Τα Προβλήματα των Εργαζομένων Γυναικών
ΣΥΧΝΑ οι τίτλοι εφημερίδων μιλούν για γυναίκες οι οποίες έχουν θαυμάσιες και καλά αμειβόμενες εργασίες, οι οποίες προηγουμένως ήσαν αποκλειστικά και μόνο για άνδρες. Μερικές γίνονται πρόεδροι κρατών, μέλη κοινοβουλίων, συντονιστές σε προγράμματα τηλεοράσεως, χρηματομεσίτες, και λοιπά. Ωστόσο, παραμένει αληθινό το γεγονός ότι η μεγάλη πλειονότης των γυναικών έχουν εργασίες χαμηλού μισθού και χαμηλού επιπέδου, με πολύ μικρές πιθανότητες προαγωγής.
Το γεγονός είναι ότι, παρά τις νομικές νίκες και τους ομοσπονδιακούς νόμους που απαγορεύουν τη διάκρισι εις βάρος των γυναικών στον τομέα της εργασίας, η εικόνα παρουσιάζεται χειρότερη για τις εργαζόμενες γυναίκες, όχι καλύτερη. «Πρόοδος; Ποια πρόοδος;» παρεδέχθη το περασμένο έτος ο Εθνικός Οργανισμός για τις γυναίκες. «Συρόμεθα προς τα οπίσω. Τα πράγματα δεν παραμένουν ούτε καν στην ίδια κατάστασι.»
Πρόσφατες κυβερνητικές στατιστικές δείχνουν ότι, το χάσμα μεταξύ αυτών που κερδίζει ένας μέσος άνδρας και αυτών που κερδίζει μια μέση γυναίκα ευρύνεται, δεν σμικρύνεται, τα τελευταία είκοσι χρόνια. Το 80 και πλέον τοις εκατό όλων των εργαζομένων γυναικών στις Η.Π., κερδίζουν λιγώτερα από 10.000 δολλάρια τον χρόνο, ενώ μόνο 38 τοις εκατό των ανδρών βρίσκονται στην ίδια κατηγορία. Σύμφωνα με το Γραφείο Στατιστικής των Η.Π., μερικές γυναίκες απόφοιτοι κολλεγίου, κερδίζουν μόνο 60 τοις εκατό αυτού που κερδίζουν οι άρρενες απόφοιτοι κολλεγίου. Επί πλέον, μια μελέτη που έκανε ο οργανισμός ερευνών της Νέας Υόρκης ανέφερε ότι, τα δύο τρίτα και πλέον της αυξήσεως στις εργασίες γυναικών μεταξύ του εφετινού έτους και του 1985, θα περιορισθούν σε μέτριες γραφικές εργασίες και ότι οι μισθοί θα συνεχίσουν να βρίσκωνται πολύ πιο πίσω από τους μισθούς των ανδρών.
Αυτό σημαίνει ότι μια γυναίκα που ελπίζει να βρη μια ενδιαφέρουσα εργασία με αρκετά υψηλό μισθό, ο οποίος θα της παρέχη οικονομική ανεξαρτησία, είναι πιθανόν ότι θ’ απογοητευθή. Όχι μόνο η εργασία της πιθανώς θα είναι μηχανικής και δουλικής φύσεως, αλλ’ επίσης, αν πληρώνη κάποιον για να φροντίζη τα παιδιά της τον χρόνο που εκείνη εργάζεται, ο μισθός της μόλις θα την φθάνη γι’ αυτό, αν την φθάνη. Διότι συνήθως υπάρχουν και άλλες δαπάνες: τα έξοδα μεταφοράς, γεύματα έξω από το σπίτι, η γκαρνταρόμπα μιας εργαζομένης γυναίκας, αγορά μισοέτοιμων δαπανηρών τροφίμων, έξοδα πλυντηρίου, επισκέψεις στα ινστιτούτα καλλονής—όλα αυτά απαιτούν μεγάλο μέρος από τον μισθό.
Τα Προβλήματα στην Εργασία
Επί πλέον, το περιβάλλον της εργασίας, συχνά μπορεί να έχη δυσμενή επίδρασι στο νευρικό σύστημα της γυναίκας. Σε πολλές δεν αρέσει η κακολογία, η τακτική του γραφείου, ο ανταγωνισμός και, μερικές φορές, η ανεντιμότης του κόσμου των επιχειρήσεων, όπου επικρατεί το ρητό «ο θάνατός σου η ζωή μου.» Το ηθικό κλίμα επίσης δεν είναι πάντοτε εποικοδομητικό. Πολλές γυναίκες υφίστανται σεξουαλική παρενόχλησι στην εργασία από άρρενες προϊσταμένους ή εργοδότες.
Το πρόγραμμα Ανθρωπίνων Υποθέσεων Κορνέλλ διεξήγαγε μια έρευνα επ’ αυτού του θέματος και διεπίστωσε ότι το 92 τοις εκατό των γυναικών που ρωτήθηκαν πίστευαν ότι η σεξουαλική παρενόχλησις στην εργασία αποτελούσε σοβαρό πρόβλημα και το 70 τοις εκατό είπαν ότι είχαν προσωπικά υποστή αυτή την παρενόχλησι. Η σφιγμομέτρησις έδειξε ότι η σεξουαλική παρενόχλησις, την οποία περιέγραψαν ως επίμονα βλέμματα και γλυκοκοιτάγματα, αγκαλιάσματα και τσιμπίματα, συνεχή αγγίγματα του γυναικείου σώματος, σεξουαλικές προτάσεις οι οποίες συνωδεύοντο από την απειλή της απωλείας της εργασίας, και στις χειρότερες περιπτώσεις, ακόμη και δια της βίας σεξουαλικές σχέσεις, συνέβη σ’ όλες τις κατηγορίες εργασίας, σ’ όλες τις ηλικίες, σ’ όλες τις συζυγικές καταστάσεις και σ’ όλες τις κατηγορίες μισθού.
Τι θα Λεχθή για το Σπίτι;
Ένα άλλο πρόβλημα πολλών εργαζομένων μητέρων είναι ότι η εργασία τους τις εξαντλεί. Ωστόσο, όταν επιστρέφουν σπίτι υπάρχουν πολλά πράγματα για τα οποία πρέπει να φροντίσουν. Σε πολλές περιπτώσεις, το γεγονός ότι επωμίζονται το επί πλέον βάρος της εργασίας έξω από το σπίτι, δεν κάνει τους συζύγους να βοηθούν στις οικιακές εργασίες περισσότερο απ’ ό,τι βοηθούσαν προτού αρχίσουν οι γυναίκες τους να εργάζωνται.
Παραδείγματος χάριν, εξετάστε μια έρευνα που έγινε σε γυναίκες ιατρούς στην περιοχή του Ντητρόιτ στο Μίσιγκαν, το 1976. Η έρευνα έδειξε ότι εκτός του ότι ήσαν ιατροί πλήρους απασχολήσεως, οι τρεις στις τέσσερις από αυτές τις γυναίκες φρόντιζαν καθ’ ολοκληρίαν για το μαγείρευμα, τα ψώνια, την ανατροφή των παιδιών και τη χρηματική διαχείρισι των οικογενειών τους. Τα δύο τρίτα απ’ αυτές είχαν κάποια οικιακή βοηθό μια ή δύο μέρες την εβδομάδα που τις βοηθούσαν στο πλύσιμο και στο καθάρισμα, αλλά το υπόλοιπο ένα τρίτο των γυναικών έκαναν μόνες τους όλη την οικιακή εργασία.
Η ενέργεια που απαιτείται από μια τέτοια γυναίκα, μπορεί ν’ αποτελέση σοβαρό πρόβλημα, αν προσπαθή να φέρη αυτό το υπερανθρώπινο φορτίο για πολύν καιρό. Οι γυναίκες που προσπάθησαν να το κάνουν αυτό παραδέχονται ειλικρινά ότι, αναπόφευκτα οι οικιακές εργασίες παραμελούνται. Μια εργαζόμενη μητέρα παραδέχθηκε ότι τώρα παίρνει τις πετσέτες από τον στεγνωτήρα και στην κυριολεξία τις πετά μέσα στο ντουλάπι για να εξοικονομήση τον χρόνο που απαιτείται για να τις διπλώση. Μια άλλη είπε ότι ο σύζυγός της παρεπονείτο στο παρελθόν αν δεν του σιδέρωνε τα μαντήλια του· τώρα που εκείνη εργάζεται, εκείνος είναι ευχαριστημένος αν η σύζυγός του τα βγάλη από τον στεγνωτήρα και τα τοποθετήση στο συρτάρι του.
Τι Συμβαίνει με τα Παιδιά;
Μολονότι πολλοί σύζυγοι σήμερα είναι πρόθυμοι να παραβλέψουν αρκετά πράγματα από εκείνα που ανέμεναν κάποτε από τις γυναίκες τους, υπάρχει ακόμη ένα άλλο ζήτημα το οποίο είναι πολύ δύσκολο να παραβλέψουν οι εργαζόμενες μητέρες—οι ανάγκες των παιδιών τους. Ίσως ισχυρισθούν ότι εκείνο που υπολογίζεται είναι η ποιότης του χρόνου που δαπανούν με τα παιδιά τους, όχι η ποσότης, και αυτό είναι αλήθεια. Ωστόσο, η εργαζόμενη μητέρα μπορεί να είναι τόσο κουρασμένη ώστε και η ποσότης και η ποιότης του χρόνου που δαπανά με τα παιδιά να βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα.
Αναγνωρίζοντας αυτό το πρόβλημα της εργαζομένης μητέρας, οι συγγραφείς ενός βιβλίου που ενθαρρύνει την οικοκυρά να εργασθή, κάνουν αυτή την υπόδειξι στη μητέρα που φθάνει σπίτι και βρίσκει να την περιμένουν τα παιδιά που είναι ανυπόμονα να της διηγηθούν πώς πέρασαν την ημέρα τους: «Πήτε σ’ αυτά τα αξιολάτρευτα χαμογελαστά πρόσωπα να κλείσουν το στόμα τους για 15 λεπτά, όσο χρειάζεται η Μαμά να μείνη μόνη στο δωμάτιό της για να προσαρμοσθή, να συνέλθη, ν’ αλλάξη ρούχα, και ίσως να πιή σύντομα ένα ποτό. Κλειδώστε την πόρτα αν χρειασθή, διότι, όπως πιστεύομε, αυτό είναι ένα πολύ σπουδαίο μέρος του προγράμματος κάθε εργαζομένης μητέρας.»
Το πρόβλημα μ’ αυτή τη συμβουλή είναι ότι η εργαζόμενη μητέρα μπορεί ν’ ανακαλύψη, όπως έχουν ανακαλύψει μερικές, ότι όταν είναι εκείνη έτοιμη για τα παιδιά της, ίσως αυτά έχουν απομακρυνθή απ’ αυτήν. Η πολύτιμη προθυμία τους να διηγηθούν στη μητέρα τους τα πράγματα που θεωρούν σπουδαία, έχει εξασθενήσει και έχει αντικατασταθή από ένα σιωπηλό φραγμό.
Ένας ψυχίατρος, ο οποίος ειδικεύεται στις συναισθηματικές διαμάχες των γυναικών σταδιοδρομίας, λέγει ότι στα παιδιά δεν αρέσει να εργάζεται η μητέρα τους. «Ενώ τα παιδιά σπάνια παραπονούνται για το ότι ο πατέρας απουσιάζει από το σπίτι, εκφράζουν ελεύθερα το θυμό τους όταν λείπη η μητέρα τους,» ισχυρίζεται. «Πιστεύουν ότι η μητέρα, πρέπει να είναι μόνο γι’ αυτά.»
Αυτός ο ψυχίατρος ισχυρίζεται ότι οι γυναίκες που κάνουν σταδιοδρομία, λόγω του απελευθερωτικού κινήματος των γυναικών, δεν ανέχονται κανένα είδος εξαρτήσεως. «Για τις γυναίκες που έχουν παιδιά,» λέγει, «αυτό σημαίνει ότι περιμένουν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους τόσο σύντομα όσο γεννήθηκαν. Θέλουν τα παιδιά τους να είναι σαν αυτές, επινοητικά και ανεξάρτητα. Και τα παιδιά δεν είναι προετοιμασμένα γι’ αυτό.»
Δεν είναι μόνο τα μικρά παιδιά που χρειάζονται προσοχή, όπως τονίζει μια μητέρα και οικοκυρά, η οποία έχει δύο μεγάλα παιδιά και ένα δεκαεξάχρονο γυιο που ζη ακόμη στο σπίτι με τους γονείς του. «Πρέπει ν’ ασχολήσθε διαρκώς με τα παιδιά,» λέγει, «να τους δείχνετε ότι πραγματικά ενδιαφέρεσθε γι’ αυτά, για ό,τι συνέβη σ’ αυτά εκείνη την ημέρα. Δεν θα προθυμοποιηθούν να μιλήσουν μόνα τους γι’ αυτό. Και αν δεν είσθε στο σπίτι για να μιλήσετε γι’ αυτά τα πράγματα μαζί τους, θα βρουν κάποιον άλλο να εμπιστευθούν. Πώς γνωρίζετε ότι δεν θα διαλέξουν να εμπιστευθούν κάποιο ανήθικο ή ανώριμο άτομο;»
Αυτή η μητέρα συνέχισε: «Δύο κορίτσια στη γειτονιά, των οποίων οι μητέρες εργάζονται, συχνά έρχονται εδώ μετά το σχολείο μέχρι να έλθη κάποιος δικός τους. Μου λέγουν πράγματα που ποτέ δεν συζητούν με τις μητέρες τους. Όταν τους προτείνω να μιλήσουν στις μητέρες τους, λέγουν ότι οι μητέρες τους είναι πολύ απασχολημένες ώστε δεν έχουν καιρό γι’ αυτές.»
Το Πρόβλημα της Επιτυχίας
Μερικές γυναίκες επιτυγχάνουν πραγματιρίας Ανταλλαγής Αμερικανικού Κεφαλαίου πολλά χρήματα, ασκούν αξιοσημείωτη επιρροή και οι συνάδελφοί τους τις σέβονται. Αλλά η εργασία τους συχνά απαιτεί υπερωρίες, ακόμη και άνδρες’ μέχρι πρόσφατα, είναι αναγκασμένη να είναι αναγκασμένη να αφήση, όχι μόνο τα παιδιά της, αλλά και τον σύζυγό της επίσης. Από την άλλη πλευρά, αν αρνηθή να κάνη υπερωρίες και να ταξιδεύη, μπορεί να χάση την εργασία της.
Μια γυναίκα, ανώτερος υπάλληλος της Εταιρίας Ανταλλαγής Αμερικανικού Κεφαλαίου, εργασία η οποία κατά παράδοσιν ήταν ‘μόνο για άνδρες’ μέχρι πρόσφατα, είναι αναγκασμένη να ταξιδεύη κατά το 30 και πλέον τοις εκατό του χρόνου. Έχει επίσης δύο δίδυμες κορούλες. Ποια λύσι βρήκε; Έχει μια οικονόμο στη διάρκεια της ημέρας και, όταν αυτή ταξιδεύει, ο σύζυγός της προσέχει τα μωρά όταν επιστρέψη από την εργασία του στο σπίτι. Όταν εκείνη ταξιδεύη, η μέση μέρα εργασίας αρχίζει από τις 6 το πρωί έως τις 11 το βράδυ—ένα πρόγραμμα που αποκλείει τα καθήκοντα της μητέρας ακόμη κι αν ευρίσκετο σωματικώς κοντά στα παιδιά της.
Έτσι, για μια αληθινή «γυναίκα σταδιοδρομίας» το σπίτι και η οικογένεια πρέπει να γίνωνται δευτερεύοντα σε σημασία, επειδή, όπως τονίζει η ανθρωπολόγος Μάργκαρετ Μηντ: «Η συνεχής φροντίδα για τα μικρά παιδιά, τον σύζυγο και το νοικοκυριό, συνήθως δεν συμβιβάζεται με την επιδίωξι μιας σταδιοδρομίας που απορροφά όλη τη διάνοια. Το είδος της ζωής της καλής συζύγου και μητέρας έρχεται σε οξεία αντίθεσι με το είδος της ζωής μιας καλής επιστήμονος, καλλιτέχνιδος ή ανωτέρου υπαλλήλου.»
Οι προσπάθειες να συμβιβάση κάποιος τη σταδιοδρομία έξω από το σπίτι με τη φροντίδα μιας οικογενείας συχνά αποδεικνύονται καταστρεπτικές. Μια γυναίκα, της οποίας ο γάμος διελύθη, εξηγεί: «Η εργασία μου είχε γίνει σχεδόν εραστής για μένα. Όταν λέγω ότι η σταδιοδρομία μου είναι στην πρώτη θέσι στη ζωή μου, αυτό συμβαίνει επειδή είναι η ζωή μου.»
Ωστόσο, ακόμη και οι εργαζόμενες γυναίκες που δεν ενδιαφέρονται να κάνουν σταδιοδρομία, πρέπει ν’ αναγνωρίσουν πόσο βαθιά μπορεί να επηρεάση η εργασία τη συζυγική τους σχέσι. Μια γυναίκα η οποία, μετά από είκοσι περίπου χρόνια γάμου, άρχισε πάλι να εργάζεται, παρατηρεί: «Νομίζω ότι ο Λου αποζητά τη διαρκή παρουσία μου στο σπίτι . . . και τώρα εκνευρίζομαι κάπως όταν μου λέγη ‘Έλα να με βοηθήσης να ετοιμάσω την τσάντα μου.’ Σκέπτομαι: ‘Ετοίμασέ την μόνος σου!’ Και δεν συνήθιζα ποτέ να το σκέπτωμαι αυτό. Χαιρόμουν πάντοτε να τον βοηθώ, επειδή πίστευα ότι αυτός ήταν ο ρόλος μου.»
Αυτό μας επαναφέρει στο ερώτημα: Που ανήκει η γυναίκα; Στο σπίτι; Στην εργασία; Ποιος είναι ο κατάλληλος ρόλος της;