Τι Είναι μια Ακρογιαλιά;
Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στην Γουατεμάλα
ΣΕ ΑΝΑΡΙΘΜΗΤΑ πλήθη ανθρώπων και μόνο η σκέψις να περάσουν μια μέρα ευχάριστης αναψυχής κάτω κοντά στην άκρη του ωκεανού, είναι πολύ ελκυστική. Αυτό μπορεί να σημαίνη πολλή χαρά—κολύμπι, ηλιοθεραπεία, παιγνίδια και συντροφιά με φίλους και αγαπητά πρόσωπα μέσα στον δροσερό καθαρό αέρα, και με τον απαλό ήχο των κυμάτων στο βάθος. Ειδικά το καλοκαίρι η ακρογυαλιά ασκεί μια μεγάλη γοητεία.
Σ’ όλον τον κόσμο ακρογιαλιές μήκους χιλιάδων μιλίων περιβάλλουν τους ωκεανούς, τις θάλασσες και τις λίμνες. Αποτελούν φυσικούς τόπους αναψυχής που πολλοί φθάνουν στο σημείο να νομίζουν ότι παραμένουν αναλλοίωτοι, μακραίωνες, σχεδόν μόνιμοι. Αλλά σε παρατηρητικά πρόσωπα που επισκέπτονται την ίδια παραλία τον ένα χρόνο μετά τον άλλον είναι φανερές οι αλλαγές. Η ποσότης της άμμου στην παραλία μπορεί να κυμαίνεται. Σε μερικές περιπτώσεις παρατηρούνται ριζικές αλλαγές, άλλες προς το καλύτερο και άλλες προς το χειρότερο.
Καθώς απολαμβάνομε τα θέλγητρα της ακρογιαλιάς και παρατηρούμε τις βαθμιαίες μεταμορφώσεις, ίσως μερικά ερωτήματα να γεννηθούν στη διάνοιά μας. Από πού προέρχεται όλη αυτή η άμμος; Γιατί μερικές ακρογιαλιές υφίστανται διάβρωσι και άλλες ειδικά εξαφανίζονται; Γιατί μερικές ιδιαιτέρως ευχάριστες περιοχές απογυμνούνται από άμμο τον χειμώνα και την αποκτούν πάλι το καλοκαίρι; Οι απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα, μπορούν να μας εκπλήξουν ειδικά αν, όπως οι περισσότεροι άνθρωποι, έχωμε συνηθίσει να θεωρούμε τις ακρογιαλιές σαν κάτι το δεδομένο.
Δεν Είναι Όλες Ίδιες
Αν κάποιος δεν έχει ταξιδέψει σε άλλες μακρυνές περιοχές του κόσμου, είναι εύκολο να συμπεράνη ότι όλες σχεδόν οι παραλίες είναι όμοιες. Είναι όμως αλήθεια ότι υπάρχουν μεγάλες ποικιλίες—σε χρώμα, σε ποιότητα άμμου, σε κατωφέρεια και ούτω καθ’ εξής. Παραδείγματος χάριν, σε ηφαιστειογενείς περιοχές η παραλία θα συνίσταται από μαύρη άμμο που προήλθε από τη λάβα. Σε άλλες περιοχές η άμμος μπορεί να είναι πιο χρωματιστή, επειδή έχει σχηματισθή από παραθαλάσσια κοράλια που έχουν τριφθή πάρα πολύ. Ακόμα άλλες παραλίες έχουν λευκό χρώμα, διότι έχουν σχηματισθή από σπασμένα όστρακα που έχουν γίνει σκόνη.
Η πλειονότης των παραλιών, εν τούτοις, έχει άμμο που περιέχει μικρούς στρογγυλούς κρυστάλλους χαλαζίου και λεπτούς κόκκους από βράχους διαφόρων τύπων. Αυτή η άμμος προέρχεται κυρίως από το εσωτερικό της ξηράς και έχει παρασυρθή προς τη θάλασσα από τους ποταμούς και τα ρέματα. Μπορεί να ποικίλλη από πολύ χοντρή ώς την πιο λεπτή.
Αυτή η λεπτότης ή η τραχύτης της άμμου καθορίζει ως επί το πλείστον τα χαρακτηριστικά της ακρογιαλιάς. Αν η άμμος μιας ακρογιαλιάς είναι πολύ χοντρή τότε η κατωφέρεια της ακρογιαλιάς θα είναι σχετικά απότομη. Τέτοιοι χοντροί κόκκοι άμμου δύσκολα συγκρατούνται εξ αιτίας της φύσεώς των.
Εξ άλλου, μια λεπτή άμμος σχηματίζει ένα όλως διαφορετικό είδος ακρογιαλιάς. Η κατωφέρεια της ακρογιαλιάς θα είναι βαθμιαία και τα νερά κοντά στην παραλία θα είναι ρηχά σε μεγαλύτερη απόστασι. Για τον ίδιο λόγο τα κύματα θα σπάζουν πολύ μακρυά από την ακτή επίσης. Η ψιλή άμμος είναι τόσο συμπαγής ώστε και αυτοκίνητα μπορούν να κυκλοφορήσουν επάνω της ασφαλώς. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Ακρογιαλιά της Ντεϊτόνα στη Φλώριδα των Ηνωμένων Πολιτειών.
Κυβερνάται από Νόμους
Αλλά από πού προέρχεται επί τέλους όλη αυτή η άμμος; Δεν νομίζατε έως τώρα ότι αυτή προήλθε από το συνεχές χτύπημα των κυμάτων στους παραθαλάσσιους βράχους; Μπορεί βέβαια κι’ αυτό να συνετέλεσε, αυτό όμως αντιπροσωπεύει ένα πολύ μικρό ποσοστό στην όλη άμμο της παραλίας. Για τη μεγαλύτερη πλειονότητα της παγκοσμίου παραλίας η απάντησις είναι τελείως διαφορετική. Μόνο κατά τα τελευταία χρόνια οι άνθρωποι άρχισαν ν’ αποκτούν μια καλύτερη άποψι των δυνάμεων που επενεργούν στις παραλίες και των αποτελεσμάτων που προκύπτουν.
Καθώς οι συνήθεις καιρικές συνθήκες αποσυνθέτουν ορεινούς σχηματισμούς, συχνά στο εσωτερικό της ξηράς τα ρέματα και οι ποταμοί μεταφέρουν διάφορες ποσότητες από κατακάθια για να τα εναποθέσουν στο στόμιο των ποταμών. Η πιο ψιλή λάσπη ξεπλένεται στη θάλασσα αφήνοντας μεγάλες ποσότητες άμμου στα δέλτα που σχηματίζουν οι ποταμοί. Αλλά πώς αυτή η άμμος πηγαίνει στο μέρος που σχηματίζονται οι ακρογιαλιές; Για να το κατανοήσωμε αυτό πρέπει να εξετάσωμε μερικές από τις δυνάμεις που επενεργούν σε μια ακρογιαλιά.
Τα κύματα που δημιουργούνται από τον άνεμο μακρυά μέσα στη θάλασσα επεκτείνουν βαθμιαία την ενέργειά τους στις παραθαλάσσιες ακτές. Βέβαια δεν κτυπούν πάντοτε κατά μέτωπον την ακτή, πράγμα που σημαίνει ότι τα κύματα δεν είναι πάντοτε παράλληλα με την ακτή. Για το λόγο αυτό η ενέργεια των κυμάτων που πέφτουν στην ακτή διαιρείται σε δύο μέρη. Το μεγαλύτερο μέρος κατευθύνεται καθέτως προς την ακτή και διαμοιράζεται στο κύμα που σπάζει. Το δεύτερο μέρος μικρότερο κατά πολύ σε ενέργεια, παίρνει την κατεύθυνσι ενός ρεύματος παραλλήλου προς την παραλία και περιορίζεται μεταξύ της ξηράς γης και της γραμμής των κυμάτων που σπάζουν. Αυτό το ρεύμα θα μπορούσε να παρομοιασθή με έναν πραγματικό ποταμό έχοντας ως μια «όχθη» την ξηρά γη και ως την άλλη «όχθη» τη νοητή γραμμή που σχηματίζουν τα κύματα στο σημείο που μόλις αρχίζουν να σπάζουν προς την ακτή.
Αυτός ο ποταμός μπορεί να ρέη επάνω ή κάτω προς την ακτή ανάλογα με την κατεύθυνσι των κυμάτων. Αυτός ο παραθαλάσσιος «ποταμός» ομοιάζει με τα ξαδέλφια του που ρέουν μέσω της ξηράς κατά το ότι και αυτός είναι ικανός να μεταφέρη μεγάλες ποσότητες καταλοίπων. Τα κατάλοιπα αυτά που μεταφέρονται από τον παραθαλάσσιο «ποταμό» εννοείται ότι είναι η άμμος που σχηματίζει την ακρογιαλιά και η οποία κατ’ αυτόν τον τρόπο είναι ρευστή.
Η άμμος που μεταφέρεται απ’ αυτούς τους παραθαλάσσιους «ποταμούς» μπορεί να φθάση σε μεγάλες ποσότητες—σε μερικές περιοχές σε εκατομμύρια τόννους άμμου κατ’ έτος. Αυτό θα ισοδυναμούσε με πολλά βαγόνια άμμου κάθε μέρα να μετακινούνται προς την ακτή. Η ποσότης βέβαια ποικίλλει από τη μια περιοχή στην άλλη, αλλ’ εν τούτοις μπορούμε καθαρά να δούμε πώς η άμμος που ρίχνεται στους ωκεανούς από τους ποταμούς και τα ρυάκια φθάνει στο να κατανέμεται κατά μήκος των παραθαλασσίων ακτών.
Ενώ αυτή η διαδικασία μεταφοράς άμμου συνεχίζεται ακατάπαυστα, παράλληλα και μια άλλη ευρίσκεται εν εξελίξει. Αυτή η διαδικασία αλλάζει την εμφάνισι της παραλίας από τη μια εποχή στην άλλη. Στα περισσότερα μέρη του κόσμου τα επερχόμενα κύματα είναι μικρότερα και μαλακώτερα κατά τους θερινούς μήνες, μεγαλύτερα όμως και πιο ισχυρά κατά τον καιρό του χειμώνα. Τα πιο μαλακά κύματα ωθούν την άμμο προς την παραλία ενώ τα άγρια κύματα του χειμώνος αποσύρουν την άμμο από την ακτή και αδειάζουν την παραλία δημιουργώντας μακρά αναχώματα παράλληλα προς τις ακτές. Αυτά τα αναχώματα τ’ αποκαλούμε αμμοφράχτες. Όταν το καλοκαίρι επιστρέφουν τα απαλά κύματα, οι αμμοφράχτες αυτοί τείνουν να εξαφανισθούν καθώς η άμμος ωθείται για άλλη μια φορά προς την παραλία.
Αν επρόκειτο όλη η άμμος που κατεβαίνει στον ωκεανό από τα ποτάμια να παραμείνη στις παραλίες, με τον καιρό θα είχαμε τεράστιες αμμώδεις ακρογιαλιές κατά μήκος όλων των ηπείρων μας. Αλλά, καθώς πράγματι συμβαίνει, τεράστιες ποσότητες άμμου χάνονται από τις ακτές κάθε χρόνο πέρα από το σημείο που τα κύματα της θαλάσσης μπορούν να την επηρεάσουν.
Ο Άνθρωπος Ανατρέπει την Ισορροπία
Το χέρι του ανθρώπου ειδικά κατά τη διάρκεια αυτού του εικοστού αιώνος έχει σε πολλά μέρη επηρεάσει την φυσική ισορροπία. Λιμενικά έργα και κυματοθραύσται συχνά έχουν γίνει αιτία για πολλές αλλαγές στις γειτονικές ακτές. Μεταξύ των άλλων επιδράσεων μπορεί κάποιος να παρατηρήση τη συσσώρευσι άμμου στη μια πλευρά του λιμανιού, εκτεταμένα έργα εκβαθύνσεως εντός του λιμανιού και διάβρωσι των ακτών στο άλλο μέρος. Είναι αλήθεια ότι αυτό είναι μόνο ένα μέρος από το κόστος της προόδου, όπως το βλέπει ο άνθρωπος, αλλ’ υπάρχει ακόμη και ένα άλλο πρόβλημα που συνοδεύεται από πολλές δυσκολίες.
Ο έλεγχος των πλημμυρών, η διατήρησις του νερού και οι υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις έχουν ως αποτέλεσμα την κατασκευή όλο και περισσοτέρων φραγμάτων σε όλα τα μέρη του κόσμου. Αυτά τα φράγματα μειώνουν κατά πολύ τη δυνατότητα μεταφοράς καταλοίπων από τους ποταμούς ώστε να περικόπτεται σοβαρά η προμήθεια άμμου που προορίζεται για τη διαμόρφωσι των ακρογιαλιών. Όταν τα δέλτα των ποταμών παύσουν να προμηθεύουν ικανές ποσότητες άμμου οι ακτές θ’ αρχίσουν να υφίστανται διάβρωσιν. Η θαυμασία ισορροπία μεταξύ κέρδους και απωλείας σε άμμο έχει διαταραχθή αισθητά.
Η μεταφορά άμμου από άλλες περιοχές και το άδειασμά της σε απογυμνωμένες παραλίες μπορεί να είναι μόνο ένα προσωρινό μέτρο, διότι η διαδικασία της διαβρώσεως θα συνεχίση να παρασύρη την άμμο προς την ανοιχτή θάλασσα. Το κόστος για την τεχνητή αντικατάστασι της άμμου θα μπορούσε να γίνη αβάστακτο.
Μια άλλη μέθοδος για την συντήρησι της παραλίας είναι η κατασκευή παραλιακών κατασκευών, συνήθως μακρών και στενών που κτίζονται καθέτως προς την παραλία και προεξέχουν στην επιφάνεια των κυμάτων. Αυτά τα «groins,» όπως λέγονται, μπορούν να σχηματισθούν από μεγάλους βράχους ή ξύλα. Η ιδέα αποβλέπει στην παγίδευσι της άμμου καθώς μεταφέρεται μακρυά από την ακρογιαλιά και μ’ αυτό τον τρόπο ν’ αποφευχθή περαιτέρω διάβρωσις.
Η διάβρωσις της ακρογιαλιάς είναι πράγματι ένα σοβαρό πρόβλημα ιδιαιτέρως στις πυκνοκατοικημένες περιοχές του κόσμου. Η ιδιοκτησία της παραλίας που κοστίζει εκατομμύρια δολλάρια κινδυνεύει σοβαρά. Οι βραχύβιοι άνθρωποι με την πολύ στενή τους αντίληψι για το μέλλον έχουν προωθήσει σχέδια για την απόδοσι αμέσου ωφελείας οικονομικής ή άλλης—σχέδια που πλήττουν τελικά αυτούς τους ιδίους με καταστρεπτικά αποτελέσματα. Έτσι ενώ μεγάλες μάζες πληθυσμού επί τέλους εξοικονομούν λίγο χρόνο για αναψυχή, εν τούτοις οι φυσικές περιοχές αναψυχής κατά μήκος των ακτών της γης εξαφανίζονται.
Η κατασκευή μιας αληθινά όμορφης και φυσικής ακρογιαλιάς είναι πολύ πέρα από την ευφυΐα του ανθρώπου. Απεναντίας, οι δημιουργικές και συντηρητικές δυνάμεις του Θεού διετήρησαν επί πολλούς αιώνες τις ακρογιαλιές του κόσμου ως τόπους αναζωογονήσεως και αναπαύσεως.