May

Jesuh nih a ngakchiat lioah a nu le a pa nawlngaih dingin a rak i thim. A nu le a pa cu amah nakin thil tam deuh an hngal ti kha a hngalh caah an lamhruainak kha zeitikhmanh ah a al bal hna lo. Jesuh cu fapa upa bik a si caah rian cheukhat a ngei. Mah rian kha ṭha tein ṭuan a duh. A pa Josef sinin lehtama rian kha ṭha tein a cawn caah an chungkhar herhmi tangka kha a bawmh khawh hna. A nu le a pa nih Jesuh kha khuaruahhar a simi a chuahnak kong le a kong he aa tlaiin Pathian lamkaltu hna nih an chimmi kong kha an rak chimh ko lai. (Luka 2:8-19, 25-38) Asinain an chimhmi bia lawngin aa lung si lo, cucaah amah theng nih a kong he aa tlaiin Cathiang chungah a rak hlathlai. Jesuh nih Baibal ṭha tein a hlathlai ti kha zeitindah kan hngalh khawh? A ngakchiat lio hmanhah Jerusalem i cawnpiaktu hna cu Jesuh “a fimning le a bia lehning ah khan an khuaruah a har.” (Luka 2:46, 47) Cun kum 12 a si lio tein Jesuh nih Jehovah cu a Pa a si ti kha a zumh cang.—Luka 2:42, 43, 49. w20.10 29-30 ¶13-14

Jesuh thawhṭhannak zumhnak cu Khrihfa ruahchannak ah a biapi bikmi a si. Lamkaltu Paul nih a hmasa i thawhṭhannak kong a chim lioah mah a kong pathum hi a langhter: Mah hna cu (1) “Khrih cu kan sualnak caah a thi.” (2) “An vui.” (3) Cathiang chungah aa ṭial bantukin “ni thumnak ni ah a tho ṭhan” timi an si. (1 Kor. 15:3, 4) Jesuh a thihmi, an vuimi le a thawhṭhanmi cu kan caah zei sullam dah a ngeih? Profet Isaiah nih Messiah cu “thah awkah an kalpi” lai i “misual mi hna he khan thlankhat ah an vuiṭi” lai tiah a chimchung. Asinain a dang a cang dingmi a um rih. Messiah nih “mi tampi sualnak” kha a kalpi lai ti zongin a ti. Tlanhnak man a peknak thawngin Jesuh nih cutin a rak tuah. (Isa. 53:8, 9, 12; Matt. 20:28; Rom 5:8) Cucaah Jesuh a thihmi, an vuimi le a thawhṭhanmi nih sualnak le thihnak in kan luat kho i kan dawtmi a thimi hna he kan i tong ṭhan kho ti kha zumh awkah a ruang ṭha a kan ngeihter. w20.12 2-3 ¶4-6; 5 ¶11

Lamkaltu Paul nih Judah mi hna pumhnak inn ah atu le atu a rak cawnpiak hna. Tahchunhnak ah, Thesalonika khua i Judah mi hna pumhnak inn ah “Sabbath ni, ni thum chung mi [Judah mi] hna he khan Cathiang chung bia kha an i al.” (Lam. 17:1, 2) Paul cu Judah miphun in a ṭhangmi a si caah pumhnak inn phungchim cu a caah a har lai lo. (Lam. 26:4, 5) Judah mi kong kha a hngalh caah zumhnak he phung a rak chim khawh. (Fil. 3:5) Lamkaltu Paul cu hremnak a ton caah Thesalonika, Berea khua le Athens khua ah a zam. Athen zongah ‘pumhnak inn ah khan Pathian a biami hna he khan bia an i al lengmang.’ (Lam. 17:17) Asinain chawdawrnak hmun i phung a chim tikah a bia a ngaimi hna cu an i lo lo. Annih cu vawlei lei mifim le Jentail mi an si caah Paul cawnpiaknak kha an thei bal lo. Paul kha hitin an ti: “Na chimmi kan theihmi a cheukhat hi kan caah khuaruahhar a si.”—Lam. 17:18-20. w20.04 9 ¶5-6

Cucaah derthawmnak a dohmi na si ahcun nangmahle nangmah kha man ka ngei lo tiah i ruat hlah. Kan lakah Pathian hmaiah a dingmi ahohmanh kan um lo ti kha phihhlah. Kan dihlak in tlanhnak man thawngin Pathian vel a simi zaangfahnak kha kan herh. (Efe. 1:7; 1 Johan 4:10) Cun Khrihfabu chung i unau pawl nih thazaang an kan pek khawh. Annih nih bia kan chim tikah an kan ngaihpiak i thazaang an kan pek khawh. (Ptb. 12:25; 1 Thes. 5:14) Lungdonghnak ruangah harnak a tongmi, Nigeria ah a ummi unaunu Joy nih hitin a ti: “Unau pawl loin khoika ah dah ka um khawh lai? Jehovah nih ka thlacamnak a ka leh ti kha unau pawl nih an langhter. A lung a dongmi pawl thazaang pek ning hmanh kha an sinin ka cawn.” Asinain thazaang pek kan herh tikah unau pawl nih an hngal zungzal lai lo ti kha kan i cinken a hau. Cucaah kanmahlei in nutling, patling a simi zumtukhat unau pawl kha fuhpanh hmasa in kan herhmi bawmhnak kong kha kan chimh hna a hau men lai. w20.12 23-24 ¶7-8

Mi pakhat he hawikom ṭha si khawh awkah amah he caan hmanṭi a hau. Pakhat le pakhat nan ruahnak le nan intuarnak kong nan i chimh tikah hawikom ṭha nan hung si lai. Asinain Jesuh he hawikom ṭha si awkah zuamcawhnak cheukhat kan tong lai. Mah lakah pakhat cu Jesuh kha kan mit in kan hmu lo. Kum zabu pakhatnak i Khrihfa tampi zong cu bantuk zuamcawhnak an rak tong ve. Asinain lamkaltu Peter nih hitin a ti: “Jesuh cu nan hmu na loin nan dawt, cun nan hmu ṭhiamṭhiam lo nain amah cu nan zumh.” (1 Pet. 1:8) Cucaah Jesuh cu kan hmu bal lo nain amah he hawikom ṭha kan si kho ko. Jesuh he bia zong kan i ruah bal lo. Thla kan cammi cu Jehovah sinah direct in bia kan chimmi a si. Jesuh min in thla kan cam ti cu a hmaan ko, asinain direct in cun a sinah bia kan chim lo. A tak ti ah cun Jesuh nih a sinah thla kan cammi kha a duh lo. Zeicah? Zeicahtiah thlacamnak cu biaknak phunkhat a si i Jehovah lawng hi kan biak awk a si. (Matt. 4:10) Asinain Jesuh kan dawt kha kan langhter peng khawh ko. w20.04 20 ¶1-3

Greek lentecelhnak ah a tlimi hna nih thabatnak le fahnak ti bantuk zuamcawhnak hna kha an tei khawh. Asinain annih nih an cawnmi le an thazaang lawng kha an i bochan. Mah tlik aa zuammi hna bantukin kannih zong zeitindah kan tlik awk a si timi cawnpiaknak kan hmu ve. Asinain kannih cu tlik aa zuam taktakmi hna nakin ṭhatnak tam deuh kan hmu. Jehovah sinin ṭhawnnak kan hmu kho i mah a kan bawmh ning cu ri a ngei lo. Amah kan i bochan ahcun Jehovah nih cawnpiak lawng si loin thazaang zong kaan pek hna lai tiah bia a kan kamh. Lamkaltu Paul nih zuamcawhnak tampi kha a rak tawnghtham. Midang nih an nihsawh i an hrem caah a caan ah a tha a der, cucaah “ka pum ah hin fahnak pakhat a ka pek” tiah a ti. (2 Kor. 12:7) Asinain Paul nih a tonmi zuamcawhnak hna ruangah lungdongh canah Jehovah i bochannak caanṭha tuin a rak hmuh. (2 Kor. 12:9, 10) Paul nih mah sining a ngeih khawhmi cu Jehovah nih harnak a tonmi kip ah a rak bawmh caah a si. w20.04 29 ¶13-14

Kannih cu Jehovah, Jesuh le vancungmi hna he ‘rian a ṭuanṭimi’ kan si, mah cu a sunglawi tukmi laksawng a si. (2 Kor. 6:1) Phungchim rianṭuannak ah kan i tel fatinte anmah he rian kan ṭuanṭimi a si. Paul nih amah le phungchim rianṭuannak ah aa telmi hna kha “Pathian ca i hmunkhat ah rian a ṭuanṭimi kan si” tiah a ti. (1 Kor. 3:9) Phungchim rianṭuannak ah kan i tel tikah Jesuh rianṭuanṭi hawi zong kan si. A zultu pawl kha “miphun vialte kha ka zultu ah va ser hna u” tiah nawl a pek hna hnuah Jesuh nih ‘nan sinah ka um lai’ tiah a ti hna. (Matt. 28:19, 20) Vancungmi kong he aa tlaiin tah zeitin? Vancungmi hna nih “vawleicung mi vialte . . . sin i . . . zungzal thawngṭha” chim khawh awkah lam a kan hruai caah kan i lawm tuk. (Biat. 14:6) Jehovah, Jesuh le vancungmi hna bawmhnak thawngin zeidah kan liim khawh? Pennak thlaici kan tuh tikah mi cheukhat nih an cohlan i an ṭhangcho. (Matt. 13:18, 23) Biatak thlaici kha ahote nih dah an ṭhanter i a thei an tlaiter? Jesuh nih nihin nicaang Baibal in a fianter. w20.05 30 ¶14-15

Tuchan chungkhar tampi cu an i ṭhen hna. Cheukhat chungkhar cu innkhat ah an umṭi ko nain mising bantuk an hung si. Chungkhar lei ruahnak cheutu pakhat nih hitin a ti: “An nu, an pa le an fale hna cu pakhat le pakhat an i chawn hna lo i an caan tam deuh kha computer, tablet le phone asiloah video game celhnak caah an hman. Innkhat ah an umṭi ko nain pakhat le pakhat kong kha ṭha tein an i hngal hna lo.” Dawtnak a ngei lomi hi vawlei mi hna bantuk si kha kan duh lo. Mah canah kan chungkhar cung lawngah si loin Khrihfa unau pawl cung zongah dawtnak taktak kha kan langhter a hau. (Rom 12:10) Dawtnak taktak timi cu zeidah a si? Mah cu naih tein a ummi chungkhar pawl an i dawtnak kha a si. Mah dawtnak phun kha thlarau lei kan chungkhar a simi Khrihfa unau pawl cungah langhter awkah kan i zuam awk a si. Cutin dawtnak taktak kan langhter tikah a hmaanmi biaknak ah aa telmi a biapi tukmi lungrualnak kan umter pengmi a si lai.—Mik. 2:12. w21.01 20 ¶1-2

Zaanglente celhnak phu pakhat ah a lung aa rualmi hna cu a lung aa rual lomi hna nakin hlawhtlinnak an hmu deuh lai. Na ruahnak, na duhnak le na intuarnak hna kha Jehovah rianṭuannak ah na hman dih ahcun na lungthin cu hlawhtlinnak a hmumi mah phu bantukin a si kho lai. Satan nih na lungthin ṭhencheuter a duh ti kha philhhlah. Satan nih na ruahnak, na duhnak le na intuarnak cu Jehovah phunglam he i ralkah sehlaw i do seh ti a duh. Asinain Jehovah rian kha na lungthin dihlak in na ṭuan a hau. (Matt. 22:36-38) Satan kha zeitikhmanh ah na lungthin ṭhencheuter hlah. “Na min ṭih awkah ka lungthin kha ka funtompiak ko” tiah thla a cammi David bantukin Jehovah sinah thlacam ve. Na thlacammi ningin na nunnak ah na zul kho dih lai maw? Nifate na biakhiahnak ah a hme in a ngan tiang a thiangmi Jehovah min na upatnak langhter awkah biakhiak. Cutin na tuah ahcun Jehovah Tehte pakhat in a min a thianter khomi na si lai. (Ptb. 27:11) Cun kan dihlak in profet Mikah bantukin “kannih cu BAWIPA kan Pathian min in a zungzal in kan kal lai” tiah kan chim khawh ve lai.—Mik. 4:5. w20.06 13 ¶17-18

Chaklei siangpahrang le a dang cozah pawl nih Pathian miphun pawl an doh hna tikah Lianngan Bik Pathian cu a thin a hung tuk lai i Armageddon ral kha a thawhter lai. (Biat. 16:14, 16) Mah caan chungah chaklei siangpahrang le Gog le Magog cheubang a simi a dang miphun hna cu hrawh an si lai i “ahohmanh bawmtu ngei loin” an um lai. (Dan. 11:45) Daniel nih a ṭialmi a changtu Baibal caang ah chaklei siangpahrang le amah lei ah a ṭangmi ram hna zeitindah hrawh an si lai timi kong le Pathian miphun pawl zeitindah khamh an si lai timi kong kha tam deuh in a langhter. (Dan. 12:1) Mah Baibal caang sullam cu zeidah a si? Mikhael cu kan Siangpahrang Jesuh Khrih i a min dang a si. 1914 thawkin vancung ah Siangpahrang a hung si i Pathian miphun pawl kha “a zohkhenh” hna. A rauhhlan ah an lei ah a ṭang lai asiloah Armageddon ral ah a ral pawl kha a hrawh dih hna lai. Mah raldohnak cu Daniel nih tuanbia lakah “harnak ṭhalo bik” tiah a timi hmanung bik thil sining a si lai.—Biat. 6:2; 7:14. w20.05 15-16 ¶15-17

Josef cu sal pakhat in a nunnak kha a thleng kho lo. Asinain zeitindah a tlarimi a rak si peng? A tuah khawh lomi thil cungah lungthin pek loin pek a simi rian tu kha a si khawh chungin a rak ṭuan. A biapi bikmi cu Jehovah lunglawmhternak kha hmasa bik ah a chiah. Cucaah a tuahmi thil poahah Jehovah nih thluachuah a rak pek. (Gen. 39:21-23) Josef kong nih a puarhrangmi vawlei ah mi nih a ding loin an kan pehtlaih lai ti kha a kan hngalhter. Unau pawl hmanh nih a ding loin an kan pehtlaih khawh. Asinain Jehovah kha kan Lungpi asiloah kan Ralhruang in kan hmuh ahcun kan lung a dong lai lo asiloah a rian ṭuan kha kan ngol lai lo. (Salm 62:6, 7; 1 Peter 5:10) Josef nih kum 17 a si lio i Jehovah nih a rak pekmi mang kong zong a ruah men lai ti kha philhhlah. Jehovah cu mino a salle cungah zumhnak a ngei ti cu a fiang ko. Tuchan zong ah mino tampi cu Josef bantuk an si. Annih zong Jehovah cungah zumhnak an ngei ve. Pathian cungah zumhfek tein an um caah mino cheukhat cu a ding loin thongthlak an si.—Salm 110:3. w20.12 16 ¶3; 17 ¶5, 7

Lamkaltu Peter le Johan nih Jesuh hnu an zulh ca le a kong mi an cawnpiak hna caah hrem an simi kha tinvo sung in an rak hmuh. (Lam. 4:18-21; 5:27-29, 41-42) Zultu pawl cu ningzah awkah a ruang an ngei lo. A hmasa Khrihfa hna cu mi nih an upat hna lo nain anmah a ralchanhtu pawl hna nakin midang kha tam deuh an rak bawmh hna. Tahchunhnak ah, mah Khrihfa hna lakin cheukhat nih Baibal kha an ṭial i mah nih mi nuai tampi kha a bawmh hna i ruahchannak a ngeihter hna. An thanhmi Pennak nih atu ah van in a uk cang i a rauhhlan ah mi vialte kha a uk cang hna lai. (Matt. 24:14) Khrihfa pawl a hremmi a ṭhawng tukmi hlanlio Rom cozah cu a tlaknak a sau tuk cang. Asinain mah zumhfekmi Khrihfa hna cu atu ah van ah siangpahrang an si cang. Ralchanhtu hna cu an thi cang, thawhter ṭhan an si ahcun an huatmi, Khrihfa hna nih an rak thanhmi Pennak uknak tangah an um lai.—Biat. 5:10. w20.07 15 ¶4

Abraham nih Pathian Pennak Siangpahrang a si dingmi Chiti Thuhmi asiloah Messiah kha a hmuh bantukin Pathian biakam kong he aa tlaiin a fekmi zumhnak a rak ngei. Cucaah Jesuh nih a chan lio i Judah mi pawl kha hitin a rak ti hna: “Nan pu Abraham nih khan kan ni hmuh lai hi a rak i ngaih ngaingai, a hmuh taktak i aa lawm.” (Johan 8:56) Abraham nih a tefa cheukhat kha Jehovah nih Pennak a dirhter hna lai ti kha a hngalh, cucaah Jehovah biakam a tlin lai caan kha lungtho tein a rak hngah. Abraham nih Pathian sermi khuapi asiloah Pennak a hngah kha zeitindah a langhter? Pakhatnak, Abraham cu zei bantuk vawlei pennak hmanhah a rak i tel lo. Hmunkhat hnu hmunkhat ah aa ṭhial, a zungzal in umnak caah inn a sa lo i zei bantuk siangpahrang hmanh kha a bawm hna lo. Cun Abraham nih amah tein pennak dirh awk zongah a rak i zuam bal lo. Mah canah Jehovah bia kha a ngaih zungzal i Pathian biakam a tlin lai caan kha a rak hngah. Cutin a tuahnak thawngin Abraham nih Jehovah kha zeitluk in dah a zumh ti kha a rak langhter. w20.08 3 ¶4-5

Khrih uknak tangah ahohmanh nih “ka zaw tiah an zai ti lai lo” tiah Jehovah nih bia a kan kamh. (Isa. 33:24) Cucaah a tho ṭhanmi hna cu a dammi pum in ser an si ṭhan lai. Asinain mitling an si colh lai lo. Mitling an si colh ahcun an dawtmi hna nih an hngal ti men hna lai lo. Khrih Kum Thongkhat chungah mi pawl cu duhsah tein mitling hung si dawh an si. Kum thongkhat a dih tik lawngah Jesuh nih Pennak kha a Pa sinah a pek ṭhan lai. Cun Pennak nih minung pawl tlinternak i telin Jehovah duh ningin thil vialte kha a tuah lai. (1 Kor. 15:24-28; Biat. 20:1-3) Na dawtmi a thimi hna he nan i ton ṭhan tikah zeidah a lawh lai ti kha na mitthlam ah cuanter hmanh. Mah nih aan nihter lai maw asiloah aan ṭahter lai dah? Naa nuamh tuk caah Jehovah sinah thangṭhatnak hla na sa lai maw? Mithi pawl an thawhter ṭhanmi hna nih a kan zohkhenhtu kan Pa le a Fapa nih an kan dawt tuk ti kha kan zumh khawh. w20.08 16-17 ¶9-10

Lamkaltu Paul nih Khrihfa hna kha nupi, va ngeih loin Jehovah rian ṭuan awkah tha a pek hna. (1 Korin 7:8, 9) Paul nih nupi, va a ngei lomi Khrihfa hna kha a nautat hna lo ti cu a fiang ko. Cucaah nupi a ngei lomi, mino Timote kha a biapimi Jehovah rian ṭuan awkah a rak thim. (Fil. 2:19-22) Unaupa pakhat cu nupi a ngeih, ngeih lo cungah i hngat in sining a tlinh asiloah a tlinh lo tiah ruah cu a palhmi a si. (1 Kor. 7:32-35, 38) Jesuh le Paul nih Khrihfa hna cu nupi, va ngeih ding asiloah ngeih lo ding tiin an cawnpiak hna lo. Nupi, va a ngeimi le a ngei lomi hna kong he aa tlaiin zeidah kan chim khawh? 2012, October 1, Vennak Innsang nih hitin a ti: “A taktak ahcun [nupi, va a ngei mi he ngei lomi he] Pathian sinin hmuhmi laksawng an si tiah kan ti khawh. . . . Jehovah nih [nupi, va ngeih loin] um kha ningzah awk asiloah ngaihchiat awk in a hmu lo.” Cucaah Khrihfabu chungah a ummi nupi, va a ngei lomi unau pawl kha kan upat hna awk a si. w20.08 28 ¶8-9

Ram cheukhat ah mi tampi nih thawngṭha kong an theih tikah tam deuh in hngalh an duh. Annih nih mah kong kha hngalh awkah an hngah. Asinain ram cheukhat ahcun Pathian asiloah Baibal kong kha mi nih hngalh an duh tuk lo. Na umnak hmun ah tah thawngṭha kha zeitindah an lehrulh? Zeitin an lehrulh hmanhah a za cang a ti hlan tiang Jehovah nih phungchim rian kha ṭuan peng hna seh ti a kan duh. Jehovah nih rih a khiahmi caan ah phungchim rian cu a dih lai mah hnuah “donghnak cu a si lai.” (Matt. 24:14) Jesuh nih a zultu hna kha donghnak caan ah a cang dingmi kong le mi pawl cu zei bantuk dah an si lai timi kong kha a chimh hna. Mah thil sining hna nih a zultu pawl kha phungchim rianṭuannak ah lung vaivuan in a umter khawh hna ti kha a hngalh caah “ralring tein um ko u” tiah a forh hna. (Matt. 24:42) Noah chan ah mi pawl cu thil tampi ruangah Noah nih ralrin a pekmi hna kha an rak ngai lo. Tuchan zongah cu bantuk thil hna ruangah lung vaivuan in kan um kho. (Matt. 24:37-39; 2 Pet. 2:5) Cucaah Jehovah nih a kan pekmi rian kha pakhatnak ah chiah a hau. w20.09 8 ¶1-2, 4

Satan cu “a thin a linh in a lin” caah a thinhunnak in ahohmanh an luat kho lai lo. (Biat. 12:12) A rauhhlan ah kan dihlak in kan zumhnak cu hneksak a si lai. A rauhhlan ah ‘vawlei hramthawk in nihin ni tiangah a ummi harnak vialte nakin a let tampi in a fak deuhmi harnak’ a um lai. (Matt. 24:21) Mah caan chungah kan chungkhar mi hna nih a kan ralchanh khawh men, cun kan rian ṭuannak zong a kan khenkham khawh men. (Matt. 10:35, 36) Siangpahrang Asa bantukin bawmhnak le huhphenhnak hmuh awkah Jehovah kha kan i bochan lai maw? (2 Chan. 14:11) Jehovah nih kan zumhnak a ṭhawn nakhnga atu in a kan timhtuah. Pathian nih “zumh awk a tlakmi le a fimmi sal” kha a hman hna i ‘a caan hmaan tein rawl’ a kan pek, cucaah kan dihlak in a fekmi zumhnak kan ngeih a hau. (Matt. 24:45) Asinain kan dihlak in Jehovah kan zumhnak a ṭhawn nakhnga fakpi in kan i zuam a hau.—Heb. 10:38, 39. w20.09 18 ¶16-18

Aa tinhnak ningin kan nun tikah nawlngeitu pawl hmanh nih a duhnak an tuah nakhnga Jehovah nih a thiang thlarau kha a hman khawh. Mi nih an duhnak lei ah ti a luan khawh nakhnga ti lam kha an sial khawh. Cu bantukin Jehovah nih minung nawlngeitu pawl kha aa tinhnak tlinter awkah a thiangthlarau hmangin an ruahnak kha a thlen khawh ve. A miphun pawl nih ṭhatnak an hmuh nakhnga biakhiahnak tuah dingin Pathian nih nawlngeitu pawl kha a forh hna. (Ezra 7:21, 25, 26 he tahchunh.) Zeidah kan tuah khawh? Kan phungchimnak le pumhnak cungah biakhiahnak nawl a ngeimi “siangpahrang hna le nawlngeitu hna” caah Pathian sinah thla kan campiak khawh hna. (1 Tim. 2:1, 2; Neh. 1:11) Kumzabu pakhatnak i Khrihfa hna bantukin thong a tlami unau pawl caah thla kan campiak khawh hna.—Lam. 12:5; Heb. 13:3. w20.11 15 ¶13-14

Baibal a cawnpiaktu na si ahcun tipil a in tikah na lung a cawlcang tuk lai i naa nuam tuk lai. (1 Thes. 2:19, 20) Tipil a ingkami zultu thar hna cu Baibal a cawnpiaktu “sin kuatmi thangṭhatnak ca” lawng si loin Khrihfabu dihlak caah an si. (2 Kor. 3:1-3) Kum li chungah zatuak in thla fatin Baibal cawnpiaknak 10,000,000 hrawng an tuahmi hmuh cu lunglawmh awk ngai a si. Cun mah kum li chungah zatuak in kum fatin 280,000 leng cu Jehovah Tehte pakhat in tipil an ing i Jesuh Khrih zultu thar an hung si. Baibal a cawngmi, mi nuai tampi kha tipil in awkah zeitindah kan bawmh khawh hna? Jehovah nih a Tehte an si nakhnga mi pawl kha caanṭha a pek peng rih hna. Cucaah kannih zong mi pawl nih tipil in awkah an ṭhancho colh khawh nakhnga kan si khawh chungin kan bawmh ve hna awk a si. A caan liam cu a rang tuk.—1 Kor. 7:29a; 1 Pet. 4:7. w20.10 6 ¶1-2

Siangpahrang Saul nih Jehovah chimhmi bia kha a rak ngai lo. Cun Profet Samuel nih nawl a ngaih lonak kong a chim tik zongah a rak cohlang lo. Mah canah a tuahmi cu a poi tuk lo i cutin tuah awkah mi nih an ka hnek caah a si tiah a ti. (1 Sam. 15:13-24) A hmasa zongah Saul nih mah bantuk thil kha a rak tuah cang. (1 Sam. 13:10-14) Ngaihchiat awk ngai a simi cu Saul nih i porhlawt awkah a lungthin kha nawl a rak awnh. A ruahnak kha a thlen lo caah Jehovah nih a mawhchiat i a rak hlawt. Saul bantuk si kan duh lo caah hitin bia kan i hal awk a si: ‘Baibal ruahnak cheuhnak kong ka rel tikah zulh lo dingin a ruang ka kawl maw? Ka tuahmi cu a poi tuk lo tiah ka ruat maw? Ka tuahmi kong he aa tlaiin midang kha sual ka phaw hna maw?’ Mah biahalnak hna kha a si tiah kan leh ahcun kan ruahnak le kan lungput kha kan thlen a hau. Cutin kan i thlen lo ahcun kan hun i porhlaw lai i Jehovah nih a hawikom in a kan hlawt lai. w20.11 20 ¶4-5

Ahodah na biak lai. Jehovah cu ahodah a si i aa tinhnak cu zeidah a si ti kha hngalhthiam i zuam. Cun mah ningin zeitindah ka nun khawh ti zong ṭha tein hngalhthiam i zuam. (Rom 12:2) Mah nih na nunnak ah Jehovah biak ding timi a biapi bikmi biakhiahnak kha tuah khawh awkah aan bawmh lai. (Josh. 24:15) Baibal relnak program ningin hmaan tein na rel i na hlathlai peng ahcun Jehovah na dawtnak cu a fek chin lai i a cung i na zumhnak cu a ṭhawng chin lai. Na nunnak ah Jehovah duhnak kha pakhatnak ah chiah dingin i thim. Ṭhathnemhnak na hmuh nakhnga na thil ti khawhnak kha na hman ahcun naa nuam lai tiah Satan vawlei nih bia aa kam. Asinain an nunnak ah thilri chawva pakhatnak ah a chiami hna cu “ngaihchiatnak a phunphun an tong” ti kha kan hngalh. (1 Tim. 6:9, 10) Phundang in cun Jehovah bia kha na ngaih i na nunnak ah a duhnak kha pakhatnak ah na chiah ahcun na hlawh a tling lai i “khua awng na tong lai.”—Josh. 1:8. w20.10 30-31 ¶17-18

Kumzabu pakhatnak ah Jesuh chimmi thawngṭha nih mi vialte kha ruahchannak a pek hna. Jesuh nih a zultu pawl kha amah nih a rak thawkmi rian kha ṭuan peng dingin nawl a pek hna, cun “vawleicung khuazakip ah” tehte va khang u tiah a ti hna. (Lam. 1:8) Mah rian cu anmah thazaang in ṭuan khawh a si lo ti cu a hmaan ko. Jesuh nih bia a kamhmi hna “bawmtu” thiang thlarau kha an herh lai. (Johan 14:26; Zek. 4:6) Jesuh zultu pawl cu AD 33, Pentekos ni ah thiang thlarau an rak hmu. Thiang thlarau bawmhnak thawngin phung an hun chim colh i caan tawite chungah mi thong tampi nih thawngṭha kha an rak cohlan. (Lam. 2:41; 4:4) An hrem hna tikah a zultu pawl cu ṭihnak an ngei lo i phungchim rian zong an ngol lo. Mah canah Pathian sinah bawmhnak tu an rak hal. Hitin thla an cam: “Na sal rual nih hin na bia cu ralṭha chinchin in kan chim nakhnga a nawl kan pe ko.” Mah tikah thiang thlarau in an khat i “Pathian bia cu ralṭha ngaiin an chim.”—Lam. 4:18-20, 29, 31. w20.10 21 ¶4-5

Jehovah nih Jesuh a thawhter ṭhan ti kha zeicah kan zumh khawh? Jesuh cu a tho ṭhan ti kha mit in a hmumi mi tampi an rak um. (1 Kor. 15:5-7) Lamkaltu Paul nih hmasa bik a hmutu cu lamkaltu Peter a si tiah a ti. Zultu phu pakhat zong nih Jesuh a thawhṭhanmi kha Peter nih a hmuh hmasa bik tiah an rak ti ve. (Luka 24:33, 34) Mah lengah a thawhṭhan hnuah lamkaltu “Hleihnih” zong nih an rak hmuh. Cun Khrih cu “a zultu zanga ring lo sinah khan voikhatte ah a lang.” Mah cu Matthai 28:16-20 ah langhtermi Galilee ah nuam tein aa pummi hna sinah a si kho men. Cun a hmasa ah Jesuh kha Messiah in a zum lomi a unau si dawh a simi “Jeim sin zongah a rak lang.” (Johan 7:5) A thawhṭhanmi a hmuh hnuah Jeim nih Jesuh kha a rak zumh. Hngalh duh awk ngai a simi cu Paul nih mah cakuat a ṭial lio AD 55 hrawng ah Jesuh a thawhṭhanmi a rak hmutu mi tampi cu an rak nung rih. Cucaah lunghrinhnak a ngeimi paoh nih Jesuh thawhṭhannak kong he aa tlaiin mit in a hmutu hna sinah an hal khawh hna. w20.12 3 ¶5, 7-8

Kan dam lo tik, a hleiin caan saupi kan zawt tikah a ṭhami ruahnak ngeih cu kan caah a har men lai. Cucaah Jehovah sinah bawmhnak hal. Atu ah khuaruahhar lam in cun a kan damter lai lo nain a kan hnemh khawh i inkhawhnak ngeih awkah kan herhmi thazaang a kan pek khawh. (Salm 94:19) Tahchunhnak ah, unau pawl kha inn ah kan herhmi rian bawmh dingin a forh men hna lai. Cun kanmah he thlacamṭi ding zongin a forh men hna lai. Asiloah zawtnak le fahnak a um lomi vawlei thar ah a tlingmi nunnak i ruahchan khawh ning ti bantuk Baibal ah kan hmuhmi hnemhnak a pemi bia hna kha philh lo awkah a kan bawmh men lai. (Rom 15:4) Asinain phungchimnak ah ri kan ngei tiah kan ruah men lai. Unaunu Laurel cu thir cuap seh bawmhnak in kum 37 chung a rak nung. Cun cancer zawtnak zong a ngei, atu le atu aa khuaihlai i cuar zawtnak zong a ngei. Asinain mah ruangah phungchim loin a rak um lo. Nurse pawl le a inn ah a rak lengmi hna sinah tehte a khaan i minung 17 hrawng kha Jehovah kong cawn awkah a bawmh khawh hna. w20.12 24 ¶9; 25 ¶12

Lamkaltu Paul nih bawmhnak a herh. AD 56 hrawngah mi bu pakhat nih Paul kha Jerusalem i biakinn lengah an hnuh i thah an timh. A thaizing ah Paul cu Sanhedrin zung hmaiah an chuahpi i a ral pawl nih thah an rak timh. (Lam. 21:30-32; 22:30; 23:6-10) Mah lioah Paul nih ‘mah bantuk hremnak hi zei caan tiang dah ka ton lai?’ tiah a rak ruah men lai. Paul nih zei bawmhnak dah a hmuh? An tlaih hnu zan ah “Bawipa” Jesuh cu Paul pawngah a dir i hitin a ti: “Na lung ṭhul hlah. Jerusalem khua ah keimah tehte na sinak kha na chim cang, cu bantuk ṭhiamṭhiam in Rom khua zongah na tuah hrimhrim lai.” (Lam. 23:11) Mah biakamnak cu Paul caah hnemtu taktak a rak si. Jesuh nih Paul kha Jerusalem ah tehte a khaan caah a thangṭhat. Cun a hlat deuhnak hmun Rom ah him tein na phan lai i tehte na khaan lai tiah Jesuh nih bia a kamh. Mah biakamnak a theih hnuah Paul cu a pa kut aa tlaihmi ngakchia pakhat bantukin ka him timi ruahnak a ngei ko lai. w20.11 12 ¶1, 3; 13 ¶4

Pennak kan i ruahchannak nih “kan nunnak caah a fekmi le a ṭhawngmi thircangai” bantukin zuamcawhnak asiloah lungretheihnak lakah fek tein um awkah a kan bawmh. A ṭhalomi ruahnak a um ti lai lomi Jehovah i hmailei a biakam kong kha ruat. (Isa. 65:17) Ṭhatlonak a um ti lomi, daihnak in a khatmi vawlei thar kong kha na mitthlam ah cuanter. (Mik. 4:4) Midang sinah vawlei thar kong na chimh hna ahcun naa ruahchannak cu a fek lai. Phungchimnak le zultu siternak rian ah na si khawh chungin i tel. Cutin na tuah ahcun ‘bawmh duhnak lungthin na ngeih tawnmi kha a dongh tiangin’ na ngei kho lai. (Heb. 6:11) Hi vawlei donghnak caan cu a naih chin cang caah kan lungre a kan theihter khomi zuamcawhnak pawl kha kan tong chin lai. Kanmah thazaang in si loin Jehovah kan i bochannak thawngin mah zuamcawhnak hna kha kan tei khawh lai i lungdai tein kan um khawh lai. “Dai tein keimah kha ka bochan ko u. Cu ti nan um ahcun nan ṭhawng lai” timi Jehovah biakam kan zumh kha kan tuahsernak in langhter hna u sih.—Isa. 30:15. w21.01 7 ¶17-18

Jeim 5:11 nih Jehovah dawtnak kha a dang a sining pakhat a simi, a sinah a kan hnuktu zaangfahnak he a pehtlaihtermi kha i cinken. (Ex. 34:6) Jehovah nih kan cungah zaangfahnak a langhter ning lam pakhat cu kan palhnak a kan ngaihthiamnak thawngin a si. (Salm 51:1) Baibal nih zaangfahnak cu ngaihthiamnak lawng a si lo tiah a ti. Cun zaangfahnak timi cu mi pakhatkhat a lungre a theihmi a hmuh tikah bawmh duhnak lungthin a ngeihmi zong kha a si. Jehovah nih bawmh a kan duhnak lungthin cu nule nih fale cungah an ngeihmi dawtnak nakin a ṭhawng deuh tiah a ti. (Isa. 49:15) Kan lungre a theih tikah zaangfahnak nih Jehovah kha kanmah bawmh awkah a forh. (Salm 37:39; 1 Kor. 10:13) An sualnak kan ngaihthiam hnanak thawngin le kan thin a hun ti lonak thawngin unau cungah zaangfahnak kan ngeih kha kan langhter khawh. (Efe. 4:32) Unau pawl cungah zaangfahnak kan langhter khawhnak a dang a biapimi lamkhat cu harnak an ton tikah kan bawmh hnanak thawngin a si. Mah cu dawtnak taktak a ngeimi Jehovah kha kan i zohchunhmi a si.—Efe. 5:1. w21.01 21 ¶5

Chungkhar lu pakhat cu a tlarimi a si peng a hau. A chungkharmi hna i thlaraulei le lungthinlei an herhmi bawmh khawh lo tiangin vawlei lei rianṭuannak caah a caan tam tukin a hman awk a si lo i a chungkhar kha a cawnpiak hna awk a si. Jehovah nih bawmh a kan duh caah a kan cawnpiak i a kan chimhhrinh. (Heb. 12:7-9) A Pa bantukin Jesuh zong nih amah nawlngeihnak tangah a ummi hna kha dawtnak he a cawnpiak hna. (Johan 15:14, 15) Jesuh cu hlangfang tein thil a tuahmi a si ko nain zaangfahnak zong a ngei. (Matt. 20:24-28) Mitling lo kan simi le atu le atu palhnak kan tuahmi kha a hngalhthiam. (Matt. 26:41) Jehovah le Jesuh aa zohchunhmi chungkhar lu nih cun a nupi le a fale cu mitlinglo an si ti kha aa cinken. A nupi asiloah a fale kha “bia hrang” in a chawn hna lo. (Kol. 3:19) Mah canah Galati 6:1 i phunglam kha a zulh, cun amah zong mitlinglo a si ti kha aa cinken peng i a chungkhar pawl kha “nemnak tein” pehtlaih hna awkah aa zuam. Jesuh bantukin a tuahsernak in cawnpiak cu a ṭha bikmi a si ti kha a hngalh. w21.02 6-7 ¶16-18

Tlanhnak man thawngin Jehovah nih Khrihfabu unau pakhat cio le Jesuh a zummi paohpaoh kha nunnak hmuh dingin a cawk hna. (Mar. 10:45; Lam. 20:28; 1 Kor. 15:21, 22) Cucaah Jehovah nih kan caah a nunnak a pemi Jesuh kha Khrihfabu lu in rian a pekmi cu aa tlak tukmi a si. Mah ruangah lu pakhat in Jesuh cu pumpak pakhat cio, innchungkhar le Khrihfabu dihlak nih an tuah awk a simi kong he aa tlaiin phunglam sernak nawl a ngei. Mah phunglam ningin zulh awkah forhnak nawl zong a ngei. (Gal. 6:2) Asinain Jesuh nih phunglam ser lawng si loin kan dihlak in a kan zohkhenh i a kan dawt. (Efe. 5:29) Unaunu hna nih Khrih nih rian a pekmi hna pa pawl lamhruainak kha an zulhnak thawngin Khrih an upat kha an langhter. Unaupa pawl nih unaunu pawl an upat thawngin lu sinak kong an hngalhthiam kha an langhter. Khrihfabu dihlak nih lu sinak kha kan upat i kan theihthiam ahcun kan Khrihfabu ah daihnak a um lai. A biapi deuhmi cu vancung kan Pa, Jehovah  thang a ṭhatter lai. w21.02 18-19 ¶14-17

David cu a mi pawl he ralzam in an um lioah an chungkhar pawl cu inn ah an kaltak hna. A mi pawl an um lo karah an ral pawl nih an chungkhar pawl kha an doh hna i sal in an kalpi hna. David cu hmuhtonnak a ngeimi ralkap pakhat a si caah sal in an kalpimi hna khamh awkah ṭha tein a timhtuah khawh colh. Asinain David nih Jehovah sinah lamhruainak a rak hal. David nih Jehovah kha hitin a hal: “Hi bu hi ka dawi hna lai maw?” Mah tikah Jehovah nih David kha cutin tuah law na hlawh a tling lai tiah a ti. (1 Sam. 30:7-10) Mah thil sining in zeidah na cawn khawh? Biakhiahnak na tuah hlanah midang sinah ruahnak cheuhnak hal hna. Na nu le na pa sinah na hal khawh hna. Cun hmuhtonnak a ngeimi Khrihfa upa hna sin zongin a ṭhami ruahnak cheuhnak na hmuh khawh. Jehovah nih rian a pekmi pa pawl kha a zumh hna bantukin nangzong na zumh khawh ve hna. Jehovah nih annih cu Khrihfabu caah “laksawng” in a hmuh hna. (Efe. 4:8) An zumhnak naa zohchunhnak thawngin le a ṭhami ruahnak an in cheuhmi na ngaihnak thawngin ṭhathnemhnak na hmu lai. w21.03 4-5 ¶10-11

Jesuh nih nan hlathlaimi ningin nan zulh lo ahcun thetse cungah inn a sami pa bantuk nan si tiah a ti. Fakpi in a ṭuan ko nain aa zuamnak cu man a ngei lo. Zeicah? Thlichia le tilet a thawh tikah a inn cu a rawh lai caah a si. (Matt. 7:24-27) Cu bantukin kan hlathlaimi ningin kan zulh lo ahcun kan i zuamnak cu pakpalawng a si lai. Cun harnak asiloah hremnak kan ton tikah mah nih kan zumhnak kha a ṭhawnter lai lo. Asinain hlathlainak kan tuah tik le kan hlathlaimi ningin kan zulh tikah a ṭha deuhmi biakhiahnak kan tuah khawh, daihnak tam deuh kan hmu kho i kan zumhnak zong a fek chin. (Isa. 48:17, 18) Harnak lakah zumhfek tein kan um peng khawh nakhnga Jehovah sinah thlacam le hmaan tein Baibal hlathlai peng a hau. Kan tuah khawhmi lakah a biapi bikmi pakhat cu Jehovah thangṭhatnak pek a si ti kha kan i cinken zungzal awk a si. Jehovah nih a kan hlaw bal lai lo i a kan dawtnak zong ahohmanh nih an hrawk kho bal lai lo ti kha kan zumh khawh.—Heb 13:5, 6. w21.03 15 ¶6; 18 ¶20