Γνωρίστε το «Αόρατο» Κούντου

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στην Κένυα

‘ΠΟΙΟ αόρατο;’ ρωτάτε. Το «αόρατο» κούντου! Μια όμορφη αντιλόπη που ζει στα εθνικά πάρκα και στα καταφύγια άγριων ζώων στην ανατολική Αφρική. Η λέξη «αόρατο» είναι η καλύτερη που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει κανείς για να περιγράψει αυτό το εξαιρετικά δειλό ζώο. Ας πάμε όμως στο Εθνικό Πάρκο Τσάβο, στην Κένυα, μήπως και καταφέρουμε να δούμε κάποιο απ’ αυτά, έστω και φευγαλέα.

Το πρωί έχει ήδη προχωρήσει καθώς μπαίνουμε στο δυτικό τμήμα του πάρκου. Το ψηλότερο βουνό της Αφρικής, το Κιλιμάντζαρο, ορθώνεται μπροστά στα μάτια μας. Η μεγαλοπρεπής, χιονοσκέπαστη κορυφή του είναι ένα από τα πολλά τοπία που απολαμβάνουμε καθώς διασχίζουμε με το αυτοκίνητο αυτό το όμορφο άσυλο. Όχι, δεν πρόκειται να δούμε κανένα κούντου τώρα. Αυτά βόσκουν και περιφέρονται μόνο πολύ νωρίς το πρωί, αργά το απόγευμα ή τη νύχτα. Τις ζεστές ώρες της ημέρας ξεκουράζονται μέσα σε πυκνές συστάδες θάμνων. Έτσι, για να μπορέσουμε να τα δούμε, θα πρέπει να είμαστε σε κάποιο κατάλληλο σημείο, λίγο μετά το χάραμα ή λίγες ώρες πριν απ’ το ηλιοβασίλεμα.

Κατά το σούρουπο, στήνουμε τη σκηνή μας σ’ έναν καταυλισμό, στην κορυφή ενός μικρού αμμώδους γκρεμού πάνω από τον Ποταμό Τσάβο. Σηκωνόμαστε το χάραμα, και ύστερα από ένα απλό πρόγευμα, ξεκινάμε, κατηφορίζοντας αργά με το αυτοκίνητο σ’ ένα μονοπάτι. Κοιτάξτε εκεί! Ένα αρσενικό κούντου στέκεται ακίνητο.

Ω, πόσο όμορφα το φωτίζει το φως της αυγής! Είναι ένα όμορφο κριάρι με έντονο γκρι χρώμα. Το σώμα του το διακοσμούν 13 ή 14 στενές άσπρες κάθετες ραβδώσεις. Μια ευδιάκριτη άσπρη κηλίδα στολίζει το λαιμό του και μια άσπρη ταινία το κάτω μέρος του αυχένα του. Το άσπρο σημάδι σε σχήμα V ανάμεσα στα βελούδινα μάτια του και η άσπρη περιοχή γύρω από το στόμα του δίνουν ιδιαίτερο χαρακτήρα στο σκουρόχρωμο πρόσωπό του. Η δροσερή πρωινή αύρα κυματίζει απαλά την κοντή άσπρη χαίτη του που διατρέχει τον αυχένα, τους ώμους και τη ράχη του. Το κεφάλι του στεφανώνεται από δυο κέρατα που σχηματίζουν από μια τριπλή σπείρα καθώς συστρέφονται με χάρη προς τα πάνω και έξω.

Το κούντου που βλέπουμε είναι η μια από τις δυο ποικιλίες που συναντάμε στην Αφρική. Είναι γνωστό ως το μικρό κούντου. Ο ‘μεγάλος του ξάδελφος’, το μεγάλο κούντου, είναι πολύ διαδεδομένο στη βόρεια Κένυα και σπάνια παρατηρείται στο Τσάβο. Εκτός από το ότι είναι μεγαλύτερο, το μεγάλο κούντου διακρίνεται από τη μεγάλη καφέ και άσπρη γενειάδα που απλώνεται μέχρι το στήθος του μ’ έναν εντυπωσιακό κροσσό στο λαιμό του. Τα κέρατά του είναι πιο ογκώδη και τα αφτιά του, αναλογικά, είναι μεγαλύτερα. Οι άσπρες ραβδώσεις που έχει δεν ξεπερνούν ποτέ τις οχτώ.

Βρεφική Ηλικία και Εδαφική Κυριαρχία

Όταν γεννιέται ένα κούντου, η μητέρα του θα το γλύψει αμέσως μέχρι να το καθαρίσει, ώστε να μην αναδίδει οσμές που θα οδηγούσαν τα αρπακτικά ζώα στα ίχνη του. Μετά, όταν η μητέρα του φεύγει για να βοσκήσει, το νεογέννητο μένει υπάκουα στη θέση του, ξαπλωμένο ήσυχα εκεί που το έβαλε η μητέρα του. Η μητέρα το κάνει «μπάνιο» τακτικά, γλύφοντάς το, ώστε να παραμένει απαλλαγμένο από οσμές και συνεπώς προστατευμένο από τα αρπακτικά ζώα. Αλλά τη δέκατη περίπου μέρα, όταν το μωρό της αρχίζει να τσιμπολογεί φυτά, το σώμα του αρχίζει να αναδίδει μια μυρωδιά. Εφόσον η ειδική προστασία που είχε κατά της ανίχνευσης χάνεται, από εκείνη τη στιγμή κι έπειτα συνοδεύει τη μητέρα του παντού.

Ένα αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του κούντου είναι το ότι θέτει σύνορα στην εδαφική περιοχή του. Αυτό περιλαμβάνει την επιλογή ενός συγκεκριμένου τμήματος γης και την υπεράσπισή του από τα αρσενικά του είδους. Όταν το αρσενικό διεκδικεί μια περιοχή, την οριοθετεί με εκκρίσεις από το σώμα του πάνω στο χορτάρι και στους θάμνους. Κατόπιν υπερασπίζεται την περιοχή του καταδιώκοντας κάθε αρσενικό εισβολέα που διασχίζει αυτά τα «αρωματισμένα» σύνορα της εδαφικής του περιοχής. Τι γίνεται όμως με τους θηλυκούς εισβολείς; Μα δεν είναι εισβολείς! Είναι επισκέπτες που είναι ευπρόσδεκτοι να μείνουν. Στην πραγματικότητα, μπορεί να ασκηθεί πίεση πάνω τους για να το κάνουν αυτό!

Απόδειξη Νοήμονος Σχεδίου

Η ενστικτώδης συμπεριφορά οριοθέτησης της εδαφικής περιοχής κρατάει τις αγέλες αρκετά διασκορπισμένες και προφυλάσσει από το συνωστισμό σ’ ένα βοσκοτόπι. Έτσι, τα φυτοφάγα κούντου εξασφαλίζουν αστείρευτο απόθεμα φύλλων από τους θάμνους που τους αρέσουν. Αλλά τι γίνεται όταν πέφτει ξηρασία;

Η περιβαλλοντολόγος Ντάφνι Σέλντρικ εξηγεί στο περιοδικό Σουάρα (Swara) της Εταιρίας Προστασίας της Άγριας Ζωής στην Ανατολική Αφρική: «Ωστόσο, όταν οι καιροί είναι δύσκολοι και η τροφή και το νερό σπανίζουν, η Φύση εισάγει ένα δραστικό μέτρο που είναι ακριβώς το αντίθετο από την τάση για εδαφική κυριαρχία . . . , και αυτό είναι η Μετανάστευση. Η τάση για εδαφική κυριαρχία συντείνει στη διαίρεση και στην ετοιμότητα για εκδήλωση εχθρικών διαθέσεων και ζευγάρωμα· η μετανάστευση εξουδετερώνει και τα δυο αυτά κύρια ένστικτα, καθώς αυξάνεται η ανάγκη για μεγαλύτερη συνοχή. Η επιβίωση γίνεται το πρώτιστο μέλημα όλων, και έτσι αρσενικά και θηλυκά συγκεντρώνονται όλα μαζί . . . και συμβιώνουν ειρηνικά. Και τότε, μια μέρα, σαν από Θεϊκή Εντολή, εκκενώνουν μαζικά μια περιοχή, και σημειώνεται γενική έξοδος». Ναι, φεύγουν αναζητώντας καινούρια βοσκοτόπια όπου υπάρχει άφθονη φυλλωσιά!

Θα μπορούσε μια δύναμη που στερείται νοημοσύνης και κατεύθυνσης, η λεγόμενη Φύση, να επινοήσει και να αναπτύξει τόσο αντίθετους τρόπους συμπεριφοράς; Σίγουρα, μόνο ένας νοήμων Αριστοτέχνης Σχεδιαστής θα μπορούσε να έχει προγραμματίσει αυτή την πολύπλοκη ενστικτώδη συμπεριφορά μέσα στο κούντου.

Ξαφνική Φυγή

Λοιπόν, δεν είστε ευχαριστημένοι που η περιέργειά σας για το κούντου σάς ώθησε να έρθετε μαζί μας; Όπως το βλέπουμε από εδώ, να βόσκει απορροφημένο στους θάμνους, δεν φαίνεται καθόλου «αόρατο»! Μας κατάλαβε όμως! Ξαφνικά, τα ρουθούνια του συσπώνται και τα μεγάλα αφτιά του τινάζονται. Αφήνοντας μια κραυγή σαν βήξιμο, πηδάει μέσα στους θάμνους και γίνεται άφαντο. Πάνω που ελευθερώνουμε την αναπνοή που κρατούσαμε, δεχόμαστε άλλη μια έκπληξη! Σαν να ξεφύτρωσε απ’ το πουθενά, ένα κανελί-γκρι θηλυκό κούντου τρέχει ξοπίσω του με μεγάλα άλματα. Όλη αυτή την ώρα, στεκόταν σε μια κοντινή συστάδα θάμνων! Τα χρώματά της και το γεγονός ότι παρέμενε ακίνητη την έκρυβαν τελείως.

Μ’ αυτόν τον τρόπο επιζεί το ειρηνικό κούντου στις ερημιές της Αφρικής. Η ενστικτώδης ικανότητα που έχει να μένει ακίνητο και να γίνεται ένα με το περιβάλλον του αποτελεί προστασία γι’ αυτό. Καθόλου παράξενο που το κούντου είναι τόσο «αόρατο»! Εξαρτάται η ζωή του απ’ αυτό.