I be “sɔn ka kanminɛli kɛ” wa?

1. Mun na a be se ka gwɛlɛya an ma ka kanminɛli kɛ?

A KA gwɛlɛ i ma tuma dɔw la ka kanminɛli kɛ wa? Masacɛ Dawuda ye Ala deli ko: “Hakili ɲanaman di ne ma.” (Zab. 51:14). O b’a yira ko a tun ka gwɛlɛ a ma tuma dɔw la ka mɛnni kɛ Jehova fɛ hali n’a tun b’a kanu. O kelen lo an fana fɛ. Mun na do? A fɔlɔ, an ye kanminɛbaliya sɔrɔ cɛɛn ye. A filanan, Sutana b’an lasun tuma o tuma an ka muruti i ko ale (2 Kor. 11:3). A sabanan, an be duniɲa min kɔnɔ bi, mɔgɔw fanba ye kanminɛbaliw ye ani murutili hakili lo b’u kɔnɔ (Efɛz. 2:2). O kama, an ka ɲi k’an jija kosɔbɛ k’an ka dafabaliya, Sutana ani duniɲa juguman nin kɛlɛ. O la, an bena se ka mɛnni kɛ Jehova n’an ɲɛminɛbagaw fɛ.

2. Ka “sɔn ka kanminɛli kɛ,” o kɔrɔ ko di? (Zaki 3:17).

² Zaki 3:17 kalan.b Zaki y’a sɛbɛ hakili senu barika la ko mɔgɔ hakilitigiw be “sɔn ka kanminɛli kɛ.” Miiri k’a filɛ o kɔrɔ ye min ye. Jehova ye kuntigiya kalifa mɔgɔ minw ma, an ka ɲi ka sɔn ka mɛnni kɛ u fɛ n’an dusu bɛɛ ye. Nka, a t’a fɔ an ye ko an ka mɛnni kɛ mɔgɔw fɛ minw b’an lasun k’ale ka sariyaw tiɲɛ.—Kɛw. 4:18-20.

3. Kuntigiya kalifara minw ma, mun na a kɔrɔtanin lo Jehova fɛ an ka kolo u ye?

³ N’a sɔrɔ a ka nɔgɔ an ma ka mɛnni kɛ Jehova fɛ sanni ka mɛnni adamadenw fɛ. O be faamu sabu Jehova ka cikanw dafanin lo tuma bɛɛ (Zab. 19:8). Nka adamaden minw be ni kuntigiya ye, olu dafanin tɛ. O bɛɛ n’a ta, an sankolola Faa ye kuntigiya dɔ kalifa bangebagaw, faamanw ani diinan mɔgɔkɔrɔw ma (Talenw 6:20; 1 Tes. 5:12; 1 Piyɛri 2:13, 14). Tiɲɛn na, n’an be mɛnni kɛ u fɛ, an be mɛnni kɛra Jehova lo fɛ. Jehova ye kuntigiya kalifa mɔgɔ minw ma, tuma dɔw la a be se ka gwɛlɛya an ma ka sɔn u ka cikanw ma ani k’u labato. O bɛɛ n’a ta, an be se ka mɛnni kɛ u fɛ cogo di? An k’o lajɛ.

MƐNNI KƐ I BANGEBAGAW FƐ

4. Mun na denmisɛn caaman tɛ mɛnni kɛ u bangebagaw fɛ?

⁴ Bi, kanbelew ni sunguruw fanba tɛ “mɛnni kɛ u wolobagaw fɛ.” (2 Tim. 3:1, 2). Mun na do? Sabu bangebaga dɔw be min ɲini u deenw fɛ, olu yɛrɛ t’o kɛ. O la, u deenw b’u jati filankafow ye. Denmisɛn dɔw b’a jati ko koow yɛlɛmana minkɛ, u bangebagaw ka ladiliw tɛ se k’u nafa, u bɛnnin tɛ wala a ka gwɛlɛ kojugu k’u sira tagama. N’i ye kanbele wala sunguru ye, ele fana b’o lo miiri wa? A ka gwɛlɛ mɔgɔ caaman ma ka Jehova ka cikan nin sira tagama: “Matigi ɲasiran kosɔn . . . , aw k’aw wolobagaw boɲa, o le ka ɲi.” (Efɛz. 6:1). Mun lo be se k’i dɛmɛ k’o kɛ?

5. Luka 2:46-52 b’a yira ko Yezu tun be mɛnni kɛ a wolobagaw fɛ. Mun lo b’an kabakoya o la?

⁵ Yezu tun be mɛnni kɛ a wolobagaw fɛ ani a ka ɲɛyirali ɲɔgɔn tɛ yen o koo la. I be se ka kalan sɔrɔ a fɛ (1 Piyɛri 2:21-24). A tun dafanin lo, nka a wolobagaw tun ye mɔgɔ dafabaliw ye. O bɛɛ n’a ta, a tun be u bonya hali n’u tun be fili dɔw kɛ wala u tun t’a faamu ka ɲɛ tuma dɔw la (Ɛkiz. 20:12). A kɔrɔsi min kɛra tuma min na Yezu tun be ni saan 12 ye (Luka 2:46-52 kalan). A wolobagaw tun tagara n’a ye tɛmɛnkan seli la Zeruzalɛmu. U kɔsegitɔ fɛti bannin kɔ, u m’a kɔrɔsi ko Yezu tɛ n’u ye. Yusufu ni Mariyamu ka kunkanbaara tun lo k’u janto ko u deenw bɛɛ be n’u ye. Tuma min na u labanna ka Yezu ye, Mariyamu y’a jalaki ko a ye hami bila olu la. Yezu tun be se k’a fɔ ko u be tilenbaliyako lo kɛra ale la. Nka a m’o kɛ, a ye u jaabi cogo nɔgɔman na ni bonya ye. “A ye kuma min fɔ u ye, u m’o faamu.” O bɛɛ n’a ta, a tora k’u “boɲa kosɔbɛ.”

6-7. Mun lo be se ka kanbelew ni sunguruw dɛmɛ u ka mɛnni kɛ u bangebagaw fɛ?

⁶ Kanbelew ni sunguruw, yala a ka gwɛlɛ aw ma tuma dɔw la ka mɛnni kɛ aw bangebagaw fɛ n’u ye fili dɔw kɛ wala n’u tɛ aw faamu ka ɲɛ wa? N’o lo, mun lo be se k’aw dɛmɛ do? A fɔlɔ, Jehova b’o koo jati cogo min na, miiri o la. Bibulu b’a fɔ ko n’i be mɛnni kɛ i bangebagaw fɛ, “o le ka di Matigi ye.” (Kɔlɔs. 3:20). Jehova b’a lɔn ko tuma dɔw la, i bangebagaw tɛ i faamu bɛrɛbɛrɛ wala ko u be sariya dɔw sigi a man nɔgɔ i ma ka minw sira tagama. O bɛɛ n’a ta, n’i be mɛnni kɛ u fɛ i bena Jehova dusu diya.

⁷ A filanan, n’i be mɛnni kɛ i bangebagaw fɛ, miiri k’a filɛ o be min kɛ u la. N’i be mɛnni kɛ u fɛ, u dusu be diya ani u be la i la kosɔbɛ (Talenw 23:22-25). N’a sɔrɔ o bena a to i b’i magwɛrɛ u la kosɔbɛ fana. Alexandre be bɔ Bɛliziki ani a ko: “Tuma min na n’ y’a daminɛ ka mɛnni kɛ n’ bangebagaw fɛ, an magwɛrɛla ɲɔgɔn na ani an ninsɔn diyara kosɔbɛ.”c A sabanan, n’i be mɛnni kɛ i bangebagaw fɛ sisan, miiri k’a filɛ o bena i nafa cogo min na kɔfɛ. Paulo be Berezil ani a ko: “Komi n’ ye n’ yɛrɛ degi ka mɛnni kɛ n’ bangebagaw fɛ, o ye n’ dɛmɛ ka mɛnni kɛ Jehova ani mɔgɔw wɛrɛw fɛ kuntigiya kalifara minw ma.” Ala ka Kuma b’a ɲɛfɔ kuun jɔnjɔn min kama i ka ɲi ka mɛnni kɛ i bangebagaw fɛ. A b’a fɔ ko: “Janko i ka se ka hɛrɛ ni sijan sɔrɔ dugukolo kan.”—Efɛz. 6:2, 3.

8. Mun na kanbelew ni sunguru caaman b’a latigɛ ka mɛnni kɛ u bangebagaw fɛ?

⁸ Kanbelew ni sunguru caaman y’a ye ko n’u be mɛnni kɛ u bangebagaw fɛ, koow be ɲɛ u bolo. Luiza fana be bɔ Berezil. A daminɛ na, ale tun t’a faamu fɛɛn min kama a bangebagaw tun t’a fɛ a ka kɛ ni telefɔni ye. A tun b’a miiri ko: “N’ filankuruw fanba do be ni telefɔni ye.” Nka kɔfɛ, a y’a faamu ko a bangebagaw tun b’a fɛ k’a latanga le. Sisan a b’a faamu ko n’a be mɛnni kɛ a bangebagaw fɛ, o t’a niin degun sabu u be ladili minw di a ma, a mako b’o lo la jaatika! Balima sunguru dɔ tɔgɔ ko Elizabeth ani a be bɔ Etazini. A ka gwɛlɛ a ma ka mɛnni kɛ a bangebagaw fɛ tuma dɔw la. A ko: “Ni n’ t’a faamu bɛrɛbɛrɛ fɛɛn min kama n’ bangebagaw ye sariya dɔw sigi, n’ be miiri k’a filɛ u ka sariyaw ye n’ latanga cogo min na wagati tɛmɛninw na.” Monica be Arimeni jamana na. A ko n’ale be mɛnni kɛ a bangebagaw fɛ, koow be ɲɛ a bolo tuma bɛɛ ka tɛmɛ n’a tɛ mɛnni kɛ u fɛ.

KOLO “FAAMAW” YE

9. Mɔgɔ caaman be mun lo miiri sariyaw labatoli koo la?

⁹ Mɔgɔ caaman sɔnnin b’a ma ko an mako be “faamaw” na ani ko an ka ɲi k’u ka sariya dɔw labato (Ɔrɔm. 13:1). Nka u b’a jati ko sariya minw tilennin tɛ wala u ka gwɛlɛ kojugu, u t’olu labato. Misali la, an ka kuma lanposara koo la. U ye mɔgɔ dɔw ɲininga o koo la Erɔpu jamana dɔ la. Mɔgɔ naani kan, kelen y’a fɔ ko “koo jugu tɛ ka ban ka lanpow sara n’an b’a jati ko u bɛnnin tɛ.” O lo kama o jamana na, mɔgɔw tɛ u ka lanpow bɛɛ sara.

10. Hali sariya minw man di an ye, mun na an b’u labato?

¹⁰ Bibulu b’a fɔ ko adamadenw ka gofɛrɛnɛmanw be tɔɔrɔ la mɔgɔw kan, u be Sutana sago kɔrɔ ani u bena halaki yanni dɔɔni (Zab. 110:5, 6; Waaj. 8:9; Luka 4:5, 6). A b’a fɔ fana ko “mɔgɔ min be ban faama ta ma, o tigi fana banna Ala ka fɔta le ma.” Sisan, Jehova ye sira di faamanw ma u ka kuntigiya kɛ walisa koo ferekeninw kana kɛ ani a b’a ɲini an fɛ an ka mɛnni kɛ u fɛ. O kama, “fɛɛn min ka kan ka di” faamanw ma, an k’o di u ma. O fɛɛn dɔw ye lanpo, bonya ani kanminɛli ye (Ɔrɔm. 13:1-7). An be se k’a jati ko sariya dɔ bɛnnin tɛ, a tilennin tɛ wala a ka gwɛlɛ kojugu. Nka, an be mɛnni kɛ faamanw fɛ sabu Jehova lo ko an k’o kɛ, n’u be min ɲini an fɛ, o tɛ ale ka sariyaw kɛlɛ.—Kɛw. 5:29.

11-12. Ka kɛɲɛ ni Luka 2:1-6 ka fɔta ye, Yusufu ni Mariyamu ye mun lo kɛ walisa ka sariya dɔ labato? Mun lo sɔrɔla o la? (jaaw lajɛ fana).

¹¹ An be se ka kalan sɔrɔ Yusufu ni Mariyamu fɛ. U tun labɛnnin lo ka mɛnni kɛ faamanw fɛ hali n’o tun ka gwɛlɛ u ma (Luka 2:1-6 kalan). Tuma min na Mariyamu kɔnɔ sera kalo kɔnɔntɔn ɲɔgɔn ma, faamanw ye koo dɔ ɲini min tun bena gwɛlɛya ale ni Yusufu ma. Masacɛ Ogusiti ye sariya dɔ sigi ko Ɔrɔmu maramɔgɔw bɛɛ ka taga u tɔgɔ sɛbɛ u wolodugu la. Yusufu ni Mariyamu tun ka ɲi ka kilomɛtɛrɛ 150 bɛɛ lo kɛ ani ka kuluyɔrɔw cɛtigɛ ka taga Bɛtilehɛmu. O voyazi tun bena gwɛlɛya yɛrɛ le, sanko Mariyamu fɛ. N’a sɔrɔ u tun be jɔɔrɔla Mariyamu n’u ka denɲɛnin ka kɛnɛyako la. U tun bena mun lo kɛ ni Mariyamu jigira sira kan? Ka fara o kan, a tun bena deen min wolo, ale lo tun bena kɛ Masiya ye. Yala o koow bɛɛ tun be sira di u ma u ka faamanw ka sariya tiɲɛ wa?

¹² Yusufu ni Mariyamu m’a to o koo si k’u bali ka sariya labato. Jehova y’u duga u ka kanminɛli kosɔn. Mariyamu ɲuman sera Bɛtilehɛmu, a ye denɲɛnin wolo min ka kɛnɛ ani a yɛrɛ kɛra sababu ye Bibulu ka kiraya kuma dɔw dafara.—Mise 5:1.

13. An ka kanminɛli be se ka nɔɔ juman lo to an balimaw kan?

¹³ N’an be kolo faamanw ye, o be an yɛrɛ ni mɔgɔ wɛrɛw nafa. Cogo di do? A fɔlɔ, faamanw tɛna an ɲangi sabu an ma sariyaw labato (Ɔrɔm. 13:4). N’an be mɛnni kɛ u fɛ, u bena a ye ko Jehova Seerew ye jamanaden ɲumanw ye. Misali la a saan caaman ye nin ye, sɔrɔdasiw donna Masaya Boon dɔ kɔnɔ Nizeriya jamana na lajɛn dɔ tuma na. U tun be mɔgɔ murutininw lo ɲinina minw be ban ka lanpow sara. Nka, sɔrɔdasiw kuntigi y’a fɔ sɔrɔdasi tɔɔw ye ko u ka taga sabu “Jehova Seerew tɛ ban ka lanpo sara.” Tuma o tuma n’i be sariya labato, i b’a to Jehova Seerew tɛ bɔnɛ u tɔgɔ ɲuman na. Ani loon dɔ, o tɔgɔ ɲuman be se ka kɛ sababu ye k’i kerecɛnɲɔgɔnw latanga.—Mat. 5:16.

14. Mun lo ye balimamuso dɔ dɛmɛ a ‘sɔnna ka kanminɛli kɛ’?

¹⁴ Nka n’a sɔrɔ tuma dɔw la, an t’a fɛ ka kolo faamanw ye. Balimamuso Joanna be Etazini ani a ko: “A tun ka gwɛlɛ n’ ma kosɔbɛ ka kolo faamanw ye sabu u ye tilenbaliyakow kɛ n’ somɔgɔ dɔw la.” Nka, a y’a latigɛ k’a miiricogo yɛlɛma. A fɔlɔ, a y’a dabila ka fɛɛn dɔw kalan rezo sosiyow kan minw be mɔgɔw lasun ka muruti faamanw ma (Talenw 20:3). A filanan, a ye Jehova deli a k’ale dɛmɛ walisa ale k’a jigi la a kan sanni k’a miiri ko o gofɛrɛnɛman bena yɛlɛma (Zab. 9:10, 11). A sabanan, an ka sɛbɛw ka barokun minw b’a yira ko an man ɲi k’an seen don duniɲa ka koow la, a ye olu kalan (Zan 17:16). Sisan Joanna ko ale kɛtɔ ka faamanw bonya ani ka kolo u ye, a “hakili siginin lo kosɔbɛ ani a ninsɔn ka di.”

ƆRIGANISASIYƆN KA CIKANW LABATO

15. Mun na a ka gwɛlɛ an ma tuma dɔw la ka Jehova ka ɔriganisasiyɔn ka cikanw labato?

¹⁵ Jehova b’a ɲini an fɛ an ka mɛnni kɛ an ɲɛminɛbagaw fɛ kafo kɔnɔ (Eburuw 13:17). Tiɲɛn lo ko an Kuntigi Yezu dafanin lo, nka a ye mɔgɔ minw sugandi walisa u k’an ɲɛminɛ, olu ye mɔgɔ dafabaliw ye. A be se ka gwɛlɛya an ma ka kolo u ye sanko n’u be min ɲini an fɛ, an t’a fɛ k’o kɛ. Loon dɔ, ciden Piyɛri tun t’a fɛ ka mɛnni kɛ koo dɔ la. Mɛlɛkɛ dɔ y’a fɔ a ye ko a ka bɛgɛn dɔw sogo dumu minw tun nɔgɔnin lo Musa ka sariya kɔrɔ. Piyɛri ma ban siɲɛ kelen dɔrɔn, nka siɲɛ saba bɛɛ! (Kɛw. 10:9-16). Mun na do? Ale fɛ o cikan bɛnnin tɛ sabu a tun be deli ka koow kɛ cogo wɛrɛ la. Ni a gwɛlɛyara Piyɛri ma ka mɛnni kɛ mɛlɛkɛ dafanin fɛ, a tɛ bari an na k’a ye ko tuma dɔw la, a ka gwɛlɛ an ma ka mɛnni kɛ mɔgɔ dafabaliw fɛ!

16. Hali ni ciden Pol tun b’a jati ko u ye cikan min di a ma o bɛnnin tɛ, a ye mun lo kɛ do? (Kɛwaliw 21:23, 24, 26).

¹⁶ Ciden Pol tun be “sɔn ka kanminɛli kɛ” hali n’a tun b’a jati ko cikan dɔw bɛnnin tɛ. Yahutu minw ye kerecɛnw ye, olu tun ye ŋunuŋunukan dɔw mɛn Pol koo la. O ye ko a be mɔgɔw kalan u “kana Musa ka sariya bato” ani ko a b’o sariya mafiɲɛya (Kɛw. 21:21). Cɛkɔrɔba minw tun be Zeruzalɛmu, olu y’a fɔ Pol ye ko a ka taga ni cɛɛ naani dɔw ye Alabatosoba kɔnɔ ani k’a yɛrɛ saniya ka kɛɲɛ ni Yahutuw ka landa ye. O tun bena a yira ko a be Musa ka sariya labato. Nka Pol tun b’a lɔn ko kerecɛnw tɛ Musa ka sariya kɔrɔ tugun ani a tun ma koo jugu si kɛ. O bɛɛ n’a ta, a sinna ka mɛnni kɛ u fɛ. “O dugusagwɛ, Pɔli tagara ni mɔgɔ nunu ye. A farala u kan ka saniyali landa kɛ.” (Kɛwaliw 21:23, 24, 26 kalan). Pol ka kanminɛli ye balimaw ka kelenya sabati.—Ɔrɔm. 14:19, 21.

17. I be kalan juman lo sɔrɔ Stephanie ka koo la?

¹⁷ An ka balimamuso Stephanie ka koo lajɛ. Balimacɛ minw b’an ka baara ɲɛminɛ a ka jamana na, a gwɛlɛyara a ma ka sɔn u ka desizɔn dɔ ma. Ale n’a cɛɛ ninsɔn tun ka di ka dɛmɛ don jɛnkulu dɔ la kaan wɛrɛ la. O kɔ, tɔnbolo ye o jɛnkulu ci ani u ye an balimamuso n’a cɛɛ bila ka taga u ka kafo kɔrɔ la, u ka kaan be fɔ yɔrɔ min na. Stephanie ko: “O ye n’ dusu tiɲɛ yɛrɛ le! N’ ka kaan be fɔ kafo min kɔnɔ, n’ tun lanin t’a la ko u mako be weleweledala caaman na yen.” O bɛɛ n’a ta, a sɔnna k’o cikan kura labato. A ko: “Kɔfɛ, n’ y’a faamu ko o desizɔn ye hakilitigiyako lo ye. O kafo balima caaman somɔgɔ si tɛ Jehova Seere ye. O la, an kɛra u somɔgɔw ye Alako ta fan fɛ. N’ be bibulukalan kɛra ni balimamuso dɔ ye min tun sumana Alako ta fan fɛ. Ani sisan, wagati caaman be n’ fɛ kelenna kalan kama.” A y’a fara a kan ko: “N’ dusukun tɛ n’ kɛlɛ sabu n’ b’a lɔn ko n’ ye n’ seko kɛ ka kanminɛli kɛ.”

18. Nafa juman lo be kanminɛli la?

¹⁸ An be se ka kanminɛli degi. Yezu “ye kan minɛli dege a ka tɔɔrɔ kow de fɛ.” (Eburuw 5:8, Bible senuma). I ko Yezu, tuma caaman na an fana be kanminɛli degi tɔɔrɔ wagati lo la. Misali la, COVID-19 fɔɲɔbana daminɛ tuma na, a ɲinina an fɛ an kana ɲɔgɔn lajɛn Masaya Boonw na tugun ani ko an ka soo ni soo waajuli baara dabila. A gwɛlɛyara i ma k’o cikan labato wa? Nka, i ka kanminɛli y’i latanga, o ye ele n’i balimaw ka kelenya sabati ani o diyara Jehova ye. Cikan o cikan bena di an ma tɔɔrɔba wagati la, sisan an kelen kelen bɛɛ labɛnnin lo koɲuman k’o labato. An ka kisili bena bɔ o lo la!—Zɔbu 36:11.

19. Mun na i b’a fɛ ka kanminɛli kɛ?

¹⁹ An y’a ye ko kanminɛli be an nafa kosɔbɛ. Nka kuun jɔnjɔn min kama an be mɛnni kɛ Jehova fɛ, o ye ko an b’a kanu ani an b’a fɛ k’an koo diya a ye (1 Zan 5:3). Jehova ye koo ɲuman minw bɛɛ kɛ an ye, an tɛ se k’a sara o kosɔn (Zab. 116:12). Nka an be se ka mɛnni kɛ ale n’an ɲɛminɛbagaw fɛ. N’an be kanminɛli kɛ, an b’a yira ko an ye hakilitigiw ye. Ani n’an ye hakilitigiw ye, an be Jehova dusu diya.—Talenw 27:11.