Ένα Ταξίδι στην Αρχαία Κόρινθο
«ΜΙΑ φημισμένη και φιλήδονη πόλις όπου συνηντώντο τα κακά της Ανατολής και της Δύσεως.» Αυτή ήταν η αρχαία Κόρινθος. Λέγεται επίσης ότι ο πλούτος της πόλεως «ήταν τόσο λαμπρός ώστε έμεινε παροιμιώδης.»
Τι είδους πόλις θ’ άξιζε αυτές τις περιγραφές; Θα μπορούσε κανείς να επωφεληθή από ένα «ταξίδι» σ’ ένα τέτοιο τόπο; Θα δούμε.
Η Κόρινθος Γίνεται μια Ανθηρά Πόλις
Η αρχαία Κόρινθος έκειτο στον στενό ισθμό, που συνδέει τη Πελοπόννησο με τη Στερεά Ελλάδα. Ανατολικά υπάρχει ο Σαρωνικός Κόλπος και το Αιγαίο Πέλαγος και δυτικά ο Κορινθιακός Κόλπος και το Ιόνιο Πέλαγος. Η πόλις ήταν κτισμένη σε στρατηγικό σημείο, στους βορείους πρόποδας της Ακροκορίνθου, ενός απότομου βραχώδους λόφου ύψους 1.857 ποδών (566 μέτρων) πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Μολονότι στην αρχή η Κόρινθος ήταν μια μικρή πόλις, ήκμαζε κατά τον έβδομο αιώνα π.Χ. Στους πρώτους κατοίκους περιελάμβαναντο οι Φοίνικες, οι οποίοι πιθανώς εισήγαγαν την τέχνη της υφάνσεως, της βαφής, και άλλες τέχνες. Ακολούθως ήλθαν άνθρωποι από την Αττική, έπειτα οι Δωριείς και τελικά οι Μακεδόνες. Οι Ρωμαίοι ελευθέρωσαν την πόλι το 196 π.Χ. Ως ανεξάρτητη πόλις-Κράτος, η Κόρινθος προσεχώρησε στην Αχαϊκή Συμμαχία, έλαβε μέρος στην εξέγερσι εναντίον της Ρώμης, και πυρπολήθηκε από τον Ρωμαίο ύπατο Λ. Μόμμιο το 146 π.Χ. Η πόλις έκειτο σχεδόν ερημωμένη μέχρις ότου ιδρύθη ως Ρωμαϊκή αποικία από τον Ιούλιο Καίσαρα το 44 π.Χ. Τον πρώτο αιώνα της Κοινής μας Χρονολογίας, ήταν η πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής επαρχίας της Αχαΐας και εκυβερνάτο από ανθύπατο.
Με 200.000 κατοίκους και ίσως διπλάσιους και πλέον δούλους στον κολοφώνα της δυνάμεώς της, η Κόρινθος ήταν πράγματι μια πολυάσχολη πόλις. Μεταξύ των κατοίκων της ήσαν Έλληνες, μερικοί Ιταλοί και αρκετοί Ιουδαίοι. Αλλά οι δρόμοι ήσαν γεμάτοι με πολλούς αλλοδαπούς, εμπόρους και ταξιδιώτες που επεσκέπτοντο την πόλι για δουλειές ή αναψυχή.
«Η Γέφυρα της Θάλασσας»
Χερσαίοι δρόμοι διέσχιζαν την Κόρινθο. Επίσης τα πλοία μετέφεραν εμπορεύματα στους λιμένες της πόλεως, στις Κεγχρεές, οκτώμισυ μίλια (13,6 χιλιόμετρα) προς ανατολάς, στον Σαρωνικό Κόλπο, και στο Λέχαιο, στον Κορινθιακό Κόλπο, ενάμισυ μίλι (2,4 χιλιόμετρα) προς δυσμάς. Μερικά πλοία αγκυροβολούσαν στον Σχοινούντα, ένα μικρό λιμένα στα ανατολικά.
Αν τα εμπορεύματα των πλοίων προωρίζοντο για μακρυνά μέρη προς τα ανατολικά ή τα δυτικά, πώς θα μπορούσαν να διαπεραιωθούν από τον ισθμό; Μερικοί σκέφθηκαν να κατασκευάσουν μια διώρυγα. Πράγματι ο Ρωμαίος αυτοκράτωρ Νέρων έβαλε σ’ εφαρμογή αυτό το σχέδιο το 66 ή 67 μ.Χ. περίπου αλλά το εγκατέλειψε και ασχολήθηκε με άλλα πιο επείγοντα ζητήματα. Επρόκειτο να περάσουν αιώνες πριν τελειώση αυτή η υδάτινη οδός και αυτό συνέβη το 1893. Αυτή η διώρυξ των τεσσάρων μιλίων (6,4 χιλιομέτρων) που ενώνει τον Κορινθιακό με τον Σαρωνικό Κόλπο χρησιμοποιείται ακόμη.
Αλλά δεν υπήρχε διώρυξ κατά τη διάρκεια της ακμής της Κορίνθου. Τα μεγάλα πλοία ξεφορτώνοντο στον έναν λιμένα και τα φορτία τους δια ξηράς στον άλλο λιμένα. Εκεί τα εμπορεύματα εφορτώνοντο σ’ άλλο πλοίο και απεστέλλοντο στον προορισμό τους. Εν τούτοις, τα μικρότερα πλοία ερυμουλκούντο κατά πλάτος του ισθμού φορτωμένα με τα εμπορεύματα τους. Αυτό επετυγχάνετο μέσω ενός δρόμου με ράγες από ξύλο. Οι Έλληνες τον ωνόμαζαν δίολκο, που σημαίνει «έλκω δια μέσου.» Ορθά λοιπόν ο ισθμός ωνομάζετο «η γέφυρα της θάλασσας.» Οι περισσότεροι ναυτικοί ήσαν πρόθυμοι ν’ αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της δια ξηράς μεταφοράς κατά πλάτος του ισθμού παρά να κάνουν το ταξίδι των 200 μιλίων (322 χιλιομέτρων) γύρω από τα τρικυμισμένα ακρωτήρια του νοτίου τμήματος της χερσονήσου.
«Ο Οφθαλμός Όλης της Ελλάδος»
Η Κόρινθος ήταν επίσης κέντρο μαθήσεως. Αυτό ήταν τόσο αληθινό, ώστε ο ρήτωρ, συγγραφεύς και πολιτικός Κικέρων (106-43 π.Χ.) ωνόμασε την πόλι τότιους Γκρέτσιε λούμεν, δηλαδή «ο οφθαλμός όλης της Ελλάδος»
Πράγματι, πολλοί κάτοικοι της Κορίνθου ήσαν πολύ μορφωμένοι. Εν τούτοις, πολλοί Κορίνθιοι ησχολούντο με ανήθικες δραστηριότητες. Γι’ αυτό τον λόγο, η έκφρασις «κορινθιάζω» εσήμαινε ‘διαπράττω πορνεία’ και «Κορινθία νεάνις» εσήμαινε «πόρνη». Μήπως διερωτάσθε τι συνέβαλε σ’ αυτή την ηθική χαλάρωσι της πόλεως που χαρακτηρίζετο ως «ο οφθαλμός όλης της Ελλάδος»;
Ο κύριος παράγων ήταν η ψευδής θρησκεία. Σκεφθήτε, επί παραδείγματι, τη λατρεία της θεάς Αφροδίτης (της Ρωμαϊκής Βένους). Το περίλαμπρο της ιερό ήταν κτισμένο στην κορυφή της Ακροκορίνθου, σε ύψος 1.500 ποδών (457 μέρων) πάνω από την πόλι. «Ο ναός της Αφροδίτης,» έγραψε ο σχολιαστής της Βίβλου Αδάμ Κλαρκ, «δεν ήταν μόνο πολύ λαμπρός, αλλά και πολύ πλούσιος και διατηρούσε, σύμφωνα με τον Στράβωνα, όχι λιγώτερες από 1.000 εταίρες, που ήσαν το μέσον για την τεράστια συρροή των ξένων στον τόπο.»
Και πώς θα μπορούσε ο επισκέπτης της Κορίνθου ν’ αγνοήση τον επιβλητικό ναό του Απόλλωνος; Και τι θα λεχθη για τα ιερά που ήσαν αφιερωμένα σε θεότητες όπως ο Δίας, η Ήρα και ο Ασκληπιός, ο θεός της υγείας; Τα αγάλματα των ηρώων και των θεών πλαισίωναν τους δρόμους και τις δημόσιες πλατείες της Κορίνθου. Ο Αδάμ Κλαρκ σχολιάζει: «Η δημόσια πορνεία αποτελούσε σημαντικό μέρος της θρησκείας· και συνήθιζαν στις δημόσιες προσευχές τους να παρακαλούν τους θεούς να πολλαπλασιάσουν τις πόρνες!»
Η Χριστιανοσύνη Αφήνει τα Ίχνη Της
Σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον ήλθε ο Χριστιανός απόστολος Παύλος το έτος 50 μ.Χ. περίπου. Στην Κόρινθο κατεσκεύαζε σκηνές με τον Ιουδαίο Ακύλα και τη σύζυγο του Πρίσκιλλα. Αναμφιβόλως και οι τρεις συνεργάσθηκαν για να σχηματίσουν τη νέα Χριστιανική εκκλησία σ’ αυτή την πόλι. Ο Παύλος «διελέγετο εν τη συναγωγή κατά παν σάββατον, και έπειθεν Ιουδαίους και Έλληνας,» προφανώς τους Έλληνας που ήσαν προσήλυτοι στη θρησκεία των Ιουδαίων. Επειδή συνήντησε εναντίωσι και ύβρεις από τους Ιουδαίους, ο απόστολος έστρεψε την προσοχή του στους ανθρώπους των εθνών και μετεφέρθη στην οικία του Τιτίου Ιούστου, που γειτόνευε με τη συναγωγή. Το κήρυγμα του Παύλου καρποφόρησε αφού πίστεψαν ο Κρίσπος, ο αρχισυνάγωγος, ο οίκος του και πολλά άτομα.—Πράξ. 18:1-8.
Τη νύκτα ο Κύριος εμφανίσθηκε στον Παύλο σε όραμα και του είπε: «Μη φοβού, αλλά ομίλει και μη σιωπήσεις· διότι εγώ είμαι μετά σου, και ουδείς θέλει επιβάλει χείρα επί σε δια να σε κακοποιήση· διότι έχω λαόν πολύν εν τη πόλει ταύτη.» Έτσι, ο απόστολος παρέμεινε στην Κόρινθο ενάμισυ έτος «διδάσκων μεταξύ αυτών τον λόγον του Θεού.» Έτσι έσπειρε τον «σπόρο» στον αγρό της Κορίνθου. Λίγο μετά από την αναχώρησι του Παύλου, του Ακύλα και της Πρίσκιλλας, ο Απολλώς «επότισε» εκείνον τον ‘σπόρο’ με περισσότερη διδασκαλία. Αλλά, ο Θεός ήταν εκείνος που έφερε την αύξησι μέσω της ενεργού Του δυνάμεως, του αγίου πνεύματος.—Πράξ. 18:9-11, 18-28· 19:1· 1 Κορ. 3:5-9.
Πιθανώς το 55-56 μ.Χ. ο Παύλος έμεινε τρεις μήνες στην Ελλάδα, επισκέφθηκε την Κόρινθο και έγραψε απ’ εκεί στους Χριστιανούς της Ρώμης. (Πράξ. 20:2, 3· Ρωμ. 16:1, 23· 1 Κορ. 1:14) Το ότι ο απόστολος είχε αγάπη για τους ομοπίστους του της Κορίνθου είναι φανερό από τις δύο θεόπνευστες επιστολές που έγραψε στην εκεί εκκλησία. Στη δεύτερη απ’ αυτές, ο Παύλος διευκρινίζει ότι η καρδιά του είχε ‘πλατυνθή’ στην επιθυμία της ν’ αγκαλιάση τους Χριστιανούς αυτής της ονομαστής πόλεως. (1 Κορ. 1:1, 2· 2 Κορ. 1:1· 6:11) Οι επιστολές αυτές περιέχουν παρατηρήσεις, που είχαν ιδιαίτερη σημασία για τους Κορινθίους,
Παραδείγματος χάριν, η Κόρινθος έβριθε από πόρνους, ειδωλολάτρας, μοιχούς, ομοφυλόφιλους, κλέπτες, άπληστους, μέθυσους, λοίδορους και άρπαγες. Ο Παύλος είπε καθαρά ότι τέτοια άτομα δεν θα κληρονομούσαν τη βασιλεία του Θεού. Πράγματι, μερικοί Χριστιανοί της Κορίνθου ήσαν άτομα αυτού του είδους. Αλλά πόσο ευγνώμονες ήσαν, που όπως είπε ο Παύλος είχαν τώρα ‘απολουσθή, αγιασθή και δικαιωθή δια του ονόματος του Κυρίου Ιησού, και δια του Πνεύματος του Θεού.’ (1 Κορ. 6:9-11) Επί πλέον, εξέχουσα ήταν η συμβουλή του Παύλου «γίνεσθε νήπια εις την κακίαν.» Προφανώς, αυτό εσήμαινε ότι δεν έπρεπε να επιδιώκουν να γνωρίζουν διεφθαρμένα, ανήθικα, πράγματα, αλλά μάλλον να παραμένουν αθώοι, όπως τα πολύ μικρά παιδιά, όσον αφορά την κακία.—1 Κορ. 14:20.
Περίπατος Μέσα στην Κόρινθο
Η αρχαία Κόρινθος ήταν κτισμένη επάνω σε δύο επίπεδα, το ένα περίπου εκατό πόδια (30 μέτρα) πάνω από το άλλο. Στο κέντρο της πόλεως ευρίσκετο η Αγορά, στολισμένη με μνημεία και στοές. Υπήρχαν επίσης σειρές από καταστήματα, που πωλούσαν διάφορα είδη. Στο κατώφλι ενός καταστήματος υπάρχει μία επιγραφή η οποία γράφει «Λούκιος ο κρεοπώλης.» Σε μια άλλη επιγραφή βρέθηκε η Λατινική λέξις μάτσελλουμ (macellum). Ο Παύλος εχρησιμοποίησε την αντίστοιχη Ελληνική λέξι μακελλίον λέγοντας, «Παν το πωλούμενον εν τω μακελλίω τρώγετε.» (1 Κορ. 10:25) Όταν οι Κορίνθιοι Χριστιανοί άκουσαν αυτά τα λόγια, πιθανώς σκέφτηκαν το τοπικό μάτσελλουμ ή κρεαταγορά.
Πολλά από τα καταστήματα της Αγοράς είχαν κάμει πρόβλεψι για φρέσκο νερό. Αυτό έρρεε από φυσική πηγή μέσω ενός υπογείου αγωγού μέσα σε ιδιωτικά πηγάδια σε κάθε κατάστημα. Μεταξύ άλλων, αυτό προφανώς επέτρεπε στους ιδιοκτήτες να τοποθετούν τροφές μέσα στο νερό για να τις διατηρούν δροσερές και φρέσκες.
Η Αγορά εχωρίζετο σε δύο τμήματα, και τα καταστήματα ευρίσκοντο κατά μήκος της σειράς που χώριζε το βόρειο τμήμα από το νότιο. Στο μέσον αυτών των τόπων συναλλαγής ευρίσκετο το Βήμα ή Ρόστρα, μια υπερυψωμένη εξέδρα από λευκό και γαλάζιο μάρμαρο σκαλισμένο με διακοσμητικά στοιχεία. Παραπλεύρως του νοτίου τμήματος, ευρίσκοντο δύο αίθουσες αναμονής με μαρμάρινους πάγκους και μωσαϊκά δάπεδα. Εδώ μπορούσαν να περιμένουν τη σειρά τους όσοι ήθελαν να εμφανισθούν ενώπιον του άρχοντος. Ένα μεγάλο πλήθος θα μπορούσε να συγκεντρωθή εμπρός από το Βήμα· έτσι, ήταν ένα θαυμάσιο μέρος για δημοσία αγόρευσι.
Σε κάποια περίπτωσι, οι εναντιούμενοι Ιουδαίοι της Κορίνθου εξεγέρθησαν εναντίον του αποστόλου Παύλου και τον έφεραν στο ‘δικαστήριο’ (επί του βήματος, Κείμενον) που ήταν προφανώς η υπερυψωμένη εξέδρα που περιγράφεται πιο πάνω. Εκεί ο Παύλος εμφανίσθηκε ενώπιον του Ανθυπάτου Γαλλίωνος, αλλ’ αυτός ο Ρωμαίος άρχων έδιωξε τους Ιουδαίους, αρνούμενος ν’ αναμιχθή στις αντιλογίες τους. Τότε, οι διώκτες άρπαξαν τον Σωσθένη, τον αρχισυνάγωγο και τον έδειραν εμπρός στο δικαστήριο. Πιθανώς αυτή η πείρα έκαμε τον Σωσθένη ν’ ασπασθή τη Χριστιανοσύνη, διότι ο Παύλος, στην αρχή της πρώτης θεοπνεύστου επιστολής του, μνημονεύει τον ‘Σωσθένη, τον αδελφό.’—Πράξ. 18:12-17· 1 Κορ. 1:1, 2.
Οι Χριστιανοί της Κορίνθου πρέπει να είχαν εντυπωσιασθή πολύ, όταν ο Παύλος τους έγραψε: «Διότι πρέπει πάντες να εμφανισθώμεν έμπροσθεν του βήματος του Χριστού.» (2 Κορ. 5:10) Μπορούσαν να περπατούν στην αγορά και να βλέπουν το Βήμα, ή δικαστική έδρα, όπου απλοί άνθρωποι απέδιδαν δικαιοσύνη. Πόσο πιο σπουδαίο θα ήταν να κριθούν από τον ενδοξασμένο Ιησού Χριστό!
Θεάματα και Αθλητισμός
Οι θεατρικές παραστάσεις ήσαν μεταξύ των θελγήτρων της αρχαίας Κορίνθου. Πράγματι, η πόλις είχε δύο θέατρα, το ένα αρκετά μεγάλο ώστε να χωρή 18.000 άτομα. Έτσι, ο Παύλος ήταν πολύ σαφής όταν είπε στους Χριστιανούς της Κορίνθου ότι οι απόστολοι ήσαν «θέατρον εις τον κόσμον, και εις αγγέλους και εις ανθρώπους.»—1 Κορ. 4:9.
Παρεμπιπτόντως, κοντά στο μεγάλο θέατρο βορειοδυτικώς της Αγοράς είναι μια πλατεία στρωμένη με ασβεστόπλακες. Μια απ’ αυτές φέρει την επιγραφή, «Ο Έραστος, επιστάτης και αγορανόμος, κατεσκεύασε τούτο το πλακόστρωτο με δική του δαπάνη.» Εικάζεται ότι αυτός ο Έραστος ήταν το ίδιο πρόσωπο με τον ‘τον Έραστο τον οικονόμο της πόλεως’ που αναφέρει ο Παύλος όταν έγραψε από τη Κόρινθο στους Ρωμαίους Χριστιανούς.—Ρωμ. 16:23.
Η Κόρινθος επίσης προσείλκυε τους φίλους του αθλητισμού. Κάθε δύο χρόνια, διεξήγοντο εκεί κοντά τα Ίσθμια. Πιθανώς αυτοί οι αγώνες άρχισαν προς τιμήν του Ποσειδώνος, διότι ένας ναός αυτού του ψευδούς θεού ευρίσκετο στο νότιο τμήμα του ισθμού. Οι αγώνες ίσως περιελάμβαναν συναγωνισμό στη μουσική και στην ποίησι. Περιλάμβαναν επίσης αγωνίσματα, όπως οι αρματοδρομίες, το τρέξιμο, το πήδημα, ο ακοντισμός, η πυγμαχία και η πάλη. Τι προσπάθειες απαιτούντο από τον αθλητή ο οποίος επεδίωκε τη νίκη! Και το έπαθλο; Οι επευφημίες των ανθρώπων και ίσως ένα φθαρτό στεφάνι.
Αγώνας για Ζωή!
Στη πρώτη του κανονική επιστολή προς Κορινθίους ο απόστολος Παύλος χρησιμοποίησε τους αρχαίους αγώνες σαν μια εξεικόνισι, που οι κάτοικοι αυτής της περιοχής θα μπορούσαν εύκολα να κατανοήσουν. «Δεν εξεύρετε, ότι οι τρέχοντες εν τω σταδίω, πάντες μεν τρέχουσιν, είς όμως λαμβάνει το βραβείον;» ρωτά ο Παύλος, και συνεχίζει: «Ούτω τρέχετε ώστε να λάβητε αυτό. Πας δε ο αγωνιζόμενος εις πάντα εγκρατεύεται, εκείνοι μεν δια να λάβωσι φθαρτόν στέφανον, [στους Αγώνες των Ισθμίων υπήρχαν στέφανοι από φθαρτά πράγματα, όπως από κισσό, σέλινο ή μαϊντανό], ημείς άφθαρτον [αθάνατη ζωή στον ουρανό].» Κατόπιν, για να τους ενθαρρύνη, ο Παύλος χρησιμοποίησε τον εαυτόν του σαν παράδειγμα λέγοντας: «Εγώ λοιπόν ούτω τρέχω, ουχί ως αβεβαίως· ούτω πυγμαχώ, ουχί ως κτυπών τον αέρα· αλλά δαμάζω το σώμα μου και δουλαγωγώ, μήπως εις άλλους κηρύξας, εγώ γείνω αδόκιμος.»—(1 Κορ. 9:24-27.)
Όπως τόσες άλλες αρχαίες πόλεις, η αρχαία Κόρινθος είναι σήμερα ερειπωμένη. Η σύγχρονη Κόρινθος βρίσκεται τρία μίλια (4,,8 χιλιόμετρα) βορειοανατολικά από την αρχαία τοποθεσία. Έτσι, αυτή «η φημισμένη και φιλήδονη πόλις, όπου συνηντώντο τα κακά της Ανατολής και της Δύσεως,» δεν υπάρχει πλέον. Αλλ’ αυτοί που επιθυμούν να τελειώσουν τον Χριστιανικό αγώνα για αιώνια ζωή επιτυχώς, θα διαπιστώσουν ότι οι συμβουλές του αποστόλου Παύλου στη Πρώτη και Δευτέρα προς Κορινθίους επιστολή είναι ενθαρρυντικές, σύγχρονες και πνευματικώς εποικοδομητικές. Γιατί να μην πάρετε τη Γραφή στα χέρια σας και να διαβάσετε αυτές τις θεόπνευστες επιστολές κι έτσι να ολοκληρώσετε το ταξίδι σας στην αρχαία Κόρινθο;
[Χάρτης στη σελίδα 12]
(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)
ΕΛΛΑΣ
ΑΘΗΝΑΙ
ΚΟΡΙΝΘΟΣ
ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ
Αιγαίο Πέλαγος
Κορινθιακός Κόλπος
Σαρωνικός Κόλπος
Μεσόγειος Θάλασσα