Η Αίσθησις του «Χιούμορ»—Δώρο Θεού

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Νότια Αφρική

Ο ΣΑΜ είχε αργήσει πάλι να πάη στη δουλειά του. Ο εργοδότης του πρόσφατα του είχε δώσει τελευταία προειδοποίησι γι’ αυτό κι έτσι αυτή τη φορά ο Σαμ ανησυχούσε αληθινά. Φανταζόταν το αφεντικό του να ετοιμάζη την αναγγελία της απολύσεως του.

Και πράγματι! Μόλις ο Σαμ έφθασε στο γραφείο με 35 λεπτά καθυστέρησι, το αφεντικό τον πλησίασε με απειλητικό πρόσωπο.

Ο Σαμ σκέφθηκε γρήγορα. Χαμογέλασε πλατιά, άπλωσε το χέρι του και είπε,: «Τι κάνετε; Ονομάζομαι Σαμ Μαίυναρντ. Είμαι υποψήφιος για την θέσι που υποθέτω ότι έμεινε κενή πριν από 35 λεπτά. Το πρωινό πουλί, δεν πιάνει το σκουλήκι;» Οι συνάδελφοι του ξεκαρδίστηκαν στα γέλια. Το αφεντικό του, ανίκανο να συγκρατήσει ένα χαμόγελο, επέστρεψε στο γραφείο του. Η αίσθησις χιούμορ του Σαμ είχε σώσει την κατάστασι.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μια καλή αίσθησις χιούμορ μπορεί να «διαλύση» την έντασι. Η αίσθησις του χιούμορ δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να γελάσουν και να χαλαρώσουν και μ’ αυτό τον τρόπο μπορούν να ωφελήσουν την υγεία τους. Στο βιβλίο του Γέλιο και Υγεία, ο Δρ Τζαίημς Τζ. Γουώλς εξηγεί ότι η κίνησις του διαφράγματος πάνω-κάτω την ώρα του γέλιου, επηρεάζει τα εσωτερικά όργανα με όμοιο τρόπο όπως η γυμναστική. Το γέλιο έχει καλή επίδρασι στην καρδιά, στο συκώτι και στα εντόσθια. Βοηθά στην πέψι και στην απομάκρυνσι των άχρηστων ουσιών.

Τι Είναι Χιούμορ;

Χιούμορ λέγεται ότι είναι η ικανότης να βλέπη κανείς την αστεία ή διασκεδαστική πλευρά των πραγμάτων. Επίσης λέγεται ότι είναι, η ιδιότης που κεντρίζει, την αίσθησι του γελοίου και του άτυπου.

Μια χιουμοριστική κατάστασις παρουσιάζεται όταν κάτι είναι εκτός τόπου ή δεν είναι κατάλληλο. Παραδείγματος χάριν, ένας αξιοπρεπής Λονδρέζος επιχειρηματίας, με κλειστή ομπρέλλα και εφημερίδα, που τσαλαβουτά στη θάλασσα, θα ήταν κάτι το ασυνεπές, το παράξενο και θα προκαλούσε πολλά χαμόγελα στους παρατηρητές. Ή, αν μια γάτα ή ένας σκύλος έμπαιναν στην τάξι ενός σχολείου, αυτό θα προκαλούσε πολλά γέλια, επειδή συνήθως ένα τέτοιο ζώο δεν έχει θέσι μέσα σε μια τάξι.

Το περιστασιακό χιούμορ μπορεί να οφείλεται σ’ ένα απροσδόκητο γεγονός. Παραδείγματος χάριν, αν ένας άνδρας έβγαζε το καπέλλο του σε μια γυναίκα και ένα περιστέρι έβγαινε μέσα απ’ αυτό, οι παρατηρητές θα γελούσαν με ένα τέτοιο απροσδόκητο συμβάν. Μια είδησις από τη Νιγηρία λέει ότι οι Αφρικανοί εκεί είναι πολύ αυθόρμητοι στην εκτίμησι του απροσδόκητου. Έτσι γελούν συνήθως όταν κάποιος πατήση μια μπανανόφλουδα και πέση. Αλλά επίσης σπεύδουν αμέσως για να βοηθήσουν με συμπάθεια και ενδιαφέρον.

Το χιούμορ εκφράζεται ως επί το πλείστον με λέξεις. Και το χιούμορ που βασίζεται σε λέξεις παρουσιάζεται σε μεγάλη ποικιλία, ανάλογα με την εθνικότητα, τα κοινωνικά έθιμα, το περιβάλλον και άλλους παράγοντες. Μερικά είδη χιούμορ είναι πιο έξυπνα ή δυσδιάκριτα, μερικά είναι χοντροκομμένες φάρσες ή πιο ωμά και θορυβώδη, μερικά περισσότερο αιχμηρά ή καυστικά (αυτό που συχνά λέγεται «πνεύμα»).

Επίσης, ότι είναι αστείο για τους ανθρώπους ενός έθνους μπορεί να μην κάνη καμμιά αίσθησι στους ανθρώπους ενός άλλου. Για παράδειγμα, ένας λευκός ιεραπόστολος απευθυνόταν σ’ ένα Αφρικανικό ακροατήριο και είχε την ευκαιρία να προσθέση κάτι που θεώρησε ότι ήταν χιουμοριστικό. Έπεσε νεκρική σιωπή. Αργότερα αναφέρθηκε σ’ ένα πίθηκο. Ο διερμηνέας του δεν μπήκε στον κόπο να μετάφραση τη λέξι αλλά απλώς σήκωσε το χέρι του και έξυσε τη μασχάλη του. Τι θορυβώδης ανταπόκρισις!

Αλλά από πού προέρχεται το χιούμορ;

Έχει ο Θεός την Αίσθησι του Χιούμορ;

Η Βίβλος μάς λέει ότι ο Δημιουργός είναι ένας ‘μακάριος Θεός’, και ότι έκανε τον άνθρωπο ‘καθ’ ομοίωσίν του.’ (1 Τιμ. 1:11· Γέν. 1:26) Η έμφυτη σ’ όλες τις φυλές των ανθρώπων ικανότητα να είναι ευτυχισμένοι, να κάνουν αστεία, να απολαμβάνουν μια αίσθησι, χιούμορ, πρέπει λογικά να έχη προέλθει από τον Δημιουργό.

Πολλά ζώα κάνουν κωμικά νούμερα. Ποιος μπορεί να συγκρατήση το χαμόγελο του όταν δη μια γάτα να κυνηγά ένα κουβάρι από μαλλί; Ποιος μπορεί να μη γελάση όταν βλέπη τα κουτάβια να παίζουν μεταξύ τους, ή με τις κωμικές κουβέντες των παπαγάλων; Ο Ιεχωβά έχει κάνει ωρισμένα ζώα πολύ διασκεδαστικά για μας τους ανθρώπους, και αυτό παρέχει μια ατέλειωτη πηγή ευτυχίας και κεφιού. Η αίσθησις του χιούμορ είναι σαφώς δώρο Θεού.

Μολονότι οι διάφορες μορφές προφορικού χιούμορ δεν περιορίζονται σε κάποια χώρα ή εθνικότητα, πολλοί, άνθρωποι είναι γνωστοί για ωρισμένους τύπους. Οι Αμερικάνοι λέγεται ότι αγαπούν την υπερβολή, μια σκόπιμη διόγκωσι για έμφασι ή για χιουμοριστικό αποτέλεσμα. «Βρέχει γάτες και σκύλους» (ρίχνει καρεκλοπόδαρα) είναι ένα παράδειγμα. Επίσης, «Πέθανα από τα γέλια.» «Προσπάθησα χίλιες φορές.» Αυτές οι δηλώσεις, φυσικά, δεν συμβαίνουν κατά γράμμα, και αυτό γίνεται συνήθως κατανοητό από τον ακροατή.

Οι Βρεταννοί είναι γνωστοί για το ανέκφραστο χιούμορ, δηλαδή όταν ο ομιλητής λέη κάτι αστείο με αδιάφορο τρόπο και με ανέκφραστο πρόσωπο. Στους Βρεταννούς αρέσει επίσης η όπως τη λένε understatement (μείωσις της σημασίας κάποιου γεγονότος). Σχετικά με αυτό το βιβλίο Χιούμορ ιν Μεμόριαμ του Τζωρτζ Μάικς λέει: Η understatement δεν είναι απλώς ένας τρόπος αστεϊσμού· στην Αγγλία είναι επίσης κι ένας τρόπος ζωής. Και άλλοι άνθρωποι χρησιμοποιούν understatement επίσης, οι Άγγλοι δεν είναι οι μοναδικοί. Μια γελοιογραφία. στο περιοδικό Νιου Γιόρκερ έδειχνε δύο άνδρες σ’ ένα ακροβατικό τραπέζιο στον αέρα και ένας είχε μόλις αποτύχει να πιάση το χέρι του άλλου, ενενήντα πόδια ψηλά στον αέρα. Ο άνδρας που έκανε το λάθος, που κατά κάποιο τρόπο οφειλόταν σε αφηρημάδα είπε: ‘Ωωω, συγγνώμη.’ Σίγουρα understatement και μάλιστα Αμερικάνικη understatement. Αλλά σε άλλες χώρες η understatement είναι τυχαία, περιστασιακή· στην Αγγλία απορρέει από τον εθνικό χαρακτήρα. Είναι στον αέρα. Τις περισσότερες φορές, ούτε καν προορίζεται για αστείο.»

Σαν δείγμα understatement, ο Τζωρτζ Μάικς αφηγείται το ακόλουθο: Λέει ότι ένα ατμόπλοιο διέσχιζε τη Μάγχη. «Μόνο ένας άλλος άνδρας κι εγώ βρισκόμασταν στο κατάστρωμα και εμαίνετο μια βίαιη θύελλα. Ένας τρομερός θυελλώδης άνεμος σήκωνε βουνά κυμάτων. Στριμωχθήκαμε εκεί για λίγο χωρίς να αρθρώσουμε ούτε λέξι. Ξαφνικά μια φοβερή πνοή άνεμου έρριξε τον άλλο στη θάλασσα. Το κεφάλι του βγήκε μια φορά από το νερό, κάτω από μένα. Με κοίταξε ήρεμα και παρατήρησε με αδιάφορο τόνο: ‘Μάλλον φυσάει, έτσι δεν είναι;’»

Το χιούμορ των Ιρλανδών έχει την δική του χάρι. Ο Στήβεν Λήκοκ δίνει ένα παράδειγμα στο βιβλίο του Χιούμορ: «Δόθηκε εντολή ‘να μη συνδέεται το τελευταίο βαγόνι με τις σιδηροδρομικές αμαξοστοιχίες επειδή αυτό το βαγόνι πάντοτε υπόκειται σε δυσάρεστα χτυπήματα και τραντάγματα.’» Επίσης «Μη κατέβης τη σκάλα, Πατ, γιατί την έχω πάρει.»

Ο ίδιος συγγραφέας δίνει το ακόλουθο δείγμα Σκωτσέζικου χιούμορ, που έχει την φήμη ότι μερικές φορές είναι μακάβριο: «Η γυναίκα ενός Σκωτσέζου αρρώστησε και, φαινομενικά, πέθανε. Στην κηδεία της, καθώς το φέρετρο μεταφερόταν και περνούσε την πύλη του νεκροταφείου, οι νεκροφόροι το χτύπησαν κατά λάθος πάνω στην παραστάδα της πύλης. Το τράνταγμα αναζωογόνησε τη γυναίκα. Την έβγαλαν από το φέρετρο και έζησε για πολλά χρόνια. Έπειτα αρρώστησε και, αυτή τη φορά, πέθανε πραγματικά. Στην κηδεία, καθώς το φέρετρο πλησίαζε την πύλη του νεκροταφείου, ο θλιμμένος σύζυγος είπε στους νεκροφόρους ‘Σιγά, παιδιά, σιγά· μη την χτυπήσετε πάλι.’»

Το Ισπανικό χιούμορ συχνά δείχνει την τάσι για αυτό-υποτίμησι. Μία γελοιογραφία στο περιοδικό Ελ Τριούνφο δείχνει δύο άνδρες που συζητούν. Ο ένας λέει: «Η πνευματική καλλιέργεια είναι τώρα στη μόδα, Έχομε Υπουργείο Παιδείας . . . Υπουργείο Πολιτισμού . . . και ένα Μορφωτικό Συμβούλιο του Προέδρου.» Ο άλλος απαντά: «Έξοχα! Τώρα το μόνο που χρειαζόμαστε είναι σχολεία.» Το να γελά κανείς για τις ίδιες του τις αδυναμίες είναι μια σημαντική άποψις του χιούμορ.

Επειδή στους Γερμανούς αρέσει το φαγητό, τα αστεία με θέμα το φαγητό είναι δημοφιλή. Για παράδειγμα, ένας περιοδειών επίσκοπος των Μαρτύρων του Ιεχωβά στην Γερμανία, εξηγούσε την ανάγκη να παίρνη κανείς πνευματική τροφή, χρησιμοποιώντας σαν παράδειγμα την ανάγκη μας να τρώμε τρεις φορές την ημέρα,» είπε. «Φυσικά υπάρχουν μερικοί που τρώνε μια φορά την ημέρα—από το πρωί ως το βράδυ.» Όλα τα Γερμανικά ακροατήρια ξέσπασαν σε πολλά γέλια, αλλά όταν το ίδιο παράδειγμα αναφέρθηκε στη συνέλευσι μιας ομάδας με άλλη γλώσσα, δεν έκανε καμμιά απολύτως αίσθησι.

Οι μακριές λέξεις είναι η χαρά των Νιγηριανών, ιδιαίτερα όταν χρησιμοποιούν την Πίτζιν Αγγλική. Ένας ομιλητής είναι βέβαιο ότι θα έχη ενθουσιώδη ανταπόκρισι, αν ο λόγος του κοσμήται με ωραίες, μακριές λέξεις. Μεταξύ των Γιορούμπα, οι διαμάχες χάνονται ή κερδίζονται ανάλογα με το ποιος από τους αντιμαχόμενους μπορεί να εξαντλήση την ικανότητα του αντιπάλου του να χρησιμοποιή μακριές λέξεις.

Το Χιούμορ και η Ψευδής Θρησκεία

Το χιούμορ μπορεί να είναι αποτελεσματικό για να εκθέση την ανοησία της ψευδούς θρησκείας, την υποκρισία της και την τυπολατρεία της. Η ίδια η Βίβλος χρησιμοποιεί αυτό το είδος χιούμορ σε μερικά μέρη. Παραδείγματος χάριν. Ο προφήτης Ησαΐας περιγράφει πώς ένας ξυλοκόπος κόβει ένα πεύκο (δένδρο δάφνης, ΜΝΚ), χρησιμοποιεί μέρος του ξύλου για να ανάψη φωτιά με την οποία μαγειρεύει, την τροφή του και ζεσταίνεται, «και το εναπολειφθέν αυτού κάμνει θεόν, το γλυπτόν αυτού· γονατίζει, έμπροσθεν αυτού και προσκυνεί αυτό και προσεύχεται εις αυτό και λέγει, Λύτρωσον με, διότι είσαι ο Θεός μου.»—Ησ. 44:14-17· παράβαλε με Ιερ. 10:2-5.

Στο Μεξικό τα θρησκευτικά θέματα δεν διαφεύγουν από τη ζωηρή αίσθησι του αστείου των Μεξικανών. Έχουν μια ιστορία που παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με το ανωτέρω παράδειγμα του Ησαΐα. Όταν ένα άτομο δεν εντυπωσιάζεται από κάποιον του οποίου είναι γνωστή η ταπεινή προέλευσις, μπορεί να πη: «Πώς θα μπορούσα να τον λατρεύω σαν Χριστό, αφού τον γνώριζα σαν δένδρο γκουάβα;» Η ιστορία πίσω απ’ αυτό είναι ότι κάποιος ιερέας ζήτησε από κάποιον πλούσιο του τόπου λίγο ξύλο για να φτιάξη μια εικόνα του Χριστού. Ο πλούσιος έδωσε στον ιερέα ένα κομμάτι δένδρου γκουάβα και η εικόνα κατασκευάσθηκε. Αλλά αργότερα, στη διάρκεια της Λειτουργίας, ο ιερέας παρατήρησε ότι ο πλούσιος χαμογελούσε στην εικόνα. Όταν η Λειτουργία τελείωσε, ο ιερέας επέπληξε τον πλούσιο λέγοντας ότι δεν ήταν τρόπος αυτός να αποδίδη λατρεία, και πήρε την απάντησι· «Πώς θα μπορούσα να τον λατρεύσω σαν Χριστό, όταν τον ήξερα σαν δένδρο γκουάβα;»

Αποφύγετε την Κατάχρησι του Δώρου του Θεού

Τα αστεία με θέμα το σεξ είναι πολύ κοινά σε πολλά μέρη του κόσμου. Ωστόσο, ο Λόγος του Θεού, η Βίβλος, καταδικάζει τη «βωμολοχία» (άσεμνος αστεϊσμός, ΜΝΚ ) και έτσι εκείνοι που επιθυμούν να ζουν σε αρμονία με τις υψηλές της αρχές, την αποφεύγουν (Εφεσ. 5:4) Αυτά τα αστεία είναι, μια μορφή διανοητικού ρύπου, κάτι το εντελώς άτοπο για μια Χριστιανική κοινωνία.

Τα αστεία και τα ανέκδοτα που είναι καθαρά και υγιή, είναι καλά στον κατάλληλο τόπο και χρόνο και δημιουργούν κέφι και διασκέδασι—όλοι μας έχομε ανάγκη από χαλάρωσι κατά καιρούς. Αλλά πολλές φορές παραγίνεται. Μερικά άτομα έχουν ένα μακρύ ρεπερτόριο ανέκδοτων και δαπανούν πολύ χρόνο να τα λένε. Η Βίβλος προειδοποιεί και εναντίον τούτου επίσης. Μολονότι ο σοφός βασιλιάς Σολομώντας είπε στο εδάφιο Εκκλησιαστής 3:4 ότι υπάρχει «καιρός του κλαίειν και καιρός του γελάν,» εν τούτοις στο κεφάλαιο 2 εδάφιο 2 γράφει: «Είπα περί του γέλωτος, είναι μωρία.» Τι εννοούσε; Ο Σολομώντας μπορούσε να χαρακτηρίση το γέλιο ως «μωρία», επειδή το απερίσκεπτο γέλιο θολώνει την υγιή κρίσι. Μπορεί να κάνη ένα άτομο να πάρη στα ελαφρά πολύ σοβαρά ζητήματα και μ’ αυτό τον τρόπο να προσβάλη ή να ερεθίση άλλους, Έτσι η αίσθησις του χιούμορ είναι ένα δώρο του οποίου μπορεί να γίνη κατάχρησις, όπως συμβαίνει και με τόσα άλλα θαυμάσια δώρα του Ιεχωβά.

Αναφορικά με το ανόητο γέλιο, το εδάφιο Εκκλησιαστής 7:6 λέει: «καθώς είναι ο ήχος των ακανθών υκοκάτω του λέβητος, ούτως ο γέλως του άφρονος.» Τα αγκάθια δεν είναι τα καλύτερα καύσιμα, επειδή ανάβουν γρήγορα, καίγονται με θόρυβο, αλλά συχνά δεν καταφέρνουν να μαγειρέψουν αυτό που βρίσκεται, στο λέβητα. Το επιδεικτικό τους, θορυβώδες τρίξιμο αποδεικνύεται έτσι άχρηστο. Έτσι είναι και τα επιπόλαια ‘χάχανα’ των ανοήτων. Το ανόητο, θορυβώδες γέλιο και οι εκτός χρόνου απόπειρες για χιούμορ, μπορεί να είναι ερεθιστικές και επιβλαβείς.

Καθώς συλλογιζόμαστε τις πολλαπλές εκδηλώσεις του χιούμορ, μπορούμε να συμπεράνομε ότι είναι ένα απολαυστικό δώρο του γενναιόδωρου ουράνιου Πατέρα μας. Ωστόσο πρέπει να χρησιμοποιήται με μέτρο και σε αρμονία με την υγιή κρίσι. Όταν γίνεται αυτό, η αίσθησις του χιούμορ μπορεί να προσθέτη κέφι και λάμψι στην καθημερινή μας ζωή.