Τα Δώρα του Δέντρου

Του ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στο Μαρόκο

ΤΙ το κοινό έχουν η κιβωτός του Νώε, ένα κλαρίνο, η υδρόγειος του Κοπέρνικου, και το περιοδικό που διαβάζετε; Όλα τους έχουν μια κοινή πηγή: τα δέντρα. Λίγες είναι οι σφαίρες της ανθρώπινης δραστηριότητας, όπου δεν έπαιξαν ή δεν παίζουν ακόμη κάποιο ρόλο τα δέντρα. Είτε βρίσκονται στο δάσος είτε είναι κομμένα, τα δέντρα δίνουν πολλά δώρα στον κόσμο των ζωντανών πλασμάτων, ιδιαίτερα στον άνθρωπο.

Το Φυσικό Δέντρο

Στο δάσος, το δέντρο είναι όμορφο και μεγαλοπρεπές. Ποιος μπορεί να μην εντυπωσιαστεί από τα ασημένια φύλλα της σημίδας που τα φυσάει απαλά ο αέρας, ή να μη θαυμάσει τα καταπληκτικά όμορφα φθινοπωρινά φύλλα του Βορειοαμερικάνικου σφένδαμνου; Σε ποιον δεν αρέσει να γεμίζει τα πνευμόνια του με καθαρό αέρα του δάσους, όταν θα έχει φύγει από κάποια παλιά, μολυσμένη πόλη; Τα δέντρα επίσης παρέχουν καταφύγιο σε πολλά πουλιά, τρωκτικά, και άλλα άγρια ζώα. Το γνωρίζατε ότι όταν πέσει το σκοτάδι ένα δέντρο μπορεί να φιλοξενήσει αρκετές χιλιάδες πουλιά; Εδώ στο Μαρόκο, μερικά δέντρα ακόμη φιλοξενούν κατσίκες, οι οποίες ανεβαίνουν πάνω στα δέντρα άργκαν και τρώνε τα φύλλα τους.

Από το φυσικό δέντρο, ο άνθρωπος βγάζει φελό, γαλακτώδη χυμό, σιρόπι, ρετσίνι, τερεβινθίνη, ταννίνη, και χρωστικές ουσίες. Το ελαστικό κόμμι, το μονωτικό υλικό, οι καραμέλες, το σαπούνι, το βερνίκι, η μπογιά, το άρωμα, το βάλσαμο, τα καλλυντικά, τα φάρμακα, ακόμη και τα διάφορα αφεψήματα είναι άλλα δώρα του ζωντανού δέντρου στο ανθρώπινο γένος.

Τα δέντρα παίζουν κι άλλον ένα σημαντικό ρόλο. Από την ατμόσφαιρα, αντλούν διοξείδιο του άνθρακα (που είναι επιβλαβές για τον άνθρωπο) με τα φύλλα τους, κρατούν τον άνθρακα, και αφήνουν το ζωοσωτήριο οξυγόνο. Έτσι βοηθούν για να διατηρείται η ατμόσφαιρα εφοδιασμένη με οξυγόνο ώστε να αναπνέουν τα ζώα και ο άνθρωπος. Τα δέντρα επίσης εμποδίζουν τη διάβρωση του εδάφους συγκρατώντας το νερό μέσα στο έδαφος και εμποδίζοντας την αφαίρεση του χώματος. Εφόσον τα δέντρα συγκρατούν μεγάλες ποσότητες νερού, τα δάση επηρεάζονται λιγότερο από τις ξηρασίες. Επιπρόσθετα, τα δέντρα μοιράζονται την υγρασία τους με τα πιο ευπαθή φυτά. Οι μικροί κήποι των λαχανικών ευδοκιμούν στις εύφορες περιοχές που δημιουργούνται από τα μεγάλα δέντρα στις ημιερημικές περιοχές, όπως η νότια Αλγερία.

Το Κομμένο Δέντρο

Όταν έρθει η ώρα για να κοπεί το δέντρο και να χρησιμοποιηθεί το ξύλο του, τότε μπορεί να το εκμεταλλευτεί κανείς με έναν από τους εξής τρεις τρόπους: για καύσιμο (είτε σαν καύσιμο ξύλο είτε σαν κάρβουνο είτε σαν μεθανόλη)· για χαρτοπολτό—που είναι ίσως η κύρια χρήση του ξύλου· για οικοδομικό υλικό (είτε στη φυσική του κατάσταση είτε σαν κόντρα πλακέ ή πεπιεσμένο ξύλο). Σαν άριστο μονωτικό, το ξύλο είναι πολύτιμο οικοδομικό υλικό στη Βόρεια Αμερική και στη Σκανδιναβία, όπου οι χειμώνες είναι δριμείς. Εκεί, πολλά σπίτια χτίζονται αποκλειστικά και μόνο από ξύλο, αν και μπορεί να υπάρχει και κάποια επένδυση με πέτρα ή με τούβλο στην πρόσοψη.

Εάν θα κοπεί το σωστό είδος του δέντρου στον κατάλληλο χρόνο και χρησιμοποιηθεί κάτω από κατάλληλες συνθήκες, το ξύλο μπορεί να αποδειχτεί εξαιρετικά μακρόβιο. Κάπου 20 χρόνια πριν, ενώ γίνονταν εργασίες στο λιμάνι Λα Παλλίς της Γαλλίας, ανακαλύφθηκαν ξύλινοι σωροί ηλικίας 2.000 ετών. Μερικά είδη ξύλου διαρκούν πάρα πολύ, όπως είναι ο κέδρος, ο οποίος σχημάτιζε τους εσωτερικούς τοίχους του ναού του Σολομώντα, και η ακακία, η οποία χρησιμοποιήθηκε για να φτιαχτεί η κιβωτός της διαθήκης. (Έξοδος 25:10· 1 Βασιλέων 6:14-16) Σε πολλές Ευρωπαϊκές πόλεις, διατηρούνται πολλά μεσαιωνικά σπίτια από ξύλο. Αν και ήταν ηλικίας αρκετών αιώνων, μερικές από αυτές τις οικοδομές κατεδαφίστηκαν και ξαναχτίστηκαν σε άλλες τοποθεσίες, όταν βρέθηκαν στο δρόμο της σύγχρονης αστικής ανάπτυξης.

Μέχρι τον προηγούμενο αιώνα, όλα τα πλοία φτιάχνονταν από ξύλο. Όχι πολλά χρόνια πριν, ο καπετάνιος ενός από τα λίγα ξύλινα πλοία που εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται για εμπορικές μεταφορές έδωσε συνέντευξη σ’ ένα Γαλλικό ραδιοφωνικό πρόγραμμα. Όταν τον ρώτησαν σχετικά με την ηλικία του πλοίου του, αυτός εξέφρασε αποφασιστικά την άποψή του όταν είπε: «Όταν ένα χαλύβδινο πλοίο είναι 25 ετών, δεν είναι παρά ένας σωρός από παλιοσίδερα, ενώ ένα ξύλινο πλοίο εξακολουθεί να είναι ολοκαίνουργιο».

Οι ξυλουργοί γνώριζαν πώς να κάνουν το ξύλο πιο ανθεκτικό. Για παράδειγμα, οι ξυλουργοί που έφτιαχναν πολεμικά πλοία αναφέρεται ότι έθαβαν τα ξύλινα μέρη του πλοίου μέσα στη λάσπη του λιμανιού επί δέκα χρόνια και κατόπιν συναρμολογούσαν το σκάφος. Αυτή η επεξεργασία απάλλασσε το πλοίο από τερμίτες και προστάτευε το ξύλο. Επίσης μάθαιναν ότι το ξύλο που μεταφερόταν με επίπλευση διαρκούσε περισσότερο εφόσον θα παρέμενε μέσα στο νερό για αρκετό χρονικό διάστημα προτού αποξηρανθεί. Τα ξύλα που παραμένουν μέσα σε αλμυρό νερό μέχρι του σημείου να διαποτιστούν δεν σκεβρώνουν. Τις μέρες αυτές, οι άνθρωποι είναι πολύ βιαστικοί γι’ αυτό δεν χρησιμοποιούν τέτοιες παραδοσιακές μεθόδους διατήρησης του ξύλου.

Επί ένα αιώνα σχεδόν, οι σιδηροδρομικές αμαξοστοιχίες ήταν φτιαγμένες από ξύλο. Όταν έγιναν 50 ετών, τα οχήματα μπορεί να ήταν απαρχαιωμένα, αλλά βρίσκονταν ακόμη σε άριστη κατάσταση. Μέχρι τη δεκαετία του 1920, το ξύλο χρησιμοποιόταν ευρέως στη βιομηχανία αυτοκινήτων, τόσο για το σκελετό όσο και το εσωτερικό. Σήμερα, πολλοί θαυμαστές αυτοκινήτων θυμούνται νοσταλγικά τον καιρό που οι τεχνίτες καμάρωναν που έκαναν καλή δουλειά. Πόσα σύγχρονα αυτοκίνητα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν επί 20 ή περισσότερα χρόνια και κατόπιν να τεθούν σε άψογη κατάσταση σαν εκθέματα σε μουσεία;

Μερικοί τύποι ξύλου, όπως είναι η οξιά, είναι δυο φορές πιο ισχυροί από ίση μάζα μαλακού χάλυβα και αλουμινίου. Αυτό εξηγεί γιατί το ξύλο χρησιμοποιόταν ευρέως στην αεροναυπηγική στο παρελθόν. Το ρητινώδες ξύλο έχει επίσης πολλές χρήσεις στον τομέα της μηχανικής και της ηλεκτρολογίας.

Υπάρχει ένας τομέας στον οποίο το ξύλο έχει το προβάδισμα: η επιπλοποιία. Οι σύγχρονοι διακοσμητές έχουν εισαγάγει και άλλα υλικά όπως είναι ο επιχρωμιωμένος χάλυβας, το γυαλί, και το πλαστικό. Αλλά παρ’ όλ’ αυτά τίποτα δεν είναι ισάξιο με το φυσικό ξύλο στο να δίνει το αίσθημα της ζεστασιάς σ’ ένα δωμάτιο. Ίσως αυτός είναι ο λόγος που η Φορμάικα, ένα από τα πιο πετυχημένα υποκατάστατα για την εξωτερική επένδυση ξύλου, συχνά φτιάχνεται σαν απομίμηση του ξύλου στην εμφάνιση.

Το ξύλο επηρεάζει επίσης και τη γεύση μας. Όταν ο Ιούλιος Καίσαρας και οι λεγεώνες του εισέβαλαν στη Γαλατία (σύγχρονη Γαλλία), ανακάλυψαν πολύ καλό κρασί. Ο λόγος ήταν ότι, σε αντίθεση με άλλους λαούς της Μεσογείου, οι Γαλάτες αποθήκευαν το κρασί τους μέσα σε ξύλινους κάδους. Τα ξύλινα βαρέλια μετασχηματίζουν το στυφό αλκοόλ, που είναι ακόμη νωπό από το διυλιστήριο, σε άριστο οινοπνευματώδες ποτό. Το αλκοόλ από κρασί, που αφήνεται να ωριμάσει μέσα σε ξύλινα βαρέλια, χάνει την ανεπιθύμητη ακετόνη και τον αιθέρα και απορροφάει ταννίνη.

Στον τομέα της μουσικής, οι ιδιότητες τονικότητας του ξύλου είναι ασύγκριτες. Μια ορθή εκλογή τύπου και ποιότητας ξύλου είναι ζωτική στη βιομηχανία μουσικών οργάνων υψηλής ποιότητας. Ωστόσο, όταν χρησιμοποιείται σε μουσικά όργανα, το ξύλο δεν επιδέχεται κακομεταχείριση. Δοκιμάστηκαν μέθοδοι μαζικής συναρμολόγησης στην κατασκευή βιολιών, αλλά τα αποτελέσματα ήταν φτωχά. Τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει την αγάπη των τεχνητών και την πείρα τους στην κατασκευή ενός οργάνου με τόνο έξοχης ποιότητας.

Το ξύλο έχει χρησιμοποιηθεί σχεδόν για το καθετί. Έχουν φτιαχτεί άμαξες από αυτό, και δρόμοι έχουν επενδυθεί με αυτό. Η ξύλινη ράβδος έχει χρησιμοποιηθεί για να επιτευχθεί πειθαρχία, και η ξύλινη μπαγκέτα έχει χρησιμοποιηθεί για να διευθύνει ορχήστρες. Έχουν δημιουργηθεί ξύλινοι αγωγοί νερού, και το ξύλο έχει χρησιμοποιηθεί για να πλαισιώνει τα ρολόγια—καθώς επίσης κουζινέτα και πείρους. Η Μόνα Λίζα, ίσως ο πιο φημισμένος πίνακας του κόσμου, ζωγραφίστηκε πάνω σ’ ένα κομμάτι ξύλο. Το πρώτο στηθοσκόπιο, που έγινε από τον Δρ Ρενέ Λενέκ, ήταν επίσης φτιαγμένο από ξύλο.

Μια Τελευταία Υπηρεσία

Τελικά, όταν τα ξύλινα έπιπλα, όργανα ή άλλα πράγματα έχουν παλιώσει και καίγονται, το ξύλο μπορεί ακόμη να μας εξυπηρετήσει. Οι στάχτες του καμένου ξύλου, πλούσιες σε κάλιο, χρησιμοποιούνται στην παραγωγή σαπουνιού και σαν λίπασμα. Τι θα πούμε όμως για την αιθάλη, τον καπνό του ξύλου; Δεν είναι μια άχρηστη ενόχληση; Διόλου! Ακόμη και αυτό το τελικό υπόλειμμα του ξύλου είναι ένα άριστο λίπασμα που καταστρέφει τα βρύα του λιβαδιού.

Έτσι, τόσο στο δάσος όσο και αφού κοπεί, το δέντρο χαρίζει πολλά δώρα στον άνθρωπο. Αλήθεια, ο άνθρωπος έχει επίσης χρησιμοποιήσει το ξύλο για να φτιάξει πολεμικά πλοία και όπλα για να σκοτώνει. Σήμερα, ωστόσο, τα ξύλινα όπλα είναι γενικά απαρχαιωμένα. Αυτό είναι κατάλληλο! Είναι πολύ καλύτερο να εξυπηρετεί το μεγαλοπρεπές δέντρο τον άνθρωπο παρά να τον βοηθάει να καταστρέφεται. Τι ευλογία παρέσχε ο Ιεχωβά όταν δημιούργησε το δέντρο! Όπως ύμνησε ο ψαλμωδός (πιθανόν με τη συνοδεία ενός οργάνου που θα ήταν φτιαγμένο από ξύλο και θα είχε χορδές): «Εσείς καρποφόρα δέντρα και όλοι οι κέδροι . . . αινέστε το όνομα του Ιεχωβά».—Ψαλμός 148:9, 13, ΜΝΚ.