Santlai Lomi Thil Kha Nan Mit Nih Mertak Seh!
“Santlailo thil kha biapi i ka rel sual nakhnga lo [‘ka mit cu kaa dang ah merter ko,’ NW], bia na ka kamh bang khan ka cungah ṭhatnak tuah ko.”—SALM 119:37.
1. Hmuh khawhnak ngeihmi laksawng hi zeitluk in dah a biapit?
HMUH khawhnak kan ngeihmi hi mansung tuk a si. Mah thawngin kan pawngkam thil kha hmakhatte ah azawng he ṭha tein kan i cinken khawh. Cun dawt awk hawikom asiloah cohlan lo awk ral zong a kan hmuhter. Culengah aa dawhmi a kan hngalhter, sermi thil dawh a kan sunsakter i Pathian a um le a sunparnak a langhtertu thil kan hmuh khawh. (Salm 8:3, 4; 19:1, 2; 104:24; Rom 1:20) Kan mit nih a hmuhmi kha kan lungthin a theihter caah hmuh khawhnak ngeihmi hi Jehovah kong cawnnak hngalhnak le zumhnak fehternak caah a biapi.—Josh. 1:8; Salm 1:2, 3.
2. Kan hmuhmi thil he aa tlaiin zeicah i ralrin awk a si, salm caṭialtu nih lungtho in a halmi in zeidah kan i cawn khawh?
2 Asinain kan zohmi thil nih harnak zong a kan pek khawh. Hmuh khawhnak le lungthin cu aa pehtlaih tuk caah kan mit in kan zohmi thil cu kan i tinhmi le kan duhmi ah a cang kho asiloah a zualter khawh. Ziaza a rawkmi le mah sining ah a lung a tlingmi Satan ukmi vawlei ah kan nun caah chikkhat zoh men in fawi te’n lam a kan pialter khomi hmanthlak le thawngthanhnak kha ngol loin kan hmuh. (1 Johan 5:19) Cucaah salm caṭialtu nih Pathian kha fak piin hitin a nawl cu khuaruahhar a si lo: “Santlailo thil kha biapi i ka rel sual nakhnga lo [‘ka mit cu kaa dang ah merter ko,’ NW], bia na ka kamh bang khan ka cungah ṭhatnak tuah ko.”—Salm 119:37.
Kan Mit Nih Lam A Kan Pialter Khawh Ning
3-5. Mit i lemter ṭih a nun kha Baibal i ṭialmi zei kong nih dah a langhter?
3 Hmasa bik minu Evi kong kha ruat-hmanh. Satan nih “a ṭha le a ṭhalo hngalh-khawhnak a pe khotu thingkung” a thei na ei ahcun na mit ‘a fim lai’ tiah ruahnak a cheuh. Mit “fim” lai kong kha a ruat ṭheo lai. “Thingkung cu mithlaang ngai a si le a thei cu mitthi ngai a si kha a hmuh tikah” thlauhmi thei kha ei a duh chin. Mithlaang ngaiin thingkung a zohmi nih Evi kha Pathian nawlbia a ngaihter lo. A vapa Adam zong nawl a ngaih lo caah mi vialte cungah harnak le rawhnak a chuak.—Gen. 2:17; 3:2-6; Rom 5:12; Jeim 1:14, 15.
4 Noah chan ah vanmi cheukhat zong an zohmi thil nih a rak uk hna. An kong kha Genesis 6:2 nih hitin a chim: “[Minung] fanu hna an i dawh cu pathian fapa hna nih khan an hmuh hna i cucaah an duhmi kha an i thim hna i an ṭhit hna.” Minung fanu hna kha sual duhnak lungthin he an zoh hna tikah dotu vancungmi nih a phung si loin minung he nupa sual duhnak an ngei i zaangen hmangmi fa an hung ngei. Mah lio minung sualnak ruangah Noah le a chungkhar chim loin minung vialte hrawh an si dih.—Gen. 6:4-7, 11, 12.
5 Kum zabu tampi a rauh hnu ah, Israel miphun Akhan cu a mit nih Jeriko khua in lakmi thilri cheukhat fir awkah a lem. Jehovah chawva ca timi thilri dah ti lo cu Jeriko khua thilri a zapi in nan hrawh awk a si tiah Pathian nih nawl a pek cang hna. ‘Hrawh awkah pekchanh ciami thil kha nannih nih nan ulh hna lai, cu ti a si lo ahcun, nannih nih . . . thil pakhatkhat kha nan lak sual hnga” tiah Israel mi kha ralrin a pek hna. Akhan nawl a ngaih lo caah Israel mi nih Ai khua an tuk tikah an sung i a cheu cu an thi. Phuan a si hnu lawngah Akhan nih thil a fir kha a chim. Thilri cheukhat kha “ka hmuh hna tikah . . . ka mit an thi i ka lak hna” tiah Akhan nih a ti. A hmuhmi duhnak nih amah he “a ngeihmi vialte” he rawhnak a phakpi. (Josh. 6:18, 19; 7:1-26) Akhan nih thlauhmi thil kha a lungchung in a duh.
Mah le Mah i Cawnpiak a Herh
6, 7. Satan nih rap in foih awkah zei bantuk “thil tining” dah a hman tawn, an thilri mi a theihtertu hna nih mah kha zeitindah an hman?
6 Evi, nawlngai lomi vanmi hna le Akhan sinah hmanmi thil in tuchan minung zong lem an si. Satan nih minung a ping i hruai awkah a hmanmi “thilti ning” hna lakah “mi nih zoh an duhmi thil” in lemnak hi hmual ngei bik a si. (2 Kor. 2:11; 1 Johan 2:16) Zohmi thil nih mi lung a lak kha tuchan thilri mi a theihtertu hna nih an hngalh. “Hmuh khawhnak hi pum i hngalh khawh-nak thil lakah mi a lem kho bik a si. Pum in hngalh khawhnak a dang hna zong kha a uk khawh i a hmaan timi hmanh ralchanh in rian a ṭuanter khawh” tiah Zurup chawdawr hruaitu nih a ti.
7 Cucaah an thilri mi a theihtertu hna nih fim ngaiin an tuahmi hmanthlak kha ngol loin zoh in an lung la seh law caw duh hna seh ti an duh. Mi theihternak nih pa-khat cio cungah huham a ngeih khawh ning kong a hlathlaitu American ram mi pakhat nih hitin a chim: “[Mah cu] thil kong theihter lawng si loin a zohtu lung chungah rianṭuan in an tuah nakhnga caah timhtuahmi a si.” A tam deuh cu lung a thawhtermi nu le pa ihṭinak hmanthlak kha an hman tawn. Cucaah kan zohmi thil le kan lung ah kan rawnmi thil uk awk fek te’n biakhiah cu zei tluk in dah a biapit!
8. Baibal nih mit ven a hauhnak kha zeitindah a langhter khun?
8 A hmaanmi Khrihfa zong mit zoh duhmi thil le pumsa duhnak nih a hnorsuan khawh hna. Cucaah Baibal nih kan zohmi thil le kan duhmi thil kongah mah le mah i cawnpiak awk a kan forh. (1 Kor. 9:25, 27; 1 Johan 2:15-17 rel.) Miding Job nih zohmi le duhmi aa pehtlaih tuk kha a co-hlan. Hitin a chim: “Ka mit kha, ngaknu na ngia hrimhrim lai lo, tiah ka ti.” (Job 31:1) Nu kha lung thur in tawngh lawng hrial loin cu bantuk thil ruahnak nawl zong aa pe lo. “Ahohmanh nih nu kha sual duhnak lungthin he a zoh [“peng,” NW] ahcun, cu pa cu a lung chungin a sual cang” tiah Jesuh nih a ti tikah lungthin cu ziaza ṭhalo ruat loin a thian awk a si kha a langhter khunmi a si.—Matt. 5:28.
Santlailo Thil kha Hrial Awk A Si
9. (a) Internet hman tikah zeicah a hleiin kan i ralrin awk a si? (b) A thurhnawmmi hmanthlak chikkhat zohnak hmanh nih zeidah a chuahter khawh?
9 Tuchan vawlei ah a hleiin Internet ah taklawng minung hmanthlak ‘ngol hngal loin zoh’ kha thil sawhsawh ah an ruah chin lengmang. Mah bantuk site kha kan kawl lo nain ruah loin zoh a fawite. Zeitin in dah? Mi a lemmi hmanthlak aa telmi thilri mi theihternak pakhat cu kan computer ah ruah loin a hung lang men lai. Asiloah ṭihnung a lo lomi cakuat kan vun awnle cangka cu ah a thurhnawmmi hmanthlak ca phun vuk tiah a hung chuak kho i phih a har phun in an tuah men lai. Mah hmanthlak phih hlan chikkhat zoh-nak hmanh in hmanthlak cu a lung ah a cam cang lai. A thurhnawmmi hmanthlak chikkhat zohnak hmanh nih thil ṭhalo a chuahter khawh. A zohtu nih ka sual tiah a ruah khawh i mah a ṭhalomi muisam kha a lungchung in hlauh aa zuam a hau lai. A poi khunmi cu hramhram in a ‘zoh peng’ tikah a lung chungah aa dawhtlak lomi duhnak a thihter rih lo kha a lang.—Efesa 5:3, 4, 12 rel; Kol. 3:5, 6.
10. A hleiin ngakchia nih taklawng minung hmanthlak a cuangmi cauk kha zeicah hrial an i harh, mah cauk an zohnak in zei thil dah a chuak kho?
10 Ngakchia nih thil thar hngalh duh cu a phung a si caah taklawng minung hmanthlak a cuannak cauk an zoh sual men lai. Cuti an zoh ahcun nu le pa ihṭinak kong an hmuhnak kha saupi tiang a hnorsuan khawh. Report pakhat nih hitin a ti, a chuahtermi thil cu nu le pa ihṭinak phunglam kong ah a hmaan lomi hmuh-nak ngeihnak in “a fekmi le a ṭhahnemmi pehtlaihnak hmunhter a harnak, nu pawl kha aa dawhtlak loin hmuhnak le sianginn ca, chungkhar le hawikom karah pehtlaihnak a hnorsuang khomi hmanthlak zoh nih lem” tiang a si kho. A hnu ah chungkhar pehtlaihnak hmanh a hrawh cikcek khawh.
11. Taklawng hmanthlak zoh ṭih a nun a langhtermi tahchunhnak pakhat in chim?
11 Khrihfa unaupa nih hitin a ṭial: “Tehtekhan ka si hlan ah a ka lemmi thil hrial kaa zuam tikah taklawng minung hmanthlak zoh hrial hi a har bik. Ruah loin dawpmi rim, theihmi music, hmuhmi pakhatkhat le a vakvaimi ka ruahnak ruangah a caan ah mah hmanthlak cu ka mitthlam ah a cuang ṭheo. Mah cu nifate ka dohmi thil a si.” Unaupa pakhat zong a ngakchiat lioah zumlotu a pa zohmi taklawng hmanthlak aa telmi mekazin kha a nu le a pa inn an um lo karah a zoh ve. Hitin a ṭial: “A nomi ka lungthin kha mah hmanthlak nih fak piin a hnorsuan. Kum 25 a rau cang nain cheukhat hmanthlak cu ka philh kho rih lo. Philh kaa zuam chih nain atu tiang ka philh kho lo. Mah kong ka ruah ti lo hmanh ah ka sual tiah ka ruah peng.” Cu bantuk lung hnahnawhnak a pemi thil a um nakhnga lo san a tlailomi thil hrial cu fim a si. Cucu zeitindah tuah khawh a si? ‘Lungthin kha tlaih in Khrih nawl ngaih’ i zuam a hau.—2 Kor. 10:5.
12, 13. Khrihfa a simi nih manngei lomi zei thil zoh dah hrial awk a si, zeiruang ah?
12 Hrial awk a simi “a thurmi” asiloah san a tlai lomi thil dang pakhat cu thilri lawng biapi chiahnak, khuachia thiamnak hlorhnak, zaangennak, thisen chuahnak le thihnak a langhtermi nuamhsaihnak a si. (Salm 101:3 rel.) Nu le pa cu Jehovah hmai ah inn ah zoh awnhmi thil thim ding rian an ngei. Khrihfa taktak a simi ahohmanh khuachia thiamnak ah hramhram in an i tel lai lo. Asinain baisakup, TV ah aa peh in a rami tuanbia, video lentecelhnak, capo le khuachia thiamnak he aa pehtlaimi kong biapi chia in ṭialmi ngakchia cauk hmanh nu le pa nih hngalh a herh.—Ptb. 22:5.
13 Mino kan si ah siseh, upa kan si ah siseh kan mit cu zaangennak le thisen chuah in thahnak kong a langmi video lentecelhnak ah aa nuamh awk a si lo. (Salm 11:5 rel.) Jehovah duh lomi zei thil paoh tlaihchan kha kan hrial lai. Satan nih kan ruahnak kha a hmuichon ah a chiah kha philhhlah. (2 Kor. 11:3) Cohlan khawhmi nuamhsaihnak ah caan tam tuk hmannak hmanh nih chungkhar pumhnak, nifate nicang Baibal relnak le pumhnak ca timh-tuahnak ah hmanmi a caan kha a hnorsuan khawh.—Fil. 1:9, 10.
Jesuh kha i Zohchunh
14, 15. Satan nih Khrih voithumnak a tukforhnak cu zeicah cinken tlak a si, mah kha Jesuh nih zeitindah a leh khawh?
14 Hi vawlei ṭhalo ah san a tlai lomi thil cheukhat zoh hrial khawh a si lo hi ngaihchiat awk ngai a si. Jesuh hmanh cu thil cu a tong. Satan nih Jesuh kha Pathian duh-nak tuah ti lo awk tukforh aa zuamnak a voithumnak ah “Khuachia nih cun Jesuh cu tlang sang ngaingaimi pakhat ah a kalpi i vawlei cung peng le ram vialte le an sunparnak vialte kha a hmuhsak dih.” (Matt. 4:8) Zeicah Satan nih cutin a hmuhsak? Mit a ṭhawnnak le huham a ngeihmi khan a miak lak a duh caah a si cu a fiang ko. Hi vawlei peng le ram a sunparnak a hmuhsakmi nih vawlei ah minthan duhnak a ngeih nakhnga Jesuh kha a forh men lai. Jesuh nih zeitindah a rak leh?
15 Jesuh nih tukforhnak ah a cang khomi Satan pekmi kha biapi ah a chia lo. A lungthin ah a ṭhalomi duhnak chiah a awnh lo. Cun Satan pek timhmi al awkah sau a rak ruat lo. Jesuh nih a rak al colh. “Satan, va kal cang!” tiah a ti. (Matt. 4:10) Jesuh nih Jehovah he an i pehtlaihnak kha biapi ah a chiah i Pathian duhnak a simi aa tinhmi ningin a rak leh. (Heb. 10:7) Cucaah Satan nih fimzer in aa timhmi kha Jesuh nih a rak tei.
16. Satan tukforhnak Jesuh leh ningin zeidah kan cawn khawh?
16 Jesuh zohchunhawk in tampi kan cawn khawh. Pakhatnak ah Satan zertiannak in ahohmanh kan luat kho lo. (Matt. 24:24) Pahnihnak ah, kan zohmi thil nih kan lung duhnak kha a ṭhami asiloah a chiami ah a hruai khawh. Pathumnak ah, Satan nih “mi nih zoh an duhmi thil” hmangin lam kan pial nakhnga a si khawh chungin aa zuam lai. (1 Pit. 5:8) Palinak ah, a hleiin i cungcang loin kan leh ahcun kannih zong Satan kha kan doh khawh.—Jeim 4:7; 1 Pit. 2:21.
Na Mit kha ‘Fim tein’ Chia
17. Tukforhnak ton hlan in zeitin kan leh lai ruah chung cu zeicah fim a si?
17 Jehovah sin pumpeknak ah santlai lomi thil ka hrial lai ti lung takin bia-kam aa tel. Pathian duhnak tuah awk bia i kam tikah “Na bia zulh kha ka duh caah ziaza ṭhalo vialte kha ka hrial hna” tiah salm caṭialtu bantuk in kan ti khawh. (Salm 119:101) Tukforhnak zeitin kan leh lai ruah chung cu fim a si. Baibal nih sual a phawtmi thil kha fiang tein kan hngalh. Satan thilti ning zong ṭha tein kan hngalh. Satan nih lung kha changreu canter awkah Jesuh kha zeitik ah dah a tukforh? Ni 40 le zan 40 rawl loin a um hnu “a rawl a ṭam ngaingai” lioah a si. (Matt. 4:1-4) Kan thazang a der lio le tukforhnak kan i teiter khawh lio caan kha Satan nih a hngalh khawh. Cucaah mah kong ṭha tein khua-ruah caan cu atu hi a si. A caan kha thawn hlah. Jehovah sin kan i pumpeknak biakam kha nifate kan i cinken ahcun san a tlai lomi thil hrial awk fek te’n bia kan khiah khawh lai.—Ptb. 1:5; 19:20.
18, 19. (a) ‘A fimmi’ mit a ngeimi le “a ṭhalomi” mit a ngeimi cu zeitindah an i dan? (b) Man ngeimi thil kong ruah peng cu zeicah a biapit, Filipi 4:8 nih mah kong he aa tlaiin zei ruahnak dah a kan cheuh?
18 Kan lung a vaivuanhtermi duh a nung chin lengmangmi thil kha nifate kan ton. Mit kha ‘fim tein’ chia u timi Jesuh ralrin peknak kha hlan nakin zulh a biapi chin. (Matt. 6:22, 23) A ‘fimmi’ mit nih Pathian duhnak tuahnak timi hmuitinh lawngah a lung a chiah. Mah he ralchanh in “a ṭha-lomi” mit cu a zer i a duhmi a tam i santlailo thil lawng a lung a um.
19 Kan mit nih a zohmi nih kan lungthin kha a hnorsuan. Cucaah man a ngeimi thil kong ruah peng kha a biapi tuk. (Filipi 4:8 rel.) Salm caṭialtu thlacamnak hi chim kho ve u sih: ‘Santlailo thil kha biapi i ka rel sual nakhnga lo ka mit kha kaa dang ah merter ko.’ Cun kan thlacamnak he aa tlak in nun kan i zuam ahcun Jehovah nih ‘kan cungah ṭhatnak a tuah lai’ kha kan zumh khawh.—Salm 119:37; Hebru 10:36.
Hi a tanglei kong ah zeidah kan i cinken awk a si?
• Kan mit le kan lungthin aa pehtlaihnak
• Taklawng hmanthlak zoh ṭih a nunnak
• Mit ‘fim tein’ chiah peng a biapitnak
[Cahmai 23 Hmanthlak]
San a tlailomi zei thil zoh dah Khrihfa nih hrial awk a si?