Γνωρίστε έναν Τύπο Όλο Φλόγα
Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στην Ιταλία
ΜΕΡΙΚΕΣ φορές νομίζω ότι είμαι πραγματικά ασυνήθιστος τύπος—αδύνατος, ξερός και τόσο ευέξαπτος που πετώ σπίθες. Παίρνω τόσο εύκολα φωτιά που αρκεί μια και μόνο στιγμή για να ανάψω. Οι άλλοι τα ξέρουν όλα αυτά και με εκμεταλλεύονται. Όμως, η τάση που έχω να ανάβω είναι μέρος του χαρακτήρα μου. Μάλιστα, οι άνθρωποι συνήθως εκνευρίζονται όταν δεν παίρνω αμέσως φωτιά. Βέβαια, υπάρχει λόγος—βλέπετε, είμαι το σπίρτο.
Δεν είναι αλήθεια ότι ίσως κι εσείς μερικές φορές με παίρνετε σαν κάτι το δεδομένο και με προσέχετε μόνο όταν δεν παίρνω φωτιά ή όταν το κουτί των σπίρτων είναι άδειο; Όμως θα ήθελα να σας έβλεπα να προσπαθείτε να ανάψετε φωτιά όπως έκαναν στους αρχαίους χρόνους, με το να τρίβετε δυο κομμάτια ξύλο για να ανάψετε ένα σωρό από ξερά φύλλα ή με το να χτυπάτε πυρόλιθο πάνω σε ατσάλι, διακινδυνεύοντας να τραυματίσετε τα δάχτυλά σας! Και στις δυο περιπτώσεις θα ευγνωμονούσατε το ταπεινό σπίρτο.
Η Εφεύρεση του Σπίρτου για το Άναμμα της Φωτιάς
Η ιστορία της οικογένειάς μου είναι γεμάτη από πειράματα που γίνονταν για να βρεθεί ένας πρακτικός τρόπος για το άναμμα της φωτιάς. Ακόμα και το 17ο αιώνα, αφού ο Γερμανός χημικός Χένινγκ Μπραντ είχε ήδη ανακαλύψει το φωσφόρο, σκέφτονταν πώς να εφεύρουν κάτι που θα έκανε πιο εύκολο το άναμμα της φωτιάς. Αλλά αυτό πήρε περισσότερο χρόνο απ’ όσο περίμεναν οι επιστήμονες.
Στις αρχές του 19ου αιώνα, ο Γάλλος Ζαν Σοσέλ έφτιαξε έναν εύφλεκτο πολτό, που αποτελούνταν από χλωρικό κάλιο, ζάχαρη και αραβικό κόμμι. Για να τον ανάψουν, τοποθετούσαν μια μικρή ποσότητα από το παραπάνω μείγμα στην άκρη ενός μικρού ξύλου που ήταν διαποτισμένο με θείο και αυτό το έφερναν σε επαφή με αμίαντο εμποτισμένο με θειικό οξύ. Φυσικά δεν ήταν και ιδανικό για να το μεταφέρει κανείς στην τσέπη του!
Όπως φαίνεται, το πρώτο σπίρτο τριβής, το εφεύρε το 1826 ο Τζον Γουόκερ, ένας Άγγλος φαρμακοποιός. Αυτό το σπίρτο έγινε γνωστό αργότερα ως σπίρτο-Λούσιφερ ή απλώς Λούσιφερ. Γιατί ονομάστηκε «Λούσιφερ»; Επειδή έτσι λέγεται στη λατινική γλώσσα ο φωσφόρος, που σημαίνει «φορέας φωτός»! Και αυτή η λέξη χρησιμοποιείται στο εδάφιο 2 Πέτρου 1:19 με την έννοια του ‘αστεριού της ημέρας’! Μάλιστα σε μερικές γλώσσες, λόγου χάρη στην ισπανική και στην πορτογαλική, εξακολουθούν να με αποκαλούν φόσφορο ή φόσφουρου αντιστοίχως!
Σχεδόν την ίδια εποχή που ο Γουόκερ εφεύρε το δικό του σπίρτο, εμφανίστηκαν στη σκηνή σπίρτα που έφεραν το όνομα του Προμηθέα (ενός Τιτάνα της ελληνικής μυθολογίας, ο οποίος έκλεψε φωτιά από τον Όλυμπο και την έδωσε στον άνθρωπο). Αυτά ήταν κάτι μεταξύ της εφεύρεσης του Σοσέλ και του σύγχρονου σπίρτου. Για να τα φτιάξουν, ανακάτευαν χλωρικό κάλιο, ζάχαρη και κόλλα, και τα τύλιγαν σε ρολό από λεπτό χαρτί. Στη μία άκρη υπήρχε μια μικρή κάψουλα από γυαλί, η οποία ήταν γεμάτη με θειικό οξύ. Όταν έσπαζε το γυαλί, το οξύ και ο εύφλεκτος πολτός ενώνονταν, κι αυτό προκαλούσε ανάφλεξη. Στη διάρκεια των ταξιδιών του με το πλοίο Μπιγκλ (Beagle) στη Νότια Αμερική, ο Κάρολος Δαρβίνος προκάλεσε αρκετά μεγάλη εντύπωση στην Ουρουγουάη, όταν δάγκωσε τη γυάλινη κάψουλα ενός σπίρτου αυτού του είδους, πράγμα που προκάλεσε ανάφλεξη. Αυτά δεν ήταν σπίρτα που άναβαν με την τριβή, αλλά σπίρτα που άναβαν με κάποια χημική αντίδραση.
Περίπου την ίδια εποχή, ένας Ιταλός χημικός, ο Ντομένικο Τσιτσιλιάνο, έδειξε επίσης ενδιαφέρον για την οικογένειά μου. Έπειτα από αρκετά πειράματα, παρασκεύασε έναν εύφλεκτο πολτό, ο οποίος είχε ως βάση το θειούχο αντιμόνιο και άλλα στοιχεία που τον στερεοποιούσαν στις άκρες μικρών κομματιών ξύλου. Όταν χτυπούσε σε κάποια τραχιά επιφάνεια, ο πολτός αναφλεγόταν αμέσως.
Το χλωρικό κάλιο και ο λευκός φωσφόρος, που στο μεταξύ είχαν γίνει τα κύρια συστατικά αυτού του πολτού, ήταν και τα δυο επικίνδυνα και δηλητηριώδη. Τελικά, αντικαταστάθηκαν από διοξείδιο του μολύβδου (δηλαδή μίνιο μαζί με διοξείδιο του μαγγανίου) και από κόκκινο φωσφόρο. Αυτό βοήθησε και στο να εξαλειφτούν οι δυσκολίες που υπήρχαν στην κατασκευή και στη χρήση τους.
Από Κορμός Δέντρου Σπίρτο
Από τι είμαι φτιαγμένο σήμερα; Το κοντό, λεπτό, ξερό σώμα μου μπορεί να είναι φτιαγμένο από έλατο, πεύκο ή λεύκα. Το κεφάλι μου αποτελείται κυρίως από θειούχο φωσφόρο, χλωρικό άλας, οξείδιο του σιδήρου ή του ψευδάργυρου, κονιοποιημένο γυαλί και κόμμι ή κόλλα.
Βέβαια, εμείς τα σπίρτα είμαστε μια οικογένεια που παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία και τα κουτιά μέσα στα οποία κυκλοφορούμε ποικίλλουν ακόμα περισσότερο. Εγώ είμαι το κοινό οικιακό σπίρτο, αλλά υπάρχει επίσης το κήρινο, δηλαδή το σπίρτο που είναι φτιαγμένο από κερί (ένα χαρακτηριστικό ιταλικό προϊόν, του οποίου το στέλεχος είναι φτιαγμένο από κερωμένο χαρτί τυλιγμένο σε ρολό). Ακόμα, υπάρχει το σουηδικό σπίρτο (είναι φτιαγμένο χωρίς φωσφόρο στο κεφάλι του και μάλιστα με τέτοια επιτήδευση ώστε αναφλέγεται μόνο όταν το τρίψει κανείς στη λωρίδα του κουτιού του η οποία περιέχει φωσφόρο).
Με απλά λόγια, η κατασκευή μας χωρίζεται σε τρία στάδια: Πρώτα απ’ όλα, είναι η προετοιμασία του σώματός μου, του στελέχους του σπίρτου· μετά, η παρασκευή του εύφλεκτου πολτού· και τελευταία, η ένωση των δυο στοιχείων.
Για την πρώτη φάση, αφαιρούν το φλοιό από τους κορμούς των δέντρων και απ’ αυτόν φτιάχνουν εκατομμύρια λεπτά στελέχη σπίρτων, των οποίων η διατομή είναι τετράγωνη ή ορθογώνια. Από την άλλη μεριά, για την κατασκευή των κέρινων σπίρτων, περνούν από καλούπι μια μακριά κλωστή από στριμμένο κερωμένο χαρτί. Μετά την κόβουν μ’ έναν κόπτη σε στελέχη που έχουν δυόμισι εκατοστά μήκος.
Ο πολτός φτιάχνεται από διάφορες χημικές ουσίες, και τα κεφάλια των σπίρτων ποικίλλουν από το ένα είδος σπίρτου στο άλλο. Η τελική φάση είναι η ένωση των δυο μερών. Εμάς τα σπίρτα, μας τοποθετούν με το κεφάλι κάτω σ’ ένα πλαίσιο και ένας κύλινδρος καλυμμένος με πολτό περνάει από τα κεφάλια μας. Κατόπιν μας αφήνουν να στεγνώσουμε, και τελικά μας συσκευάζουν σε κουτιά. Η τραχιά πλευρά με τη βοήθεια της οποίας μας ανάβετε είναι ένα στρώμα από κόλλα και κονιοποιημένο γυαλί που τοποθετείται στις πλευρές του κουτιού του σπίρτου. Κάποτε, όλη η διαδικασία παραγωγής γινόταν με το χέρι· τώρα, φυσικά, γίνεται με μηχανήματα. Μας παράγουν κατά εκατομμύρια.
Και μια προειδοποίηση—μη μας αφήνετε σε μέρη όπου μπορούν να μας φτάσουν τα παιδιά. Τα παιδιά είναι πολύ περίεργα και τους αρέσει να μιμούνται τους μεγάλους—εκεί που δεν το περιμένετε, μπορεί να τα δείτε να τρίβουν το κεφάλι μου στην πλευρά του κουτιού, και με τον εύφλεκτο χαρακτήρα μου, μια μικρή φλόγα μπορεί να προκαλέσει μια μεγάλη φωτιά. Γι’ αυτό, σας παρακαλώ να είστε προσεκτικοί μαζί μου!