Ποιο Ακριβώς Είναι το Πρόβλημα;

ΓΙΑΤΙ οι άνθρωποι είναι τόσο παχείς; Μήπως αυτό συνήθως οφείλεται σε παράγοντες που δεν μπορεί να ελέγξη ο άνθρωπος, όπως η κληρονομικότητα, η κακή λειτουργία των αδένων ή η έλλειψις ισορροπίας στις ορμόνες; Ποια σχέσις υπάρχει ανάμεσα στην παχυσαρκία και στην πολυφαγία;

Πρώτα-πρώτα, πρέπει να λεχθή ότι όλοι οι παχείς άνθρωποι δεν είναι αδηφάγοι. «Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου η όρεξις και η ποσότητα της τροφής που λαμβάνει ο παχύσαρκος είναι αρκετά φυσιολογική· σε μερικές περιπτώσεις μάλιστα, κάτω από το κανονικό,» δηλώνει η Καθηγήτρια Τζην Μέγιερ της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ.

Μερικές φορές, το υπερβολικό βάρος οφείλεται στην ανικανότητα του σώματος ν’ αποβάλλη κατάλληλα τα υγρά. Η έλλειψις ισορροπίας στις ορμόνες και κληρονομικοί παράγοντες μπορεί, να παίζουν κάποιο ρόλο. «Πολλές περιπτώσεις παχυσαρκίας, όπως απέδειξαν πειράματα που έγιναν σε ζώα, οφείλονται σε γενετικούς λόγους,» είπε η Δρ. Μέγιερ. Τι θα λεχθή για τους ανθρώπους; «Και στον άνθρωπο, επίσης, υπάρχουν άφθονες ενδείξεις ότι οι γενετικοί παράγοντες είναι πολύ σπουδαίοι.» Η καθηγήτρια προσθέτει:

«Ο αριθμός των κυττάρων λίπους φαίνεται προκαθωρισμένος εκτός ίσως από κάποια αύξησι που λαμβάνει χώρα στη διάρκεια του πρώτου έτους, κάτω από την επιρροή υπερβολικής διατροφής. Η παχυσαρκία είναι κληρονομική στις οικογένειες: στην περιοχή της Βοστώνης, αδύνατοι γονείς έχουν, κατά μέσον όρο, 7 τοις εκατό παιδιά που είναι παχύσαρκα στη διάρκεια της εφηβείας. Αν ο ένας γονέας είναι παχύσαρκος, η αναλογία είναι 40 τοις εκατό· αν και οι δύο γονείς είναι παχύσαρκοι, η αναλογία είναι 80 τοις εκατό. Παιδιά που έχουν υιοθετηθή αμέσως μετά τη γέννησί τους δεν παρουσιάζουν αυτή τη σχέσι με το βάρος των θετών γονέων τους, δείχνοντας έτσι ότι η κληρονομικότητα, και όχι οι συνήθειες τροφής στις οικογένειες, αποτελεί τον αποφασιστικό παράγοντα (μια διαπίστωσις που είναι βεβαιωμένη από μια μεγάλης κλίμακας έρευνα στην Αγγλία).—(Τα πλάγια γράμματα δικά μας.)

Μολονότι αυτό είναι αλήθεια, είναι φανερό ότι πάρα πολλοί άνθρωποι αναφέρουν ως αιτία του πάχους τους τις αδενικές τους διαταραχές ή την κληρονομικότητα. Σύμφωνα με τη Βρεταννική Εγκυκλοπαιδεία (έκδοσις 1976), «η ικανότητα του σώματος να προσαρμόζη την τροφή που λαμβάνει με τις ανάγκες του σώματος μπορεί να παρενοχληθή από πολλούς παράγοντες, Απ’ αυτούς, οι ορμονικές διαταραχές και οι αδενικές ανωμαλίες, όπως πιστεύεται, είναι ελάχιστης σπουδαιότητας, και αυτό μπορεί ν’ αποδειχθή σε 5 περίπου τοις εκατό μόνο όλων των παχύσαρκων ατόμων.»

Η Ανθρώπινη Ενέργεια

Το ανθρώπινο σώμα μπορεί να συγκριθή με μια μηχανή ακριβείας θαυμάσια ισορροπημένη. Όπως όλες οι μηχανές, χρειάζεται μια πηγή ενέργειας για να τεθή σε κίνησι και να εξακολουθήση να λειτουργή. Το σώμα του ανθρώπου παίρνει ενέργεια μόνο από στερεές τροφές και υγρά.

Ανάλογα με το σχέδιο, μια ανθρωποποίητη παλινδρομική μηχανή μπορεί να τεθή σε λειτουργία από μια ποικιλία καυσίμων. Το ανθρώπινο σώμα, επίσης, είναι σχεδιασμένο κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μπορήτε να εκλέγετε από μια μεγάλη ποικιλία τροφίμων που ο Δημιουργός έχει θέσει στη διάθεσι του ανθρώπου. Πρέπει να κατανοηθή, όμως, ότι οι αξίες ενέργειας τόσο των τροφών όσο και των υγρών διαφέρουν πάρα πολύ, και είναι το μυστικό για τον έλεγχο του βάρους του σώματος.

Για να μετρηθή η αξία ενέργειας των τροφών, πρέπει να υπάρχη μια κοινή μονάδα βάσει της οποίας θα μπορούν να μετρηθούν όλες οι διάφορες πηγές ενέργειας τροφίμων. Αυτή η μονάδα ονομάζεται «θερμίδα,» η οποία, πολύ απλά, σημαίνει μονάδα ενέργειας. Με διάφορα επιστημονικά μέσα, είναι δυνατόν να καθορισθή πόση θερμότητα, ή ενέργεια, μπορεί να μεταβιβάση μια δεδομένη τροφή στο σώμα όταν «καή» ή χρησιμοποιηθή. Όπως ακριβώς τα κατά γράμμα καύσιμα, όπως το κάρβουνο, το πετρέλαιο, το ξύλο ή ο ποάνθρακας, διαφέρουν πάρα πολύ στην απόδοσι θερμότητας, έτσι και οι τροφές που τρώμε μπορούν να ποικίλλουν απατηλά στην απόδοσι ενέργειας. Από την άποψι της ενέργειας, όλες οι τροφές μπορούν να διαιρεθούν σε τρία βασικά είδη.

Υδατάνθρακες, Λίπη και Πρωτεΐνη

Οι υδατάνθρακες αποτελούν την κύρια πηγή ενέργειας που λαμβάνομε. Βρίσκονται σαν σάκχαρα και άμυλα στις πατάτες και στα γλυκά τρόφιμα, αλλά ιδιαίτερα στα δημητριακά και στα προϊόντα των δημητριακών, όπως το ψωμί και το αλεύρι. Όταν οι υδατάνθρακες εισέρχωνται στο πεπτικό σύστημα, διασπώνται σε απλά σάκχαρα, όπως η γλυκόζη, που αποτελεί τη βασική ποσότητα ενέργειας του σώματος. Σε περίπτωσι που η γλυκόζη πλεονάζει, το σώμα διευθετεί ν’ αποθηκεύση ενέργεια, είτε σαν γλυκογόνο στους μυς και στο συκώτι, είτε σαν λίπος στο σώμα.

Τα λίπη είναι δύο ειδών—τα κεκορεσμένα και τα ακόρεστα. Τα κεκορεσμένα λίπη προέρχονται από τα ζώα. Παραδείγματα κεκορεσμένων λιπών είναι το λαρδί, το λίπος του κρέατος, το γάλα και τα προϊόντα του. Τα ακόρεστα λίπη προέρχονται από τα ψάρια και τα λαχανικά. Υπάρχει το ιχθυέλαιο, το ελαιόλαδο, το αραβοσιτέλαιο, το σπορέλαιο και τα παρόμοια. Όπως συμβαίνει και με τους υδατάνθρακες, έτσι συμβαίνει και με τα λίπη: αν η πηγή ενέργειας δεν χρησιμοποιήται, αποθηκεύεται σαν λίπος στο σώμα.

Σε αντίθεσι με τους υδατάνθρακες και τα λίπη, οι πρωτεΐνες δεν αποτελούν συνήθως πηγή ενέργειας, αλλ’ απορροφώνται κυρίως για την αύξησι του σώματος ή την επανάκτησι της υγείας. Το ανθρώπινο σώμα δεν μπορεί ν’ αποθηκεύση σε μεγάλες ποσότητες αμινοξέα τα οποία προκύπτουν από τη διάσπασι των πρωτεϊνών. Ωστόσο, χωρίς αυτά θα εμποδιζόταν η ανάπτυξις ενός παιδιού σε σωματική ωριμότητα, Θα σταματούσε η άμεση αντικατάστασις των νυχιών στα χέρια και στα πόδια, των μαλλιών, του δέρματος, των μυϊκών ινών και ακόμη των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Οι κύριες ποσότητες πρωτεϊνών που έχομε λαμβάνονται με τη μορφή κρέατος, ψαριών και αυγών, καθώς επίσης και από τροφές από το φυτικό βασίλειο, όπως τα φασόλια, τα μπιζέλια και οι φακές από την οικογένεια των οσπρίων, μολονότι δεν έχουν όλες την ίδια αξία.

Η Φυσική Ισορροπία

Ποια σχέσι έχει η ενέργεια που λαμβάνομε από τις τροφές με την παχυσαρκία; Ας υποθέσωμε ότι θα πάμε ένα ταξίδι με αυτοκίνητο. Η πηγή ενέργειας είναι η βενζίνη. Η ποσότητα που είναι διαθέσιμη στην αρχή ενός ταξιδιού σιγά-σιγά μειώνεται. Καθώς το αυτοκίνητο καταναλώνει αυτή την πηγή ενέργειας, το βάρος του υγρού στο ρεζερβουάρ της βενζίνης θα μειωθή. Σε ωρισμένα σημεία, θα χρειασθή ν’ αντικατασταθή η ποσότητα για να εξισορροπηθή η διαθεσιμότητα ενέργειας με τη ζήτησι.

Τα σώματά μας χρειάζονται, επίσης, αρκετά «καύσιμα,» ή θερμίδες, για να καλύψουν τις διάφορες ανάγκες μας. Ένας εργαζόμενος που κάνει καθιστική εργασία μπορεί να χρησιμοποιή περίπου 2.700 θερμίδες στη διάρκεια ενός 24-ώρου. Ένας που είναι πολύ δραστήριος μπορεί να καταναλώση 900 θερμίδες επί πλέον ή τόσο περίπου. Ίσως τρώμε πρόγευμα όταν σηκωνώμαστε το πρωί, και αυτή η τροφή αφομοιώνεται αμέσως και τίθεται σε ενέργεια. Έπειτα, στη διάρκεια της ημέρας, τρώμε άλλα γεύματα, και ίσως πρόχειρα φαγητά και γλυκά ποτά. Πάρα πολύ συχνά, η ανάγκη του σώματος για θερμίδες υπερκαλύπτεται απ’ αυτά που τρώμε.

Η πείνα είναι ο μηχανισμός που μας αφυπνίζει ως προς την ανάγκη που έχομε για περισσότερη ενέργεια. Το μέρος του εγκεφάλου που ελέγχει την όρεξι ονομάζεται υποθάλαμος. Πειράματα έχουν δείξει ότι αν αυτό το μέρος του εγκεφάλου διεγερθή ή καταστραφή στα ζώα, είτε αρχίζουν να τρώνε αδηφάγα και παχαίνουν, ή παύουν να τρώνε και τρέφονται δια της βίας.

Μεταβολισμός

Ακόμη και όταν αναπαυώμαστε, ή κοιμώμαστε, το σώμα μας έχει μια συνεχή ανάγκη ενέργειας για να συνεχίση η καρδιά να χτυπά, οι πνεύμονες ν’ αναπνέουν και να γίνεται η πέψις της τροφής. Αυτό ονομάζεται βασικός μεταβολισμός. Ο «μεταβολισμός» είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράφη όλες τις χημικές διαδικασίες που γίνονται διαρκώς για να μας διατηρούν στη ζωή. Άσχετα με το σχήμα ή το μέγεθος του σώματός μας, όλοι έχομε μια ατομική αναλογία μεταβολισμού, μολονότι δεν έχει ακόμη κατανοηθή πλήρως η ρύθμισίς του.

Τι συμβαίνει αν δεν μπορούμε να φάμε αρκετή τροφή για να καλύψωμε τη ζήτησί μας για θερμίδες; Το σώμα επιστρέφει τότε στα δικά του αποθέματα και δεν έχει άλλη λύσι παρά να χρησιμοποιήση το γλυκογόνο ή το λίπος που έχει αποθηκευθή γι’ αυτό το σκοπό. Σε αντίθετη περίπτωσι, αν τρώμε πάρα πολύ, το σώμα αποθηκεύει υπερβολική πιθανή ενέργεια με τη μορφή λίπους.

Κάποια ποσότητα λίπους είναι απαραίτητη για να βοηθή στο να διατηρήται το σώμα θερμό και να προστατεύη ωρισμένα ζωτικά όργανα, όπως τα νεφρά. Το υπερβολικό λίπος είναι εκείνο που σχετίζεται με τα προβλήματα που αναφέρθηκαν προηγουμένως.

Μερικά άτομα που τρώνε καλά χωρίς να παίρνουν βάρος προφανώς έχουν μια φυσιολογικά ανώτερη αναλογία μεταβολισμού. Σε ωρισμένες περιπτώσεις, η παχυσαρκία μπορεί να προκύψη από μια πολύ χαμηλή αναλογία μεταβολισμού. Ωστόσο, πρέπει κανείς να προσέχη να μη σπεύδη ν’ αναφέρη αυτό το γεγονός σαν αιτία παχυσαρκίας. Η Δρ. Τζούντιθ Ρόουντιν, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο Γέιλ, δηλώνει: «Ο παχύσαρκος με υπερβολικά χαμηλό μεταβολισμό αποτελεί σπάνιο φαινόμενο. Το ενενήντα οχτώ τοις εκατό από τις νοικοκυρές που λένε ότι δεν μπορούν να χάσουν βάρος επειδή έχουν χαμηλό μεταβολισμό, σφάλλουν.»

Βρεφικά Προβλήματα

Οι άνθρωποι συχνά μιλούν επιδοκιμαστικά για τα παχιά βρέφη. Ωστόσο, υπολογίζεται ότι τουλάχιστον το ένα τρίτο όλων των βρεφών στο Δυτικό κόσμο είναι παχύσαρκα, τουλάχιστον στη διάρκεια του πρώτου έτους της ζωής τους. Γιατί συμβαίνει αυτό; Απλώς επειδή τα βρέφη δεν μπορούν να ρυθμίσουν την ποικιλία της τροφής τους, και πολλοί γονείς—με καλές προθέσεις—τα ταΐζουν υπερβολικά.

Έχει καμμιά σημασία αν ένα βρέφος έχη περισσότερο από το κανονικό βάρος το πρώτο έτος περίπου της ζωής του; Ναι! Μερικοί εξέχοντες παιδίατροι επιμένουν ότι αυτή η αρχική παχυσαρκία οδηγεί σε μια αύξησι των κυττάρων λίπους του σώματος και στο μέγεθος και στον αριθμό. Αυτό σημαίνει, όπως λένε, ότι το παιδί θα πρέπει να δαπανήση το υπόλοιπο της ζωής του προσπαθώντας να μείνη αδύνατο.

Σαν αντίδοτο της βρεφικής παχυσαρκίας, πολλοί συνιστούν περισσότερο θηλασμό. Επίσης, το Βρεταννικό Ίδρυμα Διατροφής εδώ και πολύ καιρό έκανε εκστρατεία κατά της πρόωρης εισαγωγής στο διαιτολόγιο των βρεφών στερεών τροφίμων (ιδιαίτερα δημητριακών), επειδή μπορούν να βλάψουν τα βρέφη. Τα δοχεία με παιδικές τροφές στη Βρεταννία τώρα φέρουν τη συμβουλή ότι οι τροφές που πρέπει να παίρνη το βρέφος όταν απογαλακτισθή δεν είναι συνήθως απαραίτητες πριν από την ηλικία των τεσσάρων ως έξη μηνών. Αυτό δίνει στο βρέφος χρόνο για να προσαρμοσθή ο μεταβολισμός του στο ορθό επίπεδο.

Όλοι θέλομε να διατηρούμε το σώμα μας σε υγιή κατάστασι. Όπως είδαμε πολλά εξαρτώνται από την ποσότητα και την ποιότητα της τακτικής ποσότητας τροφής που λαμβάνομε. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η παχυσαρκία μπορεί να προληφθή. Αλλά τι θα λεχθή για τη θεραπεία της;

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 6]

‘Το υπερβολικό βάρος οφείλεται στην ανικανότητα του σώματος ν’ αποβάλλη κατάλληλα τα υγρά.’

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 7]

‘Η έλλειψις ισορροπίας στις ορμόνες και η κληρονομικότητα μπορεί, επίσης, ν’ αποτελούν παράγοντες στα προβλήματα βάρους’

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 7]

‘Στις περισσότερες περιπτώσεις, η ανάγκη του σώματος για θερμίδες υπερκαλύπτεται απ’ αυτά που τρώμε’

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 8]

‘Οι γιατροί λένε ότι αν ένα παιδί τρέφεται πάρα πολύ στη διάρκεια του πρώτου έτους της ζωής του, είναι πιθανόν να έχη πρόβλημα υπερβολικού βάρους σ’ όλη την υπόλοιπη ζωή του.’