˗ZOTO ˗A ˈˈPIƲ̈ ˗WƆN ˗NU
1 ZOOVA
˗Zlan ˈtɔ˗ Zoova. ˗A ˈtɔ bhë ˗a ˈklɔɔ˗ ˈtɔ˗ “Pë ˈö˗ ˗wɔn ˈdhö ˈdhö ˗yö ˗kë ˗a ˈka kö ˗a dhɔɔbhaawɔn ˗yö yökodhiʋ̈.” Zoova ˈnën ˗tɔ ˗Zlan ˈö˗ ˗bha ˈˈpiigbeedhɛ ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈyaa ˈdhö. Yö ˈnën pë ˈˈpɛpɛ ˗da. ˈˈSe ˗ya ˗dhɛ kö pë ˈˈoo ˗pë ˈö ˗dhi ˗a ˗dhɛ, ˗ya kë.
Eblö ˗wo ˈgü, ˗wo ˗Zlan ˈtɔ ˗ya ˈsëëdhɛ ˈˈɲanga ˗yiisiö ˈka. ˗A ˗bɛnzë ˗kɔ ˈö ꞊Glee˗ ˗wo ˈgü ˈyö ˗tɔ YHWH ɛɛnˈˈ JHVH. Biblö ˈdhɛ ˈwo˗ ˗bɛn zë Eblö ˗wo zii ˈgü, ˗Zlan ˈtɔ ˈö˗ ˈgü, ˗yö ˗mɔn 7.000 ˗bha. Mɛn ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü ˗an ˗bha Zoova ˗dhɛ ˗kɔ ˈyaa do. Mɛn ˈö ˈdhö ˗ya ˗dhɛ ˗kɔ ˈö˗ ˗wo ˈgü ˗a ˈka.
2 BIBLÖ ˗YÖ “˗GO ˗ZLAN ˈˈPIƲ̈”
˗Zlan ˈnën ˗tɔ Biblö “Dëmɛn”, ˈˈkɛɛ ˗yö ˗bɔ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗ta ˈyö˗ ˗bɛnzë. ˗Yö kë ˗sü ˈka ꞊dhɛ ˈpë ˗dhutii do ˗ya pö ö ˗bha ˈsëëdhɛ ˗bɛnzëmɛn ˗dhɛ ˗yö ö ˗bha ˈsëëdhɛ kë kö ˗yö ö ˗zopiʋ̈wɔn ˗ya ˗a ˈgü ˗a ˈdhö. ˗Zlan ˗yö ˗bɔ ö ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗ta ˈyö ˈˈdhiʋ̈sü Biblö ˗bɛnzëmɛn ˗nu ka, kö ˗wa ˗zopiʋ̈wɔn ˗nu ˗ya. ˗Zlan ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗yö ˈˈdhiʋ̈sü ˗an ˈka ˗kɔ ꞊va ˗ta. ˗A mɛn ˈbhaa ˗nu wo ˈˈɲɛɛn ˗bho ɛɛnˈˈ ˈyö ˈwo ˗kpan pë ˗nu ˗bha, ˈyö ˈwo˗ ˗bɛnzë.
3 ˈTƆŊ˗ ˗GƐNGBANDHƐ ˗NU
ˈTɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˈnën ˈwo ˗tɔ ꞊klaŋwo ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˈö ˈwo gagade züyödhɛ ˗nu ˗bhokoo ˗kë. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˈtɔ˗, ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˈö ˗kë “ˈbha ꞊nëng këkɔyaamɛ ˗bha i kë ˗kɔ ˗yö ˗siö ” ˈka bhë, ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈö ˈkwa ꞊nënŋ ˗an ˗bha, ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo kwa ˈˈta ˗kɔ ꞊shiʋ̈ ɛɛnˈˈ ˈwo˗ ˗kë ˗së. (1 Kodhɛngtö 15:33) ˗A ˈdhɛ ˗kë “ˈˈdhü ˈö mɛ ˗ya ta ˈyö mɛ ˗ya bhɛ bho” ˈka bhë, ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈwɔn ˈö go kwa ˈˈta ˗kɔ ˈgü, ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ˈkun kwa ˈka.—Gadhatö 6:7.
4 ˗ZLAN ˗WO ˈÖ˗ TO ˈˈDHIƲ̈ ˈÖ˗ ꞊BLƐƐ
Nɔɔn˗ ˈö go ˗Zlan ˈˈpiʋ̈ ˈyö ˗tɔ pë ˈö˗ to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn ˈgü ˈˈpʋ ˗sü, ˈˈta ˗kɔ ˗dhioo, ˈtɔŋ˗ ɛɛnˈˈ za ˈˈkan ˗nɔɔn ˗nu ˈka. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˈzü ˈwɔn ˈbhaa ˈö ˗dho kë ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü, ˗a ˗nɔɔn ˈka. Pë ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an to ˈˈdhiʋ̈ ˈö ˗an ꞊blɛɛ, ˗an ꞊vadhɛ ˈö ꞊wa kë ˈsaadhö ˗wo ˗dhö.
5 ˗ZLAN ˗WO ˗NU ˈWO ˗GBAN MESI ˗BHA
ˈWɔn ꞊va ˈö Biblö ˗yö ˗an to ˈˈdhiʋ̈ ˈö ˗an ꞊blɛɛ ˈwo ˗gban Mesi ˗bha, Yesu dosɛnŋ ˈnën ˗an ꞊gban ˗wo yökodhiʋ̈ ˗a ˗bha. ˗Bhö kpɔɔˈˈ ˈkɔnën ˈö ˗kë “˗Zlan ˗wo ˗nu ˈwo ˗gban Mesi ˗bha” ˈka bhë ˗a ˗bha.
6 ZOOVA ˗ZOPIƲ̈WƆN ˈÖ ˗GBAN ˈˈKPƆNŊTAADHƐ ˗BHA
Zoova ˗yö ˈˈsɛ ˗da kö ˗yö kë mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈö ˗Zlan ˗dhɔ ˗yo ˗an ˗kë, ˗an ˗bha ꞊bhɔɔkëdhɛ ˈka. ˗A ˗zopiʋ̈wɔn bhë yö ˈti ˈgo ˈˈgblʋʋ. ˗A ˈˈtʋ̈ŋ ꞊ya ˈto ꞊klöö˗ kö ˗yö ˈwɔn yaa ˗nu bho ˈˈshia˗, kö ˗yö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a nu ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗dhɛ.
7 SƆTRAAN DÜGƆMƐN
Sɔtraan ˈnën ˗tɔ ˗Zlan ˗bha ˈˈkiö ˈö ˗gban ˗a ˗gɔ ˗sü züdɔ. ˗A ˈtɔ ˈö ˗kë Sɔtraan ˈka bhë ˗a ˗gɛn ˈtɔ˗ “˗gbanmɛngɔmɛn” ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗yö ˗gban Zoova ˗gɔ. ˗Wa ˗dhɛ ˈzü Dügɔmɛn ˈö˗ ˈklɔɔ˗ ˗kë “꞊Suakëmɛn” ˈka. ˈPë ˗kë ˈwo˗ ˗dhɛ ˈˈdhʋ̈ ˈyö ˗tɔ, ˗yö ꞊sua ˗kë ˗Zlan ˗bha, ˈö ˈˈkpënŋ˗ ˗kë mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗gɔ.
8 ˗ZLAN ˗BHA ˈˈKIÖ ˗NU
Zoova ˗yö ö ˗bha ˈˈkiö ˗nu ˗da ˈö˗ ˗dhɛ ˗yö ꞊gwëë ˈyö ꞊kun ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗da ˗ni. ˗Yö ˗an ˗da kö ˗wo kë dhaŋ˗ ˈgü. ˗Zlan ˗bha ˈˈkiö ˗nu ˗wo ˗ʒiö ˈˈmliɲɔn ꞊këŋ do ˗ta. (Daniel 7:10) ˗An ˈtɔ waa ˗an kë ˗kɔ ˗nu ˗wo ˈgo ˗sü ˈka ˈko ˗ta. ˗Zlan ˗bha ˈˈkiö ˗nu ˈwo ˗klu ˗a ˗bha, ˗wo wo ˗de ˗kë ˈˈtɩtɩ ˈö ˈwaa ˈˈwɩ˗ ˗bha kö mɛnbhɩɩdhe ˗nu wo ˗dhɔkë. ˗An ˗bha ꞊la ˗nu ˈwaa do, ˗a ˈmɛn ˈö ˈdhö ˗a ˗bha yö ˗dhö. ˗An ˗bha yö ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈbhaa ˈtɔ˗ yökë Zoova ˗bha ˈˈgo ˗gbloo ˈˈdhiʋ̈ ˗sü, ˗a ˗bha nɔɔn˗ ˗nu pö ˗sü, ˈˈdhiʋ̈sü ˗a ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˗an ˈka ˗sü, ˈö ˈwo wo ˗kɔ kpa ˗an ˗ta, ˗a ˗bha za dɔ ˗sü waa wo ˗kɔ ˗ya ˗zlanwopö ˗yö ˗gɔ ˗sü ˗nu. (Psaume 34:7; ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 14:6; 22:8, 9) ˗Dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü, ˗wo ˗dho kpa Yesu ˗bha ˈö ˈwo Aamagedɔn ˗gblü gɔn.—˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 16:14, 16; 19:14, 15.
9 ˈˈDHAŊGA
Pë ˈˈpɛpɛ ˈö ˈkwa˗ ˗kë, ˈwɔn ˈˈpɛpɛ ˈö ˈkwa kwa ˗zo ˗ta ˗a ˈgü ɛɛnˈˈ ˈö ˗nu kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈ ˈö Zoova ˗dhɛ yaa ɛɛnˈˈ ˈö ˈyaa˗ dhɔɔbhaawɔn ˈka kö ˈˈdhaŋga ˈnën bhë. ˈDhɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn yaa kë ˗sü ˗yö kwaa ˗Zan ˗nu kwa ˗bha ˗mlɛɛn ˗shiʋ̈ bhë, ˗yö ö ˗bha ˈtɔŋ˗ waa˗ ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˗zɔn kwa ˗dhɛ kö ˈkwa ˗dho ˈwɔn yaa kë kwa ˗de ˈˈɲaan. Pë ˈˈpɛpɛ ˈö Zoova ˗an ˗kë ˈˈsɛ züdɔyi ˈka, ˗an ˗dhɛ ˈyaa kun ˗an ˗bha, ˈˈkɛɛ ˈdhɛ Adan waa Ɛvö ˈwo ˗gban ˗a ˗gɔ, ˈyö ˈwo ˈˈdhaŋ ˗lö ˗a ˗bha, ˈyö ˈwɔn yaa ˗dhii ˗yö ˗da ˗an kwi ˈgü. ˈYö ˈwo ˗kë zii ˈwo ga. ˈDhɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ Adan ˗yö ˈˈdhaŋga ˗to kwa ˗gɔ ˈkɛnŋ˗ ˗ka bhë ˈyö kwa ˗de ˈpö ˈkwa ˗kë zii ˈyö ˈkwa ga.
10 AAMAGEDƆN
Aamagedɔn ˈnën ˗tɔ ˗Zlan ˗bha ˗gblü ˈö ˗dho Sɔtraan ˗bha ˈˈkpɔnŋtaadhɛ waa ˈwɔnyaakësü ˗nu bho ˈˈshia˗.
11 ˗ZLAN ˗BHA ˗GBLÜDËDHƐ
˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˈnën ˗tɔ ˗a ˗bha mɛnkɔɔnmɛn ˗nu ˈö ˗an ˗ya dhaŋ˗ ˈgü. Yesu Klito ˈnën ˗Gblüdë ˈka ˗a ˗gɔ ˈˈdhiʋ̈. ˗Dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü , Zoova ˗dho bɔ ˗Gblüdëdhɛ ˈö bhë ˗a ˗ta kö ˗yö ˈwɔn yaa ˈˈpɛpɛ bho ˈˈshia˗. ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗dho ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˈˈpɛpɛ ꞊kɔɔn.
12 YESU KLITO
˗Zlan ˗yö Yesu ˗da pë ˈˈpɛpɛ ˈwo to ˗an ˈˈdhiʋ̈. Zoova ˗yö Yesu ˗bɔ ˈˈkpɔnŋ ꞊taa kö ˗yö ga mɛn ˈˈpɛpɛ ˗wɔn ˈgü. ˈDhɛ ˈwo Yesu zë, Zoova ˗a ˗bho ga ˈgü. Yesu ˈnën ˈö ˗tɔ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗gɔdhiʋ̈mɛn, ˗yö ˗gblüdëdhɛ kë ˗ni ˈgü dhaŋ˗ ˈgü.
13 ˗ZLAN ˗WO ˈÖ ˗GBAN ˈˈDHOOGƆ 70 ˗BHA
Biblö ˗yö Mesi ˗wo zaŋta ˈˈtʋ̈ŋ ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö ꞊blɛɛ. ˗Ya ˗pö, ˗yö ˗dho kë ˈˈtʋ̈ŋ kpö ˈnën ˈwo˗ ˗dhɛ ˈˈdhoogɔ 69, ˈö˗ zübho ˗kwɛ 455 K.Y.B. ˈgü ˈö˗ ˈˈdhiʋ̈ta ˗kwɛ 29 K.Y. ˈgü bhë ˗a ˈgü.
Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ ˗a ˈˈdhiʋ̈ ˗yö ˗ta ˗kwɛ 29 K.Y. ˈgü? ˈˈDhoogɔ 69 züdɔ ˗kwɛ 455 K.Y.B., ˈˈtʋ̈ŋ ˈö Neemia ˗yö nu ˈö ˗ya Zedhizadhɛmö ˗pö baaˈˈ ˗sü ˗bha bhë˗ ˈka. (Daniel 9:25; Nehémia 2:1, 5-8) ꞊Waa˗ pö “ˈˈdhoogɔ”, ˗dhɛkpaɔyi 7 ˈnën kwa ˗zo ˗yö ˗da ˗a ˈˈpiʋ̈. Kö ˈkwa ˗gban ˈwɔn ˈö ˗dho kë ˈˈdhiʋ̈ ˗a blɛɛˈˈ ˗kɔ ˈö ˈwo “˗kwɛ do ˗kë ˗dhɛkpaɔyi do” ˈka bhë˗ ˗ta, kö ˈˈdhoogɔ ˈö ˈwo˗ to ˈˈdhiʋ̈ ˈwo˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ˈyö bhë, ˗dhɛkpaɔyi ˈˈsɔɔplɛ ˈˈdhoogɔ ˈyaa ˗mü, ˗kwɛ ˈˈsɔɔplɛ ˈˈdhoogɔ ˗mü. (Nombres 14:34; Ézékiel 4:6) ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈˈdhoogɔ do ˈnën ˗tɔ ˗kwɛ ˈˈsɔɔplɛ. ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ kö ˈˈdhoogɔ 69 ˗lokotasü ˈtɔ˗ ˗kwɛ 483 (69 x 7). Kö ˗a ˗kwɛ 483 bhë ˈkwa˗ dhʋʋsü züdɔ ˗kwɛ 455 K.Y.B. ˗ta, kwa ˈˈdhiʋ̈ ˗dho ˈto˗ ˗kwɛ 29 K.Y. ˗ta. ˗Kwɛ ꞊dede ˈö Yesu bɔ ˗a ˈka ˈˈyi ꞊bhaa ˈö ˗kë Mesi ˈka ˈyö bhë.—Dhukö 3:1, 2, 21, 22.
˗Zlan ˗wo do ˈö bhë, ˗yö ˈˈdhoogɔ do ˈˈwɛɛ ˈbha ˗wɔn ˗blɛɛ. ˗A ˈˈdhoogɔ bhë ˗a ˗kwɛ ˗yö ˈˈsɔɔplɛ ˈpö. ˗A ˈˈtʋ̈ŋ bhë˗ ˈgü, ˗kwɛ 33 K.Y. ˈka, ˗wo ˗dho Mesi zë. ꞊Ya ˈgo mü, ˈö sü ˗kwɛ 36 K.Y. ˗bha, nɔɔn˗ ˗së ˈö ˗gban ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗bha bhë ˈˈsɛ ˈˈpɛpɛ ˈgümɛn ˗nu ˗dho ˗a man. Zuifö ˗nu woo do ˈyaa ˈnën wo ˗dho nɔɔn˗ bhë ˗a man.—Daniel 9:24-27.
14 ꞊SUA ˈÖ ˗KË ˗ZLAN Ö ˈKOODHÖ ˗YAAGA ˈKA
Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ Zoova ˗Zlan ˈnën ˗tɔ pë ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗Damɛn. ˗Yö Yesu ˗da pë ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈˈdhiʋ̈. (Kodhɔsö 1:15, 16) Yesu ˈyaa ˈnën ˗tɔ ˗Zlan ˈö˗ ˗bha ˈˈPiigbɩɩdhɛ ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈyaa ˈdhö. Yö ˈti ö ˗de ˗zɔn ˗Zlan ˈka do toŋtoŋdhö. Pë ˈö˗ pö ˈyö ˗tɔ: “N Dë [...] ˗duɛ ˈkpii˗ ma ˗zë n ˗bha.” (Zan 14:28; 1 Kodhɛngtö 15:28) ˈˈKɛɛ ˗zlanwo ˈbhaa ˗nu ˗wa ˗pö ˗Zlan ö ˈkoodhö ˗yaaga: ˗A Dë ˗yö ˗Zlan ˈka, ˗a Gbö ˗yö ˗Zlan ˈka, ˈö ˗Zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˈdhö ˗Zlan ˈka. ˗Wo ˈö ˗kë “˗Zlan ö ˈkoodhö ˗yaaga” ˈka bhë, ˈyaa Biblö ˈgü. ꞊Sua ˗mü.
˗Zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˈnën ˗tɔ ˗Zlan ꞊faan ˈö mɛn ˈˈɲan ˈyaa˗ yö, ˈö˗ sü ˈö ö dhɔɔbhaawɔn ˗nu ˗kë ˗a ˈka. ˗Zlan ˈyaa ˗mü. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ “ˈnii˗ ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗yö ˗da [Kletiɛn ˗blɛɛsü] ˗nu ˈgü, ˈyö˗ ˗nu ꞊gban ˈˈpɛpɛ pa”, ˈyö Zoova ˗ya pö ˈzü: “A ˗dho ma ˈnii˗ ˈgü ˗gblü mɛ suu ˈˈpɛpɛ ꞊gban ˗ta.”—Këwɔn ˗nu 2:1-4, 17.
15 KLOA
Kletiɛn ꞊dede ˗nu ˈwaa bɔ kloa ˗ta kö ˗wo ˗Zlan ˗dhɔkë. ˈMën ˗kë?
꞊Sua ˗zlanwo ˈgümɛn ˗nu ˗wo ˗ya ˗Zlan ˗dhɔkë kloaga ˈka ˗sü ˗bha ˗a yi ˈyaa ꞊dɛɛ. ˈÖ kun ꞊kwɛŋzü mɛn ˗nu ˗kun ˗dhɛ ˗dhɔkë ˗ni ˈgü ˗a ˈka, ˈö kun paɛn ˗nu ˗bha ˈˈɲangüyaa ˗kë ˗a ˈka ˗pë do ˈka. ˈDhɛ Yesu ga ˗a ˗kwɛ -300 ˈö dɔ˗ ˈˈpiʋ̈, Kletiɛn ˗nu wo ˈti ˗Zlan ˗dhɔkë kloa ˈka. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ ꞊ɲɔɔn mü, ˈyö Wlɔmö ˗Gblüdë Kɔnsantɛn ˗yö kloa ˗kë Kletiɛn ˗nu ˗bha ˗zlanwo ꞊dua ˈka. ˗Ya ˗kë ˈˈdhʋ̈ kö mɛn ꞊va ˗wo kë Kletiɛn ˈka. ˈˈKɛɛ kloa ˗wɔn gbɛ˗ ˈyaa ˗gban Yesu Klito ˗bha. ˈSëëdhɛ do ˈwo˗ ˗dhɛ la Nouvelle encyclopédie catholique ˗ya ˗pö: “Kloa ˗yö ˗kun mɛn ˗nu ˈwo kun ꞊kwɛŋzü kö Kletiɛn ˗wɔn yö ˈti nu ꞊köŋ waa ˈmɛn ˈwaa Kletiɛn ˈka ˗an ˗bha wɔkɔ ˗nu ˈgü.”
Yesu yö ˈti ga kloa ˗ta. Glɛkö ˗wo ˈö ˈwo˗ ꞊dhiëëta ˈö ˗kë “kloa” ˈka bhë ˗a ˗gɛn ˗blɛɛsü ˈnën ˗tɔ “ˈˈdhü ˈwo˗ ꞊gban”, “ˈˈdhü ˈˈbeŋ”, ɛɛnˈˈ “ˈˈdhü ꞊dede.” Biblö do ˈbha ˈwo˗ ˗dhɛ The Companion Bible ˗ya ˗pö: “Biblö ˈˈpian ˈdhɛ ˈwo ˗a ˗ya Glɛkö ˗wo ˈgü bhë ˗a ˈˈɲan ˈˈwɛɛ ˈbha ˈö ˗dho ˈˈdhü ˈˈpɛn ꞊plɛ ˈwo˗ ˗ʒiö ˈko ˗ta ˗a ˗wɔn blɛɛˈˈ ˈyaa ˗dhö.” Yesu ˗yö ˗ga ˈˈdhü ˈˈbeŋ ˈwo˗ ˗gban ˗a ˗ta.
Zoova ˈyaa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ö ˗dhɔkë pë ˈˈbin ɛɛnˈˈ ˈpë mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗wa ˗pëkë ˗an ˈka.—Exode 20:4, 5; 1 Kodhɛngtö 10:14.
16 ˗ZO ˗BO ˈWLAAN˗
Yesu ˗ya ˗pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ˗wo ö ˗bha ga ˗zo ˗bo ˈwlaan˗ kë. ˗Kwɛ ˈˈpɛpɛ ˈka, ˈwlaan˗ ˈö bhë ˗wa ˗kë Nizan 14 ˈö ˗kë ˗dhɛkpaɔyi ꞊dede ˈö Izraɛdhö ˗mɛn ˗nu kun ˈPakö kë ˗ni ˈgü ˗a ˈka bhë˗ ˈka. ˈBluu˗ waa we ˈö ˈwo ˗kë Yesu kwi waa˗ ꞊ɲɔɔn ˈwɔnzuan ˗nu ka bhë, ˗wo ˗bɔ ˗a ˈka mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo ˗nu ˗zo ˗bo ˈwlaan˗ ˗ta ˗an ˗bhuöö ˈˈpiʋ̈. Mɛn ˗nu ˈö waa Yesu ˗nu ˈwo ˗dho ˗gblüdëdhɛ kë dhaŋ˗ ˈgü, wo ˈnën ˈwo ˈbluu˗ bhë˗ ˗bhö, ˈö ˈwo˗ we mü. Mɛn ˗nu ˈwo ˗dho ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˈyö bhë, ˗wo ꞊bhlëë ˗ya ˗zo ˗bo ˈwlaan˗ ˗bha ˈö ˈwo dho ˗a ˗ta, ˈˈkɛɛ ˈwaa˗ ˈbluu˗ ˗bhö ɛɛnˈˈ ˈwaa˗ we mü.
17 ˈNII˗
Biblö ˈwo˗ ˗dhɛ Traduction du monde nouveau ˈö ꞊glee˗ ˈwo ˈgü bhë˗ ˈgü, ˗wo kpö ˈö ˗kë “ˈnii˗” ˈka bhë, ˗a ˗gɛn ˈtɔ˗ (1) mɛndhü ꞊dede, (2) wü, (3)mɛn ˗bha ˗këdhösü ɛɛnˈˈ wü ˗bha ˗këdhösü. ˗A ˈwɔnzuan ˈbhaa ˗nu ꞊nɛn:
Mɛndhü ꞊dede. ‘Noe ˗bha ˈtöng ˈka [...] mɛ kpö ˈdɛdɛ ˈwo ˗dho ˗mɔ mɛ ɛɛnˈˈ ˈnii˗ ˈslɛaga ˗bha [...] ˈö ˈwo dha.’ (1 Piɛdhö 3:20) Biblö ˈˈɲan bhë˗ ˈgü, ˗wo ˗kpö ˈö ˗kë “ˈnii˗” ˈka bhë, ˗yö ˗we Noe waa˗ ˗bha dhebɔ waa ˗an gbö ˗nu ˗yaaga waa ˗an gbö ˗nu ˗bha dhebɔ ˗nu ˈka.
Wü. “ˈÖ ˗Zlan ˗ya pö: ‘ˈYi ꞊bhaa ˗dhɛ ˗nu ˗wo pa ˈtëpë [“ˈnii˗ ˗nu”] ꞊plëëzë ˗nu ˈka, ˗ma ˗nu ˗wo kë ˗dhö ˈpö ˗wo ziö ˈdhung ˗ta!’ ˈÖ ˗Zlan ˗ya pö: ‘ˈTëpë ˗nu [“ˈnii˗ ˗nu”] ˗wo kë ˈkpongtaa ˗a mɛ ˈö ˗dhö waa˗ ö ꞊suuta. ˗Tuë ˗nu, ˗gblëë ˈgu ˗ta ˗wü ˗nu waa˗ wü mɛ ˈwo to ˈtöüdhö ˈö dho ˈö yöë pë ˈbhei˗ ˗nu ˗ta ˗wo kë ˗dhö waa˗ ö ꞊suuˈ˗ ˗nu ˈka.’ ˈYö ˗kë ꞊nɛ ˗kɔ bhë ˗a ˈdhö.”—ˈWunzüdɔdhɛ 1:20, 24.
Mɛn ˗bha ˗këdhösü ɛɛnˈˈ wü ˗bha ˗këdhösü. Zoova ˗ya ˗pö Moizö ˗dhɛ: “Mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo kun ü zë ˗sü ˈˈslö mɛɛnˈˈ ˗ni [“ˈwo kun ü ˈnii˗ mɛɛnˈˈ ˗ni”] bhë, ꞊wa ga.” (Exode 4:19) ˈDhɛ Yesu kun ˈˈkpɔnŋ ꞊taa, ˗ya ˗pö: “Ma ꞊në ˈa ˗tuʋ̈ ˗maakëmɛ ꞊dede ˈö ˗tuʋ̈mɛ ˈka ˗a ˈka, ˗a ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ ˈˈbhlaa ˗tuʋ̈ ˗maakëmɛ ꞊dede ꞊në ꞊mɔɔ˗ ˗bha ˈö ö ˗bha ˗tosɛa [“ˈnii˗”] ꞊gbaɔ ö ˗bha ˗tuʋ̈ ˗nu ˗wɔn ˈgü.”—Zan 10:11.
꞊Ya ˈgo mü, kö mɛn ˈbha ˗yö yö ˈbha kë “ö ˈnii˗ ꞊gban ˈka”, ˗a ˗gɛn ˈtɔ˗ ˗ya ˗sü ö ˗de ˈgü ˈö˗ ˗kë ö ꞊faan ꞊gban ˈka. (Matiö 22:37; Deutéronome 6:5) ꞊Waa˗ pö “ˈnii˗” ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˈzü mɛn ɛɛnˈˈ pë ˈˈbhɩɩ˗ ˈbha ˗dhidhɛwɔn ˈka. ˗Wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö mɛn ˈö ꞊ya ga ɛɛnˈˈ pë ꞊glöö ˗dhɛ ˈnii˗ ˈö ꞊ya ga.—Nombres 6:6; Proverbes 23:2; Isaïe 56:11; Haggaï 2:13.
18 ˗ZUU
Eblö ˗wo waa Glɛkö ˗wo ˈwo˗ ꞊dhiëëta ˈö ˗kë “˗zuu” ˈka ꞊glee˗ Traduction du monde nouveau ˈgü bhë, ˗an ˗gɛn ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗gban pë ꞊va ˗bha. ˈˈKɛɛ ˈpë ˈwo˗ ˗dhɛ ˗zuu ˗kplawo ˈyö ˗tɔ ˈpë mɛnbhɩɩdhe ˈˈɲan ˈyaa ˗kpan ˗a ˗bha. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˈˈtee ɛɛnˈˈ këdhösü ꞊faan ˈö mɛn ˈgü ɛɛnˈˈ ˈö wü ˈgü ˗a ˈka. Biblö yö ˈti˗ pö kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ mɛn ꞊ya ga, ˗a pë ˈbha ˗go ˗a ˈgü ˈö dho ˗tosɛta kë ˗dhɛ ˈbha ˈgü.—Exode 35:21; Psaume 104:29; Matiö 12:43; Dhukö 11:13.
19 ƷEƐNÖ
Glɛkö ˗wo ˈö ˗kë “ʒeɛnö” ˈka bhë, yö ˈnën ˈwo˗ ꞊dhiëëta ꞊danwo ˈgü ˈyö ˗kë ꞊geebɔɔ pɛng ɛɛnˈˈ ꞊glöötiaandhö ˈsiö ˈka. ˈˈKɛɛ ˗a “ʒeɛnö” ˈö bhë ˗gblü ˈˈkpaa ˈö kun Zedhizadhɛmö ˗dhɛ ˈˈsuee ˈö˗ ˗dhɛ kun ˈˈduŋtaadhɛ ˈka, ˈö ˈwo ˈˈwo ˗ya mü kö ˗yö ˈˈgbluu ˗nu ˈˈgʋ̈ yö ˗mü. Pë ˈbha ˈö ˗dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ Yesu ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü ˗wo ˗kun wü ˗nu ɛɛnˈˈ mɛndhü ˈˈbhɩɩ˗ ˗nu ˈˈgʋ̈ ˗ni ɛɛnˈˈ ˗an ˈˈklʋʋbhɔ ˗ni ˈgü ˈˈwo ˈgü ˗dhɛ ˈö bhë˗ ˈgü ˈyaa ˈdhö. ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, “ʒeɛnö” ɛɛnˈˈ ꞊geebɔɔ pɛng bhë, ˗dhɛ ˈbha ˈö mɛn ˈˈɲaan ˈyaa˗ yö, ˈö mɛn ˗nu ˈö ꞊wa ga ˈwo ˗an ˈˈklʋʋbhɔ mü ɛɛnˈˈ ˈwo ˗an ˗gʋ̈ ˗a ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka, ˗a ˈwɔnzuan ˈyaa ˗mü. Mɛn ˗nu ˈö ˈwo ˗dho ˈdho “ʒeɛnö” ɛɛnˈˈ ꞊geebɔɔ pɛng ˈgü ˈö Yesu ˗we ˗an ˈka bhë, wo ˈnën ˈwo ˗tɔ mɛn ˗nu ˈö ˗an ˈgü dho shiʋ̈ˈˈ ˈpapadhö.—Matiö 5:22; 10:28.
20 DËMƐN ˗BHA BHƐƐWO
Dëmɛn ˗bha bhɛɛwo ˈnën ˗tɔ bhɛɛˈˈ ˗kɔ ˈö Yesu ˗ya ˗zɔn ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ. Bhɛɛwo bhë ˗wa ˗dhɛ ˈzü Yi Dë ɛɛnˈˈ bhɛɛˈˈ ˗kɔ ˈˈslö. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ Yesu ˗ya ˗pö ˈkwa bhɛɛˈˈ ˗kwaa pö:
“I ˈtɔ ˈö ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ bha ˗yö bhɔ”
Kwa ˗bhɛɛ kö Zoova ˈtɔ ˗yö kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ɛɛnˈˈ kö ꞊sua ˈˈpɛpɛ ˈgo ˗a ˈtɔ ˗bha. ˗Yö kë ˈˈdhʋ̈ kö mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo dhaŋ˗ ˈgü ɛɛnˈˈ ˈwo ˈˈsɛ ˗ta ˗wa ˈtɔ bhɔ kö ˗wo ꞊bhlëë ˗ya ˗a ˗bha.
“I ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗yö nu”
Kwa ˗bhɛɛ kö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗yö nu kö ˗yö Sɔtraan ˗bha ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ˈgüshiʋ̈, kö ˗yö ˈˈsɛ ˗todhʋ̈sü ꞊kɔɔn, kö ˗yö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˈka.
“I dhɔɔbhaawɔn ꞊në ˗yö kë ˈˈkpʋng ꞊taa”
Kwa ˗bhɛɛ kö ˗Zlan ˗zopiʋ̈wɔn ˈö ˗gban ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗bha ˗yö kë, kö mɛnbhɩɩdhe ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˈwo ˈwɔn man ˗a ˗ta, ˗wo ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˗ta ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö Zoova ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈ ˗be ˈˈtʋ̈ŋ ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗da ˗a ˈka bhë ˗a ˈdhö.
21 ˗GƆTADHƆPË
Zoova ˗yö ˗gɔtadhɔpë ˗bho kö ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗nu dha ˈˈdhaŋga waa ga ˗an ˗gɔ. ˗Gɔtadhɔpë ˈnën ˗tɔ pë ˈö˗ bho ˗wɔn ˗yö kun ˗dhö, kö ˗tosɛta ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˈö dha mɛnbhɩɩdhe ˗blɛɛsü Adan ˗gɔ bhë ˗ya ˈdhɔ, kö ˗mlɛɛn ˈö ꞊shiʋ̈ mɛnbhɩɩdhe waa Zoova ˗nu ˗an ꞊zinŋ ˈgü bhë ˗ya baaˈˈ. ˗Zlan ˗yö Yesu ˗bɔ ˈˈkpɔnŋ ꞊taa kö ˗yö ga ꞊sɔɔnyaakëmɛn ˈˈpɛpɛ ˗wɔn ˈgü. Yesu ˗bha ga ˈsaa˗ ˈgü, ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën waa ˗kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗sü ˈˈdhiʋ̈ ꞊ya ˈˈpʋ mɛnbhɩɩdhe ˈˈpɛpɛ ˗gɔ.
22 ˈMËN ˗KË ˈÖ ˗KWƐ 1914 ˗WƆN ˈDHÖ ˈˈGBƖƖ˗?
Pë ˈö Biblö ˗ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ ˈö Daniel ˈˈɲan ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ 4 ˈgü, ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗Zlan ö ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗ya ˗kwɛ 1914 ˈgü.
˗Zlan ˗Wo ˈö˗ to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ: ˈWɔn ˈö ˗dho kë dhiʋ̈ˈˈ Zoova ˗ya ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ˗zɔn ˗Gblüdë Nebukanezaa ˗dhɛ ˈˈɲɛɛn do ˈö˗ bho ˗a ˈgü. ˗A ˈˈɲɛɛn bhë ˗yö ˗gban ˈˈdhü ˈkpii˗ do ˈwo˗ bɔ ˗a ˗bha. ˗A ˈˈɲɛɛn ˈö bhë˗ ˈgü ˈyö ˈwo ˗piö waa zën bhüʋ̈ˈˈ ˈˈpɛn ꞊plʋʋ ˈˈdhü ˈö bhë ˗a kunˈˈ ˈka ˗kö ˗a ˗drunŋ ˈya ˗dho bhɔ ˗yö ˈdho ˗yö yö˗ ˈka “˗kwɛ ˈˈsɔɔplɛ” ˈˈdhiʋ̈ ˈto ˗yi ˗bha. ꞊Ya bo kë ˗sü ˈka ˈˈdhʋ̈, ˈˈdhü bhë ˗a ˗drunŋ ˗dhö bhɔ ˈzü.—Daniel 4:1, 10-16.
˗Zlan ˗wo ˈö bhë ˗a ˗gɛn ˈtɔ˗ ˗mën kwa ˗bhaa ˈka: ˈˈDhü ˈö bhë ˈyö ˗tɔ ˗Zlan ˗bha mɛn ꞊kɔɔnsü. ˗Kwɛ ꞊va ꞊dede ˈˈpiʋ̈, Zoova ˗yö ˗gblüdë ˈbha ˗nu ˗ya Zedhizadhɛmö kö ˗wo Izraɛdhö ˈˈsɛ ˈˈpɛpɛ ꞊kɔɔn. (1 Chroniques 29:23) ˈˈKɛɛ ˗a ˗gblüdë ˗nu ˈwo bhë wo ˈti ˈto ˗klu ˗sü ˈka ˗Zlan ˗bha, ˗a ˗wɔn ˈgü ˈyö ˗an ˗bha ˗gblüdëdhɛ kë ˗sü ˗yö ɲën. Zedhizadhɛmö ˈgü ˗yö ˗shiʋ̈ ˗kwɛ 607 K.Y.B. ˈgü. ˗Kwɛ ˈö bhë yö ˈnën ˗tɔ “˗kwɛ ˈˈsɔɔplɛ” züdɔ ˈˈtʋ̈ŋ. (2 Rois 25:1, 8-10; Ézékiel 21:25-27) ˗A pö ˈö Yesu ˗ya wo ꞊dhɛ ‘ˈˈsɛ ˈˈwɛɛ ˈgü ˗mɛ ˗nu ˈwo ꞊taa Zedhizadhɛmö ˗dhɛ ˗ta, ˈö ˈwo˗ ˗da wo ˗gɛn ꞊wlöö ˈö dho˗ ˈka ˈˈdhʋ̈ ˈö zun˗ ˈka˗ ˗nu ˗bha ˈˈtʋ̈ng ˈö ˗Zlan ˗ya ˗ya ˗a ziö ˗yi ˗bha’ bhë, ˗yö ˗we “˗kwɛ ˈˈsɔɔplɛ” bhë ˗an ˈka. (Dhukö 21:24) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, “˗kwɛ ˈˈsɔɔplɛ” ˈwo bhë ˗an ˈˈdhiʋ̈ yö ˈti ta kö Yesu ꞊kun ˈˈkpɔnŋ ꞊taa. Zoova ˗ya ˈˈplüün ˗bho ꞊dhɛ ö ˗dho ˗Gblüdë do ˗ya “˗kwɛ ˈˈsɔɔplɛ” ˈwo bhë ˗an ɲën ˈˈtʋ̈ŋ ˈka. ˗Gblüdë ˗dɛɛ ˈö ˗kë Yesu ˈka bhë ˗a ˗bha ˗gblüdëdhɛ ˗dho ˈwɔn ˗së ꞊va ꞊dede kë ˗Zlan ˗bha mɛn ˗nu ˗dhɛ ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü ꞊tuëpö ˈka.—Dhukö 1:30-33.
“˗Kwɛ ˈˈsɔɔplɛ” dhʋʋˈˈ ˗kɔ: “˗kwɛ ˈˈsɔɔplɛ” bhë, kwa ˗bha ˗kwɛ ˗nu ˈwo ꞊dɛɛ ˈwaa mü, ˗Zlan ˗Wo ˈˈdhiʋ̈losü ˗kwɛ dhʋʋˈˈ ˗kɔ ˗mü. ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ “˗kwɛ ˈˈsɔɔplɛ” ˈwo bhë, kwa ˗bha ˗kwɛ ˗nu ˈwo ꞊dɛɛ ˗an 2.520 ˗mü. Kö ˈkwa ˗kwɛ 2.520 ˈwo bhë ˗an dhʋʋsü züdɔ ˗kwɛ 607 K.Y.B. ˗ta, ˗an ˈˈdhiʋ̈ ˗yö ˗to ˗kwɛ 1914 ˗ta. ˗Kwɛ ˈö bhë yö ˈnën Zoova ˗yö Yesu Klito ˗kë ö ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˈka dhaŋ˗ ˈgü.
˗Kwɛ 2.520 ˈwo bhë kwa ˗an ˗slɔɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˗kwɛ ˗yaaga waa˗ ˈgbu ˈnën ˗tɔ ˗dhɛkpaɔyi 1.260. (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëedhɛ 12:6, 14) ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ kö “˗kwɛ ˈˈsɔɔplɛ” ˈnën ˗tɔ ˗dhɛkpaɔyi ˈwo bhë ˗an ˗gwaa ꞊plɛ ɛɛnˈˈ ˈzü ˗dhɛkpaɔyi 2.520. ˗Dhɛkpaɔyi 2.520 waa ˗kwɛ 2.520 ˗wo do, ˈyö ˗tɔ ˗Zlan ˗Wo ˈˈdhiʋ̈losü ˗bha pë dhʋʋˈˈ ˗kɔ ˈgü, “˗dhɛkpaɔyi do ˗bha ˗kwɛ do.”—Nombres 14:34; Ézékiel 4:6.
23 MISƐDHÖ, ˗ZLAN ˗BHA ˈˈKIÖ ˗NU ˗GƆMƐN
˗Zlan ˗bha ˈˈkiö ˗nu ˗gɔmɛn dosɛnŋ ˈˈkpaan ˈnën Biblö ˗a ˗wɔn ꞊blɛɛ. ˗A ˈtɔ˗ Misɛdhö.—Daniel 12:1; Zudë 9.
˗Zlan ˗bha ˈˈkiö ˗nu ˈö ˈwo ˗klu ˗sü ˈka˗ ˗bha, wo ˈnën ˈwo ˗tɔ ˗a ˗bha ˈˈsɔla ˗nu. ˗An ˗gɔmɛn ˈnën ˗tɔ Misɛdhö. ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 12:7 ˗ya ˗pö: “Misɛdhö waa˗ ˗bha ˗mɛ ˗nu ˗a ˗nu ˗kɔ ˗yö ˗ziö ˈˈyina bha waa˗ ˗bha ˗mɛ ˗nu ˗a ˗nu ˗gɔ.” ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ ˗ya ˗pö ˈzü ꞊dhɛ Yesu ˈnën ˗tɔ ˗Zlan ˗bha ˈˈsɔla ˗nu ˗gɔmɛn. ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, kö Yesu ˈtɔ ˈˈwɛɛ do ˈnën ˗tɔ Misɛdhö.—˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 19:14-16.
24 ˈˈSƐ ˈˈDHIƲ̈TOYI
ˈWɔn ꞊vadhɛ ˈwo ˗dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ꞊ya ˈto ꞊klöö˗ kö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗yö Sɔtraan ˗bha ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˈgüshiʋ̈, ˗an kë ˈˈtʋ̈ŋ ˈnën ˈwo˗ ˗dhɛ ˈˈsɛ ˈˈdhiʋ̈toyi. ˈˈTʋ̈ŋ do ˈö bhë, ˗a ˗dhɛ ˗kɔ ˈbhaa ˗nu ˈö ˗Zlan ˗wo ˗ya ˗dhɛ ˗a ˈka ˈzü ˈyö ˈwo ˗tɔ “Mɛngbömɛ nu ˗sü” waa “ˈˈtʋ̈ng ꞊taabhasü.” (Matiö 24:3, 27, 37) “ˈˈSɛ ˈˈdhiʋ̈toyi” zü ˗yö ˗dɔ 1914 ˈö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗yö yö züdɔ ˗a ˈka dhaŋ˗ ˈgü bhë ˗a ˈka. ˗A ˈˈdhiʋ̈ ˗dho ˈto ˈˈtʋ̈ŋ ˈö Aamagedɔn ˗gblü dho Sɔtraan ˗bha ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˈgüshiʋ̈ ˗a ˈka bhë˗ ˈgü.—2 Timote 3:1; 2 Piɛdhö 3:3.
25 ˗GO GA ˈGÜ ˗SÜ
˗Go ga ˈgü ˗sü ˈnën ˗tɔ mɛn ˈö ga ˈö ˗Zlan ˗yö ˗tosɛta nu ˗a ˗dhɛ ˈzü ˗dɛɛwo. ˗Go ga ˈgü ˗sü ˈˈseishiö ˈnën Biblö ˗an ˗wɔn ꞊blɛɛ. Eliya, Elisha, Yesu, Piɛdhö waa Pɔdhö ˗nu, ˗an ꞊gban ˗wo mɛn ˗nu ˗bho ga ˈgü. ˗Zlan ꞊faan dosɛnŋ ˈnën˗ ˗kë ˈyö ˈwo ˗dhidha ˗nu bhë ˗an ˗kë. Zoova ˗ya ˈˈplüün ˗bho ꞊dhɛ ö ˗dho “ˈmɛ ˈö˗ ˗nu këwɔn ˈdhö ˗së waa˗ mɛ ˈö˗ ˗nu këwɔn ˈyaa ˗së ˗a ˗nu ˗bö ˈö ˈwo go ga ˈgü” kö ˗wo ˗tosɛta kë ˈˈkpɔnŋ ꞊taa. (Këwɔn ˗nu 24:15) Biblö ˗ya ˗pö ˈpö ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˗nu ˗dho ˈgo ga ˈgü ˈwo dho dhaŋ˗ ˈgü. Mɛn ˗nu ˈö ˗Zlan ö ˗kɔ ˗yɛ ˗an ˗bha ɛɛnˈˈ ˈö ˈˈɲɔn yö ˗an ꞊troo, ˈyö ꞊wa ga ˈwo go ga ˈgü kö waa Yesu ˗nu ˗wo kë dhaŋ˗ ˈgü.—Zan 5:28, 29; 11:25; Fidhipö 3:11; ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 20:5, 6.
26 DÜKËSÜ
Kë ˗kɔ yaa ˈö ˗kë ˈwɔn ˗blɛɛ ˗zuu ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈka bhë, ˈyö ˗tɔ dükësü. Mɛn ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈwɔn ꞊blɛɛ ˗an ˗dhɛ vɛɛdhö ɛɛnˈˈ ˈzü ˈö bɔ ˈˈzʋʋ, ˗dɛdë ɛɛnˈˈ ˈˈɲandhɛyömɛn ˈˈwɛɛ ˈbha ˗ta. Mɛn ꞊vadhɛ ˈwo dü ˗kë, ˗wo wo ˗zo ˗yö ꞊sua ˈö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo ga, ˗an ˗zuu ˗go ˗an ˈgü ˈwo ˗kë ˗zuu ˈˈpiigbɩɩsü ˗nu ˈka bhë ˗a ˗dhɛ. ˗Zuu yaa ˗nu ˗wa ˈˈslö ˗mɛɛn ˈzü kö ˈwo mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗blü ˗gban ˗Zlan ˗gɔ ˗sü ˗bha. Dükësü ˈbha ˈnën ˗tɔ ˗dɛbɔsü, ˈˈzʋʋdhɛkësü, gbɔɔdü ˗zuö ˗sü, waa ˗dhidha kë ˗sü ˗nu. ˈSëëdhɛ ˗be ˗nu, ˈsëëdhɛ ˗be ˈnën ˗nu, fimö ˗nu, pë ˈˈbin ˈbha ˗nu ɛɛnˈˈ ˈˈtan ˈbha ˗nu ˗wo ˗zuu yaa ˗nu kë ˈˈslö ɛɛnˈˈ ˗dhidha ˗nu kë ˗sü ˗zɔn ꞊dhɛ pë ˗së ˈdhö. Ga ꞊ya bhɔ ˈwɔn ˗nu ˈö mɛn ˗nu ˗wa ˗kë, ˈö ˈwo ˗kë ga ˈˈsaa˗ kë ˗sü ˗nu, ˗wɔɲaankësü, ꞊gɛɛnbhosü waa˗ ˈˈwɛɛ ˈbhaa ˗nu ˈwo to ˗an ˈka bhë, ˗wo ˈwɔn ˗blɛɛ ˗zuu yaa ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˈbhaa ˗nu ˈka. ꞊Ya kë ꞊shiö mɛn ˈbha ˗nu ˗wo ˈˈdhɛ ˗kun kö ˈwo ˗zuu yaa ˗nu ˗bha ꞊faan ꞊slɔɔ.—Gadhatö 5:20; ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 21:8.
27 ZOOVA ˗BHA ˗KË ˗GBLÜDË ˈKPII˗ ˈKA ˗SÜ
Zoova ˈnën ˗tɔ ˗Zlan ˈö˗ ˗bha ˈˈpiigbɩɩdhɛ ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈyaa ˈdhö, ˈö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˗da. (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 15:3) ˗A ˗wɔn ˈgü, yö ˈnën ˗tɔ pë ˈˈpɛpɛ ˗Dëmɛn waa ˗an ꞊Kɔɔnmɛn. Yö ˈnën ˗kɔmɔnwɔnbhasü ˈdhö˗ ˗gɔ kö ˗yö ö ˗dapë ˈˈpɛpɛ ꞊kɔɔn. (Psaume 24:1; Isaïe 40:21-23; ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 4:11) Pë ˈˈpɛpɛ ˈö˗ da, ˗a ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗dhö. Zoova ˗kɔ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈpö ˗yö ö ˗kɔ ˈˈyɛ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bha kö ˗wo kë mɛnkɔɔnmɛn ˗nu ˈka. Kö Zoova ˗dhɔ ˗yö kwa kë, kö ˈkwa ˈwɔn man ˗a ˗ta, kö kwa ˗kɔ ˗ya ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗gɔ.—1 Chroniques 29:11.
28 ˈGWÜ ˗BHO Ö ˗BHA ˗SÜ
ˈNën ˈö yö ˈti bhɔ ꞊köŋ, ˗a zë ˗sü ˈö ˗de ˈˈɲaan ˈyö ˗tɔ ˈgwü ˗bho ö ˗bha ˗sü. Kö ˗yö ga sidan ꞊kwaa˗ ɛɛnˈˈ ˗yö ga ö ˗de ˈka, kö ˈgwü ˗bho ö ˗bha ˗sü ˈyaa ˗mü. Dhebɔ ꞊ya ˈgwü ˈsü, kö ˈnën ˈö˗ ˈgwü ˈgü bhë ˗a kwi ˈˈpian ˈbhaa ˈyaa ˗mü, kö mɛndhü ˈö ö ˗de ˗ta yö ˗mü.
29 ꞊ƝƆƆN ˈSÜ ˗SÜ
˗A ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˈnën ˗tɔ mɛn ˈˈdhɛ kë ˗kɔ ˈö wo mɛn ˈˈwɛɛ ꞊ɲɔɔn sü ɛɛnˈˈ ꞊ɲɔɔn ˈö ˈˈmlan ˈgü ˗be ˈwo˗ sü ˈwo˗ ˗da mɛn ˈˈwɛɛ ˈbha kwi ˈgü. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë mɛn ꞊ɲɔɔn ˗todhʋ̈sü ɛɛnˈˈ ˗a ˈˈpian ˈˈgblʋ̈ʋ̈gblʋ̈ ˗yiishiö do ˈka. ꞊Ɲɔɔn ˈˈpian ˈˈgblʋ̈ʋ̈gblʋ̈ ˗yiishiö ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗wo ˗an ˗dhɛ plasima, globilö ˗zɔɔndhö, globilö ˈˈpuu waa plakɛtö.
30 MƐN DƆƆSÜ
Biblö ˈgü, ˗wo ˈö ˗kë “mɛn dɔɔsü” ˈka bhë, ˗a ˗gɛn do ˈˈkpaan ˈyaa ˈnën ˗tɔ ˈwɔn ˗bho mɛn ˈgü ˗sü. ꞊Wa kwa dɔɔˈˈ kö ˗dhioo ˈnën ˈwo˗ dɔ kwa ˗ta, ˈö ˈwo ˈˈta ˗kɔ ˗së ˗zɔn kwa ˗dhɛ ɛɛnˈˈ ˈö ˈwo kwa bho ˈwɔn yaa ˗bha. Zoova ˈyaa ˈˈgbɩɩdhɛ wɔ mɛn ˗nu ˈö ˗an ꞊dɔɔ ˗an ˗ta ɛɛnˈˈ ˈyaa pë yaa kë ˗an ˈka toŋtoŋdhö. (Proverbes 4:1, 2) ˗Yö ˈnënmɛn ˗nu ˗bha ˈwɔnzuan ˗së ꞊dede ˈka. Kë ˈö˗ wo ꞊dhɛ ˗a ˗bha mɛn dɔɔsü ˗yö ˗tiaandhö bhë, ˈmɛn ˈö˗ ꞊dɔɔ, ˗yö mɛn dɔɔsü ˗dhɔ ˗da ˗a ˈgü. (Proverbes 12:1) Zoova ˗bha mɛn ˗nu ˗dhɔ ˗ya ˗kë. ˗A ˗wɔn ˈgü ˗yö ˗an ꞊klaŋ ˗kë. ˗Dhioo ˈö ˗dho ˗an bho ˗zotadhe yaa ˗bha, ˗ya ˗dɔ ˗an ˗ta. ˗A ˗dhioo ˗nu bhë ˗wo ˗an ˗takun ˈö ˗zota ˗kɔ waa ˗kë ˗kɔ ˗nu ˈö ˈwo ˗Zlan ˗dhɛ ˗së ˈö ˈwo ˗an ꞊draan. ˈNënmɛn ˗nu ˗de ˈpö, ˗an ˗bha ˈnën ˗nu dɔɔˈˈ ˗sü ˈbha ˈnën ˗tɔ ˗an ˗takun ˗sü kö ˈpë ˗kë ˈö ˈwo ˗dho ˈwɔn man wo ˗mɛn ˗nu ˗ta, ˗wa ˈgüman. ˗A ˈbhaa ˈtɔ˗ ˈzü ˗an ꞊klaŋ kë ˗sü kö Zoova ˗dhɔ ˗yö ˗an kë, kö ˗a ˗Wo ˈö ˗kë Biblö ˈka ˗a ˗dhɔ ˗yö ˗an kë, kö ˗wa ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˈgüman.
31 ˗ZUU YAA ˗NU
˗Zuu yaa ˗nu ˈö ˈkwaa ˗kpan ˗an ˗bha, ˈö ˗an ꞊faan ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗ta ˗wo ˗dhö. ˗Zlan ˗bha ˈˈkiö ꞊suu yaa ˗sü ˗nu ˈnën ˈwo ˗tɔ ˗zuu yaa ˗nu. ˈDhɛ ˈwo ˗gban ˗Zlan ˗gɔ ˈö ˈwo wo ˗de ˗kë ˗a ˈyɔɔ˗ ˗nu ˈka, ˈyö ˈwo ˗kë ˗zuu yaa ˗nu ˈka. (ˈWunzüdɔdhɛ 6:2; Zudë 6) ˈDhɛ ˈö ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˈyö ˈwo bɔ Sɔtraan ˈˈpiʋ̈ ˗gban Zoova ˗gɔ ˗sü ˈka.—Deutéronome 32:17; Dhukö 8:30; Këwɔn ˗nu 16:16; Zakö 2:19.