VAWLEI CU A HMUN LAI MAW?
TI THLUM
TI A um lo ahcun a hleiin ti thlum hei um hlah sehlaw vawlei ah thil nung pawl an nung kho lai lo. Thil nung pawl ser an si ning ah tam bik aa telmi cu ti a si. Minung le saram din awk le thlai kho pawl cin awkah a herhmi ti kha tiva, rili le a daamnak hmun le vawlei chunglei hna in hmuh a si.
Ti Thlum Caah Ṭih A Nungmi Hmailei
Kan vawlei cu ti nih a khuh dih. Asinain Vawlei Khua Caan A Hlathlaitu Phu nih an chimmi ning in “vawlei ah ti thlum cu zatuak ah 0.5% lawng a si.” Ti thlum zatuak cu a tlawm tuk ko nain vawleicung ah a ummi thilnung pawl nunnak caah cun a za ko. A poi bikmi cu ti thlum cu a hun thur i khuacaan aa thlen ca le a hmangmi an tam caah ti thlum a hun har chinchinmi kha a si. Mifim pawl nih tu hnu kum 30 chung ah milu nuai thong nga cu ti thlum harnak ruang ah harnak an tong kho tiah an ti.
Vawlei Cu Zungzal Hmun Ding In Ser A Si
Vawlei ser a si ning nih ti hram a tlau nakhnga lo a kilven. Mah leng ah ni dah, vawlei le saram pawl zong nih ti kha an thianter. Vawlei cu saupi nguh ding in ser a si ti a langhtermi thil cheukhat kha i ruah hna u sih.
Ti a thurtermi thil hna kha vawlei nih a thianh. A daamnak hmun ah a khomi thingkung chuekhat nih nitrogen, phosphorus le rungrul hna kha an hlohpiak.
Ti chung ah a ummi siivai hna ti khulrang tein a luan ning ruang ah a tha a nem deuh i mah siivai hna kha bacteria pawl nih an hloh. Cuti cun scientist pawl nih ti cu zeitindah amah tein aa thianh peng ti kha an hun hngalh.
Ti thlum chung ah thil nung pawl zong nih ti chung ah a ummi ṭih a nungmi chemical hna kha ni tlawmpal chung ah an hloh khawh. Ti thianhnak sehzung pawl nakhmanh in thiang deuh i an thianh khawh.
Vawleicung ah ti a um pengmi cu ti aa hel ning ruang ah a si. Ti aa hel ning le a dang kokek thil hna ruang ah ti cu vawlei tuamtu thli chung in chuak loin a um peng.
Minung I Zuamnak
Datsi a zutmi kan remhnak thawng in le siivai hna kha ṭha ten kan hlonhnak thawng in ti thlum hram a thian nakhnga kan bawmh khawh
Mifim pawl nih ti kha sawksam lo awkah tha a kan pek. Mah leng ah ti a thur deuh nakhnga lo kan mawṭaw datsi a zuh ahcun remh awk, kan din ti lomi sii pawl zunput chung ah hlonh lo awk le tiluannak lam ah siivai hna hlonh lo awk zong ah ruahnak a kan cheuh.
Engineer pawl nih ti thlum tam deuh kan hmuh nakhnga a sangmi fimthiamnak hna kha hmang in ti al kha ti thlum ah canter ding in an i zuam.
Asinain ti thlum tampi chuah timi cu a si kho lomi a si. A dihmi tangka a tam tuk leng ah thazaang zong tampi a dih caah a si. Din ti kilvennak kong he aa tlaiin 2021 United Nation report ah “Vawleicung pumpi nih a lethnih in kan i zuam a hau” tiah a ti.
Vawlei Caah Ruahchannak—Baibal Chimmi
“Pathian [nih] . . . Ti dor tete cu rili in cunglei ah a hnuh hna i minmei cu ruah ah a canter; Mah cucu van khin ruah in an rung sur i minung cung ah tampi in an tla.”—Job 36:26-28.
Pathian nih vawleicung ti kilven awkah ti aa hel ning kha a ser.—Phungchimtu1:7.
Mah hi ruathmanh: Sertu nih ti thlum a thianhter khomi thil hmanh a ser ahcun minung ruang ah a thurmi ti hram hna kha remh khawh loin le remh duh loin a um lai maw? Cahmai 15 ah a ummi “Pathian Nih Vawlei A Hmun Peng Lai Tiah Bia Aa Kam” timi capar kha zoh.