Nunning le Rianṭuannak Tuahchunhnak Cauk caah Cherhchanmi
JANUARY 6-12
BAIBAL AH THUHMI RO HNA | GENESIS 1-2
“Jehovah nih Vawleicung ah Thilnung Pawl A Ser”
(Gen. 1:3, 4) Cun Pathian nih, Ceunak um seh, tiah a ti i ceunak cu a hung um. 4 Ceunak cu a zoh i aa lawm. Cun ceunak le muihnak cu a ṭhen hna i
(Gen. 1:6) Cun Pathian nih cun, Ti le ti a ṭhentu hna ding caah aa kuaimi van pakhat in um sehlaw ti cu hmunhnih ah um hna seh, tiah a ti i cu tining cun a hung si.
(Gen. 1:9) Cun Pathian nih cun, Van tang i a ummi ti cu hmunkhat ah i pum hna sehlaw vawlei kha hung lang seh, tiah nawl a pek i cu bang cun a hung si.
(Gen. 1:11) Cun aa thawh i, Vawleicung ah hin thingram a phunphun kho hna seh, thei a phunphun a tlaimi kung hna le rawl a phunphun a vuimi rawlkung hna, tiah a ti i cu bang cun a hung si.
it-1 527-528
Sernak
Pathian nih a Nikhat Ni ah “Ceunak um seh” tiah a ti tikah ceunak nih minmei kha a pemh, asinain mah ceunak kha vawlei nih ṭha tein a hmu kho rih lo. Calettu J. W. Watts nih “A donghnak ah ceunak cu a hung um” tiah a cherhchan bantukin duhsah duhsah in ceunak cu a hun lang. (Gen. 1:3, A Distinctive Translation of Genesis) Pathian nih ceunak le muihnak kha a ṭhen i ceunak kha Chun tiah a auh i muihnak kha Zan tiah a auh. Vawlei nih amah lam tein nika kha a hel, mah tikah nichuahlei le nitlaklei ah chun le zan tiin a hung um.—Gen. 1:3, 4.
A Nihnihnak Ni ah Pathian nih “ti le ti a ṭhentu hna ding caah aa kuaimi van pakhat” kha a ser. Ti cheukhat cu vawlei ah an tang i cheukhat cu van lei ah an kai, mah pahnih karlak kha vankuai tiah ti a si. Pathian nih mah vankuai kha Van tiah a auh, asinain mah cu vawlei he aa pehlaimi a si, vankuai cungah a ummi ti cu arfi le vanlei i a ummi a dang thil hna an umnak van ah a um tinak a si lo.—Gen. 1:6-8; VANKUAI ah zoh.
A Nithumnak Ni ah Pathian nih van tang i a ummi ti cu hmunkhat ah a pumh hna i lei ro a hung lang. Mah kha Pathian nih Vawlei tiah a auh. Cun mah ni ah Pathian nih thingram a phunphun, thei a phunphun a tlaimi kung hna le rawl a phunphun a vuimi rawlkung hna umter awkah thlennawnnak kha hmang loin amah nih a ser hna. An ‘phun’ ning cio in anmah tein keuh kho dingin a ser hna.—Gen. 1:9-13.
(Gen. 1:14) Cun Pathian nih cun, Chun le zan a ṭhentu ding le ni le kum le caan kha zeitik in dah an i thawk cio ti hngalhtertu dingah van ah khin ceunak um hna seh;
(Gen. 1:20) Cun Pathian nih cun aa thawh i, Ti nih hin thilnung phun tampi a hrin hna lai i va hi thli lakah hin an zuang lai, a ti i cu bang cun a hung si.
(Gen. 1:24) Cun Pathian nih cun, Vawlei nih hin inn zuat saṭil a phunphun le ramlak saram a phunphun, a hme he, a ngan he hring hna seh, a ti i cu bang cun a hung si.
(Gen. 1:27) Cuticun Pathian nih minung cu a ser hna, minung cu Pathian he i lo in a ser hna. Mipa le minu kha a ser hna.
it-1 528 ¶5-8
Sernak
Genesis 1:16 ah “sernak” ti sullam a ngeimi Hebrew biafang ba·raʼʹ kha a hmang lo. Mah canah “a tuah” ti sullam a ngeimi Hebrew biafang ʽa·sahʹ kha a hman. Genesis 1:1 ah langhtermi “van” timi ah nika, thlapa le arfi hna an i tel, mah pawl cu a Nilinak Ni hlanah ser an si. A nilinak ni ah Pathian nih vawleicung ah a phan dingmi mah ceunak hna kha a ser i vankuai cungah a chiah. Pathian nih “ceunak hna cu van ah khin vawlei a run ceuhtu dingah a chiah hna” tiah a ti tikah mah ceunak nih vankuai kha a pemh i vawleicung ah a hung phan cang ti kha a langhter. Cun mah ceunak hna cu “ni le kum le caan kha zeitik in dah an i thawk cio ti hngalhtertu” an si i a hnuah minung caah lam tampi in bawmtu an hung si.—Gen. 1:14.
Ninganak Ni ah vawleicung ah minung a si lomi thilnung pawl kha a ser hna. Pathian nih thilnung pakhat in a dang thilnung a phunphun kha thlennawnnak hmangin a ser lo. Asinain thilnung pawl kha anmah tein i karhter khawh dingin a ser hna. Hitin a ti: “Pathian nih cun rili chung i a ummi sahrang ṭihnungpipi le ti lak i a tlongmi thilnung a phunphun le va a phunphun kha a ser hna.” Pathian nih thluachuah a pek hna i sermi thilnung pawl kha anmahle ‘an phun’ ningin fa ngeih khawhnak kha a pek hna i “tampi in karh u” tiah a ti hna.—Gen. 1:20-23.
Niruknak Ni ah Pathian nih “inn zuat saṭil a phunphun le ramlak saram a phunphun a hme he, a ngan he a ser hna.” Cuticun Pathian nih sernak rian kha ṭha tein a ṭuan.—Gen. 1:24, 25.
Sernak ni, niruknak ni a donghlei ah Pathian nih aa thleidang taktakmi thilnung phunkhat a ser, mah cu vancungmi nakin a niam deuh nain saram vialte cungah nawl a ngei dingmi a si. Mah cu Pathian nih amah muikeng in le amah he i lo in a sermi, minung kha a si. Genesis 1:27 ah Pathian nih “mipa le minu kha a ser hna” tiah tawi tein a langhter. Genesis 2:7-9 ah Jehovah Pathian nih tlak tlawmpal in mipa kha a ser, nunnak petu thaw kha a hnar chungah a chuahhnawh i mipa cu a hung nung, amah caah paradis inn le ei awk rawl kha a pek tiah a langhter. Cuticun Jehovah nih vawlei kha hmangin sernak rian a ṭuan i mipa kha a ser. Adam hnakruh hmangin minu kha a ser. (Gen. 2:18-25) Minu le mipa a ser hna tikah ‘phunkhat’ cu aa liim.—Gen. 5:1, 2.
Thlaraulei Lungvar Hna kha Hlathlai
(Gen. 1:1) Pathian nih van le vawlei ser hram aa thawk tikah,
Science Lei Fimnak Nih Aan Ṭhathnemh Ning
Vawlei le vankawlawng i a kum
Science lei mifim pawl nih vawlei a kum cu nuai thong 4 a si i vankawlawng i a kum cu nuai thong 13 in 14 hrawng a si tiah an ti. Baibal ah vankawlawng ser a si caan kha a langhter lo. Cucaah vawlei i a kum cu kum thong tlawmpal lawng a si rih tiah ti khawh a si lo. “Pathian nih van le vawlei ser hram aa thawk” tiah Baibal a thawknak nih a ti. (Genesis 1:1) Cutin a langhter caah science lei mifim pawl nih science lei kongkau he aa tlak ningin vawlei i a kum kha an tuak khawh.
(Gen. 1:26) Cun Pathian nih cun, “Atu cu minung kan ser cang hna lai; kanmah mui an keng lai i kanmah he kan i lo lai. Nga si hna seh, va si hna seh, inn zuat saṭil si hna seh, ramlak i a ummi saram a hme he, a ngan he si hna seh an uk dih hna lai,” tiah a ti.
it-2 52
Jesuh Khrih
Pathian bantukin Sertu pakhat a si lo. Fapa cu sernak rian ah aa tel ve ko nain a Pa bantuk Sertu pakhat cu a si lo. Sernak ah hmanmi ṭhawnnak cu Pathian thiang thlarau asiloah a rianṭuan ṭhawnnak kha a si. (Gen. 1:2; Salm 33:6) Jehovah cu hmuh khawhmi le hmuh khawh lomi nunnak vialte i a Hrampi a si, amah nih nunnak a pek hna. (Salm 36:9) Cucaah Fapa cu Sertu pakhat si loin Sertu, Jehovah a aiawhtu asiloah bawmtu a si. Jesuh theng nih Baibal ah langhtermi Pathian nih zeizong vialte a ser timi kha a cohlan.—Matt. 19:4-6; SERNAK ah zoh.
Baibal Relnak
(Gen. 1:1-19) Pathian nih van le vawlei ser hram aa thawk tikah, 2 vawlei cu mui zong a ngei lo, pungsan zong a ngei lo. Rilipi cu muihnak nih a khuh i ti cungah cun thlipi a hrang. 3 Cun Pathian nih, “Ceunak um seh,“ tiah a ti i ceunak cu a hung um. 4 Ceunak cu a zoh i aa lawm. Cun ceunak le muihnak cu a ṭhen hna i 5 ceunak cu “Chun“ tiah min a sak i muihnak cu “Zan“ tiah a ti. Zanlei cu a hung dih i zinglei kha a hung um - cucu nikhatnak ni cu a si. 6 Cun Pathian nih cun, “Ti le ti a ṭhentu hna ding caah aa kuaimi van pakhat in um sehlaw ti cu hmun hnih ah um hna seh,“ tiah a ti i cuti ning cun a hung si. 7 Cuticun Pathian nih cun van kuai cu a ser i a tang i a ummi ti le a cung i a ummi ti cu a ṭhen hna; 8 vankuai cu a min ah “Van“ a sak. Zanlei cu a hung dih i zinglei kha a hung um, cucu nihnihnak ni cu a si. 9 Cun Pathian nih cun, “Van tang i a ummi ti cu hmunkhat ah i pum hna sehlaw vawlei kha hung lang seh,“ tiah nawl a pek i cu bang cun a hung si. 10 Vawlei cu a min ah “Vawlei“ a sak i a pumhtermi ti cu “Rili“ tiah a ti. A tuahmi kha a zoh i a lung a si. 11 Cun aa thawh i, “Vawleicung ah hin thingram a phunphun kho hna seh, thei a phunphun a tlaimi kung hna le rawl a phunphun a vuimi rawlkung hna,“ tiah a ti i cu bang cun a hung si. 12 Cucaah cun vawleicung ah cun thingram a phunphun an kho, rawl a vuimi rawlkung hna le thei a tlaimi thingkung hna an si. Pathian nih a tuahmi cu a zoh i a lung a si. 13 Zanlei cu a hung dih i zinglei kha a hung um, cucu nithumnak ni cu a si. 14 Cun Pathian nih cun, “Chun le zan a ṭhentu ding le ni le kum le caan kha zeitik in dah an i thawk cio ti hngalhtertu dingah van ah khin ceunak um hna seh; 15 cun cu ceunak hna nih cun vawlei hi ceuh hna seh,“ tiah a ti i cu bang cun a hung si. 16 Cucaah Pathian nih cun ceunak nganpipi pahnih hi a ser hna, ni hi chun uktu ding ah a ser i thlapa hi zan uktu ding ah a ser; arfi zong khi a ser hna; 17 ceunak hna cu van ah khin vawlei a run ceuhtu dingah a chiah hna. 18 chun le zan a uktu hna ding le ceunak le muihnak a ṭhentu hna dingah a chiah hna. A tuahmi kha a zoh i a lung a si. 19 Zanlei cu a hung dih i zinglei kha a hung um, cucu nilinak ni kha a si.
JANUARY 13-19
BAIBAL AH THUHMI RO HNA | GENESIS 3-5
“A Hmasa Bik Lihchimnak nih a Chuahtermi Ṭhatlonak”
(Gen. 3:1-5) BAWIPA Pathian nih a sermi saram hna lakah rul hi a zer bikmi a si. Rul nih cun minu kha a thawh i, “Dum chung i a ummi thingthei hi a zeihmanh nan ei lai lo tiah Pathian nih aan ti taktak hna maw?” tiah a hal. 2 Nu nih cun, “Dum laifang i a ummi thingthei khi dah ti lo cu, 3 dum chung i a ummi thingthei vialte hi a zei paoh kan ei khawh ko hna,” tiah a leh. “Pathian nih khi thing khi cu a tlai nan ei lai lo, a tawngh zong nan tawng lai lo, nan tawngh ahcun nan thi lai, a kan ti,” tiah a ti. 4 Rul nih cun, “Cucu a hmaan lo; nan thi lai lo. 5 Pathian nih cu bantukin a ti cu, kha thingthei nan ei ahcun nan ei cangka in amah bantukin hngalhnak nan ngei ve lai i a ṭha le a ṭhalo kha nan hngal ve lai ti a hngalh caah a si,” a ti.
Jehovah Tinhnak A Tling Lai
9 Evi nih a Pa Jehovah bia a ngaih nakhnga lo Satan Khuachia nih rul kha a hman. (Genesis 3:1-5 rel; Biat. 12:9) Pathian nih minung a fale kha ‘dum chung i a ummi thingthei kip ei awkah’ a awnh hna lo timi kongkau a chuahter. Mah cu ‘tuah nan duhmi kha tuahnak nawl nan ngei lo? ti bantukin a chimmi a si. Mah hnuah “nan thi lai lo” tiah a ti rih. Mah cu lihbia a si. Evi kha Pathian bia ngaih a hau lo tiah zumhter aa zuam. Satan nih hitin a ti: “Kha thingthei nan ei ahcun nan ei cangka in amah [Pathian] bantukin hngalhnak nan ngei ve lai . . . ti a hngalh caah a si.” Mah thingthei nih a hleikhunmi hngalhnak a pek hna lai caah Jehovah nih eiter a duh hna lo tiah Satan nih a chim. A donghnak ah a hmaan loin mah bia hi a kamh hna: “Amah [Pathian] bantukin hngalhnak nan ngei ve lai i a ṭha le a ṭhalo kha nan hngal ve lai.”
(Gen. 3:6) Nu nih cun thingkung cu mithlaang ngai a si le a thei cu mitthi ngai a si kha a hmuh tikah a fimmi si cu zeitluk in dah a nuamh hnga ti kha a ruat. Cucaah a thei cu a lawh hna i a ei. Cun a va zong kha tlawmpal a pek ve i a ei ve.
w00 11/15 26
A Hmasa Bik Nuva Hna Sinin Kan Cawn Khawhmi
Evi tuahmi sualnak cu hrial khawh lomi a si maw? A si hrimhrim lo. Amah sining ah i canter hmanh. Satan chimmi cu Pathian le Adam chimmi he aa ralkah tukmi a si. Mising pakhat nih na dawt i na zumhmi pakhat kha miṭhalo a si tiah sual a puh ahcun zeitindah na um lai? A tak ti ahcun Evi nih a thinhunnak kha langhter in a chimmi hmanh kha a ngaih awk a si lo. Pathian dinnak le a vapa bia hmanh zei rel loin um awkah rul cu ahodah a si? Lu sinak kha upat in Evi nih biakhiahnak a tuah hlanah ruahnak cheuhnak a kawl hmasa awk a si. Cucaah kannih zong Pathian pekmi lamhruainak he aa ralkahmi a kong hna kan theih tikah cutin kan tuah ve awk a si. Asinain Evi nih amah a Tukforhtu i a bia kha a zumh i a ṭha le a ṭhalo he aa tlaiin amah tein biakhiahnak tuah a rak duh. Mah kong kha a ruah deuhdeuh tikah a caah a ṭhami a hung lo deuhdeuh ve. Evi nih a ṭhalomi duhnak kha a lungthin chungin hloh asiloah a lu a simi a vapa he i ruahṭi loin mah duhnak kha a lungthin chungah a ṭhanter caah sualnak nganpi a rak tuah.—1 Korin 11:3; Jeim 1:14, 15.
Adam nih A Nupi Bia kha A Ngaih
Tlawmpal ah Evi nih sualnak tuah ve awkah Adam kha a rak forh. Adam nih fawi tein a rak zulh colhmi he aa tlaiin zeitindah na fianter lai? (Genesis 3:6, 17) Adam cu zumhawktlak sinak he aa tlaiin hneksak a rak si. A dawt tukmi a nupi i telin zeizong vialte a petu Pathian bia kha a ngai lai maw? Atu a tuah laimi biakhiahnak he aa tlaiin Pathian lamhruainak kha a kawl lai maw? Asiloah a hmailei kong he aa tlaiin a nupi kut ah a ap dih lai maw? Evi nih thlauhmi thingthei einak in hmuh awkah aa ruahchanmi cu hlennak men a si ti kha Adam nih fiang tein a hngalh. Lamkaltu Paul nih hitin a ṭial: “Hlen khawhmi cu Adam kha a si ṭung lo, nu kha pei a si i Pathian nawl zong a buar kha.” (1 Timote 2:14) Cucaah Adam nih Jehovah kha hramhram in a ralchanhmi a si. Thil sining ṭhatter awkah Pathian thilti khawhnak zumhnak nakin a nupi he i ṭhen lai kha a ṭih deuh tuk ti kha a fiang.
(Gen. 3:15-19) Nangmah le nu cu nan i hua lai, mi le rul cu ral an si lai. Mi nih na lu kha rial an in zuam lai i nang nih an kedil kha cuk naa zuam ve lai,” a ti. 16 Cun minu cu a thawh i, “Fa na pawinak i harnak na inmi kha ka karhter lai, fa na hrinnak i harnak na inmi kha ka karhter lai; asinain na va cu na duh ṭhiamṭhiam ko lai i amah cu na cung bawi a si lai,” a ti. 17 Cun Adam cu a thawh i, “Na nupi bia na ngaih i ei hlah kaan timi thei kha na ei caah vawlei hi nangmah ruangah chiatserh a si lai. Na ei khim rawl hmuhnak dingah na nunchung fakpi in rian na ṭuan a hau lai. 18 Hlingbur le belh kha an kho tung lai i ramlak thingram kha na ei a hau lai. 19 Rawl na hmuh khawhnak dingah, vawlei i na kir ṭhan hlan tiang, thlan hripi puak in na cawl a hau lai; Nangmah cu, cu vawlei cun sermi na si. Leidip na si i leidip ah na kir ṭhan lai,” a ti.
w12 9/1 4 ¶2
Nu Pawl Cu Pathian Nih A Zohkhenh Taktak Hna Maw?
Pathian nih nu pawl kha chiat a serh hna maw?
A serh hna lo. Pathian i “chiatsernak” a tongmi cu “rulpi tar, Khuachia” kha a si. (Biathlam 12:9; Genesis 3:14) Pathian nih Adam cu a nupi “cung bawi” a si lai tiah a ti tikah nu nih pa an tuahmi paoh kha an cohlan dih lai tinak a si lo. (Genesis 3:16) A tak ti ahcun a hmasa bik nuva hna nih sualnak an tuah caah an hmuh laimi a phichuak kha Pathian nih a chimchungmi a si.
w04 1/1 29 ¶2
Genesis Cauk Chungin Hrilhfiah—I
3:17—Vawlei cu zeitilam in dah chiatserh a rak si i zeicandah a rauh lai? Vawlei cu chiatserh a si caah lothlawh le cinthlaknak caah a har tuk lai. Hlingbur a phunphun a kho i chiatserh a simi vawlei ah Adam tefa hna nih harnak nganpi an ton caah Noah a pa Lamek nih hitin a ti: “Bawipa nih chiat a serhmi vawlei [ah] rian har kan ṭuan.” (Genesis 5:29) Buanchukcho a dih hnuah Jehovah nih Noah le a fapale kha thluachuah a pek hna i vawlei khahter ding timi aa tinhnak kha a chimh hna. (Genesis 9:1) Mah lioah vawlei cu Pathian chiatserhmi si dawh a lo ti lo.—Genesis 13:10.
it-2 186
Nau Nganfahnak
Harnak nganpi cu nau ngeihnak he aa pehtlai. Hmasa bik minu, Evi nih sualnak a tuah tikah Pathian nih nau nganfahnak na in lai tiah a rak ti. Nawl a ngaih ahcun Pathian nih thluachuah a pek zungzal lai i fa hrinnak zongah lawmhnak a hmu lai. Zeicatiah “BAWIPA thluachuahnak cu rumtertu a si i ngaihchiatnak zeihmanh a ratter chih hna lo.” (Ptb. 10:22) Asinain mitlinglo pakhat i pum sining ningin nau nganfahnak a ing cang lai. Pathian nih hitin a ti (Pathian nih umnak nawl a awnhmi thil hna kha a tuah cangmi bantukin langhter a si tawn): “Fa na pawinak i harnak na inmi kha ka karhter lai, fa na hrinnak i harnak na inmi kha ka karhter lai.”—Gen. 3:16.
Thlaraulei Lungvar Hna Kha Hlathlai
(Gen. 4:23, 24) Lamek nih khan a nupile cu a thawh hna i, “Ka nupi Adah le Zillah, ka bia ngai tuah u. Mipa pakhat cu, amah nih a ka tuk caah ka thah, Tlangval pakhat cu, amah nih a ka hliam caah ka thah. 24 Kain a tutu paoh cu a let sarih in lehrulh an si lai, Keimah a ka tutu chinchin cu let sawm sarih let sarih in lehrulh an si lai,” a ti.
it-2 192 ¶5
Lamek
Lamek nih a nupile (Gen. 4:23, 24) caah a phuahmi mah biazai nih mah lio caan i a ummi zaangennak kha a langhter. Hitin a ti: “Ka nupi Adah le Zillah, ka bia ngai tuah u. Mipa pakhat cu, amah nih a ka tuk caah ka thah, Tlangval pakhat cu, amah nih a ka hliam caah ka thah. Kain a tutu paoh cu a let sarih in lehrulh an si lai, Keimah a ka tutu chinchin cu let sawm sarih let sarih in lehrulh an si lai.” Lamek nih Kain bantukin hramhram in mi a thahmi si loin amahle amah i kilvennak caah a thahmi hna a si. Lamek nih amah a tumi le a hliammi pa kha amahle amah i kilvennak caah a thah. Cucaah Lamek biazai cu amah a dotu a thah ruangah phuhlam a duhmi hna nawlnak a si.
(Gen. 4:26) Seth nih cun fapa pakhat a ngeih i a min ah Enosh a sak. Cu caan cu mi nih BAWIPA kha a min in biak hram an thawk caan a si.
it-1 338 ¶2
Thangchiatnak
Buanchukcho hlan, Enosh chan in “BAWIPA kha a min in biak hram an thawk.” Asinain mah cu a hmaanmi lam in a si lo, upatnak um loin an hmanmi a si. Zeicatiah mah hlanpi in Abel nih Pathian min kha a rak hman cang. (Gen. 4:26; Heb. 11:4) Baibal lei mifim cheukhat nih minung nih Pathian min auh cu upatnak ngeih lo a si i aa tlak lomi a si asiloah siasel caah hman cu Pathian thangchiat a si tiah an ti.—ENOSH, ENOS ah zoh.
Baibal Relnak
(Gen. 4:17–5:8) Kain nih a nupi cu a hngalh i fa a pawi i fapa pakhat a hrin i a min ah Enok a sak. Cun Kain nih cun khua pakhat a ser i cu khua cu a min ah a fapa min chuankhan in Enok a sak. 18 Enok nih fapa pakhat a ngeih i a min cu Irad a si; Irad cu Mehujael pa a si, Mehujael cu Methusael pa a si i Methusael cu Lamek pa a si. 19 Lamek cu nupi pahnih a ngei, pakhat cu Adah a si i a dang pakhat cu Zillah a si. 20 Adah nih cun Jabal a hrin i Jabal cu, caw a khal i thlam chung i khua a sami pawl, a hringsortu hna a si. 21 Jabal nau cu a min ah Jubal a si, amah cu tingtang le thonglawi tum a thiammi hna a hringsortu hna a si. 22 Cun Zillah nih Tubal-Kain a hrin i amah cu thir le dar hreihriam vialte a sertu hna a hringsortu a si. Tubal-Kain far cu Naamah a si. 23 Lamek nih khan a nupile cu a thawh hna i, “Ka nupi Adah le Zillah, ka bia ngai tuah u. Mipa pakhat cu, amah nih a ka tuk caah ka thah, Tlangval pakhat cu, amah nih a ka hliam caah ka thah. 24 Kain a tutu paoh cu a let sarih in lehrulh an si lai, Keimah a ka tutu chinchin cu let sawm sarih let sarih in lehrulh an si lai,” a ti. 25 Cun Adam nih khan a nupi cu a hngalh ṭhan i fapa a hrin. A nupi nih cun, “Kain nih a thahmi Abel airoltu ah khan Pathian nih fapa pakhat a ka pek,” a ti i a min ah Seth a sak. 26 Seth nih cun fapa pakhat a ngeih i a min ah Enosh a sak. Cu caan cu mi nih BAWIPA kha a min in biak hram an thawk caan a si.
5 Hihi Adam tefa hna min cazin cu a si. Pathian nih Adam cu a rak ser tikah Amah he i lo in a rak ser. 2 Pa pakhat le nu pakhat kha a rak ser hna i thluachuahnak a pek hna i a ser hna tikah khan “Mi” tiah min a sak hna. 3 Adam cu kum za le sawm thum a si tikah amah bantuk a simi fapa pakhat a ngei i a min ah Seth a sak. 4 Cu hnu ahcun Adam cu kum za riat a nung rih. Fa dang kha a ngeih hna i 5 kum za kua le sawm thum a si ah a thi. 6 Seth cu kum za le kum nga a si ah fapa pakhat Enosh a ngei i 7 cu hnu ahcun kum za riat le kum sarih a nung. Fa dang kha a ngeih hna i 8 kum za kua le hleihnih a si ah a thi.
JANUARY 20-26
BAIBAL AH THUHMI RO HNA | GENESIS 6-8
“A Fialmi Vialte Cu A Tuah Dih”
(Gen. 6:9) Noah cu miṭha a si i amah lawnglawng kha cu caan ahcun Pathian lung a tongmi a si; Pathian he i hawikomh in a nungmi a si.
(Gen. 6:13) Cun Pathian nih Noah cu a thawh i, “Minung hi an dihlak in hrawh awk ah ka ruah cang. An dihlak in ka hrawh hna lai, zeicahtiah vawlei hi sualnak an tuahmi in a khat.
Noah, Daniel le Job i an Zumhnak le an Nawlngaihnak kha i zohchunh
4 Noah nih a tonmi zuamcawhnak hna. Noah a pu Enok chan in mi pawl cu an rak ṭha lo tuk cang. Annih nih Jehovah kong he aa tlaiin “thangchiatnak” bia an chim. (Judas 14, 15) Vawlei ah ṭhatlonak a karh chin lengmang. Noah chan a phanh tikah “ṭhatlonak cu khuazakip ah a karh.” A ṭhalomi vancungmi hna nih minung pum kha an i lak i vawlei nu pawl kha an ṭhit hna. An fale cu a puarhrangmi le a ṭhawng tukmi an si. (Gen. 6:2-4, 11, 12) Asinain Noah tu cu aa thleidang. “Noah nih cun BAWIPA kha a lung a ton” tiah Baibal nih a ti. A pawngkam mi hna he i lo loin a dingmi thil kha a tuah. Noah cu “Pathian he i hawikomh in a nungmi a si.”—Gen. 6:8, 9.
(Gen. 6:14-16) Cucaah cun lawng pakhat in i ser, thingṭha kha hmang hna law a chungah a khaan ser hna, cun lawng cu a chunglei he, a lenglei he katṭaza sii thuh dih. 15 A tung pe zali le sawm nga, a vang pe sawm sarih le pe nga, a san pe sawm li le pe nga in na sak lai. 16 Lawng cu a cungkhuh na ser lai i a cungkhuh le a vanpang karah lehmah hleiriat na awnter lai. Dot thum in na sak lai i a kam ah innka na ser lai.
w13 4/1 14 ¶1
‘Pathian he i Hawikomh in a Nung’
Mah rian ṭuannak ah kumhrabu tampi a rau, kum 40 in 50 tiang rauh dawh a si. Thingkung pawl kha an hau, an tan i an phorh, cun thingtlap hna kha an peh i lawng kha an sak. Lawng kha dot thum in an sak. A khaan tampi a um i a sirlei ah kutka pakhat a um. Cunglei bik dot ah thlalang awng hna an um. Ruahti a kamlei ah a tlak khawh nakhnga lawng i cungcih a laifang kha tlawmpal an santer i a kamlei kha niam deuh in an sak.—Genesis 6:14-16.
(Gen. 6:22) Cun Noah nih khan, Pathian nih a fialmi vialte cu a tuah dih.
Tlikzuamnak Ah Inkhawhnak He Tli
13 Mah Jehovah salle cu inkhawhnak he a dongh tiang tlik awkah zeinihdah a bawmh hna? Paul ṭialmi hi zohhmanh. (Hebru 11:7 rel.) “A nungmi thil vialte hrawhnak ding caah vawleicung ah buanchukcho” a tlung lai timi cu Noah caah “hmuh khawh lomi hmailei thil” a rak si. (Gen. 6:17) Mah cu zeitikhmanh ah a rak um bal lomi thil a si nain Noah nih buanchukcho cu a tlung theng lai lo tiah a rak ruat lo. Zeicahtiah Jehovah nih a chimmi paoh a tlinter lai ti a zumh caah a si. Noah nih Pathian fialmi cu a har tuk tiah a ruat lo i “a fialmi vialte cu a tuah dih.” (Gen. 6:22) Noah nih a tuahmi thil hi ruathmanh. Lawng a sak, saram a pumh, minung le saram caah lawng ah rawl a luhpi, mi ralrin a pek hna, a chungkhar thlaraulei ṭhawn awk a bawmh hna, mah vialte “tuah dih” cu a fawimi a si lo. Asinain Noah nih zumhnak le inkhawhnak he a rian a ṭuan dih caah amah le a chungkhar cu an luat i thluachuah an hmu.
Thlaraulei Lungvar Hna Kha Hlathlai
(Gen. 7:2, NW) Saram thiang pawl kha cu tuah sarih cio in i luhpi hna, asinain a thianglo pawl kha cu a nu pakhat le a pa pakhat lawngin i luhpi hna.
w04 1/1 29 ¶7
Genesis Cauk Chungin Hrilhfiah—I
7:2—A thiangmi le a thiang lomi saram kha zei cungah dah i ngat in thleidan an si? Mah saram cu ei khawh a si maw, si lo timi cungah i hngat loin biaknak ca i raithawinak cungah i hngat in an thleidanmi a si ti cu a fiang ko. Buanchukcho a tlun hlanah mi nih sa an rak ei lo. Ei awkah a thiang maw, thiang lo timi cu Moses Nawlbia a chuah hnu lawngin khiahmi a si caah nawlbia cu hrawh a si tikah mah zong cu a rawk ve. (Lamkaltu 10:9-16; Efesa 2:15) Jehovah biaknak caah zei saram dah raithawi dingin aa tlak ti kha Noah nih hngalh dawh a si. Zeicatiah lawng in a chuah tikah “Bawipa caah biakṭheng pakhat a ser; saram thiang pawl le va chung khan phunkhat ah pakhat cio a lak hna i khanghthawinak caah biakṭheng cungah cun a khangh hna.”—Genesis 8:20.
(Gen. 7:11) Noah kum zaruk a si kum, thla hnihnak thla a ni hleisarih ni ah, vawlei tang i a ummi rilipi a hna vialte kha an i hung i van i awng vialte zong khi an i hung ve i ti cu vawlei cungah an tla.
w04 1/1 30 ¶1
Genesis Cauk Chungin Hrilhfiah—I
7:11—Vawleicung pumpi a khupmi Buanchukcho ti cu khoika in dah a rat? Sernak ni, a nihnih “ni” asiloah caan chungah vawlei thli “van kuai” cu ser a rak si i van kuai “a tang” i a ummi ti le “a cung” i a ummi ti cu ṭhen an si. (Genesis 1:6, 7) Van kuai “a tang” ah a ummi ti cu vawleicung ah a rak um ciami a si. “A cung” i a ummi ti cu vawlei a cunglei deuh ah aa zelmi tikhu a si i “rilipi” ah a hun i cang. Mah ti cu Noah chan ah ruah in a rak sur.
Baibal Relnak
(Gen. 6:1-16) Cu tikah cun vawleicung khuazakip ah minung tampi an um cang i fanu kha an hrin hna. 2 Cu fanu hna an i dawh cu pathian fapa hna nih khan an hmuh hna i cucaah an duhmi kha an i thim hna i an ṭhit hna. 3 Cun BAWIPA nih aa thawh i, “Minung hi zungzal in nun cu ka sianh hna lai lo, zeicahtiah titsa an si. Atu thawkin kum za le kum kul nak tam an nung ti lai lo,” a ti. 4 Cu caan le cu hnu zongah cun, vawleicung ah hin mi nganpipi an rak um i annih cu minung fanu hna le pathian fapa hna tefa kha an si. Annih cu hlanliomi mi ralṭha le mi minthang kha an si. 5 BAWIPA nih minung cu khuazakip ah an ṭhatlo tuk hringhran le an lungchung cu ruahnak ṭhalo lawnglawng a khah kha a hmuh tikah, 6 minung a rak ser hna i vawleicung i a rak umter hna kha a ngaih a chia. Aa ngaichih ngaingai. 7 Cucaah aa thawh i, “Ka sermi vialte hna hi khuazeika i an um hmanhah, ka thah dih hna lai. Saram vialte le va vialte zong ka hloh dih hna lai, ka rak ser hna hi kaa ngaichih,” a ti. 8 Asinain Noah nih cun BAWIPA kha a lung a ton. 9 Noah cu miṭha a si i amah lawnglawng kha cu caan ahcun Pathian lung a tongmi a si; Pathian he i hawikomh in a nungmi a si. 10 Noah tefa hna cu hihi an si: fapa pathum a ngeih hna, Shem, Ham le Jafeth an si. 11 Sihmanhsehlaw midang vialte cu Pathian mithmuh ah miṭhalo an si dih i an ṭhatlonak cu khuazakip ah a karh. 12 Minung kha an sual tuk hringhran caah Pathian nih vawlei cu a zoh tikah khan a ṭha hrimhrim lo ti kha a hmuh. 13 Cun Pathian nih Noah cu a thawh i, “Minung hi an dihlak in hrawh awkah ka ruah cang. An dihlak in ka hrawh hna lai, zeicahtiah vawlei hi sualnak an tuahmi in a khat. 14 Cucaah cun lawng pakhat in i ser, thingṭha kha hmang hna law a chungah a khaan ser hna, cun lawng cu a chunglei he, a lenglei he katṭaza sii thuh dih. 15 A tung pe zali le sawm nga, a vang pe sawm sarih le pe nga, a san pe sawm li le pe nga in na sak lai. 16 Lawng cu a cungkhuh na ser lai i a cungkhuh le a vanpang karah lehmah hleiriat na awnter lai. Dot thum in na sak lai i a kam ah innka na ser lai.
JANUARY 27–FEBRUARY 2
BAIBAL AH THUHMI RO HNA | GENESIS 9-11
“Vawleicung Mi Vialte nih Holh Phunkhat lawng An rak Ngei”
(Gen. 11:1-4) Hlanah cun vawleicung mi vialte hna nih hin holh phunkhat lawng an rak ngei i bia an rak hmanmi cu an i khat dih. 2 Nichuahlei i an hei i thawn tikah Shinar ram ah khan nelrawn pakhat an va phan i cuka ahcun umhmun an khuar. 3 Cun pakhat le pakhat cu, “Ra u! Tlakrawh ser u si law mei in raw hna u sih,” an i ti. Cu ti cun inn saknak ah tlakrawh cu an hman hna i a senghnak ah bitumen an hman hna. 4 Cun annih nih an i thawh i, “Atu cu khuapi pakhat kan ser lai i a chungah innsang pakhat, a par van tawng in kan sak lai. Kan thang kan i chuah lai i vawleicung ah hin kan i ṭhek lai lo,” an ti.
it-1 239
Babilon Khualipi
Hlanlio Babilon i Hmelchunhnak Hna. Shinar Nelrawn ah dirh a simi Babilon khuahlun ah Babel Innsang sak dingin timhtuahnak an rak ngei. (Gen. 11:2-9) Cutin innsang sak an i timhmi cu Pathian min thangṭhatnak caah si loin ‘anmah thang i chuahnak’ caah a si. Ziggurat innsang hna nih hrawh a simi Babilon khuahlun le Mesopotamia i a ummi, a hleiin kokek biaknak caah an sermi innsang pawl i a pungsang kha a langhter. Jehovah Pathian nih a hmaan lomi biaknak hrampi a simi mah innsang saknak kha a rak kham hna. Hebru min a simi Babel cu Lung Tuainak ti sullam a ngei, Sumerian min (Ka-dingir-ra) le Akkadia min (Bab-ilu) timi i an sullam cu “Pathian Hauka” ti a si. Cucaah khuami hna nih a hrampi sullam kha hrial in khua min kha an thlen, asinain a thar an sakmi asiloah an airolhmi min cu biaknaklei he aa pehtlai ṭhiamṭhiam.
it-2 202 ¶2
Holh
Buanchukcho a dih hnuah minung chungkhar nih Noah le a fapale sinah Pathian nih a chimmi aa tinhnak an ralchanhnak kong kha Genesis cauk nih a langhter. (Gen. 9:1) Mi nih i ṭhek dih in ‘vawleicung khuazakip khahter’ canah Mesopotamia ram, Shinar Nelrawn ah umṭi dih dingin an rak i tim. Mah cu biaknaklei innsang a umnak, biaknaklei ah a biapi tukmi hmun a hung si.—Gen. 11:2-4.
(Gen. 11:6-8) Atu cu hi mi vialte hna hi miphun phunkhat an si, holh pakhat lawng an hmang i atu i an tuahmi hi hmailei ah an tuah laimi thil a hramthawknak lawng a si. A rauhhlan ah an duhmi thil paoh kha an tuah khawh ko lai. 7 Cucaah cun pakhat le pakhat an holh an i hngalh khawh nakhnga lo, vung kal u sih law an holh kha vung danter dih hna u sih,” a ti. 8 Cuticun BAWIPA nih vawleicung khuazakip ah a ṭhek dih hna i khuapi ser cu an ngol.
it-2 202 ¶3
Holh
Cungnung Bik Pathian nih mi ruamkai pawl i hmunkhat ah umṭi ding timi an i tinhnak hrawh awkah an holh a danter hna. Mah nih innsaknak rian kha a ṭuanter kho ti hna lo i vawleicung pumpi ah a ṭhekter hna. An holh aa danmi nih a ṭhalomi an i tinhnak le Pathian an ralchanhnak kha a kham. Cun an khuakhannak tlinternak caah a herhmi minung fimnak le ṭhawnnak hna kha ri a ngeihter. Mah fimnak cu Pathian sinin si loin an hmuhtonnak le an hlathlainak in an hmuhmi a si caah aa khat lomi holh hna i hngalhnak ngeih awkah a harter. (Pct. 7:29; Deut. 32:5 he tahchunh.) Cucaah an holh aa danmi nih minung phu ah lung i khah lonak a chuahter i ṭih a nungmi le a ṭhalomi an i tinhnak kha a kham. (Gen. 11:5-9; Isa. 8:9, 10 he tahchunh.) Vawlei fimnak asiloah mi pawl i ningcang loin rian an ṭuan ruangah a chuakmi thil kong ruah tikah Babel Innsang saknak kha kham loin rak awnh hna sehlaw zeidah a cang lai timi kong Pathian nih a rak hmuh chung ti kha a kan hngalhter.
(Gen. 11:9) Cu khuapi cu a min ah Babel an ti, zeicahtiah cuka ah cun Bawipa nih mi vialte kha an holh a danter hna i cuka cun vawleicung khuazakip ah khan a ṭhek hna.
it-2 472
Miphun
Holh aa danmi nih nunphung, phunglam le biaknak hna kha a danter i mah nih pehtlaihnak a harter. (Lev. 18:3) Miphun tampi nih Pathian duh lomi an khuazing hna i milem tampi kha an i ser.—Deut. 12:30; 2 Si. 17:29, 33.
Thlaraulei Lungvar Hna Kha Hlathlai
(Gen. 9:20-22) Noah cu lothlo a si i amah cu mitsur dum a ser hmasa biktu a si. 21 Mitsurzu cu a din i a ri, a thilpuan vialte kha aa phoih dih i a thlam chungah taklawng in a it. 22 Kanaan pa Ham nih khan a pa taklawng in a rilh ko cu a hmuh tikah a unau pahnih kha a va chimh hna.
(Gen. 9:24, 25) Noah cu a zuritnak khan a hung fim i a fapa a hniang bik nih a cung i a tuahmi kha a hngalh tikah, 25 aa thawh i, “Kanaan cungah chiat tlung ko seh; a unau hna sal a si lai,” a ti.
it-1 1023 ¶4
Ham
Mah thil sining ah Kanaan cu amah theng aa tel i a pa Ham nih mah kong he aa tlaiin a rak cawnpiak lo. Asiloah Noah nih Ham i a ṭhalomi lungput bantuk kha a fapa Kanaan nih a ngeih ve i Kanaan tefa pawl zong nih an ngei ve lai ti kha a rak hmuh chung caah a chimchungmi a si. Kanaan miphun cu Shem miphun kut tang an phak tikah mah chiatserhnak cu a cheuchum in a rak tling. Kanaan miphun cu hrawh an si lo (tahchunhnak ah, Gibeon miphun [Josh. 9]) i Israel miphun nih sal ah an tlaih hna. Kumzabu tampi hnuah Ham fapa Kanaan tefa hna cu Jafeth tefa a simi vawleicung nawlngeitu Medo-Persia, Greek le Rom kuttang an phanh tikah mah chimchungbia cu ngan deuh in a rak tling.
(Gen. 10:9, 10) Amah cu vawleicung ah sakap bik zong a si i cucaah mi nih phungthluk bia ah, “Nimrod bantuk sakah thiam,” ti a si tawn. 10 Pennak a uk hmasa bikmi hna cu Babel, Erek le Akkad an si i an dihlak in Shinar ram chung ummi an si.
it-2 503
Nimrod
Nimrod pennak ah Shinar ram chung i a ummi Babel, Erek le Akkad khua hna an i tel. (Gen. 10:10) Cucaah amah lamhruainak ningin Babal innsang cu rak sak dawh a si. Mah ruahnak cu Judah phungphai hmuhnak he aa tlakmi a si. Josephus nih hitin a rak ṭial: “[Nimrod] cu duhsah duhsah in aa thleng i puarhrang ngaiin rian a ṭuan, mah cu mi nih Pathian kha ṭih ti loin amah nawl tu an ngaih nakhnga caah a tuahmi a si. Pathian nih vawlei kha ti in ṭawl ṭhan seh ti a duh. Zeicahtiah ti nih a phanh khawh lomi innsang ka sak lai i hrawh a simi pupa hna caah Pathian kha phu ka hlam lai tiah aa hrocer. Mi nih Nimrod lamhruainak zulh kha an duh tuk i cutin tuah cu Pathian nawlngaih a si tiah an ruah, cucaah innsang kha an rak sak . . . mah nih an i ruahchannak kha a ṭhawnter.”—Jewish Antiquities, I, 114, 115 (iv, 2, 3).
Baibal Relnak
(Gen. 10:6-32) Ham fapale cu Kush, Izipt, Put le Kanaan an si. 7 Kush fapa cu Seba, Hevilah, Sabtah, Raamah le Sabteka an si. Raamah fapa cu Sheba le Dedan an si. 8 Kush nih cun fapa pakhat a ngeih i a min ah Nimrod a si; amah cu vawleicung uktu a liannganmi hna lakah a hmasa bik a si. 9 Amah cu vawleicung ah sakap bik zong a si i cucaah mi nih phungthluk bia ah, “Nimrod bantuk sa kah thiam,” ti a si tawn. 10 Pennak a uk hmasa bikmi hna cu Babel, Erek le Akkad an si i an dihlak in Shinar ram chung ummi an si. 11 Cu ram cun Asshur khua ah a kal i Nineveh khua le Rehoboth-Ir khua le Kalah khua le 12 Resen khua kha a tlak hna, Resen cu Nineveh le Kalah khuapi karlak i a ummi a si. 13 Izipt cu Lud le Anam le Lehab le Naftuh le 14 Patrus le Kasluh le Kaftor hna pa kha a si i cu hna chung cun Filistin mi kha an chuak. 15 Kanaan cu Sidon (a fapa upa bik) le Heth le 16 Jebus mi hna le Amor mi hna le Girgash mi hna le 17 Hiv mi hna le Arki mi hna le Sin mi hna le 18 Arvad mi hna le Zemar mi hna le Hamath mi hna pa kha a si. Hi hnu ah hin, Kanaan miphun chung i phun dangdang hna kha an i ṭhek i 19 Kanaan ram ramri cu Sidon in Gerar lei ah Gaza tiang a phan, Cun Sodom le Gomorrah le Admah le Zeboim lei ah Lasha tiang a phan fawn. 20 Hi hna hi Ham tefa cu an si, an phun cio in an ram cio ah khan khua an sa i anmahle an holh cio kha an hmang. 21 Jafeth u Shem zong nih khan fa a hrin hna, amah cu Eber tefa a hringsortu hna kha a si. 22 Shem fapale cu Elam, Asshur, Arpakshad, Lud le Aram an si. 23 Aram fapa hna cu Uz, Hul, Gether, le Mash an si. 24 Arpakshad cu Shelah pa a si i Shelah cu Eber pa a si. 25 Eber nih fapa pahnih a ngeih hna i pakhat cu a min ah Peleg a si, cun a nau cu a min ah Joktan a si; Peleg an saknak a sullam cu amah chan ah khan vawlei mi kha an i ṭhen dih caah a si. 26 Joktan cu Almodad, Shelef, Hazarmaveth, Jerah, 27 Hadoram, Uzal, Diklah, 28 Obal, Abimael, Sheba, 29 Afir, Havilah le Jobab pa a si. Hi hna hi an dihlak in Joktan fa an si. 30 An umnak ram cu Mesha in Sefar lei ah, nichuah lei tlangpipi hna tiang kha a si. 31 Hi hna hi Shem tefa cu an si, an phun cio in an ram cio ah khan khua an sa i anmahle an holh cio kha an hmang. 32 Hi hna hi Noah tefa hna nih an hrinmi hna miphun cu an si, anmahle an i hrinsor ning cio le an phun kalning cio in. Vawleicung miphun vialte hna hi buanchukcho hnuah Noah fapa hna an hrinsormi hna an si.