Τι Σημαίνει Ιδιωτική Ζωή;

«ΤΟ απαραβίαστο της ιδιωτικής ζωής δεν γίνεται εύκολα κατανοητό», εξηγεί η The Guide to American Law (Οδηγός Αμερικανικού Νόμου), «επειδή δεν μπορεί να περιγραφεί με ακρίβεια». Ο Ντέιβιντ Φ. Λίνοους, καθηγητής πολιτικής οικονομίας και δημοσίων σχέσεων, προσθέτει: «Δεν υπάρχει κανένας συμφωνημένος ορισμός σχετικά με το τι θεωρείται ιδιωτικό ζήτημα».

Σύμφωνα με τη νομική πλευρά του θέματος, το απαραβίαστο της ιδιωτικής ζωής είναι σχετικά καινούρια έννοια και έχει τις ρίζες της σ’ ένα άρθρο αναφερόμενο σε νομικά θέματα, το οποίο γράφτηκε το 1890, από τους Λούις Ντ. Μπράντεϊς και Σάμιουελ Γουόρεν. Αιτία γι’ αυτό το άρθρο-ορόσημο ήταν η αγανάκτηση που ένιωθαν για την αδίστακτη επιδίωξη των εφημερίδων να προκαλέσουν εντύπωση, φαινόμενο γνωστό ως «κίτρινος τύπος».

Έτσι η ιδιωτική ζωή ορίστηκε ως «το δικαίωμα του καθενός να απαιτεί να τον αφήνουν στην ησυχία του». Εντούτοις, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Χιροσίμα, Μασανάρι Σακαμότο έγραψε ότι αυτός ο ορισμός «ήταν ελλειπής αναφορικά με τις διαστάσεις που πήρε αργότερα το δικαίωμα» αυτό. Ο καθηγητής πιστεύει ότι η ιδιωτική ζωή είναι κάτι θετικό που περιλαμβάνει τόσο τον αποχωρισμό από τους άλλους όσο και την ανάμειξη μ’ αυτούς.

Οι απόψεις του καθηγητή Σακαμότο συμφωνούν με τα όσα λέει η The Encyclopedia Americana (Η Αμερικανική Εγκυκλοπαίδεια) σχετικά με τα ιδιωτικά ζητήματα. Εκεί εξηγείται ότι άτομα, όμιλοι ή οργανισμοί προβάλουν την αξίωση να τους επιτρέπεται να αποφασίζουν οι ίδιοι πότε, πώς και σε ποιο βαθμό θα γνωστοποιούνται σε άλλους οι πληροφορίες που αφορούν τους ίδιους και οι οποίες αποτελούν καθαρά ιδιωτικό τους ζήτημα.

Έτσι λοιπόν το ίδιο πράγμα, μπορεί κάποιος να το θεωρεί ιδιωτικό ζήτημα και κάποιος άλλος όχι. Ας συγκρίνουμε διάφορες απόψεις.

Πώς Βλέπουν Άλλοι το Ζήτημα της Ιδιωτικής Ζωής

«Στην πορτογαλική γλώσσα δεν υπάρχει καμιά συγκεκριμένη λέξη που να προσδιορίζει την έννοια της περιφρούρησης των ιδιωτικών ζητημάτων. Τα λεξικά δεν περιέχουν τη λέξη privacidade [privacy, στην αγγλική]», ανάφερε η εφημερίδα της Βραζιλίας, O Estado de S. Paulo. Αυτό ίσχυε για το 1979. Μόλις πρόσφατα, το 1986, ένα λεξικό στη Βραζιλία καταχώρησε τη λέξη privacidade, την οποία δανείστηκε από την αγγλική λέξη «privacy». Στην κορεατική δεν υπάρχει καμιά λέξη που να έχει την ίδια έννοια με την αγγλική «privacy».

Η ίδια περίπου κατάσταση επικρατεί και στην Ιαπωνία. «Για την ακρίβεια, δεν υπάρχει ιαπωνική λέξη αντίστοιχη της αγγλικής ‘privacy’», εξηγεί ο Αμερικανός ιαπωνολόγος Ντόναλντ Κιν. «Στην Ιαπωνία, όπου το αίσθημα της ομαδικότητας είναι έντονα ανεπτυγμένο», σημειώνει η Kodansha Encyclopedia of Japan, (Εγκυκλοπαίδεια Κοντάνσα της Ιαπωνίας), «το δικαίωμα να έχει το κάθε άτομο την ιδιωτική του ζωή θεωρείται κατά παράδοση λιγότερο σπουδαίο από το δικαίωμα που έχει η οικογένεια, ο όμιλος και η κοινωνία να γνωρίζει και να επεμβαίνει στα προσωπικά ζητήματα του ατόμου». Για παράδειγμα, αν θέλετε να πιάσετε δουλειά σε μια ιαπωνική εταιρία, πρέπει να προετοιμαστείτε να αντιμετωπίσετε ερωτήσεις σαν κι αυτές: Τα πάτε καλά με τη σύζυγό σας; Πού δουλεύει η σύζυγός σας; Τι εισόδημα έχει; Τι ηλικία έχουν τα παιδιά σας; Σε ποιο σχολείο πηγαίνουν; Αν είστε ανύπαντρος, όταν πιάσετε δουλειά, το αφεντικό σας μπορεί να σας πει: «Είναι καιρός να παντρευτείς και να νοικοκυρευτείς».

Θα το θεωρούσατε αυτό αδικαιολόγητη ανάμειξη στα ιδιωτικά σας; Ο Ιάπωνας υπάλληλος μπορεί να μην το δει έτσι. Όταν ρωτήθηκαν οι Ιάπωνες πότε νιώθουν ψυχική ηρεμία, μόνο το 8 τοις εκατό απάντησε, «όταν είμαι μόνος». Σχεδόν τα δυο τρίτα εκείνων που συμμετείχαν στη δημοσκόπηση είπαν ότι ένιωθαν ψυχική ηρεμία όταν ήταν με την οικογένειά τους ή με τους φίλους τους.

Εντούτοις, μια Γιαπωνέζα νύφη αναστατώθηκε μ’ αυτό που συνέβη στο γάμο της στις Φιλιππίνες. Ρώτησε τον Φιλιππινέζο σύζυγό της ποιοι ήταν όλοι οι καλεσμένοι που παρευρίσκονταν στη δεξίωση του γάμου τους. «Δεν τους ξέρω», απάντησε. «Εμείς ετοιμάζουμε πολύ φαγητό και ο καθένας είναι καλοδεχούμενος να συμμετάσχει στη χαρά μας». Για τους Φιλιππινέζους, αυτός είναι ένας τρόπος με τον οποίο εκδηλώνουν φιλοξενία. Πόσο διαφορετικά είναι τα πράγματα σε πολλές ευρωπαϊκές κοινωνίες, όπου χρειάζεται να σας προσκαλέσουν επίσημα για να επισκεφτείτε κάποιον ή για να πάτε σ’ ένα πάρτυ!

Προτού απορρίψετε ως απαράδεκτες τις διάφορες απόψεις γύρω από το τι σημαίνει ιδιωτική ζωή, προσπαθήστε να διακρίνετε τη θετική πλευρά των απόψεων που έχουν άλλοι άνθρωποι. Ένας Ευρωπαίος ίσως παραπονιέται ότι σε άλλες κοινωνίες τα άτομα δεν μπορούν να κρατήσουν τίποτα ως ιδιωτική τους υπόθεση. Όμως σ’ αυτές τις άλλες κοινωνίες, οι άνθρωποι έχουν διδαχτεί να μοιράζονται σχεδόν τα πάντα με την οικογένεια και τους φίλους τους. Αναμένεται από το άτομο να θυσιάζει την ιδιωτική του ζωή παρά να την περιφρουρεί.

Προβλήματα που Πρέπει να Υπερνικηθούν

Είναι αλήθεια ότι σε μέρη όπου οι άνθρωποι έχουν, κατά παράδοση, πολύ μικρή δυνατότητα να ασχοληθούν με τα προσωπικά τους ζητήματα απομονωμένοι από τους άλλους, δημιουργούνται κάποιες καταστάσεις που μερικοί θα τις θεωρούσαν προβλήματα. Αν οι άνθρωποι που ζουν σε μια τέτοια κοινωνία θέλουν να μελετήσουν ή να ασχοληθούν με κάποια άλλη προσωπική εργασία, πρέπει να καλλιεργήσουν σε μεγάλο βαθμό την ικανότητα να συγκεντρώνονται. Στο βιβλίο του Living Japan (Η Σύγχρονη Ιαπωνία), ο Ντόναλντ Κιν παρατήρησε: «Ο μόνος τρόπος για να καταφέρει ένας άνθρωπος να αφοσιωθεί πραγματικά σε κάτι προσωπικό του, είναι να απομονώσει τον εαυτό του διανοητικά από τους άλλους, που στην πραγματικότητα δεν βρίσκονται παρά λίγα μέτρα πιο πέρα· αυτό το είδος απομόνωσης είναι αναγκαίο στην Ιαπωνία».

Το να ζεις πάρα πολύ κοντά με συγγενείς και φίλους μπορεί να δημιουργήσει επιπρόσθετα προβλήματα. Για παράδειγμα, μερικά αντρόγυνα Ιαπώνων νιώθουν την ανάγκη να καταφεύγουν σε «ξενοδοχεία του έρωτα» για να βρεθούν και λίγο μόνοι τους. Παρόμοια στη Βραζιλία, το ιδιωτικό περιβάλλον είναι όλο κι όλο ένα σπίτι, όπου αντί για πόρτες υπάρχουν κρεμασμένες λεπτές κουρτίνες ή όπου τα δωμάτια δεν είναι παρά θάλαμοι με χωρίσματα. Συνομιλίες και άλλοι ήχοι περνούν ελεύθερα στα άλλα δωμάτια.

Αλλά αυτά, που πολλοί θεωρούν προβλήματα, δεν οφείλονται μόνο σε τέτοιες συνθήκες στέγασης. Μπορεί να οφείλονται και στις εκδηλώσεις φιλικότητας από μέρους των ανθρώπων. Αυτοί που θεωρούν πολύτιμη την ιδιωτική τους ζωή ίσως θεωρούν εκνευριστικές τέτοιου είδους εκδηλώσεις. Για παράδειγμα, αν δεν έχετε παιδιά μπορεί να σας βομβαρδίζουν με προσωπικές ερωτήσεις όπως, ‘Δεν έχετε παιδιά; Γιατί όχι;’

Μήπως το Τίμημα Είναι Μεγαλύτερο;

Στη Δανία, οι άνθρωποι βλέπουν με κάποια περιφρόνηση την τάση κάποιου να θέλει να ξέρει όσο το δυνατόν περισσότερα για τις υποθέσεις του γείτονά του. Παρόμοια στη Βρετανία, πολλοί μεσήλικες κρατούν την ιδιωτική τους ζωή μακριά ακόμη και από τα παιδιά τους. Στις κοινωνίες, όπου κυριαρχούν οι ταξικοί διαχωρισμοί, η κάθε κοινωνική ομάδα προσπαθεί να επιβιώσει χρησιμοποιώντας την απομόνωση ως μέσο προστασίας.

Εντούτοις σε χώρες, όπου είναι φυσικό για τα άτομα να κλείνονται στην ιδιωτική τους ζωή και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό, οι άνθρωποι πληρώνουν κάποιο τίμημα. Για παράδειγμα, μια φορά ένας 80χρονος άντρας κλειδώθηκε έξω από το σπίτι του στη Δανία, κι όμως δεν αποφάσιζε να χτυπήσει το κουδούνι του γείτονά του. Περιπλανιόταν μιάμιση ώρα περίπου μέσα στο κρύο, μέχρις ότου τον βοήθησε κάποιος χωροφύλακας να πάει σ’ έναν κλειδαρά.

Προβλήματα όμοια μ’ αυτό παρακίνησαν τους Δανούς να ξεκινήσουν μια εκστρατεία από πόρτα σε πόρτα, στη δεκαετία του 1970. Ο σκοπός της εκστρατείας; Η ενθάρρυνση των μοναχικών ανθρώπων να επισκέπτονται περισσότερο τους γείτονές τους και να επικοινωνούν μαζί τους. Σε διάστημα λίγων μηνών, περίπου 50.000 Δανοί πήραν μέρος σ’ αυτήν την εκστρατεία. Το γεγονός ότι ένα τέτοιο φαινόμενο έλαβε χώρα σε μια κοινωνία, της οποίας τα μέλη θεωρούν πολύτιμη την ιδιωτική τους ζωή, φανερώνει την ανάγκη να δείχνουμε ενδιαφέρον για τους άλλους.

Στη Γερμανία εξάλλου, σε μια δημοσκόπηση που έγινε από το Ινστιτούτο Άλεσμπαχερ, το 62 τοις εκατό εκείνων που ρωτήθηκαν, θεωρούσαν την προσωπική τους ευτυχία ως τον κύριο σκοπό της ζωής τους. Όμως αυτό το ινστιτούτο κατάληξε στο εξής συμπέρασμα: «Αν βλέπουμε σαν ανοησία το να δίνουμε στους άλλους και επιδιώκουμε μόνο την προσωπική μας ευτυχία και την ευτυχία της οικογένειάς μας, τότε ίσως να έχουμε ήδη φτάσει κοινωνικά στην εποχή των παγετώνων». Πράγματι η έλλειψη ενδιαφέροντος για τους άλλους προχωράει χέρι-χέρι με την ιδιοτέλεια.

Στην Ιαπωνία, παρατηρείται τάση προς την ιδιοτέλεια και παράλληλα έξαρση της απομόνωσης από τους άλλους. Ο Τετσούγια Τσικούσι, εξέχων Ιάπωνας δημοσιογράφος, γράφει ότι «ανάμεσα στις πολλές αλλαγές που επέφερε στην ιαπωνική κοινωνία η ταχεία οικονομική ανάπτυξη του έθνους, είναι και το φαινόμενο των παιδιών που μεγαλώνουν έχοντας το δικό τους δωμάτιο, πράγμα που πολλοί θεωρούν ως τη μεγαλύτερη ιστορική αλλαγή στην ιαπωνική κοινωνία».

Η αλλαγή αυτή έχει και τη θετική και την αρνητική της πλευρά. Η απομόνωση του παιδιού στο ατομικό του περιβάλλον μπορεί να το βοηθήσει να αναπτύξει το αίσθημα της ευθύνης και να του προμηθεύσει καταφύγιο για μελέτη και στοχασμό. Μπορεί όμως και να μετατρέψει τα παιδιά σε ερημίτες που θα κλείνονται στο δωμάτιό τους και θα αποφεύγουν να επικοινωνούν με την οικογένεια. Ο Χιρόσι Νακαμούρα του Ιαπωνικού Ινστιτούτου Πνευματικής Ανάπτυξης των Παιδιών, θέλοντας να τονίσει αυτές τις αρνητικές πλευρές, είπε: «Όσο νωρίτερα έρθει η ανεξαρτησία, τόσο το καλύτερο· όσο πιο μεγάλη είναι η ανεξαρτησία, τόσο το καλύτερο· όσο πιο απόλυτη είναι η απομόνωση, τόσο το καλύτερο—αυτές ακριβώς οι σκέψεις αποτελούν την αιτία του ψυχολογικού χάσματος που υπάρχει μέσα στην οικογένεια».

Η αναπτυσσόμενη τάση προς την ιδιοτέλεια στην ιαπωνική κοινωνία ανησυχεί σοβαρά πολλούς Ιάπωνες. Το δίλημμα αυτό μας βοηθάει να διακρίνουμε την ανάγκη για ισορροπία.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 6]

Μερικά αντρόγυνα καταφεύγουν σε «ξενοδοχεία του έρωτα» για να βρεθούν και λίγο μόνοι τους