Μόλυνση—Ποιος την Προκαλεί;

«ΑΥΤΟ το νησί είναι κυβερνητική ιδιοκτησία στην οποία διεξάγονται πειράματα. Το έδαφος είναι μολυσμένο από άνθρακα και επικίνδυνο. Απαγορεύεται η προσγείωση».a Η επιγραφή αυτή είναι τοποθετημένη στην ηπειρωτική περιοχή της Σκωτίας, απέναντι από το Νησί Γκρούιναρντ και προειδοποιεί τους επίδοξους επισκέπτες. Τα περασμένα 47 χρόνια, από τότε που έγινε κάποια έκρηξη για τη δοκιμή βιολογικών όπλων στη διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, αυτό το όμορφο νησί έχει μολυνθεί από ουσίες που προκαλούν αυτή την ασθένεια, τον άνθρακα.

Το Νησί Γκρούιναρντ αποτελεί ακραίο παράδειγμα μόλυνσης. Αλλά οι πιο μέτριες μορφές μόλυνσης του εδάφους είναι ένα πρόβλημα ευρέως διαδεδομένο που εξαπλώνεται.

Η Μόλυνση του Εδάφους Εξαπλώνεται

Μια αιτία της μόλυνσης του εδάφους είναι τα σκουπίδια. Για παράδειγμα, σύμφωνα με την εφημερίδα Δε Τάιμς (The Times) του Λονδίνου, η μέση τετραμελής οικογένεια στη Βρετανία πετάει κάθε χρόνο 51 κιλά μεταλλικά σκουπίδια και 41 κιλά πλαστικά σκουπίδια, «πολλά από τα οποία θα χαλάσουν ακόμα περισσότερο την εμφάνιση των δρόμων, των κράσπεδων, των ακτών και των τόπων αναψυχής».

Το γαλλικό περιοδικό ΖΕΟ (GEO) ανέφερε ότι σε κάποιο σημείο ο τεράστιος σωρός απορριμμάτων στο Αντρεσέν, έξω από τη Μασσαλία στη Γαλλία, είχε φτάσει σε ύψος 60 μέτρων και υπολογίζεται ότι είχε προσελκύσει περίπου 145.000 γλάρους. Το συρματόπλεγμα που περιέβαλλε το σκουπιδότοπο δεν εμπόδισε τον άνεμο να παρασύρει χαρτιά και πλαστικά σκουπίδια μακριά από εκεί. Σαν αποτέλεσμα, οι τοπικές αρχές αγόρασαν ένα κοντινό αγροτεμάχιο έκτασης 300 περίπου στρεμμάτων, στην προσπάθεια να περιορίσουν το πρόβλημα των σκουπιδιών.

Δεν είναι να απορεί κανείς που, στη διάρκεια της διοργάνωσης του Ευρωπαϊκού Έτους Περιβάλλοντος—το οποίο τελείωσε το Μάρτιο του 1988—ο Στάνλεϊ Κλίντον Ντέιβις, μέλος της Επιτροπής της ΕΟΚ, βρήκε τον κατάλογο των προβλημάτων μόλυνσης «ανεξάντλητο».b Έτσι, σχεδιάστηκε μια εκστρατεία που είχε σκοπό να προωθήσει την επαναχρησιμοποίηση των απορριμμάτων, με στόχο την ανακύκλωση του 80 τοις εκατό των 2.200.000.000 τόνων σκουπιδιών που παράγει η Κοινότητα κάθε χρόνο.

Η ρύπανση που προξενούν τα σκουπίδια δεν περιορίζεται με κανέναν τρόπο στη Δυτική Ευρώπη. Τώρα είναι παγκόσμιο φαινόμενο. Σύμφωνα με το περιοδικό Νέος Επιστήμονας (New Scientist), έχει παραστεί ανάγκη να καθαριστεί μέχρι και η απομακρυσμένη ήπειρος της Ανταρκτικής. Ορισμένοι Αυστραλοί ερευνητές επιστήμονες συνέλεξαν 40 και πλέον τόνους εγκαταλειμμένα μηχανήματα και οικοδομικά υλικά που ήταν πεταμένα κοντά στη βάση τους. Η εφημερίδα Δε Νιου Γιορκ Τάιμς (The New York Times) (19 Δεκεμβρίου 1989) αναφέρει ότι οι Αμερικανοί στο Σταθμό Μακ Μάρντο της Ανταρκτικής καθαρίζουν σκουπίδια συσσωρευμένα εδώ και 30 χρόνια, περιλαμβανομένου κι ενός τρακτέρ 35.000 κιλών που βυθίστηκε στο νερό, σε βάθος 24 μέτρων.

Ναι, στην ξηρά, η ρύπανση και η μόλυνση αφθονούν. Αλλά τι μπορούμε να πούμε για το νερό της γης;

Βρώμικο Νερό—Ακατάλληλο για Ζωή

«Οι ποταμοί της Βρετανίας γίνονται ολοένα και πιο βρώμικοι, για πρώτη φορά μέσα σε περίοδο ενός τέταρτου του αιώνα και πλέον», δήλωσε η εφημερίδα Δι Ομπζέρβερ (The Observer). «Η Κατεγάτη [θάλασσα μεταξύ της Σουηδίας και της Δανίας] πεθαίνει. Με ραγδαίο ρυθμό γίνεται ανίκανη να συντηρήσει ψάρια, επειδή είναι πολύ μολυσμένη και της λείπει οξυγόνο», ανέφερε η εφημερίδα Δε Τάιμς (The Times) του Λονδίνου. «Οι ποταμοί της Πολωνίας καταντούν με γρήγορο ρυθμό ανοιχτοί υπόνομοι και είναι ελάχιστη η βελτίωση που σημειώνεται».—Δε Γκάρντιαν (The Guardian).

Το Νοέμβριο του 1986, η μόλυνση προξένησε μια καταστροφή, την οποία η εφημερίδα Ντέιλι Τέλεγκραφ (Daily Telegraph) του Λονδίνου περιέγραψε ως «βιασμό της μεγαλύτερης και πιο χαρισματικής υδάτινης οδού που υπάρχει στη Δυτική Ευρώπη». Εξαιτίας μιας μεγάλης φωτιάς που ξέσπασε σε κάποιο χημικό εργοστάσιο στη Βασιλεία της Ελβετίας, κατέφτασαν πυροσβέστες και κατάβρεχαν τις φωτιές με τη μάνικα. Άθελά τους, με το νερό που έριξαν παρέσυραν 10 με 30 τόνους χημικών ουσιών και εντομοκτόνων στο Ρήνο, προξενώντας έτσι ένα «Τσερνόμπιλ σ’ ό,τι αφορά το νερό». Το γεγονός αυτό απασχόλησε αρκετά τον τύπο. Όμως, αυτό που δεν δημοσιεύεται συνήθως είναι το γεγονός ότι τακτικά οι άνθρωποι ρίχνουν τοξικά απόβλητα στο Ρήνο, σε λιγότερο δραματικές ποσότητες.

Η μόλυνση του νερού δεν περιορίζεται στα περίχωρα της πηγής της. Μίλια μακριά, οι συνέπειές της μπορεί να αποβούν μοιραίες. Οι ποταμοί της Ευρώπης που χύνονται στη Βόρεια Θάλασσα μεταφέρουν χρώματα, λευκαντικές ουσίες για οδοντόκρεμες, τοξικά απόβλητα και κοπριές σε τέτοιες ποσότητες, ώστε το Ολλανδικό Ινστιτούτο Ιχθυολογικών Ερευνών χαρακτηρίζει τώρα τα ψάρια ετερόσωμους της Βόρειας Θάλασσας ακατάλληλα για τροφή. Ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι το 40 τοις εκατό των πλατιχθέων από τις αβαθείς περιοχές παρουσιάζουν δερματικές ασθένειες ή καρκινώματα.

Ποιος ευθύνεται γι’ αυτή τη μόλυνση; Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν υπεύθυνη τη βιομηχανία, της οποίας η απληστία για κέρδη ξεπερνάει κατά πολύ το ενδιαφέρον για το περιβάλλον. Ωστόσο, και οι αγρότες είναι ένοχοι για τη μόλυνση των ρυακιών και των ποταμών που βρίσκονται κοντά στη γη τους. Τα λιπάσματα με νιτρικά άλατα, που χρησιμοποιούν ολοένα και περισσότερο, μπορούν τώρα να καταστήσουν θανάσιμο το νερό που διαρρέει από τα σιλό.

Αλλά και ιδιώτες χρησιμοποιούν τους ποταμούς ως χωματερές. Επικρατεί η άποψη ότι ο ποταμός Μέρσι, που έχει λεκάνη απορροής στη βορειοδυτική πλευρά της Αγγλίας, είναι ο πιο βρώμικος ποταμός της Ευρώπης. «Τώρα, μόνο οι ανόητοι και οι απληροφόρητοι θα κολυμπούσαν στο Μέρσι», σχολίασε η εφημερίδα του Λίβερπουλ Ντέιλι Ποστ (Daily Post), και πρόσθεσε: «Πιθανότατα, όποιος έχει την ατυχία να πέσει στον ποταμό θα μεταφερθεί άρρωστος στο νοσοκομείο».

Και τα ακατέργαστα λύματα κατέχουν σημαντική θέση ανάμεσα στα στοιχεία που προκαλούν θαλάσσια μόλυνση. Αναφέρεται ότι η θάλασσα που βρίσκεται κατά μήκος ενός φημισμένου παράκτιου θέρετρου στην Αγγλία περιέχει ποσότητα ίση με «ένα φλιτζάνι ακατέργαστα λύματα σε μια μέση οικιακή μπανιέρα»—τέσσερις φορές μεγαλύτερο ποσοστό από το όριο που θέτει η ΕΟΚ.

Αλλά υπάρχει κι άλλος ένας κίνδυνος· αυτός πέφτει από τον ουρανό.

Όξινη Βροχή—Ανησυχητική Απειλή

Κάποτε, οι άνθρωποι στην Αγγλία πέθαιναν επειδή ανέπνεαν τον αέρα—ή, μάλλον, το νέφος. Σήμερα, οι θάνατοι απ’ αυτό το είδος μόλυνσης είναι σπάνιοι. Το νέφος του Λονδίνου, που σύμφωνα με υπολογισμούς σκότωσε περίπου 4.000 άτομα το 1952, δεν αποτελεί πια απειλή. Ορισμένοι ηλεκτροπαραγωγικοί σταθμοί που χρησιμοποιούν ως καύσιμο τον άνθρακα, και οι οποίοι συντελούσαν στη δημιουργία του νέφους, έχουν μεταφερθεί στο ύπαιθρο και έχουν εξοπλιστεί με ψηλές καμινάδες και, σε μερικές περιπτώσεις, με ειδικούς καθαριστήρες που αφαιρούν μεγάλο ποσοστό από τα πλέον θανατηφόρα αέρια.

Εντούτοις, αυτό δεν έχει σταματήσει τη μόλυνση της ατμόσφαιρας. Οι ψηλές καμινάδες μπορεί να έχουν απομακρύνει τον κίνδυνο από την άμεσα κοντινή περιοχή. Τώρα όμως, τα ρεύματα των ανέμων μεταφέρουν τους ρύπους μακριά από την εστία μόλυνσης—συχνά σε άλλες χώρες. Σαν αποτέλεσμα, η Σκανδιναβία υποφέρει από τη μόλυνση που προκαλεί η Βρετανία, και πολλοί αποκαλούν τη Βρετανία «Βρώμικο Γέρο της Ευρώπης». Με παρόμοιο τρόπο, οι βιομηχανίες στις κεντροδυτικές Ηνωμένες Πολιτείες ευθύνονται για μεγάλο μέρος του προβλήματος που προξενεί στον Καναδά η όξινη βροχή.

Χρόνια τώρα, οι επιστήμονες κατηγορούν το διοξείδιο του θείου ως τον κύριο υπεύθυνο για την ατμοσφαιρική μόλυνση που προξενεί την όξινη βροχή. Το 1985, ο Ντριού Λούις, προεδρικός απεσταλμένος των Η.Π.Α. στις καναδοαμερικανικές συνομιλίες σχετικά με την όξινη βροχή, ισχυρίστηκε τα εξής: «Το να λέει κανείς ότι τα θειικά άλατα δεν προξενούν όξινη βροχή είναι σαν να λέει ότι το κάπνισμα δεν προξενεί καρκίνο του πνεύμονα». Απ’ ό,τι φαίνεται, όταν το διοξείδιο του θείου έρχεται σε επαφή με τους υδρατμούς, παράγει θειικό οξύ, το οποίο μπορεί να καταστήσει τη βροχή όξινη ή να συγκεντρωθεί στα σταγονίδια των νεφών, καλύπτοντας έτσι τα ορεινά δάση με θανάσιμη υγρασία.

Καθώς πέφτει η όξινη βροχή ή, ακόμα χειρότερα, καθώς λιώνει το όξινο χιόνι, επηρεάζεται το χώμα που βρίσκεται από κάτω. Σουηδοί επιστήμονες, οι οποίοι επανέλαβαν μια μελέτη που είχε γίνει το 1927, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι σε βάθος 70 εκατοστών, η οξύτητα του χώματος του δάσους ήταν δέκα φορές μεγαλύτερη. Αυτή η χημική αλλαγή επηρεάζει σοβαρά την ικανότητα ενός φυτού να απορροφά ζωτικά ορυκτά στοιχεία, όπως το ασβέστιο και το μαγνήσιο.

Τι επίδραση έχουν όλα αυτά στον άνθρωπο; Αυτός υποφέρει όταν οι λίμνες και οι ποταμοί, που πριν έσφυζαν από ζωή, γίνονται τώρα όξινοι και πεθαίνουν. Επιπλέον, Νορβηγοί επιστήμονες συμπεραίνουν από τις έρευνές τους ότι η αυξανόμενη οξύτητα του νερού, είτε παρατηρείται στις λίμνες είτε στο χώμα, διαλύει το αργίλιο. Αυτό αποτελεί σίγουρο κίνδυνο για την υγεία. Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι υπάρχει «ξεκάθαρη σχέση ανάμεσα στις στατιστικές, που δείχνουν αύξηση της θνησιμότητας, και στις αυξανόμενες συγκεντρώσεις αργιλίου» στο νερό. Η πιθανότητα να υπάρχει σχέση μεταξύ του αργιλίου και της νόσου του Αλτσχάιμερ καθώς και άλλων παθήσεων των ηλικιωμένων εξακολουθεί να προξενεί ανησυχία.

Είναι αλήθεια ότι, σε περιοχές όπως ο ποταμός Μέρσι της Βρετανίας και ο σκουπιδότοπος στο Αντρεσέν της Γαλλίας, γίνονται προσπάθειες για να βελτιωθεί η κατάσταση. Όμως, αυτό το συγκεκριμένο πρόβλημα δεν εξαλείφεται. Επανεμφανίζεται σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Υπάρχει όμως κι άλλο ένα είδος μόλυνσης—αόρατο.

Όζον—Ο Αόρατος Εχθρός

Η καύση των ορυκτών καυσίμων, είτε γίνεται σε ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς είτε σε οικιακούς φούρνους, παράγει άλλους ρύπους εκτός από το διοξείδιο του θείου. Σ’ αυτούς περιλαμβάνονται τα οξείδια του αζώτου και οι άκαφτοι υδρογονάνθρακες.

Οι επιστήμονες αποδίδουν τώρα ολοένα και μεγαλύτερη ευθύνη σ’ αυτά τα οξείδια του αζώτου για την ατμοσφαιρική μόλυνση. Υπό την επίδραση του ηλιακού φωτός, αυτά συντελούν στην παραγωγή ενός θανατηφόρου αερίου, του όζοντος. «Το όζον είναι ο πιο σημαντικός ατμοσφαιρικός ρύπος που επηρεάζει τη βλάστηση στις Η.Π.Α.», δήλωσε ο Ντέιβιντ Τίνγκι της Υπηρεσίας Περιβαλλοντολογικής Προστασίας των Η.Π.Α. Αυτός υπολόγισε ότι το όζον κόστισε στη χώρα του 1 δισεκατομμύριο δολάρια (περ. 168 δισ. δρχ.), το 1986. Στην Ευρώπη, η απώλεια ανερχόταν τότε στα 400 εκατομμύρια δολάρια (περ. 67,2 δισ. δρχ.) το χρόνο.

Έτσι, ενώ η όξινη βροχή θανατώνει τις υδάτινες οδούς, πολλοί πιστεύουν ότι το όζον, που έχει άμεση σχέση με τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων, ευθύνεται περισσότερο από την όξινη βροχή για το θάνατο των δέντρων. Το περιοδικό Δι Ικόνομιστ (The Economist) δήλωσε: «Τα δέντρα [στη Γερμανία] θανατώνονται πρόωρα, όχι από την όξινη βροχή, αλλά από το όζον. Μολονότι το θανάσιμο πλήγμα μπορεί να το δώσει ο παγετός, η όξινη ομίχλη ή κάποια ασθένεια, το όζον είναι εκείνο που κάνει τα δέντρα ευάλωτα». Και αυτό που συμβαίνει στην Ευρώπη απλούστατα αντανακλά τις συνθήκες που επικρατούν σε άλλες ηπείρους. «Τα δέντρα στους εθνικούς δρυμούς της Καλιφόρνιας καταστρέφονται από την ατμοσφαιρική μόλυνση που μπορεί να έρχεται από ένα μέρος τόσο μακρινό όσο το Λος Άντζελες», ανέφερε το περιοδικό Νέος Επιστήμονας.

Αλλά υπάρχει κι ένα χειρότερο είδος μόλυνσης που βρωμίζει τη γη. Αυτό αποτελεί βασικό παράγοντα που προκαλεί την κατά γράμμα μόλυνση της γης, του νερού, και της ατμόσφαιρας στον πλανήτη μας.

Ηθική Μόλυνση

Εύκολα εξαπατάται κανείς από την εμφάνιση των ανθρώπων. Ο Ιησούς Χριστός το έδειξε αυτό παραστατικά. Απευθυνόμενος στους θρησκευτικούς ηγέτες της εποχής του, είπε: «Ουαί εις εσάς, . . . διότι ομοιάζετε με τάφους ασβεστωμένους, οίτινες έξωθεν μεν φαίνονται ωραίοι, έσωθεν όμως γέμουσιν . . . πάσης ακαθαρσίας». (Ματθαίος 23:27) Ναι, ένα άτομο μπορεί να έχει άψογη, ακόμα και ελκυστική εμφάνιση, αλλά τα λόγια και η συμπεριφορά του μπορεί να αποκαλύπτουν την αληθινή εξαχρειωμένη προσωπικότητά του. Δυστυχώς, αυτή η ηθική μόλυνση είναι ευρέως διαδεδομένη σήμερα.

Η ηθική μόλυνση περιλαμβάνει τη χρήση ναρκωτικών, που είναι περισσότερο διαδεδομένη παρά ποτέ. Αστέρια της ποπ, είδωλα του θεάτρου και του κινηματογράφου, ακόμα και φαινομενικά αξιοσέβαστοι επιχειρηματίες, έχουν γίνει αντικείμενα σκανδάλου, εξαιτίας της εξάρτησής τους από τα ναρκωτικά. Η ηθική μόλυνση περιλαμβάνει επίσης τη σεξουαλική ανηθικότητα, η οποία μπορεί να ευθύνεται για διαλυμένες οικογένειες, διαζύγια, εκτρώσεις, καθώς και για τις εξαπλούμενες επιδημίες σεξουαλικά μεταδιδόμενων ασθενειών, περιλαμβανομένης και της απαίσιας μάστιγας του AIDS.

Στη ρίζα αυτής της ηθικής μόλυνσης βρίσκεται η ιδιοτέλεια, που βρίσκεται και στη ρίζα πολλών κατά γράμμα μολύνσεων που μαστίζουν την ανθρωπότητα. Η Τερέζα Κλίμαν, που ασχολείται με τη θεραπεία του AIDS στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας, προσδιόρισε το πρόβλημα: «Η πρόληψη [του AIDS] προϋποθέτει αλλαγή στη συμπεριφορά των ατόμων που διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο, κι αυτό είναι δύσκολο». Η τεράστια πλειονότητα των ανθρώπων επιμένουν να κάνουν αυτό που εκείνοι θέλουν να κάνουν, αντί να λαβαίνουν υπόψη τους το πώς επηρεάζονται οι άλλοι από τις πράξεις τους. Σαν αποτέλεσμα, τα συγγράμματα, η ψυχαγωγία και κυριολεκτικά ολόκληρη η πνευματική καλλιέργεια του ανθρώπου έχουν αποσαθρωθεί από την ηθική μόλυνση.

Για τους σκεπτόμενους ανθρώπους, οι περισσότερες προσπάθειες που γίνονται στις μέρες μας με σκοπό την κάθαρση της κατά γράμμα καθώς και της ηθικής μόλυνσης δεν είναι παρά ένα επίχρισμα. Έχετε λοιπόν κάθε λόγο να αναρωτιέστε αν υπάρχει βάσιμη ελπίδα για μια γη καθαρή τόσο από την κατά γράμμα άποψη όσο και από την άποψη της ηθικής. Μην απογοητεύεστε. Η Αγία Γραφή μάς λέει ότι το τέλος της μόλυνσης είναι πολύ κοντά!

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 7]

Χειρότερες από τις Φθορές του Χρόνου

Έχοντας μείνει χρόνια ολόκληρα εκτεθειμένη στα στοιχεία της φύσης, αυτή η προτομή που είναι σκαλισμένη στην πέτρα είχε γίνει απλώς μια μάσκα θανάτου. Οι συνέπειες της διάβρωσης που προξενεί η ατμοσφαιρική μόλυνση αποδείχτηκαν χειρότερες από τις φθορές του χρόνου. Παλιά κτίσματα σ’ ολόκληρο τον κόσμο υφίστανται καταστροφική διάβρωση εξαιτίας της όξινης βροχής που πέφτει πάνω τους, από το Δημαρχείο του Σκενέκταντι των Ηνωμένων Πολιτειών μέχρι τα περίφημα οικοδομήματα της Βενετίας, στην Ιταλία. Αναφέρεται ότι από τα μνημεία της Ρώμης πέφτουν κομμάτια με το παραμικρό άγγιγμα. Επικρατεί η άποψη ότι ο φημισμένος Παρθενώνας έχει υποστεί περισσότερες ζημιές τα τελευταία 30 χρόνια απ’ ό,τι τα προηγούμενα 2.000. Οι ζημιές αυτές επιδεινώνονται συχνά από το συνδυασμό διάφορων περιβαλλοντολογικών παραγόντων στους οποίους συγκαταλέγεται η θερμοκρασία, ο άνεμος και η υγρασία, καθώς και από τα βακτηρίδια που ζουν στους τοίχους του κτίσματος. Αν αυτά είναι τα επακόλουθα για τα άψυχα αντικείμενα, ποιες είναι οι συνέπειες της μόλυνσης για τα ζωντανά πλάσματα;

[Εικόνα]

Σκαλιστό σε κάποιο καθεδρικό ναό του Λονδίνου