Θεραπεία Αποκατάστασης Οιστρογόνων—Είναι για Εσάς;
ΑΝ ΕΙΣΤΕ γυναίκα και έχετε περιέλθει σε σύγχυση και αναστάτωση σχετικά με τη λήψη οιστρογόνων μετά την εμμηνόπαυση, δεν είστε η μόνη. Η θεραπεία αποκατάστασης οιστρογόνων (ERT [estrogen replacement therapy]) προκαλεί σύγχυση σε πολλούς ανθρώπους σήμερα, ακόμη και σε γιατρούς. Αφενός, μπορεί να έχετε μάθει ότι τα οιστρογόνα βοηθούν στην πρόληψη των καρδιακών επεισοδίων και προστατεύουν από την απώλεια οστικής μάζας, απώλεια που μπορεί να οδηγήσει σε φοβερά κατάγματα. Αφετέρου, ίσως έχετε ακούσει ότι τα οιστρογόνα συνδέονται με τον καρκίνο της μήτρας και ενδεχομένως και με τον καρκίνο του στήθους.
Ίσως σας έχουν πει ότι ο κίνδυνος του καρκίνου εξαλείφεται, αν παίρνετε και μια άλλη γυναικεία ορμόνη η οποία παράγεται από τα ωάρια, την προγεστερόνη, ή το αντίστοιχο συνθετικό παράγωγό της, την προγεστίνη. Πιθανόν, όμως, να έχετε επίσης ακούσει ότι η προγεστερόνη προκαλεί κάθε μήνα μηνορραγία και ότι μπορεί να εξουδετερώσει την ωφέλιμη επίδραση των οιστρογόνων στην καρδιά.
Κάτι που επιτείνει τη σύγχυση είναι το γεγονός ότι πολλοί γιατροί τάσσονται δυναμικά υπέρ ή κατά της ERT. Ένας γιατρός γράφει στο Αμερικανικό Περιοδικό Μαιευτικής και Γυναικολογίας (American Journal of Obstetrics and Gynecology): «Σε γενικές γραμμές, τώρα πιστεύουμε ότι τα οφέλη της θεραπείας αποκατάστασης οιστρογόνων ξεπερνούν κατά πολύ τους κινδύνους που εμπερικλείουν. Για να αποφύγουν τα προβλήματα που προκαλεί η έλλειψη οιστρογόνων, [όλες σχεδόν] οι γυναίκες οι οποίες βρίσκονται στο περιεμμηνοπαυσιακό στάδιο θα πρέπει να αρχίζουν από τότε και για όλη την υπόλοιπη ζωή τους μια θεραπευτική αγωγή αποκατάστασης οιστρογόνων».
Εκφράζοντας την αντίθετη άποψη, μια γιατρός από τη Βρετανία, με πείρα 50 ετών στην έρευνα για τον καρκίνο, είπε: «Όταν μπλέκει κανείς με τις ορμόνες, υπάρχει πολύ μεγάλη πιθανότητα να προκαλέσει σοβαρή βλάβη. Τα οιστρογόνα εντείνουν την ανάπτυξη των ιστών και οι υπό ανάπτυξη ιστοί είναι πολύ πιο ευαίσθητοι στις καρκινογόνες ουσίες. Είναι σχεδόν αδύνατο να υποβληθεί κάποιος σε ορμονική θεραπεία χωρίς να διατρέχει κανέναν κίνδυνο, συνεπώς το καλύτερο θα ήταν να μην μπλεχτεί καθόλου».
Εμμηνόπαυση και ERT
Όταν τα κορίτσια μπαίνουν στην ήβη, σε ηλικία 11 περίπου ετών, τα ωάριά τους αρχίζουν να παράγουν οιστρογόνα, μια ορμόνη η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των γυναικείων χαρακτηριστικών και στην ισορροπία του εμμηνορροϊκού κύκλου. Γύρω στα 40 χρόνια αργότερα, κατά μέσο όρο, όταν φτάνει ο καιρός τής εμμηνόπαυσης, η παραγωγή των οιστρογόνων υφίσταται κάμψη σε σημείο που αυτά δεν συντηρούν πλέον την ωοθυλακιορρηξία και την εμμηνόρροια. Τελικά, τα ωάρια σταματούν εντελώς την παραγωγή οιστρογόνων. Αυτό μπορεί να παρουσιαστεί σ’ έναν καιρό κατά τον οποίο οι ευθύνες λιγοστεύουν, κι έτσι ανοίγει ο δρόμος για νέα εγχειρήματα και ευκαιρίες, και υπάρχει χρόνος για να μάθει και να κάνει κανείς καινούρια πράγματα.
Είναι όμως και ο καιρός κατά τον οποίο η έλλειψη οιστρογόνων μπορεί να προκαλέσει τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα προβλήματα. Προκειμένου να καταπολεμήσουν αυτά τα προβλήματα, οι γιατροί άρχισαν από τη δεκαετία του 1940 να συστήνουν αγωγή με συνθετικής μορφής οιστρογόνα. Το 1975, έξι εκατομμύρια γυναίκες έπαιρναν αυτά τα οιστρογόνα. Τότε, κυκλοφόρησε η είδηση ότι οι γυναίκες που έπαιρναν οιστρογόνα είχαν πενταπλάσιες πιθανότητες να προσβληθούν από καρκίνο του ενδομητρίου απ’ ό,τι οι γυναίκες που δεν έπαιρναν. Επίσης, άρχισε να γίνεται λόγος για σχέση μεταξύ οιστρογόνων και καρκίνου του στήθους. Ο ενθουσιασμός για την ERT γρήγορα χάθηκε. Αλλά οι ερευνητές αγωνίστηκαν να μειώσουν τους κινδύνους, και στις αρχές της δεκαετίας του 1980 η επιπρόσθετη χρήση προγεστίνης φάνηκε πως εξάλειψε τον κίνδυνο για καρκίνο. Τότε η ERT έκανε την επανεμφάνισή της σε όλο τον κόσμο.
Τι είναι αυτό που την κάνει τόσο δημοφιλή; Είναι το γεγονός ότι εξαλείφει τις εξάψεις, συντελεί σε μια δραστήρια σεξουαλική ζωή και μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης οστεοπόρωσης και καρδιοπάθειας.
Εξάψεις και Άλλα Προβλήματα
Οι εξάψεις, σήμα κατατεθέν της εμμηνόπαυσης, αποτελούν άμεσο επακόλουθο της απώλειας οιστρογόνων. Μια χαρακτηριστική περίπτωση έξαψης αρχίζει με ξαφνική ερυθρίαση του δέρματος στο κεφάλι, στο λαιμό και στο στέρνο. Αυτή συνοδεύεται από έντονο αίσθημα ζέστης στο σώμα, αίσθημα που μερικές φορές ακολουθείται από φοβερό ιδρώτα. Η πλειονότητα των γυναικών που βρίσκονται στην εμμηνόπαυση πάσχουν από εξάψεις. Σε μερικές γυναίκες οι εξάψεις δεν προξενούν και μεγάλη αίσθηση. Σε άλλες, όμως, είναι σοβαρές και παρεμποδίζουν τις δραστηριότητές τους, εφόσον ευθύνονται για τα μουσκεμένα στον ιδρώτα ρούχα και σεντόνια των γυναικών, για διάφορες καταστάσεις που από κοινωνική άποψη φέρνουν τη γυναίκα σε δύσκολη θέση και για νύχτες αγρύπνιας.
Άλλο ένα επακόλουθο της κάμψης στην παραγωγή οιστρογόνων είναι η ξήρανση και η λέπτυνση των τοιχωμάτων του κόλπου. Με τον καιρό, η σεξουαλική πράξη γίνεται δυσάρεστη, επώδυνη ή ακόμη και αδύνατη. Μερικές γυναίκες αποδέχονται αυτές τις αλλαγές ως αναπόφευκτη συνέπεια της προχωρημένης ηλικίας και συμπεραίνουν ότι αυτό είναι το τέλος της σεξουαλικής τους ζωής. Ωστόσο, οι αλλαγές μέσα στον κόλπο συνήθως είναι δυνατό να αποφευχθούν ή να διορθωθούν γρήγορα με την ERT.
Ένα από τα πιο κοινά προβλήματα υγείας που επηρεάζουν τις μεγάλες σε ηλικία γυναίκες είναι η οστεοπόρωση, μια κατάσταση κατά την οποία τα οστά γίνονται πιο πορώδη, πιο λεπτά και αδύναμα εξαιτίας της απώλειας ασβεστίου και πρωτεϊνών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα θλάσεις στα οστά και κατάγματα στους γοφούς. Όταν η οστεοπόρωση είναι βαριάς μορφής, μια γυναίκα είναι δυνατό να σπάσει το χέρι της απλώς και μόνο με το να σηκώσει ένα σκεύος για να το βγάλει έξω από το φούρνο. Θα μπορούσε ακόμη και μ’ ένα φτάρνισμα να σπάσει κάποιο πλευρό! Όλοι, καθώς γερνάνε, αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της απώλειας οστικής μάζας, αλλά στις γυναίκες οι οποίες πέρασαν το στάδιο της εμμηνόπαυσης η διαδικασία επιταχύνεται λόγω έλλειψης οιστρογόνων.a Οι γυναίκες που καπνίζουν και πίνουν τακτικά αλκοολούχα ποτά είναι πιο επιρρεπείς στο πρόβλημα αυτό απ’ ό,τι εκείνες που δεν καπνίζουν και δεν πίνουν.
Η οστεοπόρωση συχνά εξελίσσεται χωρίς προειδοποιητικά σημάδια, και οι άνθρωποι δεν ξέρουν ότι έχουν αυτό το πρόβλημα, ωσότου σπάνε κάποιο κόκαλο. Αλλά τότε είναι συνήθως πολύ αργά για να θεραπευτεί η κατάσταση. Τι θα πούμε για τη λήψη μεγάλων δόσεων ασβεστίου; Χωρίς οιστρογόνα το ασβέστιο συντελεί ελάχιστα στη μείωση της απώλειας οστικής μάζας. Το ασβέστιο είναι σημαντικό· γι’ αυτόν το λόγο οι γιατροί συνιστούν στις γυναίκες να παίρνουν ασβέστιο μαζί με τα οιστρογόνα. Τα οιστρογόνα βοηθούν το σώμα να απορροφά το ασβέστιο.
Καρδιοπάθεια
Στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, η κύρια αιτία θανάτου μεταξύ γυναικών οι οποίες πέρασαν το στάδιο της εμμηνόπαυσης είναι η καρδιοπάθεια. Μειώνει η ERT την πιθανότητα καρδιοπάθειας; Υπάρχουν ισχυρές αποδείξεις ότι τη μειώνει. Φαίνεται ότι τα οιστρογόνα αυξάνουν τα επίπεδα της λεγόμενης καλής χοληστερίνης HDL (υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες) στο αίμα και μειώνουν τα επίπεδα της λεγόμενης κακής χοληστερίνης LDL (χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες). Το Τμήμα Ιατρικών Μελετών των Νοσοκόμων παρακολούθησε το ιατρικό ιστορικό 121.700 γυναικών από το 1976 μέχρι το 1982. Τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν έδειξαν ότι στις γυναίκες που έπαιρναν οιστρογόνα κατά τη διάρκεια της έρευνας, ο κίνδυνος να προσβληθούν από καρδιοπάθεια μειώθηκε κατά 70 τοις εκατό σε σύγκριση με τις γυναίκες που δεν έπαιρναν οιστρογόνα.
Τέτοιου είδους πορίσματα συνηγορούν δυναμικά υπέρ της ERT, αλλά μέχρι τώρα εξετάσαμε μόνο τη θετική πλευρά. Προτού τρέξετε στο γιατρό σας για να σας δώσει συνταγή για οιστρογόνα, εξετάστε τους κινδύνους.
Καρκίνος και Προγεστερόνη
Τα οιστρογόνα, όταν λαβαίνονται σκέτα, επιταχύνουν τη συσσώρευση κυττάρων στα εσωτερικά τοιχώματα της μήτρας. Με τον καιρό, αυτό μπορεί να εξελιχθεί σε καρκίνο. Κατά μέσο όρο, 1 στις 1.000 γυναίκες που πέρασαν το στάδιο της εμμηνόπαυσης παρουσιάζουν καρκίνο του ενδομητρίου κάθε χρόνο. Μεταξύ των γυναικών που παίρνουν οιστρογόνα, ο αριθμός εκείνων που παρουσιάζουν καρκίνο του ενδομητρίου εκτοξεύεται σε 4 ως 8 στις 1.000. Στις γυναίκες που παίρνουν επί μακρό χρονικό διάστημα μεγάλες δόσεις οιστρογόνων, το νούμερο φτάνει τις 10 στις 1.000 κάθε χρόνο. Μερικοί γιατροί υποψιάζονται ότι τα οιστρογόνα συνδέονται επίσης και με άλλα γυναικολογικά προβλήματα.
Για να καταπολεμήσουν αυτούς τους κινδύνους, οι γιατροί συστήνουν παράλληλα με τα οιστρογόνα και τη λήψη προγεστίνης. Η προγεστίνη εμποδίζει τη συσσώρευση κυττάρων στη μήτρα κι έτσι ελαττώνει τα προβλήματα που σχετίζονται με τη λήψη σκέτων οιστρογόνων—είτε τα προβλήματα αυτά προκαλούνται από τον καρκίνο είτε όχι. Η Δρ Λίλα Νάκτιγκαλ και η Τζόαν Χέιλμαν, στο βιβλίο τους με θέμα τα οιστρογόνα, εφιστούν την προσοχή: «Αν έχετε μήτρα, δεν πρέπει ποτέ να σταματήσετε τη λήψη προγεστερόνης παρά μόνο αν σταματήσετε επίσης και τα οιστρογόνα. Η προγεστερόνη είναι αυτή που καθιστά την ERT τόσο ασφαλή σήμερα».
Αλλά και η παράλληλη λήψη προγεστίνης προξενεί από τη μεριά της τα δικά της προβλήματα. Ένα παράπονο που εκφράζεται ευρέως είναι ότι ο συνδυασμός οιστρογόνων-προγεστίνης προκαλεί την επανεμφάνιση της εμμηνόρροιας. Ένα πολύ πιο σοβαρό πρόβλημα με την προγεστίνη είναι ότι μπορεί να εξουδετερώνει την ωφέλιμη επίδραση που ασκούν τα οιστρογόνα στην καρδιά. Ένας άλλος παράγοντας για να ζυγιστούν οι κίνδυνοι σε αντιπαραβολή με τα οφέλη είναι το αν και κατά πόσον η ERT επηρεάζει την πιθανότητα προσβολής από καρκίνο του στήθους.
Από το 1974, οι ερευνητές έχουν διεξαγάγει τουλάχιστον 30 μελέτες για να διαπιστώσουν αν υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ της ERT και του καρκίνου του στήθους. Οι μελέτες έδειξαν ότι δεν υπάρχει σχέση ανάμεσα στον καρκίνο του στήθους και στη βραχυχρόνια θεραπευτική αγωγή ERT. Με τη μακροχρόνια λήψη οιστρογόνων τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Μελέτες στις Ηνωμένες Πολιτείες έδειξαν ότι υπήρχε πιθανότητα αύξησης του κινδύνου προσβολής από καρκίνο κατά 50 τοις εκατό έπειτα από 15 ή περισσότερα χρόνια θεραπευτικής αγωγής ERT. Διάφορες ευρωπαϊκές μελέτες έδειξαν ότι ο κίνδυνος από τη μακροχρόνια θεραπευτική αγωγή ERT ήταν ακόμη μεγαλύτερος. Άλλες σχολαστικές μελέτες, όμως, δεν έδειξαν καμιά σχέση μεταξύ της μακροχρόνιας λήψης οιστρογόνων και του καρκίνου του στήθους.
Είναι η ERT για Εσάς;
«Δεν είμαστε ακόμη σε θέση να φτιάξουμε έναν κατάλογο με απλούς κανόνες σχετικά με την αποκατάσταση των οιστρογόνων», λέει ο Δρ Άιζακ Σιφ της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ. «Η απόφαση πρέπει να είναι προσωπική και πρέπει να λαμβάνεται έπειτα από σχολαστική, στοχαστική και ειλικρινή συζήτηση μεταξύ του θεράποντα γιατρού και της ασθενούς».
Μερικές γυναίκες προτιμούν ως εναλλακτική λύση, αντί για ERT, να παίρνουν φάρμακα που δεν χρειάζονται συνταγή γιατρού ή φυτικά φάρμακα. Για παράδειγμα, μερικές γυναίκες βρίσκουν ότι η βιταμίνη Ε επιτελεί θαύματα όσον αφορά τη μείωση της σοβαρότητας και της συχνότητας των εξάψεων που έχουν. Και, ανεξάρτητα από το αν ακολουθείτε ERT ή όχι, η καλή διατροφή και η τακτική άσκηση είναι δοκιμασμένοι σύμμαχοι κατά της καρδιοπάθειας, αλλά και κατά της οστεοπόρωσης.
Φυσικά, ούτε η αποκατάσταση των οιστρογόνων ούτε και καμιά άλλη θεραπεία δεν θα σας κάνει νεότερες ούτε πρόκειται να σταματήσει τη διαδικασία γήρανσης. Αυτά είναι πράγματα που μόνο η Βασιλεία του Θεού θα επιτελέσει. (Ματθαίος 6:10) Στο μεταξύ, η ERT βοηθάει μερικές γυναίκες να περιορίσουν τις αρνητικές επιπτώσεις της εμμηνόπαυσης στη ζωή τους.
[Υποσημειώσεις]
a Στους άντρες, η αντρική ορμόνη τεστοστερόνη βοηθάει στην πρόληψη της απώλειας οστικής μάζας.
[Εικόνα στη σελίδα 15]
Προτού ακολουθήσετε την ERT, ρωτήστε το γιατρό σας ποιοι είναι οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι