Τι Συμβαίνει με την Θρησκεία στη Σοβιετική Ένωσι;
ΑΠΟ πενήντα πέντε και πλέον χρόνια τώρα, η Σοβιετική Ένωσις υπήρξε μια χώρα πολλών μυστηρίων για τους έξω. Στο μεγαλύτερο μέρος αυτού του καιρού πολύ λίγες πληροφορίες υπήρχαν για τη ζωή των ανθρώπων πίσω από το «σιδηρούν παραπέτασμα.»
Τα τελευταία όμως χρόνια, οι Σοβιετικοί έχουν ανοίξει τις πύλες τους όλο και σε περισσότερους ξένους επισκέπτες. Τους έχει επιτραπή να περιηγηθούν μεγάλο μέρος της χώρας και να συνομιλήσουν με κάθε είδους άτομα. Βαθμηδόν, έχει προκύψει μια ακριβής εικόνα της πολιτικής, οικονομικής, επιστημονικής και μορφωτικής ζωής του έθνους.
Αλλ’ ήταν ποιο δύσκολο να έχη κανείς μια ακριβή εικόνα για μια άποψι, της Σοβιετικής ζωής—τη θρησκεία. Τι συμβαίνει με τη θρησκεία εκεί; Ζη ακόμη, ύστερα από πέντε δεκαετίες Κομμουνιστικής κυβερνήσεως; Ακμάζει άραγε; Ή μήπως πεθαίνει; Τι επιφυλάσσει το μέλλον γι’ αυτήν;
Αντιφατικές Πληροφορίες
Τα τελευταία χρόνια αντιφατικές πληροφορίες έχουν παρουσιασθή στον ξένο τύπο σχετικά με τη θρησκεία στη Σοβιετική Ένωσι. Μερικές από τις πληροφορίες, αν τις πάρη κανείς επιφανειακά, δίνουν την ιδέα ότι μια θρησκευτική «αναζωπύρωσις» συμβαίνει εκεί.
Επί παραδείγματι, οι Τάιμς της Νέας Υόρκης είχαν αυτή την επικεφαλίδα: «ΠΙΣΤΕΥΕΤΑΙ ΟΤΙ Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΕΡΔΙΖΕΙ ΣΤΑ ΣΟΒΙΕΤ.» Το 1972 το Μπριτάννικα Μπουκ οφ δη Γύαρ ανέφερε: «Οι θρησκευτικές λειτουργίες συνεχίζονται ουσιαστικά σε κάθε μεγάλη πόλι της χώρας και ένα αρκετό ποσοστό των νέων στρέφονται στη θρησκεία.»
Το Γερμανικό περιοδικό Στέρν ανέφερε για μια μητρόπολι που οι αρχές της πόλεως Νοβγκορόντ την έκαμαν μουσείο. Λέγεται ότι μερικοί επισκέπτες έκαναν το σημείο του σταυρού, προσηύχοντο και άκουαν θρησκευτική μουσική. Αυτό το πήραν ως απόδειξι αναπτύξεως του θρησκευτικού ενδιαφέροντος.
Από τέτοιες πληροφορίες μπορεί κανείς να συμπεράνη ότι υπάρχει πράγματι μια αφύπνησις της θρησκείας στη Σοβιετική Ένωσι.
Όταν, όμως, εξετάση κανείς διάφορες άλλες πληροφορίες, περιλαμβανομένων άλλων προσωπικών μαρτυριών, αρχίζει να προβάλλη μια διαφορετική εικόνα. Αυτές οι άλλες πληροφορίες οδηγούν σχεδόν στο ίδιο συμπέρασμα μ’ αυτό που είπε ένας ιστορικός: «Η ωργανωμένη θρησκεία, χωρίς ζήλο και ευλάβεια, φαίνεται ότι είναι ένας ετοιμοθάνατος θεσμός» στη Σοβιετική Ένωσι.
Επομένως, υπάρχει ανάγκη ερεύνης κάτω από το επιφανειακό φαινόμενο. Πολλά πράγματα πρέπει να ληφθούν υπ’ όψι στην προσπάθεια να προσδιορίσωμε την κατάστασι της θρησκείας στη Σοβιετική Ένωσι σήμερα. Και όταν ληφθούν υπ’ όψι όλοι οι παράγοντες, τότε μπορούν να βγουν θετικά συμπεράσματα. Ένα απ’ αυτά τα συμπεράσματα μπορεί να σας εκπλήξη πολύ!
Βοηθητική σ’ αυτή την έρευνα είναι μια εξέτασις της ιστορίας των σχέσεων Εκκλησίας και Κράτους στη Σοβιετική Ένωσι. Μας κάνει να εννοήσωμε καλύτερα γιατί έχουν συμβή μερικά πράγματα, και τι τάσις υπάρχει.
Η Παντοδύναμη Λαβή της Θρησκείας
Για να παρακολουθήσωμε την ιστορία της θρησκείας στη Σοβ. Ένωσι, πρέπει ν’ ακολουθήσωμε τα ίχνη της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Είναι η προεξέχουσα θρησκεία στη χώρα.
Αυτή η Εκκλησία έχει τις αρχές της στο 988 μ.Χ. όταν ο Βλαδίμηρος ο Μέγας του Κιέβου βαπτίσθηκε στον Ανατολικό Ορθόδοξο κλάδο της θρησκείας του Χριστιανικού κόσμου. Λέγεται ότι μετεστράφη από την ειδωλολατρική του θρησκεία για να κερδίση τη σύζυγό του Άννα. Αυτή ήταν αδελφή του αυτοκράτορος της τότε κυρίαρχης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, που είχε πρωτεύουσά της την Κωνσταντινούπολη όπου και η έδρα της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας.
Ο Βλαδίμηρος είπε στους υπηκόους του ότι όλοι έπρεπε να βαπτισθούν ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί. Όποιος δεν υπήκουε, θα εθεωρείτο εχθρός του Κράτους. Έτσι, από την αρχή της, η Ρωσική Εκκλησία υποστηριζόταν από κοσμική δύναμι. Όταν η Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατέρρευσε το 1453, η Ρωσική Ορθόδοξος Εκκλησία ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη από τον έλεγχο της Κωνσταντινουπόλεως. Αργότερα, ο θρησκευτικός αρχηγός της Μόσχας έγινε πατριάρχης ίσος με τον πατριάρχη της Κωνσταντινουπόλεως. Το 1692, όμως, ο Μέγας Πέτρος κατήργησε τη θέσι του πατριάρχου, και διηύθυνε ο ίδιος την Εκκλησία, και το 1721 η Ρωσική Ορθόδοξος Εκκλησία έγινε επισήμως η εθνική θρησκεία.
Καθώς περνούσε ο καιρός, η Εκκλησία συνεδέετο όλο και περισσότερο με την καταπιεστική κυβέρνησι των τσάρων (βασιλέων ή αυτοκρατόρων, από τη λατινική λέξι Καίσαρ). Οι τσάροι απαιτούσαν από το λαό να συμμορφώνεται με τη Ρωσική Ορθόδοξο Εκκλησία κι εθεωρείτο παράνομος ο προσηλυτισμός σε άλλη θρησκεία. Οι άσπλαγχνοι τσάροι και η ιδιοτελής Εκκλησία συνεταιρίσθηκαν για να κρατούν τον λαό στην άγνοια και τη φτώχεια.
Αλλά τότε, τον Μάρτιο του 1917, φιλελεύθερες πολιτικές ομάδες έκαμαν μια επανάστασι κι εξεθρόνισαν τον τσάρο. Χωρίς τον τσάρο, η Ρωσική Ορθόδοξος Εκκλησία είδε μια ευκαιρία να γίνη ανεξάρτητη από τον έλεγχο του Κράτους. Και η νέα προσωρινή κυβέρνησι ενεθάρρυνε αυτή την προσπάθεια. Τον Αύγουστο του αξιομνημόνευτου εκείνου έτους επαναφέρθηκε το αξίωμα του πατριάρχου. Με νέο πατριάρχη, τον Τύχωνα, και με νέα ελευθερία, υπήρχε η σκέψις ότι η Εκκλησία θα γινόταν πιο ισχυρή από πριν.
Δυσοίωνοι Άνεμοι Αλλαγής
Αλλά πριν να γίνη αυτό, πολιτικοί άνεμοι με δύναμι τυφώνος φύσηξαν σε όλη τη Ρωσία! Μια άλλη επανάστασις έλαβε χωράν τον Νοέμβριο του 1917. Αυτή έφερε στην εξουσία τους Μπολσεβίκους (που αργότερα ωνομάσθηκαν Κομμουνισταί). Σάρωσαν την υπάρχουσα κατάστασι, περιλαμβανομένης και της προσωρινής κυβερνήσεως.
Σε λίγα χρόνια, με την καθοδηγία του Λένιν, ο Κομμουνισμός σταθεροποιήθηκε στη Ρωσία και σε άλλες περιοχές γύρω της. Έτσι, στις 30 Δεκεμβρίου 1922, ήλθε σε υπαρξι η Ένωσις Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (Ε.Σ.Σ.Δ.) Τελικά, δεκαπέντε δημοκρατίες απετέλεσαν τη Σοβιετική Ένωσι, περιλαμβανομένης και της Ρωσίας, της μεγαλύτερης από τις άλλες Δημοκρατίες. Σήμερα η Σοβιετική Ένωσις καταλαμβάνει μεγαλύτερη έκτασι από κάθε άλλο έθνος. Ο πληθυσμός της φτάνει τα 250.000.000, έχοντας την Τρίτη θέσι μετά την Κίνα και τις Ινδίες.
Κυριαρχώντας πάνω σε περισσότερες από εκατό εθνικές ομάδες, οι Κομμουνισταί ηγέται αντιμετώπισαν λαούς με διάφορες θρησκευτικές δοξασίες. Η Ρωσική Ορθόδοξος Εκκλησία ήταν βέβαια η μεγαλύτερη θρησκεία, άλλα υπήρχαν πολλές άλλες, ιδιαίτερα σε περιοχές που είχαν έλθει πιο πρόσφατα κάτω από τον Κομμουνιστικό έλεγχο.
Όλες αυτές οι θρησκείες διερωτώντο για τη θέσι τους σχετικά με τη νέα Κυβέρνησι. Σύντομα θα τη διεπίστωναν. Όλες επρόκειτο να χτυπηθούν με δύναμι από τους γιγάντιους άνεμους της αλλαγής που άρχισαν να φυσούν τον Νοέμβριο του 1917.