova hakumbila yikwata yeswe ya Tobia haze lia chipatulo cha kulila.
(Nehemia 13:7-9) nejile ku Yerusaleme mba changulumbunukine chipi chize Eliashipe halinga ha kusela Tobia chipatulo mu yiize ya zuwo lia Zambi. 8 Yichinguvwisa chinyengo chinji, kashika yingumbila yikashi yeswe ya Tobia ni kuyichiza mu chipatulo chize. 9 Naahele shimbi, mba yapemesa ye yipatulo; yinguhilwisamo yikwachilo ya zuwo lia Zambi, hamwe ni milambu ya wunga ni libano.
w96 15/3 16 ¶6
Chize Mutuhasa Kununga ni Kushishika Muze Tunapalika mu Cheseko
6 Ushishiko wetu kuli Yehova Zambi, muutukwasa kwehuka kulinga usepa ni atu waze hi masepa jenyi ko. Kashika kambaji Tiangu asonekene ngwenyi: “Yenu yitanji, kunwanyingikine kumanyi, usepa ni akwa hashi, wapwa kole kuli Zambi, nyi? Kashika mweswe mapala kupwa kasendo ka akwa hashi, malipwisa mukwa kole kuli Zambi.” (Tiangu 4:4) Tunazange kupwa ni ushishiko ngwe uze Mwanangana Ndawichi asolwele ha kwamba ngwenyi: “ Yehova, te chaavwilile kole waze akukuvwila kole yena? Chishi kwivwa kupiha ni waze akukukatukila? Nakuavwila kole yahiana. Nakwanyonga ngwami, Akwa kole jami.” (Samu 139:21, 22) Twazangile kulikata ni atu waze akuzanga kulinga yuma yipi, mumu ayo keshi kufuliela yuma yize twakufuliela. Shina ushishiko wetu kuli Zambi muututwala hanga twehuke kulikata ni atu waze hi masepa ja Yehova ko, chipwe kwehuka kutala yuma yize Yehova akwivwila lwaji kupalikila ha TV?
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
it-3 46 ¶13
Miaso
Mwaso kapwile ni kuulemesa chinji mu tembele. Chino chinasoloka ha chize yisoneko yakuhanjika hali ngimba, ni chize ayo kakapwile ni ‘kulinga milimo yikwo’ ngwe A-Levi akwo, hanga alihane chinji mu mulimo wo. (1Sg 9: 33) Kununga mu chizavu chalipwila cha A-Levi, kanachisolola ha kwahandununa ni waze ahilukile ku Babilonia. (Ezr 2: 40, 41) Wata wa mwanangana Ka-Persia Artasherke wapwile ku sali lio ha kuhona ‘kwafwetesa milambu hanji lijimu, hanji mwombo.’ (Ezr 7: 24) Alioze ha kupalika cha mashimbu, mwanangana ‘kasele shimbi hali ayo ni mbongo ja kufunjika hali ngimba tangwa ha tangwa’. Chipwe ngwe Artasherke mwe wahanyine shimbi, alioze chinasoloka ngwe Ezera mwe wayambulwile kulita ni ndundo jize amuhele kuli Artasherke. (Neh 11:23; Ezr 7: 18-26) Kashika mutuhasa kumona ngwetu, chipwe ngwe ngimba kapwile A-Levi, nihindu Mbimbiliya yakwatongola ngwe chizavu chalipwila, muze yakwamba ngwo “A-Levi ni ngimba.”—Neh 7:1; 13:10.
(Nehemia 12:27-39) Ha kusela ku usandu chipanga-cha-mawe cha Yerusaleme afupile A-Levi kweswako atwamine nikuaneha ku Yerusaleme akachisele ku usandu ni kulikwiza ni kusakwila, ni kwimba nawa ni sembalu, ni yisaji ya kusa, ni tulialia. 28 Ana ja njimba akungulukile, nikukatuka ku chana cha kujingilika Yerusaleme, ni ku yihunda ya A-Netofate. 29 Akatukile ku Mbete-Ngilingali nawa, ni ku minda ya Ngeba ni Azmave, mumu njimba te hanalitungila yihunda kwa kujingilika Yerusaleme. 30 Asasendote ni A-Levi yalipemesa; yapemesa nawa e atu, ni mapito, ni chipanga-cha-mawe. 31 Mba yinguneha alemu ja A-Yunda ha chipanga-cha-mawe. Yingutongola yizavu yinene yiali ya akwa kusakwila ni kwenda chizechene mu wunji wo, chimwe yichiya ha sali lia chindume ha chipanga kutalikisa ku Chikolo cha Pinga. 32 Kwaakawile Hoshia ni chihanda cha ha muchima cha alemu ja A-Yunda, 33 ni Azaria, ni Ezera, ni Meshulame, 34 ni Yunda, ni Mbenjamine, ni Shemaia, ni Jeremia, 35 ni amwe a kuli ana ja asasendote ni yitavwi: Zekaria mwana Jonata, mwana Shemaia, mwana Matania, mwana Mikaia, mwana Zakure, mwana Asafwe, 36 ni usoko wenyi Shemaia, ni Azarele, ni Malalaia, Gilalaia, ni Maia, ni Netanele, ni Yunda, ni Hanani, ni yisaji ya Ndawichi mutu wa Zambi; ni longeshi ya shimbi Ezera kulutwe lio. 37 Yaya ndo ku Chikolo cha Fuji lia meya ndusu kulutwe yakanduka ku ukandukilo wa chihunda cha Ndawichi, kukanduka cha chipanga helu lia zuwo lia Ndawichi ndo ku Chikolo cha Meya kwatalikisa ku Chivumbuko. 38 Chizavu chikwo cha akwa kusakwila yichilijinga ni kutakana no, ni yami yingwakaula ni chihanda chikwo cha atu ha chipanga-cha-mawe helu lia Kaposhi ka Lutengo ndo ku chipanga chinene cha mawe. 39 Yituya ndusu helu lia Chikolo cha Eframe, ni Chikolo Chikulu, ni Chikolo cha Yishi, ni Kaposhi ka Hananele, ni Kaposhi ka Hamea ndo ku Chikolo cha Mapanga. Yamana lume ku Chikolo cha Tulayi.