Η Ιερότητα του Αίματος—Μια Παλιά Διαμάχη

ΟΙ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΤΟΥ ΙΕΧΩΒΑ είναι πολύ γνωστοί για την άρνησή τους να δεχθούν μετάγγιση αίματος. Γιατί παίρνουν μια τέτοια στάση; Γιατί η Γραφή δείχνει ξεκάθαρα ότι το αίμα αντιπροσωπεύει τη ζωή του πλάσματος, ή την ψυχή του, και κατά συνέπεια είναι ιερό. Όταν δόθηκε στον Νώε η άδεια να φάει σάρκα ζώου μετά τον Κατακλυσμό, προειδοποιήθηκε αυστηρά: «Κρέας όμως με την ζωήν αυτού, με το αίμα αυτού, δεν θέλετε φάγει». (Γένεσις 9:4) Η απαγόρευση αυτή επαναλήφθηκε με ιδιαίτερο τρόπο, στον Νόμο που ο Θεός έδωσε στο έθνος του Ισραήλ. (Λευιτικόν 17:10) Αργότερα, απαιτήθηκε από το άγιο πνεύμα και από τους αποστόλους και οι Χριστιανοί επίσης να ‘απέχουν από ειδωλοθύτων και αίματος και πνικτού και πορνείας’.—Πράξεις 15:28, 29.

Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά είναι από τις λίγες ομάδες που τηρούν ακόμη τη θεία απαγόρευση να μην τρώνε αίμα. Είναι παράλογοι σ’ αυτό; Ακόμη, φαίνεται ότι σήμερα είναι οι μόνοι που καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι αυτή η απαγόρευση περιλαμβάνει επίσης και τις μεταγγίσεις αίματος. Είναι όμως οι μόνοι σπουδαστές της Γραφής που έχουν ενεργήσει έτσι στην ιστορία;

Το Αίμα σαν Τροφή—Η Άποψη του Θεού και των Ανθρώπων

Ας εξετάσουμε καταρχάς την πρώτη ερώτηση: Το γεγονός είναι ότι ο σεβασμός για την ιερότητα του αίματος ξεχώριζε από παλιά τους δούλους του Θεού από τα έθνη γενικά. Σ’ όλη την ιστορία, το αίμα έχει χρησιμοποιηθεί απεριόριστα σαν τροφή, αλλά και σαν δηλητήριο, καθώς και για να εμπνεύσει μάγισσες, να ενώσει συνωμότες, να επικυρώσει συμφωνίες. Απ’ την άλλη πλευρά, η άποψη του Θεού στο θέμα περιγράφεται πολύ κατάλληλα από τον σχολιαστή της Αγίας Γραφής Τζόζεφ Μπένσον: «Οφείλουμε να αντιληφθούμε, ότι η απαγόρευση που δόθηκε στον Νώε και σε όλους τους απογόνους του σχετικά με τη βρώση αίματος και που επαναλήφθηκε στους Ισραηλίτες με τον πιο επιβλητικό τρόπο κάτω από τη Μωσαϊκή διευθέτηση, δεν έχει ποτέ ακυρωθεί, αλλά αντίθετα, έχει επικυρωθεί κάτω από τη Νέα Διαθήκη, Πράξεις 15· και έτσι έγινε διαρκής υποχρέωση».a

Στο πέρασμα των αιώνων, πολλοί έχουν δοκιμάσει να παραμείνουν πιστοί στον θείο νόμο. Για παράδειγμα, το 177 μ.Χ., όταν οι θρησκευτικοί εχθροί, κατηγόρησαν ψευδώς τους Χριστιανούς ότι έτρωγαν παιδιά, μια γυναίκα που ονομαζόταν Βιβλίς διαμαρτυρήθηκε: «Πώς θα μπορούσαν άνθρωποι σαν κι αυτούς να φάνε παιδιά, όταν δεν τους επιτρέπεται να φάνε το αίμα ακόμη και των ζώων»;b Ο Τερτυλλιανός (γύρω στο 160-230 μ.Χ.) επιβεβαίωσε, ότι οι Χριστιανοί των ημερών του αρνιόνταν να τρώνε αίμα. Και ο Μινούκιος Φήλιξ, ένας Ρωμαίος νομομαθής που έζησε μέχρι το 250 μ.Χ. περίπου, βεβαίωσε: «Αισθανόμαστε τέτοια αποστροφή για το ανθρώπινο αίμα, ώστε στα γεύματά μας αποφεύγουμε το αίμα των ζώων που χρησιμοποιούνται σαν τροφή».c

Μερικούς αιώνες αργότερα, κατά τη διάρκεια της συνόδου του Τρούλλου, που έγινε στην Κωνσταντινούπολη το 692 μ.Χ., διατυπώθηκε ο επόμενος κανόνας: «Το να τρώμε το αίμα των ζώων απαγορεύεται στην Αγία Γραφή. Ο κληρικός που θα φάει αίμα θα πρέπει να τιμωρηθεί με καθαίρεση και ο λαϊκός με αφορισμό».d

Περίπου 200 χρόνια αργότερα, ο Ρεγκίνο, ο ηγούμενος του Προυμ της σημερινής Γερμανίας, έδειξε ότι η Γραφική απαγόρευση για το αίμα σαν τροφή, ήταν ακόμη σεβαστή στις μέρες του. Έγραψε: «Η επιστολή των αποστόλων, που στάλθηκε από την Ιερουσαλήμ, προειδοποιεί ότι αυτά τα πράγματα πρέπει απαραίτητα να τηρηθούν. (Πράξεις 15) Επίσης [οι Χριστιανοί πρέπει να απέχουν από το να φάνε] κάτι που έχει συλληφθεί από άγριο θηρίο, γιατί και αυτό επίσης είναι σαν πνικτό· και από αίμα, που σημαίνει, ότι δεν πρέπει να τρώγεται με αίμα. . . .

»Ωστόσο, πρέπει να ληφθή υπόψη και αυτό: ότι το πνικτό και το αίμα, θεωρούνται όπως η ειδωλολατρία και η πορνεία. Γι’ αυτό το λόγο, πρέπει να γίνει γνωστό σε όλους πόσο σοβαρή αμαρτία είναι η βρώση αίματος, αφού αυτό είναι στην ίδια κατηγορία με τα είδωλα και την πορνεία. Αν οποιοσδήποτε παραβιάσει αυτές τις εντολές του Κυρίου και των αποστόλων, να απαγορευτεί η επικοινωνία του με την εκκλησία μέχρις ότου δείξει την κατάλληλη μετάνοια».e

Τον 12ο αιώνα, το αίμα εξακολούθησε να θεωρείται γενικά σαν ιερό. Για παράδειγμα, ο κληρικός Τζόζεφ Πρίστλεϋ (1733-1804) έγραψε: «Στο 1125 μ.Χ., ο Όθων, επίσκοπος της Βαμβέργης, συνέβαλε στον προσηλυτισμό των κατοίκων της Πομερανίας . . . Αξίζει να σημειωθεί, ότι μεταξύ των εντολών που έδωσε σ’ αυτούς τους ανθρώπους αναφερόμενος στην νέα τους θρησκεία ήταν και το ότι, απαγορευόταν να φάνε αίμα ή ζώα που τα είχαν πνίξει· κι έτσι φαίνεται ότι σ’ αυτή την περίοδο, στην Ευρώπη, καθώς επίσης και σε όλα τα άλλα μέρη του Χριστιανικού κόσμου, αυτό το είδος τροφής το θεωρούσαν παράνομο».f

Ο θεολόγος του 17ου αιώνα Ετιέν ντε Κουρσέλ (1586-1659) ήταν εξίσου πεπεισμένος ότι οι Χριστιανοί δεν έπρεπε να τρώνε αίμα. Εξηγεί το Πράξεις 15:28, 29 με αυτά τα λόγια:

«Σκοπός των αποστόλων εδώ, δεν ήταν να δώσουν εντολές για την αποφυγή πραγμάτων που από φυσικού του αποστρέφεται κάποιος, και τα οποία απαγόρευαν και οι νόμοι των Εθνικών, αλλά μόνο για την αποφυγή πραγμάτων που επικρατούσαν τότε, και για τα οποία οι νεοπροσήλυτοι Εθνικοί δεν θα θεωρούσαν τον εαυτό τους ότι είχε αμαρτήσει, εκτός αν είχαν λάβει ήδη προειδοποίηση. Γιατί αν και ήταν γεγονός ότι ήξεραν ότι έπρεπε να αποφεύγουν κάθε μορφή λατρείας των ειδώλων, όμως δεν είχαν καταλάβει αμέσως ότι τα πράγματα που θυσιάζονται στα είδωλα έπρεπε να αποφεύγονται· κατά τον ίδιο τρόπο, αν και θεωρούσαν μεγάλη αμαρτία να χύσουν αίμα ανθρώπου, δεν σκέφτονταν το ίδιο και για τη βρώση [αίματος] ζώου. Οι απόστολοι, με την απόφασή τους, επιθυμούσαν να εξαλείψουν την άγνοια αυτών των ατόμων· αν και τους απάλλαξαν από την υποχρέωση της περιτομής και από άλλους νομικούς κανόνες, ωστόσο τους πληροφόρησαν, ότι τα άλλα πράγματα θα έπρεπε να παραμείνουν, και ότι είχαν ήδη τηρηθεί από την αρχαιότητα από τους ξένους που κατοικούσαν μεταξύ των Ισραηλιτών, [πράγματα] σαν κι αυτά που είχαν δοθεί στον Νώε και στους γιους του».g

Στη διάρκεια του 18ου αιώνα, ο διάσημος επιστήμονας και σπουδαστής της Αγίας Γραφής, Ισαάκ Νεύτων, εξέφρασε το ενδιαφέρον του για την ιερότητα του αίματος. Δήλωσε: «Αυτός ο νόμος [της αποχής από αίμα] ήταν αρχαιότερος από τις μέρες του Μωυσή, αφού είχε δοθεί στον Νώε και στους γιους του πολύ πριν τις μέρες του Αβραάμ: και επομένως, όταν οι Απόστολοι και οι Πρεσβύτεροι του Συμβουλίου στην Ιερουσαλήμ διακήρυξαν ότι οι Εθνικοί δεν ήταν υποχρεωμένοι να περιτέμνονται και να τηρούν τον νόμο του Μωυσή, εξαίρεσαν αυτό τον νόμο της αποχής από το αίμα και του πνικτού, αφού ήταν ένας προγενέστερος νόμος του Θεού, που είχε επιβληθεί όχι μόνο στους γιους του Αβραάμ αλλά σε όλα τα έθνη».h

Ακόμη και σήμερα η απαγόρευση του αίματος σαν τροφής συνεχίζει να αναγνωρίζεται από μερικούς. Για παράδειγμα, η Encyclopedia of Bible Difficulties, στην Αγγλική (Ενσαϊκλοπίντια οφ Μπάιμπλ Ντίφικαλτις), που εκδόθηκε το 1982, δηλώνει: «Φαίνεται πολύ καθαρά ότι είμαστε κάτω από την υποχρέωση να σεβόμαστε την ιερότητα του αίματος, επειδή ο Θεός το έχει καθορίσει σαν σύμβολο του εξιλεωτικού αίματος του Ιησού Χριστού. Επομένως, δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί σαν τροφή από οποιονδήποτε πιστό που θα ήθελε να είναι υπάκουος στις Γραφές».

Έτσι, πολλοί έχουν υποστηρίξει—και μερικοί το υποστηρίζουν ακόμη—ότι η απαγόρευση του αίματος σαν τροφής θα πρέπει να τηρείται από τους πιστούς. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά συμφωνούν μαζί τους. Ασφαλώς, το γεγονός ότι οι περισσότεροι «Χριστιανοί» σήμερα, δεν ακολουθούν αυτό το νόμο της Αγίας Γραφής, δεν κάνει τους Μάρτυρες παράλογους. Μάλλον, είναι μια ακόμη ένδειξη του πόσο μακριά βρίσκεται ο λεγόμενος Χριστιανικός κόσμος από την αληθινή Χριστιανική θρησκεία.

Αλλά τι θα πούμε για το αίμα στις μεταγγίσεις; Ακόμη και οι ορθόδοξοι Εβραίοι, που ευσυνείδητα αποφεύγουν να τρώνε αίμα, φαίνεται να μην έχουν αντίρρηση σ’ αυτή την εφαρμογή. Για παράδειγμα, το έργο Jewish Medical Ethics, στην Αγγλική (Ιατρική Ηθική των Εβραίων), λέει: «Η αιμοδοσία γενικά επιτρέπεται, ακόμη και αν το αίμα δίνεται είτε για προσωρινή αποθήκευση σε τράπεζες αίματος είτε έναντι αμοιβής». Επομένως, είναι μόνο οι Μάρτυρες του Ιεχωβά που πιστεύουν ότι η εντολή να απέχουμε από αίμα περιλαμβάνει και τις μεταγγίσεις αίματος;

Η Ιατρική Χρήση του Αίματος

Καταρχάς, ποια άποψη είχαν οι πρώτοι Χριστιανοί, για την ιατρική χρήση του αίματος γενικά; Εκατοντάδες χρόνια πριν τους αποστόλους, ένας γιατρός έγραψε στον Βασιλιά Εσαραδδών για τη θεραπεία που εφάρμοζε στο γιο του βασιλιά. Ανέφερε: «Ο Σαμάς-σούμο-ουκίν είναι πολύ καλύτερα· ο κύριός μου, ο βασιλιάς, μπορεί να είναι χαρούμενος. Αρχίζοντας από την 22η μέρα, (του) δίνω να πιει αίμα, θα (το) πίνει για 3 μέρες. Για 3 ακόμη μέρες θα του δίνω (αίμα) για εσωτερική χρήση».i Θα μπορούσε οποιοσδήποτε πιστός Ιουδαίος εκείνων των ημερών, ή οποιοσδήποτε αληθινός Χριστιανός αργότερα, να είχε επιδοκιμάσει μια τέτοια θεραπεία;

Ο γιατρός Αρεταίος ο Καππαδόκης του δεύτερου αιώνα, περιγράφει πώς το αίμα χρησιμοποιόταν στις μέρες του για να θεραπεύσει την επιληψία: «Έχω δει άτομα να κρατάνε ένα δοχείο κάτω από την πληγή ενός άντρα που μόλις είχε σφαχτεί, και να πίνουν μια γουλιά από το αίμα»!j Ο φυσιοδίφης Πλίνιος του πρώτου αιώνα, αναφέρει επίσης, ότι το ανθρώπινο αίμα χρησιμοποιόταν για θεραπεία της επιληψίας. Στην πραγματικότητα, το αίμα συνέχισε να χρησιμοποιείται για ιατρικούς σκοπούς και στη δική μας πιο πρόσφατη εποχή. Ο ιστορικός Ρέυ Τάνναχιλ δίνει ένα παράδειγμα: «Το 1483, για παράδειγμα, ο Λουδοβίκος ο 11ος της Γαλλίας πέθαινε. ‘Κάθε μέρα πήγαινε χειρότερα και τα φάρμακα δεν τον ωφελούσαν καθόλου, αν και ήταν ασυνήθιστα· ήλπιζε έντονα ότι θα αναλάβει χρησιμοποιώντας ανθρώπινο αίμα που έπαιρνε και έπινε από ορισμένα παιδιά’».k

Πράγματι, η ιατρική χρήση του αίματος γενικά έχει μεγάλη ιστορία. Αναμφίβολα, πολλοί πίστευαν στη θεραπευτική του δύναμη—αν και ο Αρεταίος είχε τις αμφιβολίες του. Παρ’ όλα αυτά, οι Γραφές δεν αφήνουν περιθώρια για εξαιρέσεις στην εντολή να ‘απέχουμε από αίμα’. Αλλά, ίσως να διαμαρτυρηθεί κάποιος, ότι αυτές οι «θεραπείες» περιελάμβαναν τη λήψη αίματος από το στόμα—το έπιναν. Αλλά τι θα πούμε για την ιατρική χρήση του αίματος μέσω μετάγγισης;

Η Μετάγγιση και η Απόφαση των Αποστόλων

Η πρώτη εξακριβωμένη μετάγγιση αίματος, θεωρείται ότι έγινε το 1492 και πραγματοποιήθηκε στον Πάπα Ιννοκέντιο τον 8ο. Να μια περιγραφή που έγινε την εποχή εκείνη: «Εν τω μεταξύ, στην πόλη [της Ρώμης] οι συμφορές και οι θάνατοι ποτέ δεν σταμάτησαν· πρώτα απ’ όλα, τρία δεκάχρονα αγόρια, πέθαναν αμέσως, όταν κάποιος Εβραίος γιατρός (που είχε υποσχεθεί ότι ο Πάπας θα αναλάμβανε στη υγεία του) άντλησε από τις φλέβες τους αίμα. Στην πραγματικότητα, ο Εβραίος τους είχε πει ότι θα μπορούσε να θεραπεύσει τον Ποντίφικα, εάν και μόνο μπορούσε να έχει μια ποσότητα ανθρώπινου αίματος και μάλιστα από νέο άνθρωπο· και το οποίο, κατόπιν, διέταξε να ληφθεί από τρία αγόρια, στα οποία μετά την αιμοδοσία έδωσε στο καθένα από ένα δουκάτο· και σύντομα μετά απ’ αυτό, αυτά πέθαναν. Ο Εβραίος βέβαια εξαφανίστηκε και ο πάπας δεν θεραπεύτηκε».l

Στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα, υπήρξαν και άλλα πειράματα με μεταγγίσεις αίματος. Ο Ιταλός γιατρός Βαρθολομαίος Σαντινέλλι αμφέβαλλε για την ιατρική τους αξία. Αλλά αυτός εναντιωνόταν και για μια άλλη αιτία επίσης. Να τι έγραψε:

«Ας μας επιτραπεί να ξεπεράσουμε τα όρια της ιατρικής για λίγο, και για να ικανοποιήσουμε πλήρως τους πολυπράγμονες αναγνώστες, μιας και η ακαταλληλότητα της μετάγγισης έχει ήδη αποδειχθεί με ιατρικές αποδείξεις, ας επιτραπεί να επιβεβαιωθεί ακόμη περισσότερο χρησιμοποιώντας τμήματα των Ιερών Γραφών, γιατί έτσι το ότι είναι απεχθείς θα γίνει γνωστό όχι μόνο στους γιατρούς αλλά και σε όλες τις τάξεις των μορφωμένων ανθρώπων. . . . Μολονότι η απαγόρευση της χρήσης αίματος αποβλέπει μόνο στο ότι ο άνθρωπος δεν θα πρέπει να το τρώει, και γι’ αυτό το λόγο φαίνεται ότι εφαρμόζεται λιγότερο στη δική μας περίπτωση, ωστόσο ο σκοπός αυτής της εντολής είναι σε αντίθεση με την σημερινή [χρήση τής] μετάγγισης, έτσι ώστε εκείνος που θα εφαρμόζει [τη μετάγγιση αίματος], θα εναντιώνεται στον Θεό που δείχνει την καλοσύνη του».a

Πράγματι, για τον Σαντινέλλι οι μεταγγίσεις αίματος ήταν ενάντια στο νόμο του Θεού. Ο Δανός λόγιος Τόμας Μπάρθολιν ήταν της ίδιας γνώμης. Το 1673, έγραψε: «Οι εγχειρήσεις μεταγγίσεων που γίνονται από αρχάριους, έχουν ξεπεράσει τα όρια στα πρόσφατα χρόνια, επειδή έχουν αρχίσει να εισάγονται μέσω μιας ανοιχτής φλέβας, μέσα στην καρδιά του αρρώστου όχι μόνο τονωτικά υγρά αλλά και ζεστό αίμα ζώων ή [αίμα] από τον έναν άνθρωπο στις φλέβες του άλλου . . . Είναι αλήθεια ότι, ο πολυμαθής Έλσχολτζ (στο κεφ. 7 του New Clyster ) επικαλείται σαν δικαιολογία, ότι η αποστολική απόφαση θα πρέπει στην πραγματικότητα, να κατανοηθεί σε σχέση με τη βρώση αίματος που γίνεται από το στόμα και καθόλου σε σχέση με την εισαγωγή από τις φλέβες· αλλά είτε με τον έναν, είτε με τον άλλον τρόπο ληφθεί [αίμα], αυτό εναρμονίζεται με τον ένα και τον αυτό σκοπό, δηλαδή ότι με αυτό το αίμα ένα άρρωστο σώμα θα τραφεί ή θα αποκατασταθεί [σε υγεία]».b

Είναι λοιπόν ξεκάθαρο, ότι η ερώτηση, κατά πόσο το αίμα θα πρέπει να χρησιμοποιείται σαν τροφή ή για μεταγγίσεις, δεν είναι ένα πρόβλημα μόνο της εποχής μας. Είναι μια παλιά διαμάχη. Οι μεταγγίσεις αίματος που γίνονταν παλιότερα, δεν ήταν ιατρικά επιτυχημένες, αλλά αυτό που ιδιαίτερα ανησυχούσε μερικούς λόγιους, ήταν το γεγονός ότι αυτές παραβίαζαν το νόμο του Θεού.

Οι σύγχρονες μεταγγίσεις είναι περισσότερο επιτυχημένες, σχετικά με την επιβίωση ασθενών απ’ τη θεραπεία. Παρ’ όλα αυτά, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά σήμερα, σαν τους ειλικρινείς σπουδαστές της Αγίας Γραφής πριν απ’ αυτούς, δεν μπορούν να συμφωνήσουν με την εκτεταμένη ιατρική χρήση ενός υλικού, με τρόπους που απαγορεύονται από τον Θεό. Όσο παρανοημένη κι αν είναι η στάση τους, οι Μάρτυρες είναι αποφασισμένοι από την πλευρά τους να υπακούσουν στην αποστολική απόφαση, «Απέχητε από . . . αίματος».—Πράξεις 15:29· 5:29.

[Υποσημειώσεις]

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 23]

Ο σεβασμός για την ιερότητα του αίματος ξεχώριζε από παλιά τους δούλους του Θεού από τα έθνη γενικά

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 24]

«Αισθανόμαστε τέτοια αποστροφή για το ανθρώπινο αίμα, ώστε στα γεύματά μας αποφεύγουμε το αίμα των ζώων που χρησιμοποιούνται σαν τροφή».—Μινούκιος Φήλιξ

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 24]

«Ο κληρικός που θα φάει αίμα θα πρέπει να τιμωρηθεί με καθαίρεση και ο λαϊκός με αφορισμό»

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 25]

«Πρέπει να γίνει γνωστό σε όλους πόσο σοβαρή αμαρτία είναι η βρώση αίματος, μιας και αυτό είναι στην ίδια κατηγορία με τα είδωλα και την πορνεία»

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 26]

‘Εκείνος που θα εφαρμόζει τη μετάγγιση αίματος, θα εναντιώνεται στον Θεό που δείχνει την καλοσύνη του’.—Ένας γιατρός του 17ου αιώνα.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 27]

‘Η λήψη αίματος από το στόμα ή από τις φλέβες έχει έναν και τον αυτό σκοπό, δηλαδή ότι με αυτό το αίμα ένα άρρωστο σώμα θα τραφεί ή θα αποκατασταθεί σε υγεία’.—Ένας λόγιος του 17ου αιώνα

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Αναπαράσταση μιας προτεινόμενης μετάγγισης αίματος από σκύλο, το 1693

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Ασθενής που δέχεται μετάγγιση με αίμα αρνιού, το 1874