Nunning le Rianṭuannak Tuahchunhnak Cauk caah Cherhchanmi
FEBRUARY 6-12
BAIBAL AH THUHMI RO HNA | ISAIAH 47-51
“Jehovah Nawlngaihnak nih Thluachuah a Hmuhter”
(Isaiah 48:17) “Israel Pathian thiang, nanmah an khamhtu hna BAWIPA, nih, “Keimah cu BAWIPA nan Pathian, nan ca ṭhatnak cawnpiak an duhtu hna le nan zulh awk hnga lam an hmuhsaktu hna ka si.”
ip-2-BU 59 ¶18
Jehovah Nih Kan Ca Ṭhatnak caah A Kan Cawnpiak
“Ka Nawlbia kha Zul Hna U”
18 Jehovah thiang thlarau lamhruainak thawngin nawlpek a simi profet pakhat nih hitin a thanh: “Israel Pathian thiang, nanmah an khamhtu hna BAWIPA, nih, ‘Keimah cu BAWIPA nan Pathian, nan ca ṭhatnak cawnpiak an duhtu hna le nan zulh awk hnga lam an hmuhsaktu hna ka si.’” (Isaiah 48:16b, 17) Israel miphun nih Babilon in Pathian nih a kan luatter lai ti kha Jehovah zohkhenhnak kong dawtnak in langhternak nih a zumhter hna awk a si. Jehovah cu anmah a Khamhtu hna Pathian a si. (Isaiah 54:5) Israel miphun nih amah he a ṭhami pehtlaihnak ngeih ṭhan in a nawlbia zul hna seh ti kha Jehovah nih a duh. A hmaanmi biaknak cu Pathian lamhruainak zulhnak cungah hram aa bunhmi a si. Israel miphun cu an “zulh awk hnga lam” hmuhsak an si lo ahcun lam ding ah an kal kho lai lo.
(Isaiah 48:18) Ka nawlbia kha rak ngai u law, ti ka hei duh dah! Thluachuahnak cu nan caah, zeitikhmanh i a reu bal lomi tiva bantukin, a luan in a luang zungzal ko hnga! Ti kam a deng lengmangtu tilet bantukin teinak cu nan sinah a phan ko hnga!
ip-2-BU 59 ¶19
Jehovah Nih Kan Ca Ṭhatnak caah A Kan Cawnpiak
19 A miphun nih sifah harnak tong loin nuam tein nung hna seh ti a duh kha Jehovah nih hitin dawh ngaiin a chim: “Ka nawlbia kha rak ngai u law, ti ka hei duh dah! Thluachuahnak cu nan caah, zeitikhmanh i a reu bal lomi tiva bantukin, a luan in a luang zungzal ko hnga! Ti kam a deng lengmangtu tilet bantukin teinak cu nan sinah a phan ko hnga!” (Isaiah 48:18) Lianngannak in a khatmi Sertu sinin lungtak tein nawlnak an hmuhmi cu zeitluk lunglawmh awk dah a si! (Deuteronomi 5:29; Salm 81:13) Sal tan canah Israel miphun nih a luang zungzalmi tiva bantukin daihnak kha tling tein an hmu kho. (Salm 119:165) An dinnak cu ti kam a deng lengmangtu tilet bantuk in a tam kho. (Amos 5:24) An cungah siaherhnak a ngeimi pakhat in Jehovah nih Israel mi pawl kha an zulh awk hnga lam a hmuhsak hnanak thawngin dawtnak in a nawl hna. Mah kha an zulh ahcun zeitluk in dah a ṭhat lai.
(Isaiah 48:19) Nan tefa cu rili kam thetse zat in an tam hnga i zeitikhmanh i rawk kho lo dingin ka ser hna hnga a ti.
ip-2-BU 60 ¶20-21
Jehovah Nih Kan Ca Ṭhatnak caah A Kan Cawnpiak
20 Israel miphun hna nih an i ngaihchih ahcun zei thluachuah dah an hmuh lai? Jehovah nih hitin a ti: “Nan tefa cu rili kam thetse zat in an tam hnga i zeitikhmanh i rawk kho lo dingin ka ser hna hnga, a ti.” (Isaiah 48:19) Abraham tefa hna cu “van i arfi zat le rili kam i thetse zat khin” an tam lai timi a biakam kha Jehovah nih a miphun pawl a hngalhter ṭhan hna. (Genesis 22:17; 32:12) Asinain Abraham tefa hna cu ralchanhtu an hung si caah chimchungbia a tlinmi kha hmuh awkah an i tlak lo. Jehovah nawlbia ningin a miphun in hloh awk tlak tiang min chiatnak an rak hmu. (Deuteronomi 28:45) Asinain Jehovah nih a miphun kha hloh dingin timhnak a ngei lo i hlawt zong a duh hna lo.
21 Mah Baibal caang chung i a ummi phunglam hna cu tuchan Jehovah a biami hna he zong aa pehtlai. Jehovah cu nunnak Hrampi a si caah zeitindah nun ding a si ti kha aho nakhmanh in a hngalh deuh. (Salm 36:9) Pathian nih lamhruainak a kan pekmi cu kan i nuamhnak a tlau nakhnga caah si loin kan ca ṭhatnak caah a si. A hmaanmi Khrihfa hna nih Jehovah cawnpiaknak kha cohlan awkah an i zuamnak thawngin an lehrulh. (Mikah 4:2) A lamhruainak nih thlaraulei le amah he kan i pehtlaihnak kha a kilven. Cun Satan i a ṭha lomi huham tangah kan phanh nakhnga lo ca zongah a kan kilven. Pathian nawlbia hnulei ah a ummi a phunglam hna kan theihthiam tikah kan ca ṭhatnak caah a kan cawnpiak ti kha kan hun hngalh lai. “A nawlbia cu kan caah a har tuk lo” kha kan hun hngalh lai i hrawh kan si lai lo.—1 Johan 2:17; 5:3.
Thlaraulei Lungvar Hna kha Hlathlai
(Isaiah 49:6) BAWIPA nih cun a ka thawh i, “Ka sal, nangmah caah rian ngan deuh chin ka ngei; Israel mi chungin a tangmi hna kha lianhngannak ah phakter ṭhan lawng si loin, Nangmah cu miphun hna ca ceunak ah kan ser lai — cuticun vawlei dihlak nih khamhnak a hmuh lai,” a ti.
w07-BU 1/15 9 ¶8
Isaiah Baibal Chungin Langhternak—II
49:6—Vawleicung i Messiah phungchim rianṭuannak cu Israel mi hna ca lawngah a si ko nain zeiti lam in dah ‘miphun dang hna caah ceunak’ zong a si? Jesuh a thih hnuah a cangmi hna ruangah a si. Baibal nih Isaiah 49:6 cu a zultu hna he aa pehtlaimi a si tiah a ti. (Lam. 13:46, 47) Tuchan ah mibu nganpi bawmhnak thawngin thlaraulei chiti thuhmi hna cu ‘miphun dang hna caah ceunak’ in rian an ṭuan i ‘vawleicung khuazakip ah’ a ummi hna caah ceunak an si.”—Matthai 24:14; 28:19, 20.
(Isaiah 50:1) BAWIPA nih aa thawh i, “Mipa nih a nupi a mak bantukin ka mi hna cu ka dawi hna tiin dahra nan ruah? Khuazei ah dah maknak ca cu a si kun? Mipa nih a fale cu sal ah a zuar hna bantukin sal ah a kan zuar tiin dahra nan ka ruah? Asilo, sal i nan taan cu, nanmah nan sual ruangah a si; lamhlatpi i kalpi nan si cu nanmah nan ṭhat lo ruangah a si.
it-1-E 643 ¶4-5
Maknak
Langhternak In Maknak. Chungkhar pehtlaihnak a ṭhat nakhnga Baibal lamhruainak hna kha an hman awk a si. (Isa. 54:1, 5, 6; 62:1-6) Nupi maknak kong asiloah nuva ṭhennak kong zong kha Baibal ah a langhter.—Jer. 3:8.
Judah ram cu tei a rak si i Jerusalem khua zong BC 607 ah hrawh a rak si. Israel miphun cu Babilon ah sal in kalpi an rak si. Mah hlan kum tampi lioin Jehovah nih profet hmangin Judah mi hna sal an tan lainak kong he aa tlaiin hitin a rak chim: “Mipa nih a nupi a mak bantukin ka mi hna cu ka dawi hna tiin dahra nan ruah?” (Isa. 50:1) ‘An nu’ in langhter a simi Israel miphun hna amah he an i hlatnak a ruang cu Jehovah nih a biakam a hrawh caah si loin Nawlbia biakamnak kha an ralchanh i ṭhatlonak an tuah caah a si. Asinain Israel mi cheukhat cu an i ngaichih i an ram i Jehovah nih vale bantukin a pehtlaih hna ning kha hmuhṭhan an duh caah thla an cam. Jehovah nih a min caah a biakam ningin BC 537 ah a kirter ṭhan hna i kum 70 chung hmun king a sinak cu a dong.—Salm 137:1-9; ṬHITUMNAK timi ah zoh.
Baibal Relnak
(Isaiah 51:12-23) “BAWIPA nih aa thawh i, “Nanmah thazang an petu hna cu keimah ka si. Cucaah cun zeicahdah ram nakin sau deuh a nung hlei lomi, a thi khomi minung cu nan ṭih hna? 13 Nanmah kha an sertu hna le van kha a samh i vawlei hram a bunhtu BAWIPA kha nan philh cang dahra? Nanmah an hremtu hna an thinhun le nanmah thah an zaltu hna an thinlinh cu zeicahdah ṭih zungzal in nan um? An thinhunnak nih cun a tawngh hmanh an tawng kho hna lai lo. 14 Thong i a tlami kha tuan ah chuah an si lai; saupi an nung lai i an herhmi rawl kha an hmuh dih lai. 15 “Keimah cu BAWIPA nan Pathian ka si; rili cu ka thawhter i a tilet cu ka awnhter hna. Ka min cu Lian Ngan Bik BAWIPA a si! 16 Van khi ka samh hna i vawlei hram cu ka bunh hna. Zion cu ka thawh i, ‘Nangmah cu ka mi na si! Keimah nih kan cawnpiak cang i ka kut in kan huhphenh,’ ka ti.” 17 Jerusalem, i hlau tuah! I ṭhang law tho tuah! BAWIPA nih a thinhun in dantatnak hrai din awk an pekmi cu na din cang; na din cang i na sawn len cang. 18 Nangmah hruaitu ahohmanh an um lo, na mi hna lakah na kut in an hruaitu ding pakhat hmanh an um lo. 19 Vanchiatnak thuah hnih nih an in tlak phuat; na ram cu raldohnak nih a hrawh cikcek i na mi cu rawl loin an um. Ahohmanh zaangfahtu na ngei lo. 20 Lam ṭeka kip ah na mi hna cu an der tuk caah an ril; annih cu rap nih a foihmi sa bantuk an si. Pathian thinhunnak a ṭhawnnak cu an hngalh cang. 21 Jerusalem khua chung i sifah a ingmi hna, zuri bantukin a sawn lengmangmi hna, 22 Nannih cu BAWIPA nan Pathian nih an huhphenh hna i, “Thinhun in kan pekmi hna hrai kha nan kut chungin ka lak lai. An sawntertu hna zu kha nan din a herh ti lai lo. 23 Kha zu kha nanmah an hremtu hna, lamkalai ah an bawhter hna i an ke in leidip bantukin an lamtu hna kha, ka pek hna lai,” tiah an ti hna.
FEBRUARY 13-19
BAIBAL AH THUHMI RO HNA | ISAIAH 52-57
“Khrih nih Kan caah Sifah Harnak a In”
(Isaiah 53:3-5) Zeihmanh ah kan rak rel lo i kan rak hlawt; ngaihchiatnak le nganfahnak kha a rak in hna. Ahohmanh nih a zoh hmanh kan rak zoh duh lo — zei ah a rel in kan rak rel hrimhrim lo. 4 “Asinain zawtnak a inmi cu kanmah nih kan rak in hngami kha a si i nganfahnak a tuarmi cu kanmah nih kan rak tuar hngami kha a si. Temhnak a inmi cu, Pathian nih a cungah dantatnak a tluntermi a si, tiin kan rak ruah zungzal ko. 5 Sihmanhsehlaw hma a in cu kan sual ruangah a rak si i tuknak a huah cu kan ṭhat lo ruangah a rak si. A inmi dantatnak in luatnak kan hmu i an tuknak vual in damnak kan hmu.
w09-HK 1/15 26 ¶3-5
Jehovah Sal—‘Hma A In Cu Kan Sual Ruangah A Si’
“Zei ah A Rel In Kan Rak Rel Hrimhrim Lo”
3 Isaiah 53:3 rel. Pathian Fapa ngeihchunte nih a Pa pawng ah lunglawm in rian a ṭuanmi kha hlaw in minung kha sualnak le thihnak in khamh awkah a nunnak pek dingin vawlei i a rat cu zei sullam dah a ngeih lai kha na mitthlam ah cuanter hmanh. (Fil. 2:5-8) Moses Nawlbia i saram raithawinak in rak langhter chungmi Jesuh raithawinak nih sual ngaihthiamnak taktak a hmuhter. (Heb. 10:1-4) Biakammi Messiah a hngakmi Judah mi pawl conglawmhnak le upatnak kha hmuh awkah aa tlak a si lo maw? (Johan 6:14) Asinain Isaiah nih a chimchung bantukin Judah mi nih Khrih cu ‘zei ah a rel in an rak rel hrimhrim lo.’ Lamkaltu Johan nih hitin a ṭial: “Amah cu amah ram ciacia ah khan a ra nain, amah mi ciacia nih khan an rak cohlang duh lo.” (Johan 1:11) Lamkaltu Peter nih Judah mi kha hitin a ti hna: “Kan pupa hna Pathian nih khan a sal Jesuh cu Pathian sunparnak kha a pek cang. Amah cu nawlngeitu hna sinah khan nan chanh i Pilat nih ka luatter ko lai a ti hmanh ah khan, Pilat hmai hrimhrim ah, kan mi a si lo, tiah nan hlawt ṭhiamṭhiam. Amah cu mithiang le miṭha a si nain nannih nih cun nan duh lo.”—Lam. 3:13, 14.
4 “Zawtnak a in” ti zong in Jesuh kong kha Isaiah nih a chimchung. Jesuh cu a phungchimnak ah a tha a bat caan a um, asinain mah nih a zawtter tinak a si lo. (Johan 4:6) Asinain a phungchimnak ah zawtnak kha a rak in. Mi tampi kha a zaangfak hna i a damter hna. (Mar. 1:32-34) Hi chimchung bia kha Jesuh ah a tling: “Zawtnak a inmi cu kanmah nih kan rak in hngami kha a si i nganfahnak a tuarmi cu kanmah nih kan rak tuar hngami kha a si.”—Isa. 53:4a; Matt. 8:16, 17.
‘Pathian Dantat’ Bantukin
5 Isaiah 53:4b rel. Jesuh temhinnak le thihnak kong kha a chan minung tampi nih an rak hngalthiam lo. Pathian nih dan a tat, phun dang cun ṭihnungmi zawtnak a in ti bantuk in an zumh. (Matt. 27:38-44) Judah mi nih Jesuh kha Pathian na serhsat tiah sual an puh. (Mar. 14:61-64; Johan 10:33) A taktak ti ahcun Jesuh cu misual a si lo lengah Pathian a serhsatmi a si lo. Jehovah Sal nih a Pa a dawt tukmi zoh tikah Pathian na serhsat ti sualpuh in thih cu a intuarmi a zualter chin lai. Asinain Jehovah nawl kha tling tein a ngaih.—Matt. 26:39.
(Isaiah 53:7, 8) Fahnak a in hnuah lunglawmhnak a hmuh ṭhan lai, ka inmi cu pakpalawng a si lo, ti kha a hngalh lai. Amah cu a dingmi ka sal a si; mi tampi nih an in dingmi dantatnak cu a in lai i annih cu zumh awk tlak a simi ka mi ah a ser hna lai. 12 Cucaah amah cu upatnak hmun ka pek lai, milian mingan le miṭhawng hna lakah hmun ka pek lai. A nunnak kha i awṭawm lo tein pek a sian i misual mi kha an in ding cu a inpi hna,” a ti
w09-HK 1/15 27 ¶10
Jehovah Sal—‘Hma A In Cu Kan Sual Ruangah A Si’
“Thah awkah An Kalpimi Tuufa Bantuk”
10 Isaiah 53:7, 8 rel. Tipil petu Johan nih Jesuh a sin i a rat a hmuh tikah hitin a au: “Zohhmanh u, Pathian Tuufa, vawlei sualnak a kalpitu khi!” (Johan 1:29) Johan nih Jesuh kha Tuufa tiah a ti tikah Isaiah chimmi hi bia hi a lung ah a hung chuak men lai: “Thah awkah an kalpimi tuufa . . . bantukin awn au lo tein a um.” (Isa. 53:7) Isaiah nih hitin a chimchung, “A nunnak kha i awṭawm lo tein pek a sian.” (Isa. 53:12) Hngalh duh awk cu Jesuh nih a thih Philhlonak a tuahpi hna zan ah zumhawktlak a zultu 11 kha mitsur hang hrai a pek hna i, “Hihi ka thi a si, ‘biakam fehternak thisen,’ sual ngaihthiamnak ca i mi tampi ca i thletmi cu a si” tiah a ti hna.—Matt. 26:28.
(Isaiah 53:11, 12) Fahnak a in hnuah lunglawmhnak a hmuh ṭhan lai, ka inmi cu pakpalawng a si lo, ti kha a hngalh lai. Amah cu a dingmi ka sal a si; mi tampi nih an in dingmi dantatnak cu a in lai i annih cu zumh awk tlak a simi ka mi ah a ser hna lai. 12 Cucaah amah cu upatnak hmun ka pek lai, milian mingan le miṭhawng hna lakah hmun ka pek lai. A nunnak kha i awṭawm lo tein pek a sian i misual mi kha an in ding cu a inpi hna,” a ti.
w09-HK 1/15 28 ¶13
Jehovah Sal—‘Hma A In Cu Kan Sual Ruangah A Si’
Sal nih ‘Mi Tampi kha Miding ah A Ser hna Lai’
13 Isaiah 53:11, 12 rel. Jehovah nih a thimmi sal kongah hitin a chim: “Amah cu a dingmi ka sal a si; mi tampi cu [“miding,” Nw] a simi ka mi ah a ser hna lai.” Zei lam in dah? Caang 12 nih a phi hmuh awkah a kan bawmh. [‘Sal nih misual mi kha a karlak ah a nawlpiak hna,’ Nw]. Adam tefa vialte “misual mi” in hrin an si caah “sualnak man” thihnak cu an co. (Rom 5:12; 6:23) Jehovah le sualnak a ngeimi minung kar ah remṭhannak a herh. Isaiah dal 53 chimchung bia nih Jesuh cu zeitindah a karlak ah nawlpiaktu in rian a ṭuan kha hitin dawh ngai in a langhter: “A inmi dantatnak in luatnak kan hmu i an tuknak vual in damnak kan hmu.”—Isa. 53:5.
Thlaraulei Lungvar Hna kha Hlathlai
(Isaiah 54:1) Jerusalem, nangmah cu fa a ngei lomi nu bantuk na si. Sihmanhsehlaw atu cu hla na sa kho cang i lunglawm in na au kho cang. A va nih a kaltak bal lomi nu nakin fa tam deuh na ngei cang lai.
w06-BU 3/15 11 ¶2
Kan caah “Langhternak Tuanbia” a Ṭhathnemh Ning
“A luatmi nu” Sarah le a fapa Isak nih ahote dah an aiawh hna? “Fa a ngei lomi nu” Sarah nih Pathian nupi a simi vancung a bupi kha a aiawhmi a si tiah Paul nih a langhter. Mah vancung a bupi a simi nu nih Jesuh a rat hlan cu vawleicung ah thlaraulei chiti thuhmi “fa” a ngeih hna lo caah a cingmi nu a rak si. (Galati 4:27; Isaiah 54:1-6) Asinain AD 33, Pentekos ni ah aa pummi phu pakhat sinah thiang thlarau a toih hnanak thawngin vancung a bupi a simi nu cu fa a hun ngei ṭhan. Mah bu in hrin a simi fale hna cu Pathian fale in cohlan an si i nawlbia thar tangah Jesuh he rocotu an hung si. (Roman 8:15-17) Mah fa lakah aa tel vemi lamkaltu Paul nih hitin a ṭial: “Jerusalem cu a luatmi nu kha a si i amah cu kan nu cu a si.”—Galati 4:26.
(Isaiah 57:15) Keimah cu a sang i a thiangmi Pathian, zungzal in a nungmi ka si. Hmun sang le hmun thiang ah khan ka umnak cu a si, sihmanhsehlaw mi santlailo le mi ngaihchiami hna sin zongah khan ka um i cucaah ruahchannak le hnangamnak kha an ngei ṭhan kho.
w05-HK 10/15 19 ¶3
Toidornak Taktak Ngei
Toidornak Ah A Ngan Bikmi Zohchunh Awk
3 Jehovah lianhngannak cu hngalh khawh leng a si nain “vawleicung dihlak ah hin Bawipa mit cu aa chok dih i amahlei i an lung soisel awk a um lomi hna cungah a ṭhawnnak kha a langhter.” (2 Chanrelnak 16:9) Harnak phun tampi ruangah a ngaih a chiami, toidor tein amah a biami hna kha a hmuh tik hna ah Jehovah nih zeidah a tuah? Cu bantuk ‘mi santlai lo le mi ngaihchia mi hna nih ruahchannak le hnangamnak kha an ngeih ṭhan khawh’ nakhnga a thiang thlarau in a “um” pi hna. (Isaiah 57:15) Cucaah, a tha a tho ṭhanmi amah a biatu pawl nih lunglawm tein a rian an ṭuan ṭhan khawh. Pathian cu aa va toidor dah!
Baibal Relnak
(Isaiah 57:1-11) Miṭha kha an thi, sihmanhsehlaw an thih cu ahohmanh nih zei ah an rel lo, a hngalh hmanh an hngal lo. Asinain an thih ah khan harnak nih fahnak a pek khawh ti hna lonak hmun ah an kal a si. 2 Nuncan ṭha in a nungmi nih cun thihnak ah khan daihnak le dinhnak an hmuh. 3 Nannih misual mi, mi fihnung hna, hika ah hin biaceih awkah ra tuah u. Nannih cu vacung in pa a duhmi hna le hlawhhlangnu hna nakin nan ṭha deuh hlei lo. 4 Ahodah nan dehcawhmi cu a si? Nannih lihchim mi hna nih nan nihsawhmi cu ahodah a si? 5 Hrinsor ṭhatnak pathian kha nan biak hna i cu biaknak ah cun nu le pa sualnak tuah kha a si nan ti i thingkung thiang nan timi hna toiah cun nan sual. Tiva kam lungkua ah khan nan fale cu rai ah nan thawi hna. 6 Cu tiva kam cun lungmil tete kha nan lak hna i pathian ah nan biak hna. Zu le laksawng kha nan pek hna i rawl kha nan hunh hna. Hi ti nan tuahmi nih hin a ka lawmhter ko, ti ah maw nan ruah? 7 Tlang sang cungah khan nan kai i raithawinak nan va tuah i nan va sual. 8 Nan siasal fihnung cu nan inn hmailei innka hram zapi hmuh khawhnak dingah nan chiah hna. Keimah kha nan ka hlawt, nan puan kha nan i phoih i nan mi duhmi he nan ihkhun kaupi cungah khan nan kai, cu hna cu nan sin ih awkah a man nan phalh hna. Cuka ah cun nan duhduh in nan um. 9 Nan zihmui le nan sathau kha nan i thuh hna i Molek pathian biak awkah khan nan kal. Biak awk pathian kawl ah ram kip ah mi nan thlah hna, mithi khua tiang hmanh in mi nan thlah hna. 10 Pathian dang kawl ah nan re nan i theih ko, sihmanhsehlaw ngol cu nan duh hlei lo. Fih a nungmi nan siasal nih khan ṭhawnnak a kan pek tiah nan ruah caah a bat in nan ba kho lo. 11 BAWIPA nih aa thawh i, “Zei pathian nan ṭih hna caah dah keimah kha a philh in nan ka philh? Sau tuk dai tein ka um caah maw keimah cu nan ka ṭih ti lo?
FEBRUARY 20-26
BAIBAL AH THUHMI RO HNA | ISAIAH 58-62
‘Jehovah Ṭhatnak Kum Kong Thanhnak’
(Isaiah 61:1, 2) BAWIPA nih a ṭhawnnak in a ka khahter. Sifakmi hna sinah thawngṭha phorh awk le lung a kuaimi hna damter awk le sal i a tangmi hna sinah chuahnak thanh awk le thong chung i a ummi hna sinah luatnak chim awkah a ka thim i a ka thlah. 2 BAWIPA nih a mi cu a khamh cang hna lai i an ral cu a tei cang hna lai, ti chim kha a ka fial. A ngaih a chiami vialte kha hnemh awk le
ip-2-BU 150 ¶4
Zion ah Dinnak A Um
“Ṭhatnak Kum”
4 Isaiah nih hitin a ṭial: “BAWIPA nih a ṭhawnnak in a ka khahter. Sifakmi hna sinah thawngṭha phorh awk le lung a kuaimi hna damter awk le sal i a tangmi hna sinah chuahnak thanh awk le thong chung i a ummi hna sinah luatnak chim awkah a ka thim i a ka thlah.” (Isaiah 61:1) Thawngṭha chim awkah ahodah rian a ngei? A hmasa bik ah rian pek a simi cu Babilon i sal a tangmi hna sinah thawngṭha chim awkah fial a simi Isaiah a si kho men. Cucaah Jesuh nih Isaiah bia hna cu amah he aa pehtlaimi a si ti a chim lioah a biapi bik a tlinnak kong kha a rak langhter. (Luka 4:16-21) A si, Jesuh cu aa toidormi hna sinah thawngṭha chim awkah thlah a si i mah tinhnak cu tipil a in lio thiang thlarau in chiti thuh a si lioah a tling.—Matthai 3:16, 17.
(Isaiah 61:3, 4) Zion i ngaihchia in a ummi vialte hna cu vutcam caah pangpar ṭhi, mitthli caah lawmhnak chiti le thangṭhatnak hla pek awkah a ka thlah. Annih cu BAWIPA hrimhrim nih a zohkhenh hna lai i thingkung bantukin an hninghno lai. Mikip nih thil ṭha kha an tuah cio lai i Pathian cu a tuahmi thil ruangah khan an thangṭhat lai. 4 Saupi a rawk cangmi khua kha an remh ṭhan hna lai.
ip-2 152-153 ¶13-15
Zion ah Dinnak A Um
13 AD 33 Pentekos ni thawkin Pathian nih a miphun thar, ‘Pathian Israel miphun’ a simi thlaraulei hmun ah “dinnak thingkung”—a ral a ṭhami chiti thuhmi Khrihfa hna kha a cin hna. (Galati 6:16) Kum tampi chungah mah “thingkung” cu 144,000 an hung si i Jehovah Pathian thang ṭhatter awk le a sunparnak langhter awkah dinnak thei tampi an tlai. (Biathlam 14:3) Mah “thingkung” hna lak i hmanungbik kung hna cu 1919 kum thawkin an hung ṭhang. Jehovah nih a tang rihmi Pathian Israel miphun kha chikkhat, caankhat an tha a dernak in an tha a hung um ṭhan caan kha a si. Jehovah nih thlarau ti tampi a toih hnanak thawngin thei tampi a tlaimi thingkung a umnak dinnak ramlak a siter.—Isaiah 27:6.
14 Mah “thingkung” hna i an rianṭuannak kong kha a hleiin Isaiah nih hitin a chimchap: “Saupi a rawk cangmi khua kha an remh ṭhan hna lai.” (Isaiah 61:4) Persia Siangpahrang Sairas nawlpeknak in Babilon ah a kir ṭhanmi zumhawk a tlakmi Judah mi hna cu kum tampi chung mi um lonak a simi Jerusalem le biakinn kha an sak ṭhan. AD 33 le 1919 kum thawkin sak ṭhannak rian a um lai.
15 AD 33 ah Jesuh cu tlaih a si i thah a si caah zultu hna cu an ngaih a chia tuk. (Matthai 26:31) Asinain a thawhṭhan hnuah Jesuh nih an sinah aa langhter tikah an hmuhnak cu aa thleng . Mah lengah thiang thlarau toih an si i “Jerusalem khua le Judea ram vialte le Samaria ram ah le vawleicung khuazakip” thawngṭha chimnak ah an rian a tam. (Lamkaltu 1:8) Cuti cun a hmaanmi biaknak dirh hram an thawk ṭhan. Cu bantukin 1919 thawkin a tang rihmi chiti thuhmi hna nih “saupi a rawk cangmi khua” kha an remh ṭhan. Kum zabu tampi chung biaknaklei cawnpiaktu hna nih Jehovah kong he aa tlaimi fimnak kong kha an cawnpiak hna lo. Mah canah minung phunglam hna le Baibal he aa tlak lomi kong tu kha an cawnpiak hna. Dirh ṭhan a simi a hmaanmi biaknak a ṭhancho khawh nakhnga chiti thuhmi hna nih a hmaan lomi biaknak phunglam hna le cawnpiaknak hna kha an hloh. Mah lengah vawleicung ah a um bal lomi tehte khaannak rian campaign kha an hun thawk.—Marka 13:10.
(Isaiah 61:5, 6) Jerusalem, ramdangmi nih na rian an in ṭuanpiak lai. Na saṭil kha an in zohkhenhpiak hna lai i na lo kha an in thlawhpiak hna lai, na mitsur dum kha an in cawnghpiak hna lai. 6 Nang tu cu BAWIPA tlangbawi tiah ti na si lai i miphun hna rumnak cu na ei lai, na ta an si caah khan na hmai a hngal lai.
w12-HK 12/15 25 ¶5-6
“Khual le Ralzam” cu a Hmaanmi Biaknak ah an Lung aa Rual
5 Mi cheukhat nih Khrihfabu ah a tlingmi chimchungbia pakhat aa ṭialnak, Isaiah dal 61 chung bia kha hngalh an duh ko lai. Caang 6nak ah “Bawipa tlangbawi” rian a ṭuan hngami cheukhat kong kha aa ṭial. Caang 5nak ah an rian a bawm hngami “ramdangmi” hna kong aa ṭial. Mah cu zeitindah kan hngalhthiam awk a si?
6 “Bawipa tlangbawi” pawl cu ‘a voikhatnak thawhṭhannak ah aa telmi,’ ‘Pathian le Khrih tlangbawi rian ṭuan in Khrih he kum thong khat chung uktu bawi’ a si hngami, chiti thuhmi pawl kha an si. (Biat. 20:6) Vawlei ruahchannak a ngeimi zumhfekmi Khrihfa tampi zong an um. Annih cu van ruahchannak a ngeimi hna he an i kom i rian an ṭuanti. Vawlei ruahchannak a ngeimi hna cu ‘Pathian Israel miphun’ ah an i tel lo nain ramdangmi bantuk an si. Annih nih “Bawipa tlangbawi” pawl kha an ‘lo an thlawhpiak hna’ i an ‘mitsur dum an cawnghpiak hnanak’ thawngin anmah he rian an ṭuanṭi. Mi kha phung an chimh hna i biatak an cawnpiak hnanak thawngin Pathian thangṭhatnak ah chiti thuhmi kha an bawmh hna. Chiti thuhmi zong “tuu dang” zong nih mi kha biatak an cawnpiak hna i biatak ningin nun awkah dawtnak in an bawmh hna. —Johan 10:16.
Thlaraulei Lungvar Hna kha Hlathlai
(Isaiah 60:17) Dar can ah sui kan pek lai, thir can ah ngun kan pek lai i thing can ah darsen kan pek lai. Lung can ah thir na hmuh lai. An uktu bawi hna nih khan an in hrem ti lai lo, dinnak le daihnak in ka ukter hna lai.
w15-HK 7/15 6-8 ¶14-17
Thlaraulei Paradis Dawhter chin awkah i Zuam
14 Kum upa unau tampi cu vawlei lei Jehovah bupi aa dawh chin nakhnga thlennak tuahmi a tongmi an si. Khrihfabu hna ah Khrihfa upa phu pakhat canah Khrihfabu rianṭuantu pakhat lawng a ummi, ram hna ah Zung ṭengnge Kawmiṭi canah zung ṭengnge zohkhenhtu pakhat lawng a ummi le vawleicung pumpi ah Jehovah Tehte Hna i Uktu Bu canah Vennak Innsang Bu hruaitu pakhat nih lam a hruaimi hna kha an i cinken. Mah unaupa hna cu zumhfek tein bawmh an si ko nain Khrihfabu ah, zung ṭengnge ah le vawleicung pumpi zungpi ah unau pakhat lawng nih a bik in biakhiahnak a tuah. 1970 hnuah pakhat lawng nih biakhiahnak tuah ti loin Khrihfa upa phu nih tuah awkah thlennak an tuah.
15 Mah thlennak hna ruangah bupi cu zeicah ṭhatnak an hmuh? Baibal ṭha deuh in hngalhthiamnak cungah hram aa bunh caah a si. Mi pakhat nih biakhiahnak vialte tuah dih a si ti lo caah Jehovah pekmi ‘minung laksawng’ a simi Khrihfa upa dihlak i an sining ṭha hna in bupi cu ṭhatnak a hmu.—Efe. 4:8; Ptb. 24:6.
16 Kan cauk hna he aa tlaiin nai ah tuahmi thlennak cheukhat kha ruathmanh. Phungchimnak ah a kan bawmmi le lungthin a lami cauk pawl mi kan pek hna caah kan i lawm tuk. Thawngṭha chimnak ah jw.org website ti bantuk chanthar thilri pawl zeitindah kan hman ti zong kha ruathmanh. Cu bantuk lam hna in mi tampi nih an herh taktakmi bawmhnak kha an hmuh. Jehovah nih mi pawl a siaherh hna i a dawt hna ti kha mah thlennak hna nih a langhter.
17 Pumhnak he aa tlaiin thlennak an tuah caah chungkhar pumhnak le pumpak hlathlainak tuahnak caan kan ngei i kan i lawm tuk. Cun civui he aa tlaiin thlennak tuah a si ca zongah kan i lawm. Kumkhat hnu kumkhat a ṭha chin thluahmah. Baibal tinṭan hna in cawnpiaknak kan hmuh ca zongah kan i lawm tuk. Mah thlennak vialte nih Jehovah nih a bupi lam a hruai i thlaraulei paradis dawhter chin awkah a tuah ti kha fiang tein a langhter.
(Isaiah 61:8, 9) BAWIPA nih, “Dinnak kha ka duh i hremnak le thil ṭhalo tuahnak kha ka huat. Ka mi cu ka lehrulh hrimhrim hna lai i anmah he zungzal hmunmi biakamnak ka ser lai. 9 Miphun dang sinah khan an min a thang lai i a hmumi hna paoh nih, thluachuahnak ka pekmi miphun an si kha an hngalh lai,” a ti.
w07-BU 1/15 11 ¶4
Isaiah Baibal Chungin Langhternak—II
Baibal Biahalnak Hna I A Phi:
61:8, 9, BAIBAL CATHIANG—“Zungzal biakamnak” cu zeidah a si i “tefa” cu a hote dah an si? “Zungzal biakamnak” timi cu chiti thuhmi Khrihfa hna le Jehovah kar ah sermi biakam thar a si. “Tefa” timi cu chiti thuhmi hna chimmi thawngṭha a cohlangmi, nuai tampi a simi “tuu dang” kha an si.—Johan 10:16.
Baibal Relnak
(Isaiah 62:1-12) “Jerusalem cu lung ṭhawnnak pek awkah bia ka chimh lai, khamhnak a hmuh hlantiang ka dai bal lai lo, a teinak zan meifar ceu bantukin a ceu hlantiang ka dai bal lai lo. 2 Jerusalem, miphun hna nih, teitu na si kha an hmuh lai! An siangpahrang vialte nih na sunparnak kha an hmuh lai. Min thar in auh na si lai i cu min cu BAWIPA hrimhrim nih an pek lai. 3 Aa dawhmi bawiluchin bantuk BAWIPA caah na si lai. 4 “Hlawtmi,” ti na si ti lai lo i na ram zong “Kaltakmi Nupi” ti a si ti lai lo. Na min thar cu “Hefzibah”* Hefzibah ti cu “Pathian a cungah a lung aa lawm,” tinak a si. ti a si lai i na ram cu “Beulah”* Beulah ti cu “Ṭhit i lunglawm in khuasak ṭi” tinak a si. ti a si lai. Hi bantukin thil a si cu BAWIPA kha na cungah aa lawmh caah a si i na ram caah va bantuk a si lai. 5 BAWIPA nih nupi bantukin an ṭhit lai i lunglawm tein hmunkhat ah nan um lai, nu le va lunglawm tein an um bantukin nan um lai. 6 Maw Jerusalem, na ralhau cungah ralvengtu ka chiah hna, chun nitlak zan khuadei an dai lai lo. BAWIPA nih biakamnak ka tuahmi kha an ka theihter ṭhan lengmang lai i ka biakam cu philh hrimhrim loin an ka tuah lai. 7 Jerusalem cu ka remh ṭhan i vawleicung dihlak nih an thangṭhatmi khua i ka ser hlantiang, a dinh in ka dinhter hna lai lo. 8 BAWIPA nih biatak tein bia aa kam, a biakam cu a lianhngannak in a tlinter lai. Cu a biakam cu hihi a si: “Nan tirawl cu nan ral hna caah rawl a si ti lai lo i ramdangmi nih nan mitsur hang cu an in dinkanh ti hna lai lo. 9 Thlaici a tuh i rawl a ṭuantu nanmah nih rawl cu nan ei lai i BAWIPA cu nan thangṭhat lai. Mitsur kha a zohkhenh i a pumhkhawmmi nih, ka biakinn chungah mitsur hang cu nan din lai,” a ti. 10 Jerusalem khuami hna, i thawh u law nan mi a ra kir liomi hna caah lam va ser u. Lam nganpi pakhat in va ser u law lung vialte kha hlonh dih hna u. 11 “Jerusalem khuami cu chim hna u law, BAWIPA nan khamhtu cu a ra lio i a tlanhmi a mi kha a rak i ratpi hna, tiah vawleicung dihlak ah BAWIPA nih a thanh i cucu miphun vialte nih an hngalh nakhnga hmelchunhnak pakhat in tar tuah u,” a ti tiah va ti hna u. 12 Nannih cu “Pathian Mi Thiang,” ti nan si lai, “BAWIPA nih A Khamh Mi” ti nan si lai. Jerusalem cu, “BAWIPA Dawt Mi Khua,” ti a si lai, “Pathian Nih A Hlawt Lomi Khua” ti a si lai.
FEBRUARY 27–MARCH 5
BAIBAL AH THUHMI RO HNA | ISAIAH 63-66
“Van Thar le Vawlei Thar ah Lawmhnak Nganpi a Um Lai”
(Isaiah 65:17) BAWIPA nih aa thawh i, “Van thar le vawlei thar ka ser hna i hlanlio thil cu a philh in philh an si cang lai.
ip-2-BU 182 ¶23
“Ka Sermi Thil Ruangah Zungzal in Nan i Nuam Lai”
23 Baibal ah lamkaltu Johan nih a hmuhmi langhnak pakhat kong kha a ṭial. Mah cu atu chan vawlei a hrawktu ding, a ra laimi Jehovah ni kong kha a si. Mah hnuah Satan cu dongh hngal lo khor ah thlak a si lai. (Biathlam 19:11–20:3) Cutin a chim hnuah Johan nih Isaiah profet chimchungbia kha a cherhchan i hitin a ṭial: “Van thar le vawlei thar kha ka hmuh hna.” Khuaruahhar a simi mah langhnak hnuah a tanglei i Baibal caang hna ah Jehovah Pathian nih vawlei hi mahnak ṭha deuh in a kan tuahpiak cang lai timi kong zong kha a ṭial. (Biathlam 21:1, 3-5) Cucaah Isaiah Baibal chung i “van thar le vawlei thar” kong he aa tlaimi ruahchannak hna cu Pathian Pennak ah tam deuh in a tling lai ti cu a fiang ko. Van thar cozah uknak tangah vawlei thar minung bupi nih thlaraulei le pumsalei in paradis ah nuamhnak tling an hmu lai. “Hlanlio thil [zawtnak, sifah harnak le minung nih an tonmi ṭhatlonak vialte] cu a philh in philh an si cang lai.” Mah caan ah cun kan lung a fahtermi le kan lungre a theihtermi zei thil hmanh a um ti lai lo.
(Isaiah 65:18, 19) Ka sermi thil kha zungzal in i lawmhpi hna u law i nuamhpi hna u. Ka sermi Jerusalem thar cu lawmhnak in a khat lai i a mi hna cu an i lawm lai. 19 Jerusalem le a mi hna ruangah keimah zong lawmhnak in ka khat lai. Ṭahnak a um ti lai lo i bawmhnak hal zong a herh ti lai lo.
ip-2-BU 182 ¶25
“Ka Sermi Thil Ruangah Zungzal in Nan i Nuam Lai”
25 Tuchan zongah Jehovah nih Jerusalem kha ‘lawmhnak in a khahter.’ Zeitindah? Kan hngalh cang bantukin 1914 ah dirhmi van thar ah, vancung cozah ah aa telmi ukṭi hawi a simi 144,000 an umte lai. Annih cu chimchungbia ah “Jerusalem Thar” tiah a auh hna. (Biathlam 21:2) Jerusalem ṭhar kong he aa tlaiin Jehovah nih hitin a ti: “Ka sermi Jerusalem thar cu lawmhnak in a khat lai i a mi hna cu an i lawm lai.” Aa toidormi hna thluachuah pek awkah Jerusalem thar kha Jehovah nih a hman. Jehovah nih kan “lungthli tum kha” a tlinter lai i ṭahnak asiloah fahnak ruangah aihramnak zong a um ti lai lo.—Salm 37:3, 4.
(Isaiah 65:21-23) Mi nih inn an i sak lai i an umnak hna lai, midang nih an hmankanh hna lai lo. Mitsur dum kha an i ser lai i a mitsur hang kha an din hna lai, midang nih an dinkanh hna lai lo. 22 Thingkung bantukin ka mi cu an chan a sau lai. An ṭuanmi chungin an hmuhmi theitlai kha tlamtling tein an hman hna lai. 23 An ṭuanmi rian ah khan khua awng an pem lai i an fale nih vanchiatnak an tong lai lo. Anmah he an fale he hmailei caan ra ding tiangin thluachuah ka pek hna lai.
w12-HK 9/15 9 ¶4-5
Kum Thongkhat Chung le Mah Hnuah Hmuh Laimi Daihnak
‘INN AN SAK LAI I MITSUR DUM AN SER LAI’
4 Ahopaoh nih kanmah le kan innchungkhar him te le hnangam tein um khawhnak inn ngeih kan duh cio. Asinain tuchan ah umnak hmun ngeih hi a har ngai. Mi tampi cu mi a but in an i butnak khuapi ah siarem lo ngai in an um. Cheukhat cu sifak sang asiloah inn chia le inn hlunpi ah an um. Inn ngeih ding ti cu an mang lawng ah an manh khawh.
5 Pathian Pennak ah cun ahopaoh inn kan ngei cang lai. Isaiah nih hitin a chimchung: “Mi nih inn an i sak lai i an umnak hna lai, midang nih an hmankanh hna lai lo. Mitsur dum kha an i ser lai i a mitsur hang kha an din hna lai, midang nih an dinkanh hna lai lo.” (Isa. 65:21) Mi nih inn an ngeih lawng hi a si lai lo. Tuchan ah mi cheukhat cu anmah pumpak in inn an ngei, cheukhat cu a ṭha i a ngan ngaimi inn hmanh an ngei. Asinain kan chawlehnak a ṭhat lo ruang ah inn kan sung ṭhan sual lai ti an phang. Asiloah mifir nih kan inn an baoh sual lai ti an phang. Pathian Pennak ahcun cu bantuk thil ruang ah thinphan a hau ti lai lo. Profet Mikah nih hitin a ṭial: “Pakhat le pakhat ahohmanh hnahnawhnak i pe lo tein nnmahle an mitsur ruang toi cio le an theipi kung toi cio ah khua an sa hna lai.”—Mik. 4:4.
Thlaraulei Lungvar Hna kha Hlathlai
(Isaiah 63:5) A ka bawmtu an um lo kha ka hmuh tikah ka khuaruah a har, sihmanhsehlaw ka thinhunnak nih khan a ka ṭhawnter i ka tei hna.—Isa. 63:5.
w07-BU 1/15 11 ¶6
Isaiah Baibal Chungin Langhternak—II
63:5—Pathian kha a thinhunnak nih zeiti lam in dah a bawmh? Pathian nih a thinhunnak kha a uk khawh i mah a thinhunnak cu a dingmi a si. A thinhunnak nih ding tein biaceih awkah a forh.
(Isaiah 64:8) Sihmanhsehlaw BAWIPA, nangmah cu kan Pa na si. Kannih cu tlak bantuk kan si i nangmah cu um sertu bantuk na si. Nangmah nih kannih cu na kan ser.
w13-HK 6/15 25 ¶3-5
Jehovah Sersiamnak Kha Cohlang
UMSERTU NIH A NAWLNGEIHNAK A HMAN
3 Jehovah cu minung le miphun hna cungah nawl a ngeih caah umsertu he an i lo tiah Baibal nih a ti. Isaiah 64:8 nih hitin a ti: “BAWIPA, nangmah cu kan Pa na si. Kannih cu tlak bantuk kan si i nangmah cu umsertu bantuk na si. Nangmah nih kannih cu na kan ser.” Umsertu nih tlak in a duhmi zei bantuk um paoh a ser khawh. Tlak nih umsertu kha zeitin rak ka ser tiah a ti kho lo. Pathian le minung zong cutin kan si ve. Tlak nih umsertu kha zei bantuk um ah rak ka ser tiah a ti khawh lo bantukin kannih zong Pathian kha zeitin rak kan sersiam tiah kan ti kho ve lo.—Jeremiah 18:1-6 rel.
4 Umsertu nih tlak kha a sersiam bantukin Jehovah nih Israel mi kha a sersiam hna. Asinain an i thleidannak a um. Jehovah nih minung kha zalong tein i thimnak nawl a pek hna. Cheukhat kha miṭha in, cheukhat kha miṭhalo in a ser hna lo. Cun a nawlngeihnak kha hmangin a nawl ngaih awkah a hnek hna lo. Minung nih Sertu Jehovah sersiamnak kha an cohlan lai le cohlan lai lo an i thim a hau.—Jeremiah 18: 7-10 rel.
5 Mi pakhat cu a lung a khon i umsertu Jehovah sersiamnak a cohlan lo ah tah zeitin? Jehovah nih umsertu in a nawlngeihnak kha zeitindah a hman lai? Umsertu caah tlak cu a duhmi um phun in ser awkah a har ahcun a dang um ah a ser khawh asiloah a hlonh khawh. Umsertu nih tlak kha tha tein a sersiam lo caah cutin a si tawn. Jehovah tu nih cun minung kha ṭha tein a sersiam zungzal hna. (Deut. 32:4) Mi nih Jehovah sersiamnak kha an duh lo ahcun mah cu anmah palh a si ko. Mi nih an lehrulh ning cungah i hngat in Jehovah nih a sersiam hna ning kha a thlen. A nawl an ngaih ahcun a caah man ngeimi an hung si. Tahchunhnak ah, chiti thuhmi hna cu “zaangfahmi” um, a “sawhsawh men i hman lo dingah” sermi an si. Asinain Pathian cawnpiaknak a ngai lomi hna cu hman awk a tlak lomi “a thin a huntertu” um an si. —Rom 9:19-23.
Baibal Relnak
(Isaiah 63:1-10) “Edom ram Bozrah khua in a rami hi ahodah a si? Ahodah sunparnak puan sen aa aih i ṭhawnnak in a rami hi a si? Amah cu, BAWIPA, mi a khamh khotu, a teinak thanh awk i a rami cu a si. 2 Zeicahdah a puan cu khiti lawmmam in a sen? Mitsur thei a nengtu puan sen in a sen? 3 BAWIPA nih cun a leh hna i, “Ahohmanh bawmh lo tein miphun hna cu mitsur thei naan in ka naan hna, Ka thinhun in ka naan hna i an thi nih ka puan vialte a senh dih. 4 Ka mi hna khamh caan kha a phan cang tiah ka lung chungin bia ka khiah i atu cu an ral hna dantat caan kha a si cang tiah ka ti. 5 A ka bawmtu an um lo kha ka hmuh tikah ka khuaruah a har, sihmanhsehlaw ka thinhunnak nih khan a ka ṭhawnter i ka tei hna. 6 Ka thinhun in miphun dihlak cu ka naan hna i ka ṭhio dih hna. An thisen cu vawlei ah ka thlet,” a ti. 7 BAWIPA dawtnak fek cu ka chim lai, kan ca i a tuahmi thil ruangah ka thangṭhat lai. Israel mi cu thluachuahnak tam piin a pek hna i cu a pek hna cu a zaangfah hna ca le a dawtnak a feh caah a si. 8 BAWIPA nih aa thawh i, “Annih cu ka mi an si, an ka hleng lai lo” a ti. Cucaah an harnak vialte chung khan a khamh hna. 9 Annih khamhtu cu vancungmi a si lo, BAWIPA hrimhrim kha a si. A dawt hna i an zawn a ruah hna caah a khamh hna. Hlanah khan a rak zohkhenh zungzal ko hna. 10 Sihmanhsehlaw an doh i a ngaih an chiatter. Cucaah BAWIPA cu an ral ah a cang i a doh hna.