Γιατί Δεν Πεθαίνουν από Θερμοπληξία;

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στη Νότια Αφρική

Η θερμοκρασία σώματος των περισσότερων θηλαστικών διατηρείται περίπου στους 37 βαθμούς Κελσίου. Αν η θερμοκρασία του σώματός σας ξεπεράσει τους 41 βαθμούς Κελσίου, υπάρχει περίπτωση να προκληθεί βλάβη σε ζωτικά κύτταρα του εγκεφάλου, πράγμα που μερικές φορές οδηγεί στο θάνατο. Τι σας προστατεύει από τη θερμοπληξία; Ένας «θερμοστάτης» που βρίσκεται στον εγκέφαλό σας ανιχνεύει πότε η θερμοκρασία του σώματός σας υπερβαίνει το φυσιολογικό, και στέλνει σήμα σε εκατομμύρια μικροσκοπικούς αδένες που βρίσκονται στο δέρμα σας. Τότε αρχίζετε να εκκρίνετε άφθονο ιδρώτα. Καθώς η υγρασία που δημιουργείται εξατμίζεται, το σώμα σας ψύχεται. Αυτός είναι ένας αξιοθαύμαστος μηχανισμός, κοινός σε πολλά θηλαστικά.

Κοιτάξτε όμως αυτή τη φωτογραφία του όμορφου όρυγα, ή αλλιώς γκέμσμποκ, η οποία πάρθηκε στην αφρικανική Έρημο Ναμίμπ. Επειδή το νερό σπανίζει, ο όρυγας δεν έχει τα περιθώρια να χάνει πολύτιμα υγρά από το σώμα του. Τι κάνει λοιπόν αντί να ιδρώνει;

«Προκειμένου να προστατέψει τον εγκέφαλό του από το υπερθερμασμένο αίμα», εξηγεί ο ζωολόγος Ρίτσαρντ Γκος στο βιβλίο Τα Νοτιοαφρικανικά Θηλαστικά του Μάμπερλι (Maberly’s Mammals of Southern Africa), «διαθέτει ένα λεπτεπίλεπτο δίκτυο αγγείων κοντά στην επιφάνεια της μύτης του· το αίμα περνάει από αυτές τις φλέβες και ψύχεται από τον αέρα που ρέει μέσα και έξω από τη μύτη, καθώς το γκέμσμποκ αναπνέει λαχανιασμένο· κατόπιν, αυτό το δροσερό αίμα χρησιμοποιείται για να ρίξει τη θερμοκρασία του ζεστού αίματος, καθώς εκείνο κατευθύνεται προς τον εγκέφαλο, με τον ίδιο περίπου τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιείται το νερό για την ψύξη μιας μηχανής που έχει υπερθερμανθεί».

Χάρη σ’ αυτό το σύστημα ψύξης, οι όρυγες τα καταφέρνουν περίφημα στις καυτές, ξερές ερήμους της Αφρικής. Η Εγκυκλοπαίδεια της Άγριας Ζωής (The Encyclopedia of Wild Life) δηλώνει: «Πιστεύεται ότι ο όρυγας μπορεί να ζήσει χωρίς νερό επ’ αόριστον, απορροφώντας όση υγρασία τού χρειάζεται από τα φυτά της ερήμου. Χωρίς αμφιβολία, δεν φαίνεται να δυσκολεύεται καθόλου σε αξιοσημείωτα υψηλές θερμοκρασίες—μέχρι και 40°C». Και τι θα γινόταν αν η θερμοκρασία του όρυγα έφτανε στο κρίσιμο όριο των 41 βαθμών Κελσίου; Θα επέφερε αυτό θερμοπληξία; Όχι. Ο όρυγας μπορεί να «αντέξει αύξηση της θερμοκρασίας του σώματός του πέντε ή έξι βαθμούς πάνω από τη θερμοκρασία των 37°C, που θεωρείται ως φυσιολογική για τα περισσότερα θηλαστικά», εξηγεί ο Νοτιοαφρικανός καθηγητής της ζωολογίας Τζον Σκίνερ.

Πράγματι, δεν ήταν ο άνθρωπος ο πρώτος που σχεδίασε ένα αποτελεσματικό σύστημα ψύξης.