Τα Θαύματα της Μικροχειρουργικής
Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στην Αυστραλία
ΜΙΑ ΝΕΑΡΗ μητέρα που εργαζόταν στο σπίτι της, άκουσε ξαφνικά μια σπαρακτική κραυγή. Τρέχοντας έξω, είδε με τρόμο ότι ο ηλικίας τριών ετών γιος της μόλις είχε κόψει μ’ ένα τσεκούρι δυο από τα δάχτυλα του χεριού της μικρότερης αδελφής του. Ένας υδραυλικός, που χρησιμοποιούσε ένα δισκοπρίονο, έκοψε κατά λάθος το μεσαίο δάχτυλο του χεριού του και τραυμάτισε δύο άλλα. Ένα αγόρι ηλικίας δύο ετών έπεσε από τη χορτοκοπτική μηχανή του πατέρα του, και το πόδι του μπλέχτηκε στις λεπίδες και κόπηκε στον αστράγαλο. Ένας λεβητοποιός έκοψε το δεξί του αντιβράχιο στη μέση περίπου μεταξύ καρπού και αγκώνα, όταν έπεσε πάνω σ’ ένα τζάμι παραθύρου.
Αν αυτά τα ατυχήματα συνέβαιναν πριν από 10 περίπου χρόνια, το μόνο που θα μπορούσε να γίνη, θα ήταν η παροχή ιατρικής φροντίδας στο τραύμα. Το κομμένο τμήμα θα είχε πεταχθή. Σήμερα όμως, αν σεις ή κάποιος από την οικογένειά σας αντιμετωπίσετε καταστάσεις σαν κι αυτές οι προοπτικές για την αποκατάστασι του κομμένου μέρους και την πλήρη θεραπεία θα ήσαν εξαίρετες—αν μπορούσατε να επωφεληθήτε από τα θαύματα της μικροχειρουργικής.
Όπως δείχνει και το όνομα, η μικροχειρουργική επιτελείται κάτω από μικροσκόπιο, δίνοντας τη δυνατότητα σε ειδικά εκπαιδευμένους χειρουργούς να συρράπτουν τις αρτηρίες, τις φλέβες και τα νεύρα, μερικά από τα οποία έχουν διάμετρο μικρότερη από 1 χιλιοστό (1/25 της ίντσας). Δεν συγκολλώνται μόνο μέρη του σώματος, αλλά μπορεί ακόμη ν’ αποκατασταθή και η ροή του αίματος και η αίσθησις της αφής στα ακρωτηριασμένα δάχτυλα και άκρα.
Είναι ενδιαφέρον να λεχθή ότι η τεχνική δεν είναι καινούργια. Παρουσιάστηκε πρώτα στη Σουηδία το 1921 στην ωτορινολαρυγγολογική χειρουργική κι ύστερα στη δεκαετία του 1940 στην οφθαλμοχειρουργική. Εν συνεχεία, το 1965 έγινε στην Ιαπωνία επιτυχής συγκόλλησις ακρωτηριασμένου αντίχειρα, ενώ τον επόμενο χρόνο στην Κίνα, πραγματοποιήθηκε η πρώτη συγκόλλησις δείκτου του χεριού. Το 1968 έγινε η πρώτη συγκόλλησις δαχτύλου παιδιού, στο Σίδνεϋ της Αυστραλίας. Σήμερα σε πολλά μέρη του κόσμου, αποτελεί συνηθισμένο φαινόμενο η συρραφή κομμένων μερών του σώματος (που λέγεται συγκόλλησις).
Οι Πολλές Χρήσεις της Μικροχειρουργικής
Ενώ η συγκόλλησις είναι η πιο δραματική και συνήθως η πιο πολυδημοσιευμένη χρήσις της μικροχειρουργικής, οι χρήσεις της δεν περιορίζονται καθόλου σ’ αυτό τον τομέα. Σε πολλές άλλες σοβαρές εγχειρήσεις γίνεται σήμερα χρήσις των θαυμάτων της μικροχειρουργικής και επιτυγχάνονται αποτελέσματα που θα εθεωρούντο αδύνατα πριν από δέκα περίπου χρόνια.
Παραδείγματος χάριν, πρόσφατες εγχειρήσεις περιελάμβαναν μεταμόσχευσι τμημάτων του δέρματος μαζί με τις αρτηρίες, τις φλέβες, τα νεύρα ακόμη και με το οστούν που τα συνώδευαν, από μέρη του σώματος όπως η βουβωνική χώρα, το στήθος, το άνω μέρος του ποδιού, σε άλλα, μέρη του σώματος που είχαν τραυματισθή. Πολύτιμες συνεισφορές έχουν γίνει επίσης στον τομέα της κανονικής χειρουργικής που απαιτεί την αφαίρεσι μεγάλων τμημάτων ιστού, όπως στην περίπτωσι καρκίνου του λάρυγγος όπου χρειάζεται ο σχηματισμός ενός νέου οισοφάγου. Τα αγγεία και τα νεύρα του μέρους που μεταμοσχεύεται, συνδέονται από τη μικροχειρουργική με τα αγγεία και τα νεύρα που βρίσκονται στη νέα θέσι, ενώ η περιοχή-δότης κλείνεται καθ’ όμοιον τρόπο ή τοποθετείται δέρμα για να κλείση η πληγή. Επειδή δότης και λήπτης είναι το ίδιο άτομο, τα προβλήματα ν’ απορριφθή το μεταμόσχευμα είναι ελάχιστα.
Μια άλλη κύρια χρήσις της μικροχειρουργικής που εξαπλώνεται ταχύτατα, είναι οι εγχειρήσεις για επαναφορά της γονιμότητας σε άτομα που έχουν υποβληθή σε στείρωσι και των οποίων άλλαξαν οι συνθήκες ζωής. Αν και κατά την αποκατάστασι των αρρένων αγγείων που είχαν αφαιρεθή ενώνονται αγγεία τόσο μικρά όσο το ένα τρίτο του χιλιοστού (0,0130 της ίντσας), μια έρευνα έδειξε ποσοστό αποκαταστάσεως 90% με άμεση εγκυμοσύνη στις μισές περιπτώσεις. Φαλλοπιανοί αγωγοί (σάλπιγγες) γυναικών έχουν επανασυνδεθή με τόσο καλά αποτελέσματα, ώστε ο τίτλος μιας εφημερίδας υποστήριζε ότι: «Για τις μητέρες που έχουν υποστή στείρωσι υπάρχουν 80 τοις εκατό πιθανότητες για παιδιά . . . γύρω στη δεύτερη φορά».
Σήμερα γίνονται έρευνες για εφαρμογές και σ’ άλλους τομείς. Η εμβρυοχειρουργική—εγχείρησις σε έμβρυο ενόσω βρίσκεται ακόμη στη μήτρα—και η χρήσις ακτίνων μικρολέιζερ στη χειρουργική αποτελούν μόνο δύο απ’ αυτούς τους τομείς.
Εξοπλισμός και Τεχνική
Στη μικροχειρουργική, το χειρουργείο είναι το ίδιο όπως και στη γενική χειρουργική—η ομάδα των χειρουργών με τις μάσκες, τις ρόμπες, το χειρουργικό τραπέζι, την αναισθητική συσκευή και μια πολύ εμφανής προσθήκη: από πάνω υπάρχει μια μεγάλη συσκευή που μοιάζει μ’ ένα διπλό συνδυασμό από κιάλια και κινηματογραφική κάμερα. Χρησιμοποιώντας αυτή τη συσκευή ο μικροχειρουργός και συνήθως και ο βοηθός του αντί να βλέπη τον ασθενή απ’ ευθείας αποκτά μια μεγεθυντική στερεοσκοπική άποψι των μικροσκοπικών αγγείων και των άλλων μερών του σώματος που πρέπει να συγκολληθούν.
Οι βελόνες που χρησιμοποιούνται μοιάζουν με τρίχες από βλεφαρίδες μωρού και δύσκολα διακρίνονται με γυμνό μάτι. Η νάυλον κλωστή, 0,018 του χιλιοστού (4/1400 της ίντσας) σε διάμετρο, δηλαδή ένα τέταρτο του πάχους της ανθρώπινης τρίχας, δένεται στη βελόνα ώστε δεν χρειάζεται να περνάη μέσα απ’ αυτήν. Οι χειρουργοί χρησιμοποιούν επίσης τις πολύ ψιλές τσιμπίδες των κοσμηματοπωλών, μικρούς σφιγκτήρες αγγείων, λεπτά ψαλίδια κι ένα ειδικό βελονοκάτοχο.
Η χρήσις ξεχωριστών κόμπων, είναι αναγκαία διότι το συνεχές ράψιμο θα εμπόδιζε την απαραίτητη παλμική κίνησι των αγγείων. Μπορεί να γίνουν μέχρι και 14 κόμποι σ’ ένα αγγείο διαμέτρου ενός χιλιοστού (1/25 της ίντσας). Αν ξέρετε να ράβετε υφάσματα ή δέρματα στο χέρι, μπορείτε να φαντασθήτε πόση κούρασις και χρόνος απαιτείται για να δένετε τόσους πολύπλοκους μικροσκοπικούς κόμπους. Η τεχνική αυτή χαρακτηρίστηκε πρόσφατα ως «πιθανώς από τις πιο δύσκολες εργασίες στον κόσμο. Το παραμικρό τρεμούλιασμα του χεριού σημαίνει καταστροφή.»
Ο Μικροχειρουργός επί το Έργον
Όταν παρακολουθή κανείς τους χειρουργούς να εργάζονται στο καθήκον τους, εντυπωσιάζεται από την υπομονή, την αυτοσυγκέντρωσι και το συντονισμό που είναι απαραίτητα για να επιτευχθή το ποθούμενο αποτέλεσμα. Απαιτούνται αργές, λεπτές κινήσεις των χεριών, και γι’ αυτό οι πιο πολλοί μικροχειρουργοί αποφεύγουν να πίνουν καφέ ή οινοπνευματώδη ποτά προτού χειρουργήσουν, επειδή αυτά μπορεί να προκαλέσουν τρεμούλιασμα στα χέρια, που δεν διακρίνεται με το γυμνό μάτι, αλλά που φαίνεται κάτω από το μικροσκόπιο σαν κούνημα των χεριών.
Λόγω της τεχνικής και των ειδικών ικανοτήτων που είναι μοναδικά σ’ αυτό τον τομέα, απαιτούνται ειδικά μαθήματα και πολυετής εκπαίδευσις, εξάσκησις και πειράματα. Η Αυστραλία θεωρείται πρωτοπόρος στη μικροχειρουργική σήμερα, πράγμα που είναι ευτυχής σύμπτωσις διότι οι στατιστικές δείχνουν ότι οι Αυστραλοί τείνουν να υφίστανται περισσότερους ακρωτηριασμούς από δυστυχήματα κατ’ άτομο απ’ οποιοδήποτε άλλο βιομηχανοποιημένο Δυτικό έθνος.
Ας ‘συγκεντρώσωμε’ τώρα την προσοχή μας σε μια εγχείρησι για την αποκατάστασι μιας τελείως αποκομμένης παλάμης για να δούμε τι λαμβάνει χώρα πράγματι σε μια επέμβασι μικροχειρουργικής. Δέρμα, μυς, τένοντες, νεύρα, φλέβες και αρτηρίες, όλα πρέπει να συνενωθούν με μια σειρά μικροσκοπικών κόμπων.
Τέσσερις αρτηρίες και τέσσερις φλέβες επανασυνδέονται για να παράσχουν επαρκή κυκλοφορία. Επειδή οι φλέβες έχουν λεπτά τοιχώματα, λυγίζουν και συρρικνώνονται και συνεπώς είναι πολύ δύσκολο να εντοπισθούν. Μόλις εντοπισθούν, είναι απαραίτητο να καθαρισθούν, να μπουν σε τάξι και να ενωθούν. Αν ένα μέρος του αγγείου έχει καταστραφή, μπορεί, να χρειασθή ένα συνδετικό τμήμα από κάποιο άλλο μέρος του σώματος. Συνδέοντας τις φλέβες πρώτα και κατόπιν τις αρτηρίες, η απώλεια αίματος μπορεί να ελαττωθή.
Στα δάχτυλα αποκαθίστανται 10 περίπου νεύρα, και το κάθε νεύρο έχει πέντε ή έξη δέσμες ινών. Επίσης συνδέονται εννέα τένοντες και οκτώ μικροί μυς. Τελικά χρειάζονται ράμματα για όλα τα σημεία επεμβάσεως στο δέρμα. Συνολικά γίνονται 180 μικροσκοπικά και 100 συνήθη ράμματα.
Αυτή η συγκεκριμένη εγχείρησις κράτησε έξη περίπου ώρες. Ανάλογα με τον αντικειμενικό σκοπό, οι εγχειρήσεις μπορεί να ποικίλλουν στο μήκος από δύο ως 20 ώρες. Η συγκόλλησις ενός και μόνο δαχτύλου απαιτεί τέσσερις ως έξη ώρες.
Επείγουσα Ανάγκη!—Τι Πρέπει να Γίνη
Και ξαφνικά να! Σεις, κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο ή ένας συνάδελφός σας παθαίνει κάποιο ατύχημα και κόβει ένα δάχτυλο, χέρι ή πόδι. Μην πανικοβληθείτε! Τοποθετήστε το κομμένο κομμάτι σε μια καθαρή πλαστική σακκούλα (ή λαστιχένιο γάντι) και σφραγίστε το καλά ώστε να μην μπορή να μπη νερό μέσα. Διατηρήστε το κατόπιν δροσερό—σε τέσσερις ως έξη βαθμούς Κελσίου (39 ως 43 βαθμούς Φαρενάιτ). Προς τούτο βάλτε τη σακκούλα σε κρύο νερό που περιέχει κομμάτια πάγου και μεταφέρετέ την στο πιο κοντινό νοσοκομείο ή μικροχειρουργική μονάδα όσο το δυνατόν γρηγορώτερα. Αν μεσολαβήση καμμιά καθυστέρησις, μπορεί να φυλαχθή στο ψυγείο, αλλά όχι στην κατάψυξι. Μη βάλετε το κομμένο κομμάτι σε πάγο ούτε να το βυθίσετε σε αντισηπτικά διαλύματα ή απολυμαντικά επειδή αυτά καταστρέφουν τον ιστό και μπορεί να καταστήσουν αδύνατη την συγκόλλησι. Ούτε να το πλύνετε, επειδή έχει σημασία να διατηρηθή το κομμένο κομμάτι ξηρό.
Προφανώς είναι μια καλή ιδέα το να γνωρίζετε που βρίσκεται η πλησιέστερη μικροχειρουργική μονάδα. Το περιοδικό Δε Λάνσετ, της 2ας Οκτωβρίου 1976 παρατηρούσε τα εξής: «Δυστυχώς, οι υπεύθυνοι αξιωματούχοι που επιλαμβάνονται των ατυχημάτων εξακολουθούν να πετούν τα κομμένα δάχτυλα όταν μπορούν να φυλαχθούν σε δροσερό μέρος και να σταλούν με τον ασθενή στον πλησιέστερο μικροχειρουργό».
Ο χρόνος μέσα στον οποίο μπορεί να γίνη μια επιτυχής συγκόλλησις ποικίλλει για τα διάφορα μέλη του σώματος. Κομμένα δάχτυλα ήταν ακόμη ζωντανά μετά από 10 ώρες χωρίς να διατηρηθούν σε δροσερό μέρος, και πάνω από 30 ώρες όταν διατηρήθηκαν σε κατάλληλη θερμοκρασία. Πειραματιστές συγκόλλησαν πάλι το πόδι ενός σκύλου αφού είχε αποκοπή και διατηρηθή σε ψυγείο επί 48 ώρες.
Περιορισμοί και Οφέλη
Η επιτυχία στη συγκόλλησι εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Αν ένα δάχτυλο κοπή με κάτι κοφτερό σαν τη λαιμητόμο, υπάρχουν σχεδόν 100% πιθανότητες να επιτύχη η συγκόλλησις. Οι πιθανότητες μειώνονται αν ο ιστός ή το κόκκαλο έχουν σχιστή, συντριβή ή έχουν πάθει άλλη σοβαρή ζημιά. Ο χειρουργός θα αποφασίση μήπως δεν πρέπει να επιχειρήση την επέμβασι σε περίπτωσι που το κομμένο κομμάτι είναι κατεστραμμένο. Ένας άλλος πιθανός περιοριστικός παράγων είναι η κατάστασης του ασθενούς, γιατί το άτομο πρέπει να είναι αρκετά καλά για ν’ αντέξη σε μια πολύωρη εγχείρησι.
Μια πρόσφατη έρευνα στην Αυστραλία έδειξε ότι το ποσοστό επιτυχίας σε συγκόλλησι. δαχτύλων είναι 70%, και 80% σε συγκόλλησι βραχίονος. Μια άλλη έκθεσις έδειξε ότι η κίνησις των συγκολλημένων δαχτύλων ήταν γενικά κατά 80% φυσιολογική με εξαίρεσι ωρισμένους περιορισμούς στο τέντωμα μερικών αρθρώσεων. Γενικά χρειάζεται άσκησις και φυσιοθεραπεία μετά την εγχείρησι για ν’ αποκατασταθή η λειτουργία του άλλοτε κομμένου μέρους. Ωστόσο, η συγκόλλησις κομμένων μερών πάνω από τη μέση του αντιβραχίου, δεν απέδωσε μέχρι σήμερα ικανοποιητικά αποτελέσματα.
Όταν αποκοπή ο αντίχειρας, καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια για ν’ αποκατασταθή, γιατί ο αντίχειρας καλύπτει το 40% της αποτελεσματικότητας του χεριού. Όταν το κομμένο τμήμα δεν μπορεί να συγκολληθή, οι μικροχειρουργοί μπορούν να μεταμοσχεύσουν το μεγάλο δάχτυλο του ποδιού του ασθενούς. Αφού συνδέουν τους τένοντες, τα νεύρα, τα αγγεία και τα οστά του δαχτύλου του ποδιού, ο ασθενής έχει την αίσθησι της αφής σχεδόν τόσο καλά όσο και με τον αρχικό του αντίχειρα.
«Είναι αστείο το πόσο πολύ μπορεί να μοιάζη στον αντίχειρα το μεγάλο δάχτυλο του ποδιού όταν γίνη η μεταμόσχευσις,» σχολίασε ένας γιατρός, «Είναι παχύτερος αντίχειρας από τον προηγούμενο, αλλ’ αυτό μπορεί να βελτιωθή χειρουργικά.» Σε πολλούς ανθρώπους η σκέψις να χάσουν το μεγάλο δάχτυλο του ποδιού μπορεί να μην τους αρέση και πολύ, αλλά πάλι, το μεγάλο δάχτυλο του ποδιού δεν το χρειάζεται για να τρώη κανείς ή να γράφη ή να εκτελή τις μυριάδες εργασίες που πρέπει να κάνη καθημερινά ο αντίχειρας.
Μετά από μια μικρή περίοδο προσαρμογής και εκπαιδεύσεως, το άτομο μπορεί πάλι να περπατήση, να τρέξη και να λάβη μέρος σε αθλητικές δραστηριότητες. Ένας επαγγελματίας ποδοσφαιριστής αποτελεί έναν από τον συνεχώς αυξανόμενο αριθμό των Αυστραλών που έχουν μεγάλα δάχτυλα του ποδιού για «αντίχειρες.»
Χαρούμενα Αποτελέσματα
Άνθρωποι απ’ όλες τις κοινωνικές θέσεις έχουν ωφεληθή από τα θαύματα της μικροχειρουργικής. Πάρτε, για παράδειγμα τα άτομα που αναφέραμε στην αρχή. Αυτά τα άτομα είναι αντιπροσωπευτικά εκατοντάδων περιπτώσεων.
Το κοριτσάκι, ένα χρόνο μεγαλύτερο τώρα, έχει και τα δυο του δάχτυλα αποκαταστημένα και το τραυματισμένο χέρι του πολύ δύσκολα διακρίνεται από το άλλο. Όσο για τον υδραυλικό, διασώθηκαν όλα του τα δάχτυλα, αλλά έχει ακόμη μερικά προβλήματα όταν ο καιρός είναι ψυχρός. Το ηλικίας δύο ετών αγόρι, που τώρα είναι οκτώ ετών, τρέχει, πηδά και παίζει ποδόσφαιρο φυσιολογικά. Όσο για τον λεβητοποιό, το αντιβράχιό του συγκολλήθηκε τόσο καλά ώστε ασχολήθηκε με το καράτε και μπορεί να σπάζη κεραμίδια με το άλλοτε κομμένο χέρι του.
Αλήθεια, η μικροχειρουργική είναι μια θαυμάσια τεχνική, που μπορεί να προσφέρη πάρα πολλά σ’ όσους την χρειάζονται. Ωστόσο, ακόμη πιο θαυμάσια είναι η εκπληκτική ικανότητα του σώματος να θεραπεύη. Οι χειρουργοί μπορεί να συρράπτουν διάφορα μέρη του σώματος, αλλά η εσωτερική δύναμις αναπλάσεως μαρτυρεί τη μεγαλύτερη σοφία Εκείνου που σχεδίασε τα σώματά μας. Η εκτίμησις γι’ αυτό το γεγονός μάς κάνει να επαναλαμβάνουμε τα συναισθήματα του ψαλμωδού ο οποίος είπε με σεβασμό στον Μεγάλο Δημιουργό μας: «Θέλω σε υμνεί, διότι φοβερώς και θαυμασίως επλάσθην.»—Ψαλμός 139:14.