Jehovah Bia Kha I Bochan
“Na bia kha kaa bochan.”—SALM 119:42.
1. Salm 119 a phuahtu aho a si le a lungputning kong ah zeidah na chim khawh?
SALM 119 a ṭialtu nih Jehovah bia kha a lung chungah aa chiah peng. Amah cu Judah ram siangpahrang Hezekiah a si kho men. Hi thawchuah hnawhmi hla chung i ruahning hna cu, Judah ram i siangpahrang a ṭuan chung vialte “BAWIPA kha fekte in aa tlaih” mi Hezekiah lungput he a khat bakmi a si. (2 Siangpahrang 18:3-7) A fiangmi pakhat cu: Mah a phuahtu cu thlarau lei a chambaunak aa hngalmi a si.—Matthai 5:3.
2. Salm 119 i tlangtar cu zeidah a si i mah hla cu zeitindah phuah a si?
2 Salm 119 nih a langhter duh bikmi cu Pathian bia asiloah a thawngṭha bia a man ngeihnak a si.a Mah a phuahtu nih cinken a fawi nakhnga biafang ningin a changchang in a phuahmi a lo. A hme 176 a dihlak in Hebru cafang kha a changchang in a charhchan i a ṭial. A hramthawk Hebru ah mah salm hla cang 22 i cangkhat cio ah aa lomi biafang in thawkmi catlang 8 a um. Mah salm nih Pathian bia, upadi, cawnpiaknak, lamhruainak, nawlpeknak, zulhding phung, nawlbia, biaceihnak, biacahnak le phunglam hna kha a langhter. Atu capar le a changtu capar ah Hebru Baibal ca ningin hmaan tein lehmi Salm 119 kong kha a kan ruah lai. A luancia le atu caan i Jehovah a salle an hmuhtonnak hna kan ruahnak thawngin thawchuah hnawhmi hi hla hi tamdeuh in kan hngalhthiam lengah Pathian bia Baibal cungah lawmhnak a kan ngeihter deuh lai.
Pathian Bia Kha Zul Law I Lawm
3. Soisel awk umlo ticu zeidah a si tikha fianter law tahchunhnak pe.
3 A hmaanmi lunglawmhnak hmuh awkah Pathian nawlbia kan zulh a herh. (Salm 119:1-8) Pathian nawlbia kan zulh a si ahcun ‘kan nunning [“lam,” NW] ah soisel awk a um lo’ tiah Jehovah nih a ruah lai. (Salm 119:1) Soisel awk a um lo ti tikah mitling kan si lai tinak siloin Jehovah a duhnak tuah awkah fakpi in thazang chuah kha a si. Noah cu “a hmaanmi Pathian he hmunkhat ah a kal ṭimi” a si caah “a pawngkam mi hna lakah amah lawnglawng soisel awk a um lomi a si.” Zumhfekmi pupa Noah cu Jehovah nih a chiahpiakmi lam ningin a zulh caah buanchuakcho ah a innchungkhar cu an rak luat. (Genesis 6:9, NW; 1 Piter 3:20) Cu bantukin, hi vawlei chan donghnak in kan luat khawh nakhnga ‘Pathian nawlpeknak kha zumh awk tlak tein zulhnak’ in a duhnak kha kan tuah a hau.—Salm 119:4.
4. Kan i nuamh nakhnga le khua-awng kan tonnak hnga zeidah a herh?
4 ‘Lungthiang in kan thangṭhat lai i a nawlbia kha kan zulh hna’ a si ahcun Jehovah nih zeitik hmanhah a kan kaltak lai lo. (Salm 119:7, 8) Isreal mi hruaitu Joshua nih, “phungbia cauk nih hin na ka kha chuahtak hlah seh; sihmanhsehlaw a chungah aa ṭialmi vialte ningin tuah awkah ralringte in na um nakhnga, chun zan in mah cucu na ruat lai” timi lamhruainak kha a zulh caah Pathian nih a rak kaltak lo. Cuti a tuahnak thawngin khua-awng a tong i fim ngaiin a rak tuahṭuan khawh. (Joshua 1:8) Joshua nih a thih laite tiangin Pathian kha a thangṭhat i Isreal mi hna kha hitin ralrinnak a rak pek khawh hna: “Nannih nih nan dihlak in, BAWIPA nan Pathian [“Jehovah,” NW] nih nanmah kongah biakamnak a tuahmi thilṭha vialte lakah pakhat hmanh pakpalawng a can lo kha nan lungthin le nan ruahnak in nan hngalh; nannih caah a dihlak in a tlung dih, pakhat hmanh a bau lo.” (Joshua 23:14) Joshua le Salm 119 a ṭialtu pa bantukin, Jehovah thangṭhatnak le a bia i bochannak thawngin nuamhnak le khua-awng tonnak kan hmuh khawh.
Jehovah Bia Nih A Kan Thianter
5. (a) Zeitindah thlarau lei in thiang tein um khawh a si kha fianter. (b) Sualnak nganpi a tuah mi mino pakhat caah zeibantuk bawmhnak dah a um?
5 Pathian bia ning tein ralring ten kan nun a si ahcun thlarau lei in kan thiang kho lai. (Salm 119:9-16) Kan nu le kan pa nih a ṭhami zohchunhawk an chiah lo hmanhah cu bantukin a si kho ko. Heze-kiah a pa cu siasal a biami a si ko nain, zumhnak hmaan lomi hna huham ngeihnak tangah Hezekiah nih ‘a lam kha a rak thianter.’ Nihin Pathian a biami mino pakhat nih sualnak nganpi a tuah hei ti u sih. Aa ngaihchih i thla a cam i a nu le a pa le Khrihfa upa hna bawmhnak thawngin Hezekiah bantukin ‘a lam kha a thianter khawh i ralring tein’ a nung kho.—Jeim 5:13-15.
6. ‘An lam a thiantermi le Pathian bia a ngaimi’ nu hna cu ahote dah an si?
6 Rahab le Ruth cu Salm 119 ṭial a si hlanpi ah an rak nung ko nain ‘an lam kha an thianter.’ Rahab cu Kanaan miphun hlawhhlangnu a si nain Jehovah a biami pakhat in a zumhnak ruangah mi tampi theihmi a hung si. (Hebru 11:30, 31) Moab minu Ruth nih a biakmi siasal pathian kha a kal tak i Jehovah a biami in Isreal miphun hna pek a simi Pathian nawlbia kha a rak zulh ve. (Ruth 1:14-17; 4:9-13) Isreal mi a si lomi mah nu pahnih hna cu ‘Pathian bia an ngaihnak’ thawngin khuaruahhar a simi Jesuh Khrih i a hringsortu a pile an hung si.—Matthai 1:1, 4-6.
7. Daniel le a dang Hebru mino pathum nih thlarau lei thianhlimhnak ah zeibantuk a ṭhami zohchunhawk dah an chiah?
7 “Minung cu a no lio tein a ruahnak cu a ṭhalo,” asinain Satan nawlngeihnak tangah a ummi a rawkralmi vawlei ah mino hna nih a thianghlimmi lam kha an zulh khawh. (Genesis 8:21;1 Johan 5:19) Babilon ram ah sal tangmi Daniel le a dang Hebru mino pathum nih ‘Pathian bia ngai in’ an rak nung. Tahchunhnak ah, ‘siangpahrang pekmi rawlthaw’ in anmah le anmah kha an i thurhhnawmh ter lo. (Da-niel 1:6-10) Babilon miphun hna cu Moses nawlbia nih a thlohmi a thiang lomi saram kha an ei. (Levitikas 11:1-31; 20:24-26) Annih nih thichuah loin an thahmi saram sa kha an ei ahcun Pathian i thi nawlbia kha an al a si lai. (Genesis 9:3, 4) Cucaah mah Hebru mino pali hna nih siangpahrang rawl an ei ve lomi cu khuaruahhar awk a si lo! Pathian a ṭihzahmi mah mino hna nih thlarau lei an thiannak in a ṭhami zohchunhawk an chiah.
Pathian Bia Zumhfehnak A Pemi Bawmtu
8. Pathian nawlbia hngalh in nunnak ah a hmangmi kan si nakhnga zeibantuk thinlung le hngalhnak dah kan ngeih a hau?
8 Jehovah sinah zumhfek tein kan um khawh nakhnga Pathian bia duhnak cu a biapimi a kong pakhat a si. (Salm 119:17-24) Kannih cu thawchuah hnawhmi hla phuahtu pa bantuk kan si ahcun Pathian nawlbia i ‘khuaruahhar thil hna’ kha hngalhthiam kan duh lai. ‘Jehovah biakhiahnak kha chun zan in ngaih’ in ‘a cawnpiaknak hna duhnak’ kha kan langhter zungzal lai. (Salm 119:18, 20, 24) Naite lawngah Jehovah sin i pumpeknak a tuahmi kan si hmanhah, ‘biatak i hnuk thiang kha duhnak’ kan ngei cang maw? (1 Piter 2:1, 2) Pathian nawlbia kha hngalh in nunnak ah a hmang kho mi kan si nakhnga a hrampi Baibal cawnpiaknak kha kan hngalhthiam a hau.
9. Minung nih a kan halmi hna le Pathian nawlbia aa ralchanh tikah zeitindah kan lehrulh awk a si?
9 Pathian cawnpiaknak hna kan duh ngai ko lai nain “uktu bawi hna” nih a konglam pakhatkhat ruangah kanmah ralchanh in an chim a si ah tah? (Salm 119:23, 24) Nihin, nawlngeitu hna cu Pathian nawlbia nakin minung nawlbia kha a baipi deuh in kan chiah nakhnga an i zuam. Minung nih a kan halmi hna le Pathian duhnak aa ralchanh tikah zeidah kan tuah lai? Pathian bia duhnak taktak kan ngeih a si ahcun Jehovah sinah zumhfek tein um awkah a kan bawmh lai. Hremnak a ingmi Jesuh Khrih zultu pawl bantukin, kannih zong hitin kan chim khawh: “Minung nakin Pathian nawl kan ngaih deuh awk a si.”—Lamkaltu 5:29.
10, 11. A har bikmi thil sining hna lak hmanhah Jehovah cungah zeitindah zumhfehnak a hmunh-ter mi kan si khawh tikha tahchunhnak pe law fianter.
10 A harmi thil sining hna lak hmanhah Jehovah cungah zumhfek tein kan um kho. (Salm 119:25-32) Pathian cung i kan zumhfehnak hmunhter khawh peng awkah a cawnpiaknak kha ngaih awk timh-cia tein kan um lai i kan cawnpiak tiah lungtak tein thla kan cam lai. “Zumhfekmi lam” zong kha kan i thim lai.—Salm 119:26, 30, NW.
11 Salm 119 ṭialtu a si kho men mi Hezekiah nih “zumhfekmi lam” kha aa thim. A pawngkam ah zumhnak hmaanlo a biami hna an um i siangpahrang chungkharmi hna nihsawhnak a ing ko lai nain mah lam kha a rak i thim. Cu bantuk thil sining hna ruangah ‘ngaihchiat in aa hngilh khawh lonak’ a si men lai. (Salm 119:28) Sihmanhsehlaw Pathian aa bochan mi Hezekiah cu siangpahrang ṭha a si i ‘Jehovah mit hmuh i a dikmi thil’ kha a tuah. (2 Siangpahrang 18:1-5) Kannih zong Pathian kan i bochannak thawngin zumhfehnak hmunhter in harnak hna kha kan in khawh lai.—Jeim 1:5-8.
Jehovah Bia Nih Kan Ral A Ṭhatter
12. Salm 119:36, 37 kha kanmah theng te nih zeitindah kan hman khawh?
12 Pathian bia lamhruainak kan zulhnak nih nunnak i harnak hna kha tei khawh awkah a herhmi ralṭhatnak a kan pek. (Salm 119:33-40) Jehovah a nawlbia kha “lungthin a dih umnak in” zulh khawh awkah a lamhruainak kha toidornak in kan kawl lai. (Salm 119:33, 34) Salm caṭialtu pa bantukin Pathian kha hitin kan hal: “Ka lungthin kha a miak hmuh duhnak lei ah siloin na ralrinpeknak lei tu ah hoihter.” (Psalm 119:36, NW) Lamkaltu Pual bantukin, kannih zong ‘a zeizong kongah a hmaanmi thil kan tuah lai.’ (Hebru 13:18) Rian uktu bawi pakhat nih a ding lomi thil tuahter a kan duh tikah Pathian lamhruainak ningin kan nun khawh nakhnga ral-ṭhatnak kan ngeih a hau—cuti kan tuah a si ahcun Jehovah thlachuahnak kan hmuh zungzal lai. Biatak tein, Pathian nih a ṭha lomi ruahnak vialte kan i sum khawh nakhnga a kan bawmh. Cucaah “Santlailo thil kha biapi i ka rel sual nakhnga lo ka mit kha kadang lei ah mer ter” tiah thla kan cam lai. (Salm 119:37, NW) Kannih cu Pathian nih a huatmi santlailomi thil hna kha duhnungmi in zeitikhmanh ah kan hmu lai lo. (Salm 97:10) Cuticun thil dang hna lengah a thurhnawmmi hmanthlak cauk le khuachia thiamnak hna zong kha kan hrial lai.—1 Korin 6:9, 10; Biathlam 21:8.
13. Hremnak a ingmi Jesuh zultu pawl nih ralṭha tein tehte an khaan khawh nakhnga a herhmi ralṭhatnak kha zeitindah an hmuh?
13 Pathian bia nih a kan pekmi a hmaanmi hngalhnak nih ralṭha tein tehte a kan khaanter. (Salm 119:41-48) “Mawhchiattu i a bia leh” khawh awkah ralṭhatnak kan ngeih a hau. (Salm 119:42, NW) A caancaan ah, hremnak a ingmi Jesuh zultu pawl bantukin: ‘Jehovah, . . . na sal rual nih hin na bia cu ralṭha chinchin in kan chim nak hnga a nawl kan pe ko’ tiah thla kan cam lai. A phichuak cu zeidah a si lai? “Thiangthlarau in a khat i Pathian bia cu ralṭha ngai in an chim.” A liannganbik mi mah Bawipa nih a bia kha ralṭha tein kan chim khawh nakhnga ralṭhatnak a kan pek lai.—Lamkaltu 4:24-31.
14. Paul bantukin raṭha tein tehte kan khaan khawh nakhnga zeinihdah a kan bawmh?
14 “Biatak” kha kan lung chungah kan camter i ‘Pathian nawlbia kha kan zulh peng’ a si ahcun ningzahnak le ṭihnak um loin tehte khaan awkah a herhmi ralṭhatnak kha kan hmuh lai. (Salm 119:43, 44) Pathian Bia kha teima tein kan hlathlai a si ahcun ‘a nawlbia kha siangpahrang hna sin i chim’ awkah timhcia tein a kan umter lai. (Salm 119:46) Thlacamnak le Jehovah thiangthlarau zong nih a hmaanmi kha a dik le lam hmaan in a kan chimter. (Matthai 10:16-20; Kolose 4:6) Paul nih kum zabu pakhatnak i uktu hna sinah Pathian ralrinpeknak kha ralṭha tein a rak chim. Tahchunhnakah, ‘Khrih Jesuh zumhnak kong a ngaimi’ Rom mangkibawi Feliks kha tehte a rak khaan. (Lamkaltu 24:24, 25) Cun Paul nih mangkibawi Festas le Siangpahrang Agrippa zong kha tehte a khaan hna. (Lamkaltu 25:22–26:32) Kannih zong Jehovah nih a kan umpi caah “thawngṭha kha zahpi loin” ralṭha tein kan chim khawh lai.—Rom 1:16, NW.
Pathian Bia nih Hnemhnak A Kan Pek
15. Midang serhsatnak kan in lio caan ah Pathian Bia nih zeitindah hnemhnak a kan pek khawh?
15 Jehovah Bia nih a zungzal in hnemh-nak a kan pek. (Salm 119:49-56) A hlei in hnemhnak kan herh lio caan hna a um. Jehovah Hngaltu hna dirhmun in ralṭha tein phung kan chim ko nain Pathian kha zei rel loin khua a sa mi hna “mi ruamkai pawl” nih a caancaan ah ‘a luan tukin a kan serhsat’ tawn. (Salm 119:51, NW) Asinain thla kan cam tikah Pathian Bia Baibal chung i ṭhatnak leikap thil hna kha kan hun hngalhṭhan caah ‘hnemhnak’ kha kan hmuh ko lai. (Salm 119:52, NW) Lung tak tein thla kan cam lio ah, hneksaknak kan in lio caan i a herhmi hnemhnak le ralṭhatnak a pemi Baibal nawlbia le phunglam kha a kan hngalhter ṭhan lai.
16. Pathian salle nih hneksaknak an ing ko nain zeidah an tuah lo?
16 Salm caṭialtu a serhsat mi miruamkai pawl cu Pathian sinah pumpeknak a tuahmi Israel miphun an si. Ningzah awk a va si dah! Asinain, anmah he i lo loin zeitik hmanhah Pathian nawlbia kha pialtak lo awkah biakhiahnak tuah u sih. (Salm 119:51) Nazi chan lio i hremnak le cubantuk tuahtonak kum tampi chung a ingmi Pathian salle thong tampi hna cu Pathian Bia chung i an hmuhmi nawlbia hna le phunglam hna in an pial lo. (Johan 15:18-21) Jehovah nawlngeih cu thilrit a si lo, a phunglam hna cu kan caah nuamhnak a kan pemi aw dawh bantuk an si.—Salm 119:54; 1 Johan 5:3.
Jehovah Bia Caah Lawmhnak
17. Pathian bia kan sunsaknak nih zeidah a kan tuahter?
17 Pathian bia kan zulhnak thawngin mah ca i kan i lawmhnak kha kan langhter. (Salm 119:57-64) Salm ca ṭialtu pa cu ‘Jehovah bia hna kha ka zulh lai tiah bia aa kam’ lengah ‘a bia khiahnak an din ruangah khan zan ṭim a hun i hlauh tikah Pathian cu a thangṭhat.’ Kan nih zong zan-ṭim ah kan i hlauh ahcun Pathian sinah thlacam in lunglawmhnak bia chim awkah caanṭha a si! (Salm 119:57, 62) Pathian bia kan upatnak nih a cawnpiaknak kha a kan kawlter i Pathian a upat a hmaizah mi ‘a rian a ṭuanmi [“Jehovah a ṭih mi,” NW] hna he hawikom’ a kan si ter. (Salm 119:63, 64) Vawlei cungah cunak ṭhadeuh mi hawikom cu khua zei ahdah kan hmuh khawh hna lai?
18. ‘Miṭhalo mi hna hri nih a kan kulh’ lio ah kan thlacamnak kha Jehovah nih zeitindah a kan leh?
18 Jehovah sinah kan lungthin dihlak in thla kan cam i a cawnpiaknak kha toidor tein kan hal a si ahcun Pathian mithmai ṭha hmuh awkah “kan nawl” a si. A hlei in ‘miṭhalo mi hna hri nih a kan kulh’ tikah thla kan cam a herh. (Salm 119:58, 61) Pennak kong thawnṭha chimnak le zultu siternak rian a khengkham mi kan ral hna i hri kha Jehovah nih a chah khawh. (Matthai 24:14; 28:19, 20) Kan rianṭuannak a khengkham mi ram hna ah atu le atu mah cucu hmuh a si cang.
Pathian Bia Kha Zum
19, 20. ‘Sifah-harnak’ kha zeitindah ‘a ṭhatnak’ umter khawh a si?
19 Pathian le a bia kan zumhnak nih harnak kha a kan inter khawh i a duhnak kha a kan tuahter. (Salm 119:65-72) Asinain mi ruamkai mi hna nih salm caṭialtu pa kha ‘lih in an thangchiat’ ko nain amah nih hitin hla a rak phuah: “Dantatnak ka in mi cu ka caah a ṭha.” (Salm 119:66, 69, 71) Jehovah salle aho an siah sifah-harnak an inmi cu zeitindah ṭhatnak a si khawh lai?
20 Sifah-harnak kan ton tikah Jehovah sinah lungtak tein thla kan cam lai i cunih cun amah kha a kan naihter deuh lai. Baibal hlathlainak ah a caan tamdeuh kan hman lai i mah ningin nun awkah thazang tamdeuh kan chuah lai. Cuti tuahnak nih kan nunnak a nuamhter lai. Asinain lungsau lonak le porhlawtnak tibantuk sining hna in sifah-harnak kha kan leh a si ahcun tah? Lungtak tein thlacam in Pathian bia le thiangthlarau bawmhnak in cubantuk tlinlonak hna kha tei in ‘mihring thar’ kha tlamtling tein ‘kan i hruk’ kho lai. (Kolose 3:9-14) Culengah, sifah-harnak kan in tikah kan zumhnak kha a fek deuh. (1 Piter 1:6, 7) Paul cu sifah-harnak hna a in tikah Jehovah kha tamdeuh a hun i bochan caah ṭhatnak a hmuh. (2 Korin 1: 8-10) Kan cungah ṭhatnak a tlun nakhnga sifah-harnak in awk nawl kan pe maw?
Jehovah Kha I Bochan Zungzal
21. Pathian nih mi ruamkai pawl ningzahnak a huahter tik hna ah zeidah a cang lai?
21 Pathian bia nih Jehovah i bochan awkah a fekmi a hram a kan pek. (Salm 119:73-80) A kan Sertu Pathian kha kan i bochan a si ahcun ningzah awk a kong a um lo. Asinain midang tuahsernak ruangah hnemhnak kan herh i hitin thla kan cam khawh: “Miporhlaw pawl [“mi ruamkai,” NW] cu ningzahnak phan hna seh.” (Salm 119:76-78) Jehovah nih mi ruamkai pawl ningzahnak a huahter tik hna ah an lam ṭhalo kha langhter a si lai i a thiangmi a min kha a thianter lai. Pathian miphun harnak a pemi hna cu zei ṭhatnak hmanh an hmu lo ti kha kan zumh khawh. Tahchunhnak ah, an lungthin dihlak in Pathian aa bochanmi Jehovah Hngaltu hna kha zeitik hmanhah an hlo kho hna lai lo.—Phungthlukbia 3:5, 6.
22. Salm caṭialtu pa cu zeitilam indah ‘meikhu lak i saphaw cua bantuk’ a si?
22 Hremnak kan ton tikah Pathian bia nih amah kan i bochannak kha a ṭhawnter. (Salm 119:81-88) Asinain mi ruamkai pawl i hremnak a ingmi salm caṭialtu pa nih “hlonh mi [“meikhu lak i,” NW] saphaw cua bantuk” ka si tiah a rak i ruah. (Salm 119:83, 86) Baibal chan lio ah saram phaw in an tuahmi saphaw cua cu ti, mitsur hang le a dang ti hna rawnnak ah an rak hman. Mah saphaw cua cu an hman tilo tikah meikhu chuahnak a um lomi a khan chung i mei pawngah an chiah tikah aa kor dih. Nang zong sifah harnak le hremnak na in tikah ‘meikhu lak i saphaw cua bantuk’ ka si tiah na ruat ve maw? Cuti na si ahcun, Jehovah kha i bochan law, “Na dawtnak fek ruangah ka cungah ṭha [“ka nunter,” NW] ko, cu ti cun na phunglam kha ka zulh khawh hna lai” tiah thlacam.—Salm 119:88.
23. Salm 119:1-88 chung kan cawnmi ah zeidah kan i ruah i Salm 119:89-176 kha cawn awkah kan hngah lio ah kanmah le kanmah zeitindah kan i hal khawh?
23 A salle hna nih a bia an i bochan i a phunglam, cawnpiaknak hna, nawlbia hna le a upadi hna kha an duh taktak tikha a hngalh caah Jehovah nih anmah cungah dawt-zangfahnak a ngeih hna tikha Salm 119 a hmasa a cheuchum kan i ruahmi in kan hngalh cang. (Salm 119:16, 47, 64, 70, 77, 88) A sin ah zumhawktlak in a nungmi hna nih a bia ningin an nunmi nih khan Pathian lung a lawmhter. (Slm 119:9, 17, 41, 42) Thazang a pemi salm i a taangrih mi a kong cawn awkah na hngah lio ah nangmah le nangmah kha hitin naa hal kho, ‘Jehovah bia nih ka lam kha a ceu ter taktak maw?’
[A Tanglei Fianternak]
a Mah ah hin Pathian Bia chung i a kong dihlak kha siloin Jehovah thawngṭha bia tu kha a langhtermi a si.
Zeitindah Na Leh Lai?
• A hmaanmi nuamhnak hmuh awkah zeidah a herh?
• Jehovah bia nih kan thlarau lei kha zeitindah a thianter?
• Pathian bia nih zeitilam indah ralṭhatnak le hnemhnak kha a kan pek?
• Jehovah le a bia kha zeiruangah kan zumh awk a si?