“Zohhmanh! Thil Vialte A Thar In Ka Ser”

1-4. (a) Kan cauk phaw i hmanthlak zeibantuk ah dah nang tel na duh ve? (b) Kahin zeibantuk a sunglawi mi ruahchannak dah nangmah cu an pek? (c) Cubantuk ruahchannak cu a hmaan ti a bawm mi Baibal cang cheukhat cu zeidah an si?

HI cauk fate a phaw i lunglawm mi hna hi zoh hna hmanh. Hi hna lak i aa tel ve mi si na duh maw? ‘Duh hen ta,’ na ti ko lai. Kahin minung vialte kan duh mi daihnak le nomhnak kan hmuh. Miphun zakip-mirang, minak, misen-hna cu innchungkhar pakhat bang in an i kom dih. A va nuam hringhran lai dah! Zeitluk lungrualnak dah a si! Hi mi hna cu nuclear ṭihnak, a si lo ah ṭhatlonak thil a cang sual lai ti phannak a ngei lo mi an lo. Hi a nuam mi dum a cung i a dai mi van a hrawk hnga mi raldohnak Jet vanlawng zong kan hmu lo. Ralkap, raldohnak motor, le meithal zong an um lo. Daihnak chuahter awk ah palik fungpum pakhat hmanh zong hman a herh lo. Raldohnak le sualnak a pelte hmanh a um lo. Umnak inn kong zong ah harnak a um lo. Zeicahtiah mikip aa dawh i a ṭha mi pumpak inn an ngei cio.

² Ngakchia hna zong hi zoh hna hmanh! Lente an i celh ning cu zoh a nuam ngai. Lente an celhpi mi saram hna zong hi zoh hna hmanh! Minung he lawng si lo in anmah pakhat le pakhat zong daite le remte in an um caah hi dum chung ahcun saram khumhnak thir-inn pawl chiah a herh lo. Chindeih le tuufate hmanh hawikom an si cang. A zuang lengmang mi vate phunkip zong khi zoh hna law ngaih a nuam mi anhlasak thawng le ngakchia pawl an nih thawng hna kha ngai hmanh. Vate bawm a um lo maw? Um hlah, zeicahtiah hi hmun ahcun zalonnak le adong lo mi lawmhnak lawngte a si. Khi pangpar hna rim hmui cu hnim law tiva luan thawng cu ngai law nika a lumnak zong hi ruat tuah. Sei chung i thing thei hna khi teh ahcun an thawt lai ning! Hi ṭhatnak in a khat mi dum chung ah hmuh mi le ton mikip cu a ṭha bik mi le a thingthei hna zong cu a thaw bik le a hmui bik mi an si.

³ ‘Um rih hmah! Tar pawl tah? Hi a nuam mi minung nunnak ah hin nomhnak le lawmhnak cu an hmu ve lo maw?’ tiah mizeimaw pakhatkhat nih a kan hal khawh. Angaite ti ahcun annih zong cu an um ve ko. Sihmanhsehlaw an no ṭhan dih cang. Hi dum chung ah ahohmanh tar ruang ah an thi tilo. Kum 20 a si mi zong, kum 200 a si mi zong hi dum chung i a um mi minung nuai tampi hna cu a tling mi ngandamnak he a sang bik mi nunnuamhnak a hmu mi lawngte an si dih. Nuai tampi na ti maw? A si, nuai tampi, zeicahtiah hi dum cu vawlei dihlak ah karhter a si cang. Fuji in Andes, Hongkong in Mediterranean rili, vawlei deng tiang thilnung vialte an i nomhnak, a dai i aa dawh mi vawlei ah a cang dih lai. Paradis dum ah vawlei pumpi cu canter a si lai ti cu a hmaan mi a si.

⁴ ‘Zumh khawh awk a si lo,’ na ti maw? Hmasa bik ah, a si kho ti langhternak thil hna kha ruat hmanh. Sifah harnak in a khat mi atu lio ningcang kha lonh in kan cauk phaw i hmanthlak nih a langhter mi paradis chung i luh awk ah nangmah le na innchungkhar caah a si kho mi a si ko.a

Paradis Kong A Chim Mi Cauk

5. (a) Hi thil vialte cu zei cauk nih dah a fianter? (b) Hi cauk cu zeibantuk lam in dah aa thleidang mi cauk a si?

⁵ Hi a sunglawi mi thil hna le an chuak hrimhrim lai tinak kongcu ṭial balmi cauk vialte lak i a ṭha bik mi cauk pakhat ah fianter a si. Cucu Baibal cauk ti a si. A hlun ngai mi cauk, a cheukhat hna cu kan hnulei kum 3,500 lengpi in ṭial mi cauk a si. Cun tuchan nunnak caah fimnak he a khat i, hman awk tlak cawnpiaknak a langhter mi, chan he aa tlak bik mi cauk zong a si fawn. A chimchungbia hna nih hmailei caah a ṭha mi ruahchannak a pek. Baibal cauk cu 2,000,000,000 leng a si lo ah a biapi deuh mi a cheukhat pawl kha holh phun 1,810 hrawng in chuah a si cang i, minung tuanbia dihlak ah a man bik mi cauk zong a si.

6. A thiang mi a si tiah an zumh mi a dang cauk hna he Baibal cu zeitindah aa thleidan?

⁶ Zeibantuk biaknak cauk hmanh hitluk in vawlei pumpi ah chuah khawh mi an um lo i, a dang vialte cu hitluk in an hlun fawn lo. Islam cauk Koran cu kum 1,400 nak tlawm deuh lawng a hlun. Buddha le Confucius cu kan hnulei kum 2,500 lio i a rak nung mi an si i, an cauk pawl zong cu lio hrawng ahcun ṭial mi an si. Shinto biaknak cathiang hna cu kan hnu lei kum 1,200 lio lawng ah khan atu lio i bantuk te hin an rak tuah. Mormon Cauk cu kum 160 lawng a si rih. Hi cauk thiang zeibantuk hmanh nih minung tuanbia kha Baibal cauk bantuk in kan hnulei kum 6,000 tiang hmaante in a hlathlai kho lo. Cucaah a hramthok biaknak kha hngalh awk ah Baibal kha kan rel awk a si. Hi lawng hi minung vialte caah universe pumpi he aa tlai mi fimnak a ngei mi cauk a si.

7. Khuaruat thiam mi hna nih Baibal kong cu zeitindah an chim bal?

⁷ Miphun dangdang, nunning dangdang mi hna lak in khuaruah a thiam mi paoh nih Baibal a fimnak le an ṭial ning a fiannak hna kha an thangṭhat cio. Min thang mi scientist, gravity kong a rak hmu hmasa bik mi Sir Isaac Newton nih: “Zeibantuk science thiamnak nak in Baibal hi ka zumh deuh,” tiah a rak chim bal. “Luatnak nan ka pek ahcun ka pe u, nan ka pek lo ahcun thihnak ka pe u,” ti mi bia ruang ah a min arak thang ngai mi American tawhlanzi haotu Patrick Henry zong nih hitin a rak chim bal: “Baibal cu an ṭial bal mi cauk vialtehe a man aa tluk.” Hindu mifimpa Mohandas K. Gandhi zong nih India ram i British viceroy kha hitin arak ti bal ve: “Hi tlang cung cawnpiaknak i Bawi Kri a chim mi cawnpiaknak hna kha na ram le ka ram nih hmunkhat ah an zulh ṭi tik ahcun kanmah ram hnih harnak lawng hmanh si lo in vawlei pumpi harnak vialte zong kha kan tei dih te ko lai.” Gandhi cu Matthai angan 5 in 7 tiang kong hi a chim mi a si. Hi hna hi nangmah theng nih rel law hmual a ngei ngai mi a bia hna kha lungtho tein na ṭanh khawh le ṭanh khawh lo zoh hna hmanh.

Baibal​—⁠Nichuahlei Cauk

8, 9. (a) Baibal cauk kha nitlaklei ram cauk a si ti cu zeicahdah a hmaan lo? (b) Baibal cu zeitindah ṭial a rak si i, zei caan chung dah a rak si? (c) Baibal cu zeicahdah library pakhat tiah kan ti khawh? (d) Baibal ṭial awk ah minung zeizatdah hman an rak si? (e) Hi mi hna lak in a cheu nih Baibal a ratnak hram cu zei a si ti in dah an langhter?

⁸ Minung tampi an ruah bang in Baibal cu nitlaklei ram fimnak nunning chung in a chuak mi a si lo. Cu fimnak nunning zong cu biapi in a thlir fawn lo. Baibal cauk a dihlak dengmang cu nichuahlei ram ah ṭial mi an si. A ṭialtu vialte zong hi nichuahlei mi lawngte an si dih. Buddha a chuah hlan kum thongkhat, B. C. E. 1513 kum ah nichuah laifang ram chung um mi Moses cu Genesis tiah an ti mi a hmasa bik Baibal cauk kha ṭial awk ah Pathian thawchuahhnawhnak a rak hmu. Hi a hramthok cauk in hmanung bik Baibal cauk Biathlam tiang ah Baibal nihcun a biahnu le a biahmai aa khat mi a biapi mi a kong pakhat lawng kha a langhter. Buddha chan hnu kum 600 hrawng, C. E. 98 kum ah khan Baibal cu tlamtling in lim dih a rak si cang. Baibal cauk chung ah hin uk 66 a um ti kha na hngal maw? A hmaan ko. Baibal cauk theng cu library fate pakhat a si ko.

⁹ Hi bang in Moses chan thok in kum 1,600 leng tiang a biahnu le a biahmai aa khat dih mi Baibal cauk cu minung 40 hrawng nih an rak ṭial. An ṭial mi bia hna cu minung sawhsawh nak in a ngan deuh mi ṭhawnnak thawchuahhnawhnak thawng in a si ti kha anchim i anfianter. Krifa lamkaltu Paul nihcun hitin a rak ṭial: “Cathiang hi a dihlak in Pathian thawchuahhnawh mi a si i, biatak cawnpiaknak caah le palhnak cawnpiaknak alnak caah le palh mi remhnak caah le dingte in nunnak ding cawnpiaknak caah a ṭhahnem mi asi.”b(2 Timote 3:16) Lamkaltu Piter zong nih: “Baibal chung i chimchungbia vialte cu pumpak sullam lehnak in an chuak lo . . . Zeicahtiah chimchungbia hna cu minung duhnak menmen in a chuak bal lo. Pathian a mithiang hna nihcun thiangthlarau forhnak kha an hmuh i an chim mi a si.”​—⁠2 Piter 1:​20, 21; 2 Samuel 23:2; Luka 1:⁠70.

10. (a) Kanmah chan tiang hi Baibal cu zeitindah a hung phanh? (b) Thlarau thawchuahhnawh mi a hramthok ca kha kan hman rih ko tiah zeicahdah kan zumh khawh?

¹⁰ Nihin tiang Baibal a hmunhnak zong hi khuaruahhar awk tlak a si. Kan hnulei kum 500 lio hrawng ah canam an thiam hlan tiang, kum thong tampi chung Baibal tlen chin mi hna cu an kut in an rak ṭial. Hlanchan i zeibantuk cauk ṭha mi hmanh hitluk zuamnak he ṭial mi an rak um bal lo. Atu le atu an rak tlen chin lengmang tik ah hin, ralring tein an rak ṭial. Hi Baibal a rak tlengtu saya hna nih hin chim tlak lo mi palhnak tlawmpalte lawng an rak tuah. Mah hna pawl kha kan tahchunh hna ahcun a hramthok cauk kha Pathian thawchuahhnawh mi a hmaan zia a fiang. Baibal tlen chin mi cauk hna kong kha a thiam ngai mi Sir Frederic Kenyon nih: “Baibal cu a hramthok ningte in kanmah kut ah a phan ti cu zumh lo awk sullam zeihmanh a um lo,” tiah a ti. Nihin ah Baibal cauk pumpuluk, a si lo ah a cheuchum kut in ṭial mi ca 16,000 hrawng a um rih ko. A cheukhat cu Bawi Kri chan hlan kum zabu pahnihnak lio ta an si. Culeng ah Hebru, Aramaic le Krik holh hna in a hramthok an rak ṭial mi Baibal ca hna kha vawlei cung um mi holh phun dihlak dengmang in an leh mi Baibal zong an um fawn.

11. Atu chan zei an hmuh mi hna dah Baibal chung ṭial mi he aa lo?

¹¹ Baibal cu a hmaan lo tiah micheu nih an sawi. Asinain kan hnu nai te i Baibal chung tel mi ram hna chung um mi, hlan lio khuapi hna an rawhnak kha hlan lio thil hlathlaitu (archaeologists) mifim pawl nih an cawh tik ah, a hlan bik mi Baibal chung i aa ṭial mi minung le hmun hna min te hna bang in a rak um balnak kong zumhlonak um lo awk a fiantertu lung caṭial mi le a dang thil tampi an hmuh hna. Baibal nih a chim bang in kha hlan kum 4,000 renglo lio Noah chan ah vawlei pumpi buanchukcho a rak tlung hrimhrim ti a fianter mi thil tampi kha an hmuh cang. Mah kong he aa tlai in hlan lio thil hlathlainak i minthang mi mifim pakhat Bawifapa Mikasa nih:“Buanchukcho cu a rak tlung taktak maw? . . . A hmaante in buanchukcho a rak tlung hrimhrim ti kha a fiante in kan langhter khawh cang,” tiah a rak ti.c

Baibal Pathian

12. (a) Pathian kong he aa tlai in zeirel lo in micheu nih zeitindah an chim? (b) Zeicahdah Baibal nih Pathian cu Pa pakhat in a langhter? (c) Pathian min cu Baibal nih zei a si ti in dah a langhter?

¹² Baibal kha mi cheukhat nih an sawi bang in midang nih Cungnung Bik Nawlngeitu Pathian a um ti kha an nih a chuak ve. (2 Piter 3:​3-7) ‘Pathian cu a hmuh hmanh kan hmuh ṭung lo, zeitindah kan zumh khawh lai? Minung nak in a sang deuh mi, mit in hmuh khawh lo mi Sertu Pathian a um hrimhrim ti fianter khawh nak zeital a um maw? Zeizong kip cung ah Pathian cu a um ko lo mei?’ tiah an ti tawn. Midang cheukhat nihcun, ‘Pathian a si lo ah Buddha cu a um lo,’ tiah an ti. Sihmanhsehlaw kanzapi in vawlei minung pa pakhat thawng in nunnak kan hmuh bang in, hmasa bik a kan hringsortu hna zong nih vancung an Pa, a si lo ah Sertu pakhat a pumpak min Jehovah a si mi sin in nunnak cu an rak hmuh ve.​—⁠Salm 83:18; 100:3; Isaiah 12:2; 26:⁠4.

13. Minung sin ah zeibantuk lam pahnih in dah Amah a umnak kong kha Pathian nih a langhter?

¹³ Amah kong kha khuaruahhar lam pahnih in minung sin ah Pathian nih a langhter cang. A biapi bik mi lam cu a biatak le zungzal a timhnak hna kha a fianternak Baibal thawng in a si. (Johan 17:17; 1 Piter 1:​24, 25) Lam dang pakhat cu ser mi thil thawng in a si. An velchum i a um mi thil kip kha hlathlainak le ngiatnak thawng in ser mi thil hna nih an langhter mi a lianngan mi fimnak le thiamnak a ngeitu Sertu Pathian a um ti kha mi tampi nih an hngalh.​—⁠Biathlam 15:​3, 4,.

14. Jehovah a kong kha Baibal nih zeidah a kan chimh?

¹⁴ Baibal cu Jehovah Pathian Bia a si. Amah cu a Lianngan mi thlarau minung a si i zungzal in a nung mi a si. (Johan 4:24; Salm 90:​1, 2) A min “Jehovah” nih thilnung vialte caah a timhnak kha a kan ruahter. Mithalo kha hrawk in Amah a daw mi hna kha vawlei paradis cung ah an nun khawh nak hnga a khamhnak hna thawng in khi a Min thiang kha thangṭhatter awk ah a timh.(Exodus 6:​2-8; Isaiah 35:​1, 2) Lianngan bik Pathian a si caah cubantuk in tuah khawh awk ah ṭhawnnak a ngei mi a si. Universe pumpi Sertu a si bang in miphun hna an pathian pawl le milem hna nakin let tampi in a lianngan deuh.​—⁠Isaiah 42:​5, 8; Salm 115:​1, 4-8.

15. Fimthiamnak a ngei mi hna nih ser mi thil pawl an hlathlainak nih zeitin biakhiahnak tuah awk ah dah mi a kan hruai?

¹⁵ Kan hnulei kum sawm tlawmpal chung ah scientist pawl nih ser mi thil hna kha caan tampi dih in an hlathlainak ah zeitindah an chim? Electric lei kong a hlathlai hmasa bik mi hna lak ah aa tel ve mi minthang mi British physicist Kalvin nihcun hitin a rak ti: “Science kha fiangte in kan hlathlai deuhdeuh Pathian a um lo ti mi zumhnak he aa lo mi zei thil paoh a hlat deuhdeuh ve.” Europe mi scientist Albert Einstein cu Pathian a um lo tiah a zum mi a si tiah a min a rak thang bal nain hitin a ti ve. “A thluam thlam lawng in kan hngalh khawh mi khuaruahhar awk tlak universe umtu ning cu kan hei ruah sawhsawh mi lawng a si rih. A um cia mi phung ah a lang mi fimnak i a hmete mi cheubang fate kha hngalh awk ah kan i zuam khawh lawng a si.” Nobel prize a rak hmu mi American scientist Arthur Holly Compton nihcun hitin a ti:” ‘A hramthok ah Pathian nih,’ ti mi a fiang bik mi bia a hmaannak cu a ning cang tein a um mi universe nih a langhter.” Hicu Baibal cauk a hramthoknak bia kha a vun lak mi a si.

16. Sernak kong he aa tlai mi Pathian fimnak le ṭhawnnak kha universe nih zeitindah a thangṭhat?

¹⁶ Van sangpi tiang an kai khawh caah an fimnak le an thiamnak hna kha a ṭhawng mi ram hna i an uktu bawi pawl cu an i porhlaw ngai ko lai. Sihmanhsehlaw vawlei a hel mi thlapa le nika a hel mi vawlei pawl he kan tahchunh hna ahcun van sangpi tiang kal khawh nak an lawng hna cu thil hmete men an si ko. Jehovah nih a ser mi Milky Way nuai tampi an um i, cu Milky Way pakhat cio ahcun kanmah kan ta bantuk nika nuai tampi an um leng ah, mah vialte cu a chiah hna ning ri ngei lo mi caan chung vialte van i aumter hna nak le a thi kho mi phun minung nih tuah khawh mi hna kha tahchunh ahcun chim tlak an va si lo dah! (Salm 19:​1, 2; Job 26:​7, 14) Cu ruang ah minung cu khaubok bantuk, a ṭhawng i nawl a ngei ngai mi miphun tampi hna cu “zeihmanh lo bantuk” in Jehovah nih a ruah mi cu khuaruahhar awk a si hrimhrim lo.​—⁠Isaiah 40:​13-18, 22.

17. Sertu a um ti zumh cu zeicah aa tlak mi a si?

¹⁷ Inn pakhat chung ah na um maw? Na inn kha nangmah nih na sa lo, a satu zong kha na hngal men lai lo. Sihmanhsehlaw inn a satu kha na hngalhlonak nihcun fimthiamnak a ngei mi pakhat nih an sak ti mi a hmaan mi biatak kha zumh lo in an umter kho lai lo. Inn pakhat cu amah tein a hung dir tiah na ruah ahcun na hruh a si ko lai. Universe pumpi le a chung i a um mi vialte hung chuah khawh awk ah ri a ngei lo mi a sang ngaingai mi fimthiamnak a herh caah fimthiamnak he a khat mi Sertu a um lai ti zumh cu aa tlak ko lo maw? A hmaan tein mihrut lawng nih, “Jehovah a um lo,” tiah a lung chung in a ruah lai.​—⁠Salm 14:1; Hebru 3:⁠4.

18. Pathian cu pumpak pakhat a sinak le thangṭhat awk tlak a sinak kha zeitindah a langhter?

¹⁸ Kan velchum in a kan kulh dih mi a sunglawi mi khuaruahhar thil hna-pangpar, vate, saram, minung tiah ti mi, khuaruahhar a si mi nunnak le hrinnak-hi thil vialte nih hin anmah a chuahtertu mit in hmuh khawh lo mi fimthiamnak he a khat mi Sertu Bawipa a um ti kha an fianter. (Rom 1:20) Fimthiamnak a um ahcun ruahnak a um lai. Ruahnak a um ahcun mi pakhat a um hrimhrim lai. A sang bik mi fimthiamnak a ngeitu cu Cungnung bik mi, thil nung vialte Sertu, nunnak Cerh a si mi cu a si. (Salm 36:⁠9) Cu Sertupa cu thangṭhat awk le biak awk tlak taktak a si ko.​—⁠Salm 104:24; Biathlam 4:⁠11.

19. (a) Raldohnak ah Pathian nih teinak a kan pek tiah nihin i zeibantuk miphun hmanh nih zeicahdah an i porhlawt khawh lai lo? (b) Hi ram hna an i dohnak ah zeicahdah Pathian cu aa tel lo?

¹⁹ Vawlei Ralpi II lio i sifah-harnak tampi an in ruang ah Pathian an zumhnaka rawk mi cheukhat an um. Khi caan lio ah ram kip nih Catholic an si ah, Protestant an si ah, Nichuahlei biaknak an si ah an “Pathian” kha an auh cio. Hi hna lak i ram cheukhat kha “Pathian” nih teinak a pek hna i a dang pawl kha a sunghter hna kan ti lai maw? Hi ram hna lak in ramkhat hmanh nih a hmaan mi Pathian kha bawmhnak an hal lo ti cu Baibal nih a langhter. Ram tampi an i remlonak le an i dohnak kha van le vawlei Sertu Jehovah Pathian ruang ah a si lo. (1 Korin 14:33) Hi vawlei nainganzi le le raldohnak he aa tlai mi ram tampi hna an ruahnak nak in Pathian a ruahnak cu an sang deuh. (Isaiah 55:​8, 9) Cubantuk in a hmaan mi biaknak le Jehovah kha biaknak cu ram tampi hna an i dohnak he aa tlai ve lo. Ram tampi hna an pathian hna nak in Jehovah cu a lianngan deuh. Miphun kip chung um mi daihnak a duh mi vialte an Pathian a si i, Amah cu aa thleidang. Baibal nih a chim bang: “Pathian cu minung mithmai a zoh lo. Miphun zakip lak in Pathian kha a ṭih i, ding tein a nung mi cu a sin ah mithmai ṭha an hmu.” (Lamkaltu 10:​34, 35) Ram kip um mi dinnak phung a duh mi hna cu atu ah Baibal kha an hlathlai i minung Sertu a hmaan mi “daihnak petu Pathian” biaknak kha an pom.​—⁠Rom 16:​20; Lamkaltu 17:​24-27.

20. Krifaram cu krifa a si lo i Pathian ralchantu a si ti kha zeinih dah a langhter?

²⁰ Baibal kan zul ti ṭung in Krifaram biaknak hna an i ṭhen-cheunak le chungthu lengnal an sinak hna khi micheu nih an sawh tawn. Cun “Baibal a ngei mi ram hna nih Nuclear hriamnam hna kha heh tiah a khong mi ram lak ah an i tel ve tik ah hin zeitindah Baibal Pathian cu ka zumh khawh lai?” an ti rih. Angaite ti ahcun Baibal cu a hmaan zungzal ko nain vawlei chaklei ki le thlanglei ki an i hlat bantuk in Krifaram miphun hna cu Baibal chung i Krifa phung taktak he an i hlat ngaingai ve. Krifa kan si an ti nain chungthu lengnal ansi. Baibal cu an ngei nain a cawnpiaknak tu cu an zul duh lo. Hiroshima ah hmasa bik atom bom thlak awk in nawl a rak petu American president nihcun, hi vawlei ṭihphannak caan ah hin lamhruaitu ding ah​—⁠“Isaiah kha maw St. Paul maw hung chuak hna seh law zeitluk in dah a ṭhat hnga!” tiah a rak au bal. Baibal chung i Isaiah thinlung cu rak ngei seh law atom bom cu a rak thla hnga lo, zeicahtiah Isaiah nihcun, ‘vainam kha tuhmui ah le fei kha fa-ah ah sernak” kha a rak ṭanh. Culeng ah Baibal chung ah Paulnih: “Kannih cu pumsa i kan si ning hin ral kan do ti lo. Zeicahtiah kan raldohnak hriamnam hna cu pumsa hriamnam an si ti lo,” tiah a rak chim. (Isaiah 2:4; 2 Korin 10:​3, 4) Sihmanhsehlaw Baibal fimnak le cawnpiaknak kha zulh lo in, Krifaram mi hna nihcun mah le mah thahnak a si mi hriamnam lei zuamnak ah an i tel ve. Baibal-zul mi Krifa kan si tiah min an i laknak vialte cu lih lawngte a si ko. Amah duhnak kha an tuah lo caah annih cu Pathian biaceihnak kha an hmuh ko lai.​—⁠Matthai 7:​18-23; Zefaniah 1:​17, 18.

Jehovah A Ser Mi le Khuaruahhar Thil Hna

21. Pathian khuaruahhar thil hna kha zeicahdah zumhlonak ngeih awk a si lo?

²¹ Jehovah nih zeizong vialte a ser i khuaruahhar thil zong atuah. Ti kha thisen ah canternak, Rili Sen aa ṭhennak, ngaknu thiang chung in Jesuh hrinnak le Baibal chung i ṭial mi a dang khuaruahhar thil hna kha na ruat bal ve maw? Minung kan fimthiamnak cu ri a ngeih caah nifate ni a chuahnak le a tlaknak kong hmanh tlamtlingte in kan hngalh khawh lo bang in, hi khuaruahhar thil cheukhat hna cu zeicah le zeitindah an can ti kha zeitikhmanh ah kan hngal kho men hna lai lo. Minung ser a si ning cu khuaruahhar a si ko. Tuchan minung nih cu khuaruahhar thil cu an rak hmu lo nain nihin i a nun caah hin cu cu a rak cang taktak ko ti kha an hngalh khawh ko. Thilnung vialte le universe pumpuluk cu khuaruahhar taktak an si ko. Cucaah hlan lio khuaruahhar thil hna cu nihin ah a herh lo nain caan zeimaw lio ah khuaruahhar thil a rak tuah ko hna ti Baibal nih a chim mi cu zumh lo awk a tlak maw?

22. Pathian nih a ser hmasa bik mi kong kha chim tuah?

²² Jehovah nih a ser mi vialte cu khuaruahhar awk le thangṭhat awk tlak lawngte an si. Asinain a ser hmasa bik mi cu khuaruahhar awk tlak bik mi a si. Cucu thlarau Fapa pakhat, amah “fater” cu a si. (Kolose 1:15) Hi vancung i a Fapa a min cu “Bia” a si. Ser a si hnu kum tampi hnu ah vawlei ah a rung ṭum i “minung, Kri Jesuh” tiah auh a si. (1 Timote 2:⁠5) Khi hnu ah amah kong cu hitin chim asi: “Cucaah Bia cu taksa ah a cang i, vel le biatak in a khat i, kan lak ah khua a rung sa i, Pa nih a fapa ngeihchunte lawnglawng a pek mi sun parnak bantuk a sunparnak kha kan hmuh.”​—⁠Johan 1:14.

23. (a) Pathian le a Fapa an i pehtlaih ning kha zeitindah na fianter lai? (b) Fapa thawng in Jehovah nih zeidah a rak ser?

²³ Jehovah le a Fapa an i pehtlaih ning cu a pa nih a tuah mi thil kha a fapa nih a bawmh mi company pakhat a ngei mi manager le a fapa an i pehtlaih ning he tahchunh khawh a si. Fater zong a si i, rian ṭuan ṭi hawi zong a si mi thawng in cun a dang thlarau minung, Pathian fapa hna kha Jehovah nih aser hna. A hnu ah annih cu Jehovah a Fapa, a Rian Ṭuantupa nih kan mit hmuh mi van le kan umnak vawlei kha a hun ser tik hna ah an lung aa lawm ngaingai. Hi thil vialte hi sernak thawng in an chuak ti cu nang na zum kho maw? Kum thong tampi hnu ah zumh fek mi pakhat kha Jehovah nih hitin arak hal: “Vawlei a hram ka rak bunh lio ah khan nang cu khuazei ah dah na rak um? Na hngalh ahcun chim tuah. Deirel arfi hna nih hmunkhat ah hla an sak i, Pathian fapa hna nih lunglawm in an au lio ah khan khoi kadah na rak um?”​—⁠Job 38:​4, 7; Johan 1:⁠3.

24. (a) Jehovah nih vawlei cung i a ser mi hna lak ah zeidah aa thleidang bik i, zeibantuk lam in dah? (b) Saram in minung cu duhsah in kanhung i thleng ti cu zeicahdah ruahthiamnak he aa tlak lo?

²⁴ A caan a tlin tik ah hi vawlei cung i nunnak a ngei mi thingkung, pangpar, nga, vate le saram phunkip kha Jehovah nih a ser hna. (Genesis 1:​11-13, 20-25) Khi hnu ah a Riantuantupa kha Pathian nih: “Kan mui he aa lo in kanmah mui in minung kha ser nha u sih . . . Cu bang in Pathian nih amah mui bantuk in minung kha a ser. Pathian mui bantukin mipa le minu kha a ser hna.” (Genesis 1:​26, 27) Pathian i a lianngan mi sining a si mi dawtnak, fimnak, dinnak le ṭhawnnak aa tel mi Pathian mui he aa lo bak in ser a si caah hmasa bik mipa cu saram hna nak in let tampi in a sang deuh. Minung cu khua a ruat kho i hmailei ca zong a ruah chung khawh leng ah Pathian kha biak khawh nak ṭhawnnak angeih caah thilnung dang vialte lak in aathleidang mi phun a si. Saram cu khua ruah khawh awk ah fimnak an ngei lo, hrinchih mi duhnak, thiamnak le hngalhnak lawng hmang in an nung. Sertu a um lo tiah an ti i, ṭhawnnak he a khat i fimnak a ngei mi minung cu fimnak a ngei lo i, a niamte mi saram in duhsah tein aa hung i thleng mi a si ti cu hruh taktak a si ko.​—⁠Salm 92:​6, 7; 139:⁠14.

25, 26. (a) Minung hmailei caah zeibantuk a ngan mi ruahchannak dah chiah a si? (b) Vawlei cung ah minung tamtuk ding thinphannak zeicah a um lo?

²⁵ Pathian nih minung cu “nichuahlei, Eden hmun i dum pakhat,” chung ah a chiah. Cucu hi kan cauk phaw i dum bantuk in a nuam ngaingai mi dum a rak si. Asinain minung cu pahnih Adam le a nupi lawng an rak si rih. Noah chan i Buanchukcho ah khan a rak rawh cang caah cu a hramthok Paradis cu a um ti lo. Sihmanhsehlaw Nichuah Laifang ram ah cu dum arak umnak hmun hrawng cu hngalh khawh a si ko, zeicahtiah cu dum chung i an rak luang tiah Baibal nih a chim mi tiva cheukhat cu atu tiang anum rih ko. (Genesis 2:​7-14) Hi dum in hin i thok in vawlei dihlak kha paradis ah canter dih awk a sunglawi mi caan ṭha kha minung cu a rak ngei.​—⁠Isaiah 45:​12, 13.

²⁶ Pathian le a Fapa cu rian tampi ṭuan mi an si bang hi vawlei cung i ṭuan awk rian kha minung cu Pathian nih a pek ve hna. (Johan 5:17) Hmasa bik mipa le minu Adam le Evi kha Pathian nih, “Tefa tampi in ngei u law nan tefa cu vawlei cung khuazakip ah khat hna seh, cun annih nih vawlei cu uk hna seh. Nannih cu nga cung le va cung le ramlak saram a hme he a ngan he an dihlak cung i nawlngeihnak kan pek hna,” tiah a ti hna. (Genesis 1:28) Cucaah minung cu tefa tampi ngeihnak thawng in vawlei kha an khah leng ah an i tlum lo tiang in fa an hring chin lengmang laimaw? Si hlah. Mizeimaw pakhat nih hrai pakhat chung ah lakphakti khat lak in ka thlet tuah in ti seh law hrai kha liam in cabuai cung i a tlet dih tiang na thle lengmang lai lo. Hrai a khah ahcun na thle ti lai lo. Cubantuk in cun minung kha Jehovah nih “vawlei kha khat u,” tiah nawl a pek tik ahcun vawlei cung i minung nuamte in an um khawh nak tiang minung in a khahter hna hnu ah tefa ngeihnak kha ngolter awk a timhnak a fiang. Cucaah a tling mi minung lak ah harnak chuah awk sullam zeihmanh a um lo. Tuchan a tling lo mi minung ca lawng ah minung tamtuknak cu thinphan awk a si.

Ṭhatlonak Hna​—⁠Zeicah Pathian Nih Nawl A Pek?

27. Atu ah zeibantuk biahalnak hna dah leh awk a um?

²⁷ Paradis vawlei tuah ding in Pathian nih a timh ko ahcun zeicahdah nihin vawlei cu ṭhatlonak, sifah-harnak, le ngaihchiatnak in a khah kun hnga? Pathian cu a Lianngan bik mi a si ahcun zeicahdah hi umtuzia hna cu hitluk caan saupi cu a onh rih ko hnga? Kan harnak vialte dih te ding in ruahchannak a um maw? Baibal nih zeitindah a chim?

28. Paradis dum chung ah zeitindah ralchannak cu a rak luh?

²⁸ Jehovah nawlngeitu ngan bik le uktu a sinak kha Pathian thlarau fapa pakhat nih a rak ralchan tik ah minung sifah-harnak cu aa thok tiah Baibal nih a ti. (Rom. 1:20; Salm 103:22; NW Ref. Bi., ftn.) Minung sernak a rak hmu i a lung aa lawm mi hna lak ah hi vancungmi zong cu aa rak i tel ve lai. Sihmanhsehlaw duhfah hakkauhnak le porhlawtnak kha a lung chung ah hram a sih caah Adam le Evi kha anmah Sertu Jehovah an biak awk a si nain amah kha ka bia hna seh ti duhnak he a rak tukforh hna. Tunu pakhat hmang in biachim a thiam mi pakhat bantuk in hi vancungmi nihcun rul pakhat hamng in bia a chim ve i, Evi kha a Lianngan bik mi Pathian bia ngaih lo awk ah a rak tukforh. A vapa Adam zong nih a nupi bang in nawlngaihlonak lam kha a rak zulh ve.​—⁠Genesis 2:​15-17; 3:​1-6; Jeim 1:​14, 15.

29. (a) Biakhiahnak tuah awk ah zei kong dah a chuak? (b) Zuamcawhnak kha Pathian nih zeitindah a ton? (c) Satan nihsawhnak kha leh awk ah zeitindah naa tel ve lai?

²⁹ Cu ralchantu vancungmi cu “rulpi tar” ti mi min kha pek a si. (Biathlam 12:9; 2 Korin 11:⁠3) Satan “Ralchantu,” le Rulhreu “Thangchiattu” ti sullam a ngei mi min zong a hmuh ve. Vawlei kha Jehovah nih a uk nak nawl le a dinnak kha a rak doh. Atu ahcun minung vialte kha a hmaan mi biaknak in ka pialter khawh dih cang hna lai tiah Pathian kha a rak zuamcawh. A zuamcawhnak a hmaan le hmaan lo fianter awk le Jehovah nawlngeitu ngan bik a sinak he aa tlai mi a zuamcawhnak kha zungzal ca in fianter awk ah Pathian nih Satan cu kum 6,000 tluk caan a pek cang. Pathian bochan lo in minung-uknak cu ngaihchiat awk ngai in a sung cang. Zohchunh awk tlak bik a si mi Jesuh he hmunkhat ah zumhfek mi nu le pa tampi hna cu a har bik mi hneksaknak an ing nain Pathian sin ah an zumhnak an fehter cang. Cu bang in Jehovah a thang kha an ṭhatter i Satan cu lih chimtu a sinak an langhter cang. (Luka 4:​1-13; Job 1:​7-12; 2:​1-6; 27:⁠5) Nangmah zong zumhfekmi pakhat na si kho ve ko. (Phungthlukbia 27:11) Asinain Satan lawng cu kan ral a si lo. A dang zei ral dah a um rih?

Kan Ral​—⁠Thihnak

30. Nawlngaihlonak ruang i an hmuh mi dantatnak kha Baibal nih zeitindah a chim?

³⁰ Nawlngaihlonak man cu thihnak a si tiah Pathian nih a chim cang. Hmasa bik minu kha bia a ceih tik ah Jehovah nih: “Fa na pawinak i fahnak kha ka karhter lai. Fakpi in fahnak na in lai i fa na hrin lai. Na va duhnak kha na zulh lai i, amah nih an uk lai,” tiah a ti. Mipa Adam kha: “Na chuahnak vawlei ah na kir ṭhan hlan tiang na hmai in na thlan a chuak lai i rawl na ei lai vawlei i na kir ṭhan hlan tiang, zeicahtiah nangmah cu cu chung in cun lak mi na si. Nangmah cu leidip na si caah leidip ah na kir ṭhan lai,” tiah a ti. (Genesis 3:​16-19) Nawl a ngai lo mi nuva hna cu lunglawmhnak hmun Paradis in thlawh lo mi le remh lo mi vawlei ah khan ṭhawl le dawi an rak si. A caan a hung rauh tik ah annih cu an rak thi.​—⁠Genesis 5:⁠5.

31. Sualnak cu zeidah a si i minung cung i a phichuak cu zeidah a si?

³¹ Mitlinglo an si hnu lawng in Adam le Evi cu fa an rak ngei. Tuchan tiang minung vialte cu tlinlonak he hrin mi an tefa lawngte an si dih i, cucaah an zapi in an thi dih. Baibal ṭialtu pakhat nih mah kong cu hitin a rak fianter: “Sualnak cu mipa pakhat thawng in vawlei cung ah a tlung i sualnak thawng in thihnak cu a tlung. Cun mi vialte cu an sual dih caah thihnak cu mi vialte cung ah a phan.” Hi “sualnak” cu zeidah a si? A tling mi nunnak in tlaknak a si. Jehovah Pathian nih a tling lo mi paoh cu a duh lo i nun peng ding zong a duhpiak lo. Hmasa bik mipa Adam sin in mi vialte nih sualnak le tlinlonak ro kha an co caah an cung ah thihnak nih “bawi bantuk in a uk hna.” (Rom 5:​12, 14) A sual cang mi minung cu saram an thih bantuk in a thi ve.​—⁠Phungchimtu 3:​19-21.

32. Ro kan co mi thihnak kong cu Baibal nih zeitindah a chim?

³² Hi thihnak cu zeidah a si? Thihnak cu nunnak he aa ralchan mi a si. A nawl rak ngai sehlaw cu Pathian nih minung cu vawlei cung i a dong lo mi nunnak hmuh awk ruahchannak a rak pek. Sihmanhsehlaw a nawl cu a rak ngai lo i, cucaah thihnak, mah i hngalhlonak le umtilonak hmuh awk ah bia a rak ceih. Nawl a ngaih lo i a thih ahcun minung nunnak kha thlarau ramah maw mei-alh hmun “hell” ah maw ka ṭhial lai tiah Pathian nih a rak chim hrimhrim lo. Mipa cu hitin ralrin a rak pek: “Na thi hrimhrim lai.” Lainawngtupa Rulhreu lawng nih lihbia hmang in: “Na thi hrimhrim lai lo,” tiah a rak chim. (Genesis 2:17; 3:4; Johan 8:44) Mi vialte nih Adam sin in an co mi cu leidip i cannak-thihnak a si.​—⁠Phungchimtu 9:​5, 10; Salm 115:17; 146:⁠4.

33. (a) Mi vialte le hi vawlei cu a sunglawi mi zei ruahchannak nih dah a hngah hna? (b) A Fapa thawng in zeibantuk a biapi mi thil pathum dah Jehovah nih a tlinter?

³³ Mah ti a si ahcun mithi caah hmailei ruahchannak a um ti lo maw? Lunglawmh awk tlak hmailei ruahchannak a um ko! Baibal nih atu i a thi cang mi hna zong tel in minung vialte caah Pathian nih vawlei Paradis a timhnak cu zei tikhmanh ah tlin lo in a um bal lai lo tiah a langhter. Jehovah nih a chim mi cu: “Van cu ka bawi-thutdan a si i, vawlei cu ka ke chiahnak a si.” “Ka ke chiahnak hmun kha sunparnak ka pek lai.” (Isaiah 66: 1; 60:13) A dawtnak ngan mi ruang ah, vawlei minung nih a thawng in nunnak an hmuh khawh nak hnga Jehovah nih a Bia a si mi a Fapa cu vawlei ah a rak thlah. (Johan 3:16; 1 Johan 4:⁠9) Atu i kan i ruah awk a biapi mi thil pathum Jehovah nih a Fapa thawng in a tlinter mi hna cu, (1) thihnak ṭhawnnak chung in luatternak, (2) mithi hna kha nunterṭhannak le (3) mi vialte uk awk ah a tling mi cozah dirhnak hna kong hi an si.

Thihnak In Luatnak

34, 35. (a) Zeitin lawng in dah minung cu thihnak in tlanh khawh a si lai? (b) Tlanhnak man cu zeidah a si?

³⁴ Hlan lio caanpi in Pathian profet hna nihcun, minung thihkhawhlonak kha si lo in, thihnak in Pathian nih “a nunterṭhanlainak hna” ruahchannak lawng an zumhnak kha an rak langhter tawn. (Hosea 13:14) Sihmanhsehlaw zeitindah minung cu thihnak sal in cun luatter khawh a si lai? Jehovah i a tling mi dinnak nih, ‘nunnak caah nunnak, mit caah mit, ha caah ha,’ pek awk a si a ti. (Deuteronomi 19:21) Adam nih Pathian nawlbia kha hramhram in a rak ngaih lo i a tling mi minung nunnak kha a rak sungh ruang ah thihnak ro kha mi vialte cu a kan pek caah Adam nih a rak sungh mi kha cawk ṭhan khawh awk ah Adam can ah a dang a tling mi minung pakhat nih a tling mi a nunnak in Adam nih a rak sungh mi kha a kan cawkpiak ṭhan a herh.

³⁵ ‘Aa lo mi cu aa lo mi’ in chamnak a ding mi phung cu minung tuanbia chung vialte cohlan dih cio a rak si cang. Hman tawn zungzal mi bia cu “tlanhnak man peknak” a si. Tlanhnak man cu zeidah a si? Cucu “mi pakhat maw thil pakhat maw kha a tlaitu sin in khi mipa maw thil maw kha saltannak chung in hmuh ṭhan awk ah pek mi a man kha a si. Cucaah raltuk lio i thongtlami hna maw sal hna maw cu a man a tampi rulhnak he i thlennak an tuah i an thlah tik hna ah tlanh an si an ti tawn. . . . Rulhnak ca i thlennak thil paoh cu amah tlanhnak man a si.”d Adam sualna thok in minung vialte cu tlinlonak le thihnak in ṭem mi raltuk lio thongtlami a si lo ah sal bantuk an si dih cang. Annih kha luatter awk ahcun tlanhnak man cu pek a herh. Pekpiak mi tlanhnak man a ṭhatnak kong he aa tlai in atu zong ah hmailei zong ah al khawh lo ding in Adam he aa tluk bak mi a tling mi minung nunnak pakhat kha thawi awk a herh.

36. Zeitindah Jehovah nih a tling mi minung a nunnak pakhat kha tlanhnak man caah a rak pek?

³⁶ A si ahcun, khoikadah cubantuk a tling mi minung nunnak cu hmuh khawh a si lai? Mitlinglo Adam tefa lawngte an si caah mi vialte cu tlinlonak he hrin an si dih. “Ahohmanh nih a unau kha a tlan kho lo i, Pathian sin ah tlanhnak man kha amah ca ah a pe kho lo.” (Salm 49:⁠7) Minung kha a dawt tuk hringhran caah a herh mi kha tlinter khawh awk ah, Jehovah nih a sunsak ngaingai mi, a “hrin hmasa bik mi” a Fapa kha a herh mi thawinak caah a rak pek. Hi thlarau Fapa, Bia, i a tling mi a nunnak kha Judah ngaknu thiang Mari a nau-inn chung ah a rak ṭhial. Cu ngaknu note nihcun a pawi i a caan a tlin tik ah “Jesuh” ti mi fapa pakhat cu a rak hrin. (Matthai 1:​18-25) Nunnak Ser tu nih cun hi khuaruahhar awk thil cu fawite in a tuah khawh ko lai tiah ruah awk ah a har hrimhrim lo.

37. Nunnak a duh mi minung vialte caah a dawtnak cu zeitindah Jesuh nih a rak langhter?

³⁷ Jesuh cu upa a si tiang a rak ṭhan tik ah Jehovah sin ah a pum aa rak i pe i, tipil a ing. Khi hnu ah Pathian nih Amah duhnak tuah awk ah rian a rak pek. (Matthai 3:​13, 16, 17) Jesuh a vawlei nunnak cu vancung in a chuak mi a si i amah cu mitling a si caah khi a tling mi minung nunnak cu thawinak ah a rak pek i thihnak in minung luatternak caah a hman. (Rom 6:23; 5:​18, 19) Amah nih a rak chim bantuk in: “Kei cu nunnak kha an ngeih i duhdimte in an ngeih khawh nak hnga caah ka ra.” “Mi nih a hawikom caah a nunnak peknak hlei in a ngan deuh mi dawtnak cu ahohmanh nih an ngei kho lo.” (Johan 10:10; 15:13) Satan nih Jesuh cu hremnak tung cung i a thahter lio hna ah hi tlanhnak man khuakhannak thawng in hin a zum mi minung hna nih nunnak an hmuh lai ti kha a hngalh caah hitluk a fak mi thihnak kha Jesuh nih a rak cohlan.​—⁠Matthai 20:28; 1 Timote 2:​5, 6.

Nunnak Hmuhṭhannak

38. Pathian Fapa cu zeitindah nunnak hmuhter than a si i, zeinihdah mah cu a fianter?

³⁸ A ral hna nih an rak that nain Pathian Fapa nihcun Pathian sin ah zumhfekte in a rak um khawh peng caah a tling mi minung nunnak ngeihnak nawl kha a rak sung bal lo. Sihmanhsehlaw thlan chung i a thih ko tik ahcun, zeitindah Jesuh nihcun hi a man a sung mi thil minung nunnak ngeihnak nawl cu minung vialte ṭhatnak caah a hman khawh lai? Kha lio thengteah khan voikhat hmanh a rak tuah bal lo mi khuaruahhar thil a dang pakhat a rak tuah. Jesuh thlan chung i a um nithumnak ni ah, Jehovah nih thihnak in a thi kho lo mi thlarau pum in a thawhter ṭhan. (Rom 6:9; 1 Piter 3:18) A thawhṭhannak kha zumhter awk ah minung pum kha aa lak i voikhat cu minung 500 sin ah le cu nak tam deuh sin zong ah a rak lang. Hi hna lak i ahohmanh nih le, a hnu ah sunparnak a hmu mi Jesuh langhnak a hmuh ca i a mit zong a rak caw mi lamkaltu Paul zong nih, Jesuh thawhṭhannak khuaruahhar mi thil cu zumhlonak ding sullam zeihmanh an ngei lo.​—⁠1 Korin 15:​3-8; Lamkaltu 9:​1-9.

39. (a) Jesuh nih a thawinak man kha zeitindah a rak hman i, hmasa bik ah ahote pawl caah dah? (b) A dang zeibantuk a lianngan mi khuaruahhar thil kong dah Jesuh nih a chim rih?

³⁹ Ni sawmli hnu ah, a tho ṭhan mi Jesuh cu Pathian umnak vancung ah minung luatnak ca i a pek mi a tling mi a minung thawinak man kha pek awk ah a kai. “Asinain Kri nihcun raithawinak kha sualnak caah voikhat a ser i cucu zungzal ca in a za ko, cu hnu ah Pathian orhlei kam ah khan a ṭhu. Cuka ahcun Pathian nih a ral kha a kelamh i a ser hna ding caan kha a hngak ko.” (Hebru 10:​12, 13) Hi tlanhnak man thawng in luatter hmasa bik ding mi hna cu “Kri ta a si mi” zumh awk tlak mi Krifa pawl “tuurun hmete” an si. (Luka 12:32; 1 Korin 15:​22, 23) Hi hna cu “minung vialte lak in cawk mi” an si i, thawhṭhannak caan ah vancung ah Kri a thlarau hawikom an si lai. (Biathlam 14:​1-5) Sihmanhsehlaw thlan chung i a um mi mithi tampi hna tah zeitindah an si lai? Vawlei cung a rak um lio ah Jesuh nih biaceihnak le nunnak pek khawhnak nawl kha a Pa nih a ka pek tiah a rak chim. Hitin a chap rih: “Hi kong ah nan khuaruahhar hlah u, zeicahtiah cinken mi thlan chung i a um mi vialte nih a aw an theih lai i an thlan khan an chuah laicaan a ra lio . . . thawhṭhannak ah.” (Johan 5:​26-29) Hi mi hna kha Paradis vawlei ah a nunter ṭhan hna lai.

40, 41. (a) “Thawhṭhannak” a sullam kha a siningte in chim tuah. (b) Zeicahdah thawhṭhannak Pathian biakam mi cu kan zumh khawh?

⁴⁰ “Hi kong ah nan khuaruahhar hlah u,” ti mi Jesuh a bia kha philh hlah. Sihmanhsehlaw saupi a rak thi cang mi pakhat cu zeitindah thih nak in cun luatter in nunnak ahcun thawhter ṭhan a si khawh lai? A pum cu leidip ah aa cang dih cang lo maw? Khi pum a chuahter mi cheubang cheukhat hna cu thingkung le saram ti bantuk thilnung dang chung ah aa tel dih cang ko lai. Asinain thawhṭhannak ti mi cu cubantuk thil vialte kha hmunkhat i fonhṭhannak ti a si lo. A sullam cu Pathian nih a hmasa mihring sining he kha mipa kha a ser ṭhan tinak tu a si. Vawlei thil hna in pum thar kha a chuahter i, cu pum chung ahcun mi pakhat nih a thih lio i a rak ngeih mi hawi dang he aa lawhlonak a siningte, aa thleidannak, a ṭhawnnak, a thil hngalhnak, a nunning hna kha khi pum chung ah khan a khumhpiak.

⁴¹ Na duh ngaingai mi inn pakhat cu mei nih a rak kangh khawh men. Asinain cubantuk inn cu fawite in na ngeih ṭhan khawh men, zeicahtiah cu na duh ngaingai mi inn a muisam vialte kha ṭhate in naa rak i cinken. Cu ve bantuk in i cinken khawhnak ṭhawnnak a ser khotu Pathian nihcun a dawt mi hna kha aa cinken ko hna caah minung kha a ser ṭhan khawh ko hna. (Isaiah 64:⁠8) Hi ruang ah hin Baibal nih “cinkenmi thlan” ti mi kha a hman mi a si. Mithi hna kha Pathian nih nunter ṭhannak caan a tlin tik ahcun hmasa bik mipa kha a rak ser lio ah khuaruahhar thil a rak tuah bantuk in khan khuaruahhar thil kha a tuah ṭhan lai. Hi caan tu ah hin cun voi tampi a tuah cang lai.​—⁠Genesis 2:7; Lamkaltu 24:⁠15.

42. Zeicahdah vawlei cung i zungzal nunnak cu a si khawh i a hmaan?

⁴² Hmailei zeitikhmanh ah vawlei in hin thi ti lo ding in ruahchannak he Pathian nih minung cu a nunter ṭhan lai. Sihmanhsehlaw zeitindah vawlei cung i zungzal nunnak cu a si khawh lai? Hi cu Pathian duhnak le timhnak a si caah a si kho hrimhrim lai i a hmaan fawn. (Johan 6:​37-40; Matthai 6:​10) Nihin i vawlei in minung an thih mi cu Adam sin in thihnak ro kha an co ruang lawng ah a si ko. Sihmanhsehlaw minung nih i nomhpi awk a dong kho lo mi khuaruahhar thil phun tampi kong kan ruah tik ahcun kum zakhathmanh a tling lo mi minung nunnak cu a tawi tuk hringhran ko! Minung tefa hna sin ah hi vawlei a pek tik hna ah hin, kum zakhat lawng si lo in le kum thongkhat lawng zong si lo in, a zungzal in Amah ser mi sunparnak hna kha i nomhpi hna seh tiah Pathian nih a rak timh mi a si​—⁠Salm 115:16; 133:⁠3.

A Tling Mi Daihnak Cozah

43. (a) A tling mi cozah caah zeidah a herh? (b) Hi kong he aa tlai in Jehovah nih zeidah a timh?

⁴³ Pathian upadi kha hmasa bik kan pi le kan pu nih an rak al caah, minung cozah cu Satan kut tang ah a rak phan cang. Cucaah Baibal nih Satan cu “hi thil hna ningcang pathian” tiah a ti. (2 Korin 4:⁠4) A si taktak ti kha raldohnak, ṭhatlonak, rawhralnak le minung cozah a hmunh khawh lonak hna nih a langhter. League of Nations le United Nations cu tuaitamnak lak in daihnak chuahter awk ah an hlawhtling ti lo. Minung cu daihnak a chuahter hnga mi cozah um seh ti lawng an duh ko. Hi vawlei ah Paradis chuahter ṭhan awk a tim mi Sertu Pathian nihcun khi Paradis caah a tling mi cozah a kan pek lai tiah ruah khawh a si lo maw? Cubantuk in tuah awk ah Jehovah nih a timh mi hrimhrim a si ko. Hi cozah i Amah ai-awhtu ding Siangpahrang cu a “Daihnak Bawipa” Kri Jesuh a si lai i, “a bawi uknakcu a karh chin lai i daihnak cu a dong bal lai lo.”​—⁠Isaiah 9:​6, 7.

44. (a) Cu cozah cu khoikadah a um lai? (b) Cucu zeitindah tuah a si lai?

⁴⁴ Cu a tling mi cozah cu vancung ah a um lai tiah Baibal nih a chim. Hi a sang mi hmun in cun Siangpahrang Jesuh nihcun vawlei dihlak cu dinnak in a uk lai. Cuhlei ah, cu minung mit hmuh khawh lo mi, vancung cozah ah cun bawi ṭuanṭi hawi a ngei hna lai. Hi hna cu zumh awk tlak mi minung lak in thim mi, harnak tampi lak zong ah amah he aa kom peng mi Jesuh a zultu an si i an sin ah: “Ka Pa nih keimah he biakamnak a tuah bantuk in keimah zong nih nannih he Pennak pakhat caah biakamnak ka tuah,” tiah a ti mi hna kha an si. (Luka 22:​28, 29) Kri Jesuh he uktu ṭuan ding in minung lak in vancung kai awk ah lak mi cu tlawmte lawng an si. Cucu parliament ah maw uktubu ah maw uktu ṭuan awk ah mi tlawmte lawng nihin ah ram tampi nih an thim mi hna bantuk he hin aa lo mi a si. Baibal nih uktu hawi 144,000 lawng Jesuh Kri nih a ngeih hna lai tiah a ti. Cucaah Pathian Pennak, a si lo ah vancung cozah ahcun Jesuh Kri le 144,000 lawngvawlei in van ah lak mi an um. (Biathlam 14:​1-4; 5:​9, 10) Cun vawlei tah zeitindah a si lai? Salm 45:16 nih Siangpahrang nihcun “vawlei dihlak ah bawi” rian a pek hna lai a ti. Minung “bawi pawl” a si lo ah cozah he aa tlai mi zohkhenhtu hna kha dinnak phung an zulh ruang ah vancung in rian a pek hna lai.​—⁠Isaiah 32:1 he tahchunh.

45, 46. (a) Vawlei cung i Jesuh a phungchim mi a biatlangpi bik cu zeidah a rak si? (b) Zeicahdah a tling mi cozah cu khulrang in dirh colh a rak si lo? (c) C. E. 1914 cu chimchungbia le vawlei cung i a tlung mi thil hna ah zeitindah aa thleidang mi kum ah a can?

⁴⁵ Zeitikah le zeitindah cu a tling mi cozah cu dirh a si? Vawlei cung i Jesuh a rak um lio ah khan hi Pennak kong cu a phungchim mi a biatlangpi a rak si. (Matthai 4:17; Luka 8:⁠1) Asinain cu Pennak cu mah lio ahcun maw a thawh ṭhan lio ah khan maw a rak dirh rih lo. (Lamkaltu 1:​6-8) Vancung a kai lio hmanh ah khan Jehovah a ri khiah mi caan kha a rak hngah a herh rih. (Salm 110:​1, 2; Hebru 1:13) Baibal chimchungbia nih cu ri khiah mi caan cu C. E. 1914 kum ah a tling tiah a langhter. Sihmanhsehlaw mizeimaw nihcun, “A tling mi cozah cu chim lo, 1914 nihcun vawlei harnak a karhnak a hramthoknak tu a langhter lo maw?’ tiah biahalnak an tuah men lai. Mah cucu a biapi ngai mi a si! Pathian Pennak a ratnak le atu nai hrawngkum tlawmpal chung i a cang lengmang mi sifah harnak hna cu pehtlaihnak an ngei ti kha atu ah kan hngalh ko lai.

⁴⁶ 1914 hlan a hnulei 35 kum in khan Vennak Innsang (atu i vawlei cung ah a tam bik chuah mi magazine) nih 1914 kum cu Baibal chimchungbia nih a chim mi kum a si lai tiah a rak chim cang. Hi chimchungbia cu 1914 kum ah chingchiah awk tlak in tlin hram a thok. Cu hna lak i pakhat cu thil hna ningcang donghnak i a lang te lai mi le siangpahrang nawlngeihnak he mit hmuh lo in a umnak a fianter hnga mi “hmelchunhnak” kong he aa tlai miamah Jesuh theng nih 1,900 kum lio i a rak chimchung mi a si. Hi “hmelchunhnak” kong he aa tlai in amah zultu pawl an biahalnak a lehnak hna ah: “Mi phunkhat le phunkhat, pennak pakhat le pakhat an i do lai i, hmunkhat hnu hmunkhat ah mangṭam le lihnin an um lai. Hi thil vialte cu sifah-harnak a hramthoknak an si lai,” tiah a rak ti. (Matthai 24:​3, 7, 8) Aa thleidang ngai mi tlinnak ah, vawlei ralpi pakhatnak cu 1914 kum ah a rak thok i, cu hlan kum 2,500 chung i ral vialte lak i 900 nak in let sarih in rawhralnak a rak chuahter! Cu hnu in cun sifah-harnak cu aa peh chin lengmang cang. 1914 thok in vawlei harnak a pe mi raldohnak in hrawhnak, mangṭam, a si lo ah lihnin fakpi hna cu nang na tong bal ve maw? Na ton bal ve a si ahcun nangmah theng zong cu hi thil hna ningcang a “donghnak caan” “hmelchunhnak” a mit in a hmutu tehte na si cang.​—⁠Daniel 12:⁠4.

47. Kan hnu nai hrawng kum hna ah “hmelchunhnak” a tlinter mi thil hna cu zeitindah an karh chin?

⁴⁷ Vawlei Ralpi I nak in let li in thil a hrawk kho deuh mi Vawlei Ralpi II hnu in atu lio Nuclear chan tiang “sifah-harnak” hna cu azual chin lengmangcaah Jesuh chimchungbia hna kha tlinter chin: “Vawlei cung ah hin miphun hna cu zeihmanh tuah awk hngal lo in hnabei dong in an um lai i . . . , vawlei cung pumpi i a tlung lai mi thil an ruah ah khan mi cu ṭihnak in a ther in an ther lai.” (Luka 21:​25, 26) Sualnak le ṭhatlonak, nawlngaihlonak le fale hna ziaza rawhralnak, Pathian zeirellonak le nu le pa sualnak a karhnak-hi thin lautertu a si mi thil hna zong cu hi ningcang ṭhalo a “hmanung bik ni hna” hmelchunhnak an si lai tiah chimchung cia a si cang.​—⁠2 Timote 3:​1-5; Matthai 24:⁠12.

48. Vawlei cung i harnak a chuahtertu cu ahodah a si i, zeicahdah 1914 kum thok in a karh chin?

⁴⁸ Sihmanhsehlaw vancung cozah cu 1914 kum i dirh a si cang ahcun, zeicahdah vawlei cung ah hitluk in sifah-harnak cu a um? Hi vialte a chuahtertu cu Satan Rulhreu a si ko. Bawi Kri nih Pennak ṭhawnnak kha a hmuh tik ah, hmasa bik a tuah mi cu mit in hmuh khawh lo mi vancung ah Satan dohnak kha a si. Hi ruang ah hin “vawlei dihlak hlengtu” Satan cu a vancungmi hna he vawlei ah thlak a si. A rawhnak ding a nai cang ti kha a hngalh caah, vawlei cung ah harnak nganpi a chuahter. Hi cu “vawlei le rili caah harnak a si, zeicahtiah Rulhreu cu caan tawite lawng ka ngeih cang ti hngalhbu in thinhunnak nganpi he nan sin ah a rung ṭum cang.”​—⁠Biathlam 12:​7-9; 12.

49. (a) “Vawlei a hrawktu hna” cu zeidah an can lai? (b) Zeitindah Jehovah nih miphun hna cung i a “biaceihnak” cu a tlinter lai?

⁴⁹ Hi harnak hna cu donghnak an ngei te hnga maw? Ngei e!​—⁠vancung cozah, Lianngan bik Pathian Pennak nih “vawlei a hrawktu vialte hrawh dih awk ah” rian a ṭuan tik ah a si te lai. (Biathlam 11:18; Daniel 2:44) Pathian nih nainganzi nawlngeitu pawl, Krifa deu pawl le a dang ahohmanh kha a kut rianṭuannak a si mi vawlei hi an nuclear hriamnam in hrawhnak nawl a pe bal hna lai lo. Cu nak in cun hitin tu a thanh: “Ka biakhiahnak cu miphun hna kha pumh le, pennak hna kha hmunkhat ah khomh in ka thinlinhnak vialte kha an cung ah thlet awk kha a si.” (Zefaniah 3:⁠8) Jehovah Pathian nih Bawi Kri thawng in vawlei cung i Satan hnu zultu vialte kha hrawh dih awk ah amah nih a uk mi universe i a um mi ṭhawnnak nganpipi hna kha a hman hna lai. Cucu Noah chan i Buanchukcho lio bantuk in khan vawlei pumpi ah a cang lai.​—⁠Jeremiah 25:​31-34; 2 Piter 3:​5-7, 10.

50. (a) “Armagedon” cu zeidah a si? (b) Aho lawng dah Armagedon cu a luat lai?

⁵⁰ Hi a ṭha lo mi miphun hna hrawhnak cu Baibal nih Pathian i Armagedon ral tiah a ti. (Biathlam 16:​14-16) Jehovah le dinnak a kawl mi lungnem mi hna lawng Armagedon cu an luat lai i daihnak he a khat mi Pathian ningcang thar chung ah an lut lai. (Zefaniah 2:3; Isaiah 26:​20, 21) Hi hna kong he aa tlai in Baibal nih hitin a chim: “Sihmanhsehlaw lungnem mi nih vawlei hi an ngeih lai i, daihnak tampi he a ṭha bik mi lunglawmhnak kha an hmuh lai.” (Salm 37:11) Khi hnu ah vawlei kha Paradis i canterṭhannak a sung mi rian kha thok a si colh lai!

Paradis Luhnak caah Cawnpiaknak

51. Zeicahdah tuah awk a si mi hna kha atu hrimhrim ah na tuah a herh?

⁵¹ Paradis i nun cu na duh lai maw? Na bia lehnak cu “Ka duh ko,” ti a si ahcun, nihin i harnak he a khat mi ningcang le a naih cang mi a rawhnak ding “hmelchunhnak” kong Jesuh nih a chim lio ah hitin a chap mi na hngalh ahcun naa lawm ngaingai lai. “Hi chan mi hna cu hi thil vialte a tlin dih hlan ah an thi dih lai lo.”1914 kum i “sifah-harnah a hramthoknak” a hmu mi chan lak in zeikhum a si ah, a cheukhat tal nih vawlei paradis i canterṭhan a si mi kha hmuh awk ah an nung lai. (Matthai 24:​3-8, 34) Sihmanhsehlaw ngaihchiat awk a si mi cu tuchan minung tampi hna cu rawhnak lei i a hruai mi a kau mi lam cung ah an kal dih cang. (Matthai 7:​13, 14) An ca ah i thlen awk ah caan tlawmte lawng a tang cang. A caan a luan hlan ah ralrin an pekcaah Jehovah kha na lawmh ngai awk a si: Jehovah nih nunnak hmu seh ti an duh caah a hmaan mi kehlan lak awk ah an bawmh ko lai.​—⁠2 Piter 3:9; Ezekiel 18:⁠23.

52. Biaknak kong he aa tlai in fimnak he aa tlai mi thimnak na tuah khawh nak hnga zeidah na herh?

⁵² Atu ah khulrang in na herh mi cu a hmaan mi hngalhnak a si. (1 Timote 2:4; Johan 17:⁠3) Cucu khoikadah na hmuh khawh lai? Zeibantuk biaknak paoh ah hmuh khawh a si lai maw? Tlang pakhat cung i lam vialte nih a sannak bik hmun lei ah a hruai bantuk in biaknak vialte zongnih tinh mi (kawl) pakhat lei ah an hruai ve ko tiah mi cheukhat nihcun an ti tawn. Zeitluk in dah an palh cang! A hmaan mi lam hmuh awk ah tlangkai pawl nih khuaram hmanthlak (map) kha an hman tawn i lamhruaitu zong an hlan tawn hna. Cu ve bantuk in, zungzal nunnak ah a hruai hnga mi biatak a ngei mi biaknak pakhat lawng a um ve i, cucu hmuh khawh awk ah lamhruainak zong a herh ve.​—⁠Lamkaltu 8:​26-31.

53. (a) Zungzal nunnak hmuh awk ah, zeidah na tuah rih lengmang awk a si? (b) Satan sin in a ra mi zeibantuk tukforhnak dah na tei a herh lai?

⁵³ Nangmah bawmh awk ah hi cauk fate cu Jehovah Hngaltu hna nih an chuah. Baibal biatak a hrampi cheukhat hna kha hngalh awk ah an bawm cang ko lo mei? A chim mi a kong pakhat kip hi Pathian thaw chuahhnawh mi Bia cherhchan mi lawngte a si ti zong naa fiang ko cang lai dah. Atu cu na tinh mi lei thancho khawh awk ah na cawn rih lengmang a hau. Nifate minung nunnak bu chung i tel khawh ve ding in vawlei fimthiamnak kha a zaceo cu ngeih a herh bantuk in, vawlei Paradis chung i nun khawh ve awk ah a luat hnga ding mi mibu chung i luh khawh ve awk ahcun Baibal fimthiamnak kha a zaceo cu na hngalh ve a herh. (2 Timote 3:​16,17) Na hawikom ṭha pawl kha nangmah ralchan awk ah, a si lo ah rum duhnak le nu le pa sualnak lei in pumsa duhnak kawlter awk ah tukforhnak thawng in Satan nih nangmah kha lam pialter awk ah aa zuam lai. Nangmah himnak le nangmah le na innchungkhar mi hna hmailei nunnak dihlak cu Baibal na cawn rih lengmangnak cung ah aa hngat mi a si.​—⁠Matthai 10:36; 1 Johan 2:​15-17.

54. Na pawngkam ah fimnak peknak caah zei khuakhannak dah Jehovah nih an tuahpiak?

⁵⁴ Atu i na Baibal cawnnak na peh rih lengmang leng ah, hngalh khawh nak ding lam dang pakhat a um rih. Baibal fimthiamnak hmuh a duh mi napawngkam i a um mi hna cu Kingdom Hall i pumhnak kha hmaan tein an kai tawn. Aa pum mi vialte hna cu Baibal in cawnpiaknak hmuh awk ah an kai mi a si i, a ṭha deuh mi minung si awk ah biatak tein an i zuam. Mithar pawl zong kha lunglawm tein hitin an sawm hna:“Ra u, nannih mi hna, cun Jehovah a tlang (a biaknak hmun) ahcun hung kai u sih law,. . .a lam kha a kan cawnpiak lai i, a lam chung ahcun kan kal hna lai.” (Isaiah 2:⁠3) Baibal pumhnak kai a ṭhatnak sullam cu Hebru 10:​24,25 ah hitin a fianter mi kan rel: “Pakhat le pakhat kan i dawt khawh nak hnga le thil ṭha kan i tuahpiak khawh nak hnga pakhat le pakhat kan zon i ruat u sih law, micheu nih an tuah tawn bantuk in pakhat le pakhat pumh ṭi kha hlaw hlah u sih, sihmanhsehlaw pakhat le pakhat kha i forh chin ko u sih law Bawipa Ni cu a naih deuh chin lengmang ti kha nan hngalh caah i forh chin lengmang ko u sih.”

55. (a) Zeibantuk lam in dah Jehovah a bupi cu midang he aa thleidan? (b) Midang bantuk si lo in Jehovah Hngaltu pawl cu zeitindah an lung aa rual khawh?

⁵⁵ Jehovah a bupi he naa hung i komh tik ahcun biakinn dangdang i umtuning he aa thleidang ngaingai ti na hmuh lai. Thawhlawm tangka halnak a um lo, congoih thangchiatnak le siknak a um lo, cun chungkhar hnulei tuanbia a si lo ah ngeih le chiah lei dirhmun ruang ah thleidannak a um lo. Jehovah Hngaltu hna lak i a lang bik mi ziaza cu dawtnak a si. Hmasa bik ah Jehovah kha an dawt, cun a pahnihnak ah mi dang kha an dawt hna. Hi hna cu a hmaan mi Krifa pawl hmelchunhnak an si.(Matthai 22:​37-39; Johan 13:35) An pumhnak kha kai ve law a si taktak le si taktak lo nangmah tein hneksak hmanh. An lungrualnak nih nalung an hmuiter hrimhrim lai. Vawlei dihlak ram 200 leng ah Hngaltu nuai li leng an um. Asinain vawlei dihlak i Hngaltu vialte nih an pumhnak ah khan aa khat mi program an zulh. Holh phun tampi in voikhat te ah cauk an nam i an chuah khawh ca zong ah zarhtin an pumhnak ah khan Jehovah Hngaltu a tampi cu suimilam tlawmpal lawng i thleidang in aa khat mi Baibal kong hna kha an cawn khawh. Hi aa ṭhen dih mi vawlei ah hin Jehovah a bupi an lungrualnak cu tuchan khuaruahharnak thil pakhat a si ve ko.

56. (a) Jehovah a bupi he naa komhnak thawng in zei ṭhatnak dah na hmuh lai? (b) Harnak a chuah tik ah zeitindah na lehrulh lai? (c) Na nunnak kha Jehovah sin ah pek awk cu na caah zeicahdah biapi a si?

⁵⁶ Jehovah a miphun hna he a hmaan tein naa komh tik ahcun “mihring thar” kha naa hruk a herh lai i, Pathian thlarau theitlai- “dawtnak, lawmhnak,daihnak, lungsaunak, zangfahnak, ṭhatnak, zumhnak, lungnemnak, mah le mah i uk khawhnak,” kha na ngeih awk a si. (Kolose 3:​10,12-14; Kalati 5:​22,23) Mah nihcun lung tlinnak taktak an pek lai. A rawkral mi vawlei ah na nun caah le nangmah pumpak tlinlonak ruang ah khuachel ahcun na tei awk harnak na ngei ko hna lai. Sihmanhsehlaw Jehovah nih an bawmh ko lai. Lungtak tein amah lungton a duh mi hna cu a Bia nih hitin a ti hna: “Zei kong hmanh ah lungrethei in um hlah u, sihmanhsehlaw zeizong kip ah thlacamnak le nawlnak he lunglawmhnak bia chimnak thawng in nan nawl duh mi cu Pathian kha hngalhter ko u; cun ruahnak vialte a lonh dihtu Pathian daihnak nih nan lung le nan ruahnak vialte kha Kri Jesuh thawng in him tein a chiah lai.” (Filipi 4:​6, 7) Jehovah a dawtnak nih nangmah cu an hnuh lai i amah biak cu na duh ko lai. Jehovah Hngaltu hna cu, hi dawtnak Pathian sin ah zeitindah na nunnak naa pek khawh lai i tinvo a ngei khun ni amah hngaltu pakhat na si khawhnak ding lam hmuhsak awk ah an i lawm ngai ko lai. (Salm 104:33; Luka 9:23) A si, hi cu tinvo ṭha ngai a si ko. Ruat tuah hmanh! Jehovah a bia mi pakhat in hi vawlei paradis pakhat chung ah zungzal nunnak na timh mi cu na phak khawh ko lai.​—⁠Zefaniah 2:3; Isaiah 25:​6,8.

57. (a) Ningcang thar ah, minung le Pathian karlak ah zeitluk aa naih mi pehtlaihnak dah a um lai? (b) Cutik i na hmuh te lai mi thluachuah nak cheukhat hna cu zeidah an si lai?

⁵⁷ Cucaah Jehovah Pathian, amah Fapa le dinnak he aa tlai mi vancung cozah kong kha cawng chin lengmang law na dawtnak le upatnak kha ṭhan choter awk ah i zuam chin lengmang ko. Pathian cozah le minung cung i a chuahter hnga mi thluachuahnak kong a chimnak ah Baibal chimchungbia nih hitin a ti: “Zohhmanh! Pathian thlam cu minung sin ah a um i, amah cu an sin ah a um lai, cun annih cu amah mi an si lai. Cun Pathian theng cu an sin ah a um lai”. Tuchan rawhralnak a chuahter mi minung cozah nak in let tampi in sangpi ah hlorh mi “Pathian theng” kha khi ningcang thar ahcun amah kha a daw i a bia mi vialte hna sin ah zangfahnak a ngei mi Pa pakhat bantuk in naihte in a um lai. Khi tik ahcun Jehovah kha a bia mi a hmaan mi biaknak pakhat lawng a um lai i, amah a bia mi hna nihcun fale nih an Pa sin in an hmuh mi a ṭha mi pehtlaihnak bantuk kha an hmuh lai. Dawtnak a ngei mi Pa a sizia kha a langhter lai! “Cun an mit i mitthli vialtekha a hnawhpiak dih hna lai i, thihnak a um ti lai lo, ngaihchiatnak le ṭahnak le fahnak zong a um ti lai lo. Thil hlun vialte cu an lo dih cang”​—⁠Biathlam 21:​3,4.

58. Zeicahdah Jehovah nih ‘thil vialte a thar in a ser,’ lai tiah na zumh khawh?

⁵⁸ Cubang in a tling mi vancung cozah tang i paradis vawlei dirhnak he aa tlai mi khuaruahhar thil lianngan cu lim a si lai. Thaizing ah ni a chuak lai i a tla hrimhrim te lai ti a fian bantuk in hi zong hi afiang mi a si ve. Zeicahtiah van le vawlei Sertu, Jehovah Pathian biakamnak hna cu “zumh awk tlak le a hmaan mi” a si zungzal. A vancung bawiṭhutdan cung in amah theng nihcun hitin a thanh: “Zohhmanh! Thil vialte kha a thar in ka ser dih lai.”​—⁠Biathlam 21:⁠5.

Hi cauk fate na zoh ṭhan tik ah, a tanglei biahalnak hna cu zeitindah na leh lai?

Baibal cu zeibantuk lam in dah aa thleidan?

Pathian kong he aa tlai in zeidah na hngalh?

Kri Jesuh cu ahodah a si?

Satan Rulhreu cu ahodah a si?

Zeicahdah thatlonak cu Pathian nih nawl a pek?

Minung cu zeicahdah a thih?

Mithi hna umtuzia cu zeitindah a si?

Tlanhnak man cu zeidah a si?

Khoika ah le zeitindah thawhṭhannak cu a si lai?

Pennak cu zeidah a si i, zeidah a tlinter lai?

“Thil hna ningcang donghnak” he aa tlai mi “hmelchunhnak” cu zeidah a si?

Paradis i zungzal nunnak hmuh awk ah zeitindah naa timh lai?

[A Tanglei Fianternak]

[Cahmai 13nak i hmanthlak]

Ser mi hna lak ah minung cu saram nak in a sang deuh

[Cahmai 18nak i hmanthlak]

Jesuh cu a tling mi mipa Adam he khan aa tluk bak mi a si