Γιατί Ξαναπέταξα Παρά το Δυστύχημα

ΤΟ ΜΟΝΟΚΙΝΗΤΗΡΙΟ, εξαθέσιο Τσέσνα 210, στο οποίο είχαμε επιβιβαστεί, μόλις είχε απογειωθεί από ένα αεροδρόμιο στη Σουηδία. Πετούσαμε μέσα από τη χαμηλή πρωινή ομίχλη όταν ξαφνικά, λίγα μέτρα εμπρός μας, ξεπρόβαλε ένα μουντό αντικείμενο. Μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου, το δεξί φτερό, που ήταν γεμάτο καύσιμα, ξεκόλλησε και ανατινάχτηκε. Κατόπιν, η πόρτα που βρισκόταν στη μεριά μου έφυγε απότομα. Το φλεγόμενο αεροσκάφος έπεσε με το μπροστινό μέρος, χτύπησε στο έδαφος, αναπήδησε και προχώρησε γύρω στα εκατό μέτρα, ανοίγοντας δρόμο μέσα στους θάμνους, προτού σταματήσει.

Παρά το γεγονός ότι ένιωθα ζαλισμένος και δεν ήξερα πού βρισκόμουν, είχα μόνο ένα πράγμα στο μυαλό μου—να φύγω μακριά απ’ αυτά τα φλεγόμενα συντρίμμια. Οι φλόγες αγκάλιαζαν το αριστερό φτερό, που ήταν επίσης γεμάτο βενζίνη. Ψηλαφώντας, βρήκα τη ζώνη ασφαλείας μου και την έλυσα. Με το κεφάλι, έκανα μια βουτιά περνώντας μέσα από τη φωτιά και προσγειώθηκα στη λάσπη, λίγα μέτρα πιο πέρα. Μόνο τότε κατάλαβα ότι είχα σπάσει το κάτω μέρος του αριστερού μου ποδιού.

Ο συνάδελφός μου, που οδηγούσε το αεροπλάνο, ήταν σοκαρισμένος αλλά δεν είχε πληγωθεί σχεδόν καθόλου. Του φώναξα να με βοηθήσει να μετακινηθώ λίγα μέτρα πιο κει. Αυτός με βοήθησε και μετά έφυγε τρέχοντας για να φέρει βοήθεια. Σύρθηκα κι άλλο. Ακριβώς τη στιγμή εκείνη που σχεδόν κατέρρευσα από την κούραση, το αριστερό φτερό εκσφενδονίστηκε στον αέρα και εξερράγη. Ολόγυρά μου έπεφταν σαν βροχή φλεγόμενα κομμάτια. Κατόπιν επικράτησε ησυχία, και το μόνο που ακουγόταν ήταν το τρίξιμο από τις μικρές φωτιές που είχε ανάψει η βενζίνη.

Ενώ περίμενα το ασθενοφόρο ξαπλωμένος ανάσκελα μέσα στη λάσπη, συνειδητοποίησα ότι θα μπορούσαμε να είμαστε και οι δυο νεκροί. Καταλάβαινα τότε περισσότερο από ποτέ ότι σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να παίρνουμε τη ζωή ως κάτι το δεδομένο, αλλά ότι θα πρέπει να την προσέχουμε και να τη χρησιμοποιούμε σοφά.

Θα ξαναταξίδευα όμως με αεροπλάνο; Πολλοί άνθρωποι φοβούνται πολύ να ταξιδέψουν με κάποιο μικρό αεροπλάνο, και περιγραφές δυστυχημάτων όπως αυτό εδώ μάλλον εντείνουν τους φόβους τους. Έτσι, η ακριβής κατανόηση των κινδύνων που εμπερικλείονται, καθώς και του πώς αυτές οι απειλές μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά, ίσως βοηθήσει κι εσάς να καθησυχάσετε κάποιους αδικαιολόγητους φόβους που πιθανόν να έχετε για τα ταξίδια με μικρό αεροσκάφος.

Γιατί Συντριφτήκαμε

Ταξίδεψα πρώτη φορά με ιδιωτικό αεροπλάνο πριν από 20 χρόνια. Αυτό ήταν για εμένα μια ευχάριστη έκπληξη. ‘Υπέροχος τρόπος για να ταξιδεύει κανείς’, σκέφτηκα. ‘Θα μπορώ να κερδίζω πολύ χρόνο στη δουλειά μου, ως διευθυντής πωλήσεων’. Σύντομα, έμαθα να οδηγώ αεροπλάνο και μέχρι σήμερα έχω στο ενεργητικό μου περίπου 2.000 ώρες πτήσης. Το δίπλωμά μου δείχνει ότι έχω επίσης εκπαιδευτεί να οδηγώ αεροπλάνο με τη βοήθεια οργάνων και μόνο, πράγμα που απαιτείται όταν η ορατότητα δεν είναι καλή.

Ωστόσο, εκείνο το τραγικό πρωινό, ταξίδευα ως επιβάτης μια απόσταση 500 χιλιομέτρων, πηγαίνοντας από την πόλη Έσλεβ, που βρίσκεται στη νότια Σουηδία, στην πρωτεύουσα, τη Στοκχόλμη. Εκεί, επρόκειτο να παραλάβω ένα καινούριο αεροπλάνο και να ταξιδέψω μ’ αυτό πίσω στο Έσλεβ. Αλλά το ταξίδι τέλειωσε 27 δευτερόλεπτα μετά την απογείωση. Γιατί; Ανθρώπινο λάθος—ο πιλότος δεν υπολόγισε σωστά τη θέση μας μέσα στην ομίχλη και ανέσυρε τα πτερύγια κλίσης πολύ νωρίς. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος, χάσαμε ύψος, αρχίσαμε να πέφτουμε και προσκρούσαμε πάνω σ’ έναν πύργο.

Η ασφάλεια στον αέρα εξαρτάται κυρίως από τρεις παράγοντες—από την ασφάλεια λειτουργίας του αεροπλάνου και από την κρίση και την πείρα του πιλότου. Ωστόσο, έχουν καθοριστεί πολυάριθμες διαδικασίες, οι οποίες, όταν ακολουθούνται, καθιστούν το αεροπορικό ταξίδι αρκετά ασφαλές.

Πριν από την Απογείωση

Προτού ακόμη αφήσει το έδαφος, ένας ή μια πιλότος που χαρακτηρίζεται από ευσυνειδησία ζυγίζει προσεκτικά παράγοντες όπως, για παράδειγμα, τα προσόντα που διαθέτει και η φυσική κατάσταση στην οποία βρίσκεται, το αεροπλάνο, οι καιρικές συνθήκες, οι επιβάτες και η κατάσταση των αεροδρομίων που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν.

Στις μέρες μας, τα σύγχρονα αεροπλάνα σπάνια συντρίβονται εξαιτίας κατασκευαστικών ή μηχανικών βλαβών. Παρ’ όλα αυτά, σε κάθε αεροπλάνο υπάρχει ένα ημερολόγιο καταχώρησης δραστηριοτήτων, όπου ο πιλότος πρέπει να καταγράφει όλες τις πτήσεις που κάνει, καθώς και τις βλάβες που ανακαλύπτει. Αυτές οι βλάβες πρέπει να διορθώνονται από εξουσιοδοτημένους μηχανικούς πριν από την επόμενη πτήση. Επιπλέον, τα εξαρτήματα του αεροσκάφους, λόγου χάρη οι μηχανές, οι προπέλες και τα περισσότερα όργανα, μπορούν να χρησιμοποιούνται μόνο για μια ορισμένη περίοδο προτού απαιτηθεί συντήρηση. Όταν η περίοδος χρήσης τους τελειώσει, οι κανόνες πτήσης συνήθως απαιτούν την αντικατάστασή τους ή πλήρη έλεγχο για τυχόν επισκευές—ακόμη κι αν εξακολουθούν να δουλεύουν τέλεια! Πριν από την πρώτη πτήση κάθε μέρας, ο πιλότος πρέπει να επιθεωρεί το αεροπλάνο σύμφωνα μ’ έναν καθορισμένο κατάλογο. Οι περισσότεροι πιλότοι είναι πολύ προσεκτικοί στο να ακολουθούν αυτές τις διαδικασίες από τις οποίες εξαρτάται η ασφάλεια της πτήσης. Άλλωστε, διακυβεύεται και η δική τους ζωή.

Είναι αξιοσημείωτο ότι διάφορα εξαρτήματα του αεροσκάφους, όπως οι μαγνητογεννήτριες και το σύστημα ανάφλεξης των κινητήρων, το υψόμετρο και το σύστημα προσγείωσης, έχουν βοηθητικούς μηχανισμούς. Αν το κυρίως σύστημα πάθει κάποια βλάβη, τότε τίθεται σε λειτουργία το βοηθητικό σύστημα κι έτσι το αεροπλάνο μπορεί να προσγειωθεί με ασφάλεια. Εννοείται ότι ο πιλότος δεν μπορεί να προβλέψει κάθε πιθανή δυσλειτουργία που μπορεί να παρουσιαστεί στο αεροπλάνο, αλλά αν έχει επαρκείς ικανότητες μπορεί να προλάβει την καταστροφή σε περίπτωση που κάποιο μηχανικό σύστημα πάθει βλάβη.

Πριν από την πτήση ο πιλότος αποφασίζει επίσης για το αν πρόκειται να ταξιδέψει σύμφωνα με τους κανόνες πτήσης εξόψεως (VFR [visual flight rules]) ή με τους κανόνες πτήσης με όργανα (IFR [instrument flight rules]). Τα αεροπλάνα που ταξιδεύουν σύμφωνα με τους κανόνες πτήσης με όργανα επιβλέπονται από τον έλεγχο εναέριας κυκλοφορίας μέσω ραντάρ. Ωστόσο, πολλοί από τους πιλότους μικρών αεροπλάνων δεν έχουν άδεια για πτήση που γίνεται μόνο με τη βοήθεια οργάνων.

Αντιμετώπιση των Κινδύνων στην Εξόψεως Πτήση

Το να ταξιδεύει κανείς με κανόνες πτήσης εξόψεως είναι δυνατό μόνο όταν η ορατότητα είναι ικανοποιητική. Τι γίνεται, λοιπόν, όταν οι καιρικές συνθήκες μεταβάλλονται δυσμενώς; Ο πιλότος μπορεί σταδιακά να κατέβει και να παραμείνει κάτω από τα σύννεφα. Αυτό απαιτεί μεγάλη πειθαρχία και προσοχή από μέρους του πιλότου. Ίσως θα ήταν καλύτερο να γυρίσει πίσω και να προσγειωθεί σε κάποιο άλλο αεροδρόμιο. Αν αποφασίσει να συνεχίσει, μπορεί να αντιμετωπίσει μεγαλύτερα προβλήματα αφού τα όργανα ραδιοεπικοινωνίας και αεροναυτιλίας δεν λειτουργούν αποτελεσματικά στα χαμηλά ύψη.

Αν είναι αδύνατη η πτήση σε χαμηλό ύψος, ο πιλότος μπορεί να πάρει άμεση βοήθεια από τον έλεγχο εναέριας κυκλοφορίας. Προηγουμένως, όμως, θα πρέπει να ανέβει σ’ ένα ασφαλέστερο ύψος. Η πτήση μέσα στα σύννεφα μπορεί να μπερδέψει έναν πιλότο που δεν έχει εκπαιδευτεί να ταξιδεύει μόνο με τη βοήθεια οργάνων. Γι’ αυτό επιβάλλεται να παραμείνει ήρεμος και προσηλωμένος στα πιο σημαντικά πράγματα. Θα πρέπει να ανέβει αμέσως σε μεγαλύτερο ύψος με τη σωστή ταχύτητα και στη σωστή γωνία· σύντομα, η επαφή μέσω των οργάνων ραδιοεπικοινωνίας και πλοήγησης θα αποκατασταθεί. Τότε το αεροπλάνο μπορεί να εντοπιστεί από το ραντάρ κι έτσι θα του παρασχεθεί βοήθεια για να προσγειωθεί σ’ ένα κατάλληλο αεροδρόμιο.

Στη διάρκεια μιας εξόψεως πτήσης χωρίς βοήθεια παραμονεύουν και άλλοι κίνδυνοι. Η πτήση σε περιοχές όπου υπάρχει μεγάλη κίνηση, η οποία δεν υπόκειται σε έλεγχο, απαιτεί συνεχή αγρύπνια προς όλες τις κατευθύνσεις. Οι συγκρούσεις σ’ αυτές τις περιοχές έχουν γίνει πιο συχνές λόγω της αυξημένης κίνησης και της μεγαλύτερης από το κανονικό ταχύτητας. Τα αεροναυτιλιακά λάθη και οι ισχυροί, μετωπικοί άνεμοι μπορεί να οδηγήσουν σε έλλειψη καυσίμων.

Εντούτοις, τα περισσότερα απ’ αυτά τα προβλήματα μπορούν να αποφευχθούν με προσεκτικό σχεδιασμό. Ο καλός πιλότος ελέγχει τη θέση του κάθε 15 με 20 λεπτά και κάνει τις απαραίτητες προσαρμογές στην πορεία του. Αν δεν καταφέρνει να καθορίσει τη θέση του, μπορεί να έρθει σε επαφή με τον έλεγχο εναέριας κυκλοφορίας. Ο καθορισμός της θέσης του μπορεί να γίνει από εκεί με ραντάρ ή με εντοπισμό της συχνότητας ραδιοεκπομπής του. Αν κι αυτό δεν φέρει αποτέλεσμα, τότε ο πιλότος μπορεί να κατευθυνθεί προς μια μεγάλη λίμνη ή ποτάμι ή προς ένα οποιοδήποτε μέρος το οποίο μπορεί να αναγνωριστεί εύκολα. (Ένας άπειρος πιλότος ίσως προσπαθήσει, κάνοντας κύκλους, να βρει ένα σημείο αναγνώρισης που έχει χάσει. Αυτό συνήθως είναι μάταιο και οδηγεί στην κατανάλωση πολύτιμων καυσίμων.)

Προβλήματα Λόγω Παγοποίησης

Κάτω από ορισμένες ατμοσφαιρικές συνθήκες, υπάρχει πιθανότητα να παρουσιαστεί πρόβλημα σχηματισμού πάγου. Τα περισσότερα ιδιωτικά αεροπλάνα έχουν περιορισμένο ή και ανύπαρκτο αποπαγωτικό εξοπλισμό. Και όταν συσσωρεύεται πάγος πάνω στα διάφορα τμήματα του αεροσκάφους, η ταχύτητα του αεροπλάνου μπορεί να ελαττωθεί βαθμιαία ώσπου τελικά το αεροπλάνο να χάσει την ικανότητά του για πτήση. Όταν η πτήση γίνεται στα ανώτερα στρώματα των νεφών, η παγοποίηση είναι πιθανή απειλή ακόμη και τις ζεστές καλοκαιρινές μέρες!

Ωστόσο, σε περίπτωση που παρουσιαστεί πρόβλημα παγοποίησης, ο πιλότος μπορεί να αποφύγει εύκολα τις επιπλοκές απλώς με το να κατέβει σ’ ένα πιο θερμό επίπεδο. Τι γίνεται, όμως, όταν η θερμοκρασία στο έδαφος φτάνει σχεδόν στο όριο πήξης; Η κατάσταση αυτή είναι σοβαρή και γι’ αυτό ο πιλότος θα πρέπει να εξετάσει προσεκτικά κατά πόσο είναι σοφό να πετάξει. Αν όμως ο αέρας είναι ξηρός και καθαρός, ο κίνδυνος να επέλθει παγοποίηση συνήθως είναι μικρός ακόμη κι αν η θερμοκρασία είναι χαμηλή.

Πτήση Μέσα σε Νέφη Καταιγίδας

Η πτήση μέσα σε νέφη καταιγίδας (σωρειτομελανίες) εμπερικλείει έναν ακόμη πιθανό κίνδυνο. Μερικά μικρά αεροπλάνα καθώς και μεγάλα εμπορικά αεροσκάφη έχουν πάθει σοβαρές ζημιές μέσα σε τέτοια νέφη. Η μεγάλη απειλή στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι οι αστραπές, αλλά η τεράστια δύναμη του ανέμου και οι χαλαζόλιθοι που μπορεί να συναντήσει κανείς, οι οποίοι μερικές φορές έχουν μέγεθος γροθιάς. Συνήθως ο πιλότος είναι σε θέση να δει αυτά τα νέφη και να τα αποφύγει. Όμως, ποια είναι η λύση σε περίπτωση που δεν υπάρχει τρόπος να ταξιδέψει κανείς με ασφάλεια κάτω από τέτοιες συνθήκες; Ο σοφός πιλότος ξέρει το γνωμικό—ποτέ μην προσπαθήσεις να νικήσεις τον άσχημο καιρό. Μείνε στο έδαφος.

Αυτοί είναι μερικοί από τους κινδύνους που εμπερικλείει η πτήση με μικρά ιδιωτικά αεροπλάνα. Και για να είμαστε ειλικρινείς, δεν μπορεί κανείς να ταξιδέψει με ιδιωτικό αεροπλάνο χωρίς να διατρέχει κανέναν απολύτως κίνδυνο. Αλλά δεν ισχύει αυτό για όλα τα μεταφορικά μέσα; Παρ’ όλα αυτά, με κατάλληλο εξοπλισμό και σωστό χειρισμό, ένα ιδιωτικό αεροπλάνο είναι σχετικά ασφαλές και βολικό. Έτσι, αν ταξιδεύετε ως επιβάτης, φροντίστε να μάθετε αν ο πιλότος είναι όχι μόνο εκπαιδευμένος, αλλά επίσης αν είναι ένα σοφό, αξιόπιστο άτομο που σέβεται τη ζωή.

Επειδή είμαι γνώστης των παραγόντων από τους οποίους εξαρτάται η ασφάλεια της πτήσης, συνεχίζω να ταξιδεύω με αεροπλάνο. Ως πιλότος, ρωτάω πάντα τον εαυτό μου αν θα μπορούσα να κάνω κάτι παραπάνω για την ασφάλεια της πτήσης και αν έχω προβλέψει για αρκετές εναλλακτικές λύσεις σε περίπτωση που συμβεί κάτι. Το να είσαι υπεύθυνος για τη ζωή άλλων είναι σοβαρό θέμα. Γι’ αυτό, το αεροπορικό ταξίδι δεν πρέπει ποτέ να αποτελεί ριψοκίνδυνη περιπέτεια. Θα πρέπει να γίνεται με σκοπό την εξυπηρέτηση και την αναψυχή κάποιου. Και πάνω απ’ όλα, θα πρέπει να γίνεται με ασφάλεια!—Από Συνεργάτη.

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Δεν καταλήγει κάθε συντριβή σε καταστροφή και τραυματισμό, όπως έγινε στη δική μου περίπτωση (επάνω). Τρεις άνθρωποι έφυγαν σώοι από τον τόπο της αναγκαστικής προσγείωσης εδώ (ένθετο)