Καφές—Το Ρόφημα Εκατομμυρίων

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Βραζιλία

ΑΥΤΟ δεν είναι ένα ποτό που καταπίνεται σαν νερό, λέγουν εκείνοι που το συμπαθούν. Δεν είναι απλώς για να μας βοηθή να κατεβάζωμε την τροφή που έχομε στο στόμα. Όχι, ισχυρίζονται· ο καφές είναι ένα ποτό που πρέπει να το απολαμβάνωμε. Για να τον απολαμβάνωμε πρέπει να πίνεται σιγά-σιγά. Μερικοί λαμβάνουν τη μεγαλύτερη ευχαρίστησι από το να τον πίνουν πρώτα-πρώτα το πρωί. Άλλοι τον προτιμούν μετά το φαγητό τους. Αλλά πλήθη είναι έτοιμα να τον πίνουν σε οποιαδήποτε κατάλληλη ώρα. Είναι αληθινά το ποτό εκατομμυρίων ανθρώπων.

Ο καφφές έκαμε ένα μακρό δρόμο μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Σαν ποτό η ιστορία του, που φθάνει 700 έτη πίσω στο παρελθόν, είναι μόνον το ήμισυ εκείνης του συναγωνιστού του, του τσαγιού. Αλλά πού έκαμε το ξεκίνημά του ο καφφές;

Σύμφωνα με τον μύθο, μερικοί ποιμένες στην Αιθιοπία παρετήρησαν ότι πρόβατα και ερίφια παρέμεναν ξυπνητά τη νύχτα όταν έτρωγαν φύλλα ενός ωρισμένου δένδρου. Οι ποιμένες δοκίμασαν τα φύλλα και τον καρπό και τελικά παρασκεύασαν από αυτό ένα ποτό που απεδείχθη δυναμωτικό.

Έμποροι και ταξιδιώτες από την Αραβία έλαβαν στην χώρα τους μαζί τους από την Αιθιοπία μερικά από τα φυτά, και αυτά εγκλιματίσθηκαν στο νέο τους περιβάλλον. Πράγματι, από αυτή την αποδημία προς την Αραβία το φυτό έλαβε το επιστημονικό του όνομα, Καφέα Αράμπικα. Επί διακόσια περίπου έτη ο καφφές εξακολούθησε να είναι ένα καλά φυλασσόμενο μυστικό των Αράβων. Τελικά άλλοι έφθασαν να μάθουν για το φυτό, και προς το τέλος του δεκάτου εβδόμου αιώνος οι Ολλανδοί καλλιεργούσαν ήδη τον καφφέ στην Ιάβα—αργότερα επίσης στο Σουρινάμ επί της βορείας ακτής της Νοτίου Αμερικής.

Παρά την παρούσα δημοτικότητά του, ο καφφές δεν έγινε αμέσως παραδεκτός σαν ένα λαϊκό ποτό. Εγέρθηκε εναντίωσις κατά της χρησιμοποιήσεώς του για λόγους ηθικούς και θρησκευτικούς. Οι Μουσουλμάνοι ήσαν διηρημένοι στις γνώμες των ως προς τη θρησκευτική αρμοδιότητα της χρησιμοποιήσεως αυτού του τονωτικού ποτού. Το 1674 ένας όμιλος Αγγλίδων έκαμε αίτησι στην κυβέρνησι ν’ απαγορεύση τη χρήσι ενός ποτού, το οποίον, έλεγαν, έτεινε να εκφυλίση τους οικογενειάρχας. Παρ’ όλα αυτά, η δημοτικότης του εξακολούθησε ν’ αυξάνη σταθερώς εωσότου απέκτησε τη φήμη ότι είναι ένα δημοφιλές θερμό ποτό κατ’ ουσίαν σε κάθε χώρα των ευκράτων ή ψυχρών κλιμάτων.

Οι Κατακτήσεις του Καφέ

Ο καφές πρώτον εχρειάζετο να βρη κλίμα που καλύτερα προσαρμοζόταν για την καλλιέργειά του για να επιτελέση το μέγιστον θρίαμβό του—ζεστό και υγρό, μαζί με άλλες τέτοιες ουσιώδεις απαιτήσεις, ως πλούσιο αμμώδες έδαφος σε υψηλές περιοχές και θερμοκρασία που συνεχώς θα εκυμαίνετο στους 60-90° Φαρενάιτ. Εσημειώσαμε ότι οι Ολλανδοί τον εισήγαγαν στην Νότιο Αμερική, και αυτοί, όπως οι Άραβες προ αυτών, αγωνίσθηκαν να διατηρήσουν τον καφφέ σαν ένα εθνικό μυστικό.

Μόνον το 1727 ένας Ανθυπασπιστής Φρανσίσκο ντε Μέλλο Παλέτα μετέφερε μυστικά τα πρώτα φυτά καφφέ από τη Γαλλική Γουιάνα στη Βραζιλία. Λίγο εννοούσε αυτός ή άλλοι ότι τεράστια αποτελέσματα θα επήγαζαν από εκείνη την πράξι. Η Βραζιλία τώρα καλλιεργεί περίπου το ένα τρίτον της παγκοσμίου συγκομιδής καφφέ, και τώρα είναι ο κυριώτερος εξαγωγεύς του κόσμου, παράγοντας τριπλάσια ποσότητα από την Κολομβία, τον πλησιέστερο ανταγωνιστή της.

Η Βραζιλιανή παραγωγή κατά δένδρον είναι καταπληκτική. Η μέση ετησία παραγωγή ενός Βραζιλιανού καφφεοδένδρου είναι μεταξύ δύο και έξη πάουντς κυάμων, (καρπού) ενώ σε άλλες χώρες η παραγωγή πιθανώς να ποικίλλη μεταξύ επτά ουγγιών και κάτι παραπάνω από ενάμιση πάουντ. Γιατί η μεγάλη αυτή διαφορά; Επειδή τα Βραζιλιανά δένδρα μπορούν να παράγουν δυο ή τρεις εσοδείες το έτος.

Το Καφφεόδενδρον και ο Καρπός του

Γενικά τα καφφεόδενδρα αρχίζουν να φέρουν καρπό όταν φθάσουν σε ηλικία τριών ετών και θα εξακολουθούν να παράγουν τον ένα χρόνο μετά τον άλλο για εικοσιπέντε έως πενήντα έτη.

Ο καρπός είναι σαν μικρές πράσινες εληές πρώτα. Αργότερα γίνονται κόκκινες και όταν ωριμάσουν, γίνονται σκούρες κόκκινες με μια ομαλή και στιλπνή επιφάνεια. Στο στάδιο στο οποίον ο καρπός είναι κόκκινος, ο χώρος μεταξύ του κυάμου και του εξωτερικού του κελύφους περιέχει ένα γλυκό νέκταρ που είναι αληθινά απόλαυσις στον ουρανίσκο. Τα κουκιά του καφφέ πρέπει να κόπτωνται στον κανονικό χρόνο. Αν δεν είναι τελείως ώριμα θα τους λείπη το άρωμα· αν είναι υπερώριμα, πέφτουν στο έδαφος και σαπίζουν.

Όταν αρχίση η συγκομιδή του καφφέ, οι εργάτες εργάζονται σ’ αυτήν από νωρίς το πρωί μέχρις αργά το βράδυ. Υπάρχει σοβαρός λόγος γι’ αυτό, επειδή μια αιφνίδια βροχή μπορεί να χαλάση τη συγκομιδή.

Έπειτα ο καρπός τοποθετείται σε σάκκους και μεταφέρεται σε ξηραντικές μηχανές ή απλώνεται με τα χέρια επάνω σε επίπεδες εκτάσεις για να ξεραθή στον ήλιο. Αν ο καιρός είναι κατάλληλος τρεις έως δέκα ημέρες είναι επαρκής χρόνος για να συμπληρωθή η ξήρανσις. Όταν οι κύαμοι μπορούν ν’ ανοιχθούν με το χέρι, τότε είναι κατάλληλος καιρός να τεθούν μέσα σε μια μηχανή που τους ξεφλουδίζει.

Ταξινόμησις του Καφέ

Οι άνθρωποι συχνά έρχονται σε αμηχανία από τον απέραντο αριθμό των τύπων καφφέ από τους οποίους πρέπει να διαλέξουν—τις ποιότητες, τα χαρμάνια και τους καταλόγους των τιμών. Πίσω απ’ όλα αυτά υπάρχει μια προσεκτική ταξινόμησις του καφέ, που βασίζεται στον τύπο, την καθαρότητα, το μέγεθος του καρπού και τη γεύσι.

Παραδείγματος χάριν, η ταξινόμησις των τύπων γίνεται με λήψι δειγμάτων από διαφόρους σάκκους. Με μέτρησι του αριθμού των ελαττωμάτων σε κάθε δείγμα βάρους εννέα ουγγιών ο ειδικός διατιμά την παρτίδα ως ανωτέρας ή κατωτέρας ποιότητος.

Για κάθε ελάττωμα υπολογίζονται ωρισμένοι βαθμοί ή μια ωρισμένη αξία. Τα ελαττώματα είναι δύο ειδών, δηλαδή η ύπαρξις ξένων υλών, όπως είναι λίθοι ή κλαδάκια που δεν εκαθαρίσθηκαν με τη μηχανή ή το διάλεγμα του χεριού, και ελαττώματα στους ίδιους τους κυάμους που οφείλονται σε πτωχή καλλιέργεια.

Έπειτα έρχεται η δοκιμή του κυπέλλου. Έμπειροι δοκιμασταί, εκπαιδευμένοι να προσδιορίζουν με τη γεύσι αν ένας καφφές είναι μαλακός ή σκληρός, ρουφούν λίγο από κάθε δείγμα, χωρίς να το καταπίνουν, αλλ’ απλώς αφήνοντας τον καφέ να κατακάθεται για λίγο στο λαιμό τους πριν τον πτύσουν.

Η πλειονότης των πασίγνωστων τύπων καφφέ δεν διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό ως προς τα είδη του καφφέ που αποτελούν τα χαρμάνια τους· εν τούτοις ο καθένας έχει ένα διακριτικό χαρακτηριστικό που είναι ελκυστικό για μερικά άτομα. Εκείνος που κάνει τα μίγματα ή χαρμάνια χρησιμοποιεί τα υλικά του σαν ένας καλλιτέχνης για να παραγάγη ένα ισορροπημένο και ευχάριστο αποτέλεσμα. Ένα χαρμάνι, παραδείγματος χάριν, μπορεί να περιέχη «Βραζίλιες» ως βάσι και «γλυκές» ποικιλίες για τη λεπτότητα του αρώματός των. Συνδυάζοντας γεύσεις, αρώματα και χρώματα ο χαρμανιστής αγωνίζεται να παραγάγη ένα προϊόν που θα ευχαριστή το μάτι, θα διεγείρη τη γεύσι και θα υπερτερή σε άρωμα.

Μερικοί από τους αλεσμένους καφφέδες της αγοράς αποτελούνται από κυάμους φθηνής ποιότητος, αφού όλοι οι κύαμοι αλέθονται μέχρι κονιοποιήσεως, και ποιος γνωρίζει αν οι κύαμοι ήσαν της καλυτέρας ποικιλίας ή όχι;

Μερικές Πολύτιμες Υποδείξεις

Λόγω της τονωτικής του ιδιότητος, ο καφφές συχνά αποκλείεται ως ποτόν για άτομα που πάσχουν από καρδιακή διαταραχή ή για εκείνα με υψηλή νευρική ιδιοσυγκρασία. Αλλά και μεταξύ εκείνων που έχουν καλή υγεία θα έπρεπε να δίδεται προσοχή για την τάσι της καφφεποσίας που γίνεται συνήθεια. Μερικοί βρίσκουν πιο υγιεινό να πίνουν καφφέ από τον οποίον έχει αφαιρεθή η καφφεΐνη.

Οπωσδήποτε, αν είσθε ένας καφφεπότης, δυνατόν να το βρίσκετε πλεονεκτικό ν’ αγοράζετε καβουρδισμένο και μη αλεσμένον καφφέ αντί της αλεσμένης συσκευασμένης ποικιλίας. Όταν είναι δυνατόν, το καλύτερο είναι οι κύαμοι του καφφέ ν’ αλέθωνται μπροστά σας. Μ’ αυτόν τον τρόπο μπορείτε να είσθε βέβαιοι ότι πίνετε φρέσκον καφφέ και υπάρχει μικρότερη πιθανότης να σας απατήσουν με την ανάμιξι άλλων συστατικών μαζί με τον καφφέ—συστατικών, όπως είναι η άμμος, ο αραβόσιτος, τα φασόλια, τα φυστίκια ή το αίμα—για ν’ αναφέρωμε μόνον λίγα.

Μια απλή δοκιμή της καθαρότητας του αλεσμένου καφφέ είναι να ρίψη ένας μια μικρή ποσότητα αλεσμένου καφφέ στην επιφάνεια ενός κυπέλλου με νερό. Αν ο καφφές είναι καθαρός, τα τρίμματα θα επιπλέουν, αφού απορροφούν νερό πολύ αργά. Αν ο καφφές περιέχη ξένες ουσίες, τα τρίμματα θ’ απορροφήσουν νερό γρήγορα και θα βυθισθούν στο βυθό του κυπέλλου.

Αν προστατεύεται καταλλήλως, ο καβουρδισμένος καφφές διατηρείται από δέκα έως είκοσι μέρες χωρίς να χάνη το άρωμά του. Αλλ’ όταν εκτίθεται στον αέρα, είτε καβουρδισμένος είτε ωμός, θα χάση το άρωμά του, το χρώμα και τη γεύσι του. Η υγρασία του δίνει οσμή μούχλας. Γι’ αυτούς τους λόγους ο καφφές πρέπει να φυλάσσεται σε μια ξηρή θέσι και σε σφικτά κλεισμένα δοχεία.

Οι Πολλές Χρήσεις του Καφφέ

Η ελκυστική γεύσις του καφφέ μπορεί να ευχαριστήση τον ουρανίσκο κατά πολλούς διαφόρους τρόπους. Επί παραδείγματι, ο κρύος καφφές με ζάχαρι και μια φέτα λεμονιού είναι πάρα πολύ αναψυκτικός. Κατά τους θερμούς μήνες του έτους ο παγωμένος καφφές και το παγωτό με γεύσι καφφέ είναι πολύ δημοφιλή. Μερικοί χρησιμοποιούν επίσης καφφέ σαν συστατικό σ’ εκείνο το γευστικώτατο κέικ με καφφέ. Οπωσδήποτε, η δημοφιλέστατη μορφή, που προτιμάται από εκατομμύρια σ’ όλον τον κόσμο, είναι ακόμη ο σκέτος καφφές ή καφφές με γάλα.

Αλλά οι επιστήμονες δοκιμάζουν πολλές άλλες χρήσεις του κυάμου του καφφέ. Έχει παρατηρηθή, επί παραδείγματι, ότι η στάχτη του καφφέ αποτελεί ένα καλό λίπασμα. Επίσης, απολυμαντικά και μονωτικά για τοίχους, δάπεδα και στέγες έχουν κατασκευασθή από καφέ. Γλυκερίνη μπορεί να παραχθή από καφφέλαιον, και καφφέλαιον μπορεί να χρησιμοποιήται σε χρώματα, σάπωνες και ένα πλήθος άλλων προϊόντων.

Έτσι, ο κύαμος του καφφέ τίθεται σε ολοένα περισσότερες χρήσεις. Αλλά η δημοτικότης του, φυσικά, είναι κυρίως ως ποτού. Σκεφθήτε το λίγο! Οι Αμερικανοί πίνουν περισσότερα από 500 εκατομμύρια κύπελλα καφφέ ημερησίως. Ο μέσος Αμερικανός χρησιμοποιεί περίπου δεκαπέντε πάουντς καφφέ ετησίως. Και κάθε χρόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες καταναλίσκονται σχεδόν 3.000 εκατομμύρια πάουντς καφφέ. Αρκετά περιέργως, αυτός ο αριθμός είναι κατά προσέγγισιν ολόκληρη η παραγωγή καφφέ της Βραζιλίας. Υπάρχει καμμιά αμφιβολία ότι ο καφφές είναι το ποτό εκατομμυρίων ανθρώπων;