Τα Κρυφά Τραύματα των Θυμάτων της Κακοποίησης

«Η ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ κακοποίηση στην παιδική ηλικία είναι . . . μια ολέθρια, επιβλαβής και εξευτελιστική επίθεση στο νου, στην ψυχή και στο σώμα του παιδιού . . . Η κακοποίηση παραβιάζει κάθε πλευρά της ύπαρξης του ατόμου». Αυτά λέει το βιβλίο Το Δικαίωμα για Αθωότητα (The Right to Innocence), της Μπέβερλι Ίνγκελ.

Δεν αντιδρούν όλα τα παιδιά με τον ίδιο τρόπο στην κακοποίηση.a Τα παιδιά έχουν διαφορές στην προσωπικότητα, στην ικανότητα να αντιμετωπίζουν προβλήματα και στα συναισθηματικά αποθέματα. Επίσης, πολλά εξαρτιούνται από τη σχέση του παιδιού μ’ αυτόν που το κακοποίησε, από το πόσο σοβαρή ήταν η κακοποίηση, από το πόσο διήρκεσε η κακοποίηση, από την ηλικία του παιδιού και από άλλους παράγοντες. Επιπρόσθετα, αν η κακοποίηση έρθει στην επιφάνεια και το παιδί λάβει στοργική συμπαράσταση από κάποιον ενήλικο, η βλάβη μπορεί συχνά να μειωθεί. Ωστόσο, πολλά θύματα υποφέρουν από βαθιά συναισθηματικά τραύματα.

Γιατί Προξενεί Συντριβή

Η Αγία Γραφή προσφέρει ενόραση ως προς το γιατί προκαλείται τέτοιου είδους βλάβη. Το εδάφιο Εκκλησιαστής 7:7 παρατηρεί: «Η καταδυναστεία [καταπίεση, ΜΝΚ] παραλογίζει τον σοφόν». Αν αυτό αληθεύει για έναν ενήλικο, φανταστείτε το αποτέλεσμα που θα έχει η κτηνώδης καταπίεση σ’ ένα μικρό κορίτσι—ιδιαίτερα αν αυτός που το κακοποιεί είναι ο γονέας του, που τον εμπιστεύεται. Εξάλλου, τα πρώτα λίγα χρόνια της ζωής είναι κρίσιμα για τη συναισθηματική και πνευματική ανάπτυξη του παιδιού. (2 Τιμόθεον 3:15) Σ’ αυτά τα τρυφερά χρόνια, το κοριτσάκι αρχίζει να αποκτά ηθικά όρια και αίσθημα προσωπικής αξίας. Αναπτύσσοντας τους δεσμούς με τους γονείς του, το κοριτσάκι μαθαίνει επίσης τι σημαίνει αγάπη και εμπιστοσύνη.—Ψαλμός 22:9, ΜΝΚ.

«Με τα κακοποιημένα παιδιά», εξηγεί ο Δρ Τζ. Πάτρικ Γκάνον, «αυτή η διαδικασία ανάπτυξης της εμπιστοσύνης ξεφεύγει από την κανονική τροχιά». Εκείνος που κακοποιεί το κοριτσάκι προδίδει την εμπιστοσύνη που του έχει· του στερεί κάθε ίχνος ασφάλειας, προσωπικής ζωής ή αυτοσεβασμού και το χρησιμοποιεί απλώς ως αντικείμενο για τη δική του ικανοποίηση.b Τα μικρά παιδιά δεν καταλαβαίνουν τη σημασία των ανήθικων πράξεων τις οποίες εξαναγκάζονται να δεχτούν, αλλά σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις βρίσκουν την εμπειρία ενοχλητική, τρομακτική, εξευτελιστική.

Γι’ αυτό η κακοποίηση παιδιών έχει χαρακτηριστεί ως «προδοσία του χειρίστου είδους». Αυτό μας θυμίζει το ερώτημα του Ιησού: «Ποιος από σας, όταν το παιδί του ζητήση ψωμί, θα του δώση πέτρα;» (Ματθαίος 7:9, ΚΔΤΚ) Κι όμως, εκείνος που κακοποιεί το παιδί τού δίνει, όχι αγάπη και στοργή, αλλά την πιο σκληρή «πέτρα» που υπάρχει—τη σεξουαλική κακοποίηση.

Γιατί Παραμένουν τα Τραύματα

Το εδάφιο Παροιμίαι 22:6 λέει: «Δίδαξον το παιδίον εν αρχή της οδού αυτού· και δεν θέλει απομακρυνθή απ’ αυτής ουδέ όταν γηράση». Σαφώς, η επιρροή του γονέα μπορεί να διαρκέσει μια ολόκληρη ζωή. Τι γίνεται, όμως, αν ένα κορίτσι διδάσκεται να πιστεύει ότι είναι ανίσχυρο να εμποδίσει τη σεξουαλική επίθεση; Αν διδάσκεται να συμμετέχει σε διαστροφές για να παίρνει ως αντάλλαγμα «αγάπη»; Αν διδάσκεται να βλέπει τον εαυτό της άχρηστο και βρόμικο; Δεν θα μπορούσε αυτό να την οδηγήσει σε καταστροφική συμπεριφορά για όλη της τη ζωή; Αυτό δεν σημαίνει ότι η κακοποίηση στην παιδική ηλικία δικαιολογεί τη μετέπειτα ανάρμοστη συμπεριφορά της ως ενήλικης, αλλά μας βοηθάει να εξηγήσουμε γιατί τα θύματα κακοποίησης μπορεί να έχουν την τάση να ενεργούν ή να αισθάνονται μ’ ένα συγκεκριμένο τρόπο.

Πολλά θύματα κακοποίησης υποφέρουν από ένα σωρό συμπτώματα, στα οποία περιλαμβάνεται και η κατάθλιψη. Μερικές γυναίκες μάλιστα ταράζονται από επίμονα και μερικές φορές εξουθενωτικά αισθήματα ενοχής, ντροπής και οργής. Σε άλλα θύματα ίσως παρατηρείται καταστολή των συναισθημάτων, ανικανότητα να εκφράσουν ή ακόμα και να νιώσουν κάποιο συναίσθημα. Επίσης, πολλές γυναίκες βασανίζονται επειδή έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και αισθάνονται ανίσχυρες. Η Σάλι, που την κακοποιούσε ο θείος της, θυμάται: «Κάθε φορά που μου επιτιθόταν, ένιωθα ανίσχυρη και παγωμένη, μουδιασμένη, κοκαλωμένη, σαστισμένη. Αναρωτιόμουν γιατί γινόταν αυτό;» Η ψυχολόγος Σίνθια Τάουερ αναφέρει: «Απ’ ό,τι δείχνουν ορισμένες μελέτες, συχνά γυναίκες που κακοποιήθηκαν όταν ήταν παιδιά έχουν σε όλη τους τη ζωή την ιδέα ότι είναι θύματα». Μπορεί να παντρευτούν έναν άντρα που τις κακοποιεί, να δίνουν την εντύπωση τρωτού ατόμου ή να νιώθουν ανίσχυρες να υπερασπιστούν τον εαυτό τους όταν απειλούνται.

Φυσιολογικά, τα παιδιά έχουν ένα χρονικό περιθώριο 12 περίπου χρόνων για να προετοιμαστούν να αντιμετωπίσουν τα συναισθήματα που εγείρονται μέσα τους στην περίοδο της εφηβείας. Αλλά όταν ένα μικρό κορίτσι εξαναγκάζεται να δεχτεί αισχρές πράξεις, μπορεί να συντρίβεται από το βάρος των αισθημάτων που εγείρονται μέσα του. Όπως έδειξε μια μελέτη, κάτι τέτοιο μπορεί αργότερα να εμποδίσει την ικανότητά της να απολαμβάνει τις ιδιαίτερες συζυγικές σχέσεις. Ένα θύμα ονόματι Λίντα παραδέχεται: «Θεωρώ τη σεξουαλική πλευρά του γάμου ως το δυσκολότερο πράγμα στη ζωή μου. Μου δημιουργείται η τρομακτικότατη αίσθηση ότι αυτός είναι ο πατέρας μου, και με πιάνει πανικός». Άλλα θύματα μπορεί να αντιδρούν με ακριβώς αντίθετο τρόπο και να αναπτύσσουν ακαταμάχητες ανήθικες επιθυμίες. «Ζούσα αχαλίνωτη ζωή και έφτανα στο σημείο να έχω σεξουαλικές σχέσεις με άντρες που ούτε καν γνώριζα», παραδέχεται η Τζιλ.

Τα θύματα κακοποίησης μπορεί επίσης να δυσκολεύονται να διατηρούν υγιείς σχέσεις. Για μερικές γυναίκες είναι αδύνατο να τα πάνε καλά με άντρες ή με άτομα που αντιπροσωπεύουν κάποια μορφή εξουσίας. Μερικές υποσκάπτουν τις φιλίες ή το γάμο τους με το να κακομεταχειρίζονται οι ίδιες το άλλο άτομο ή να το εξουσιάζουν. Άλλες πάλι έχουν την τάση να αποφεύγουν εντελώς τις στενές σχέσεις.

Μάλιστα υπάρχουν θύματα που στρέφουν τα καταστροφικά τους αισθήματα στον εαυτό τους. «Μισούσα το σώμα μου επειδή είχε ανταποκριθεί στη διέγερση της κακοποίησης», παραδέχεται η Ρίμπα. Είναι τραγική η διαπίστωση ότι οι διαταραχές της διατροφής,c η ψύχωση με τη δουλειά, ο αλκοολισμός και η χρήση ναρκωτικών είναι συνηθισμένα φαινόμενα στα θύματα κακοποίησης—απελπισμένες προσπάθειες να καταπνίξουν τα αισθήματά τους. Μερικές γυναίκες μπορεί επίσης να εκδηλώνουν ανοιχτά το μίσος τους για τον εαυτό τους με πιο άμεσους τρόπους. «Έχω χαράξει το κορμί μου, έχω μπήξει τα νύχια μου στα μπράτσα μου, έχω κάψει το δέρμα μου», προσθέτει η Ρίμπα. «Ένιωθα ότι μου άξιζε να υφίσταμαι κακομεταχείριση».

Ωστόσο δεν πρέπει να καταλήγετε βιαστικά στο συμπέρασμα ότι οποιοδήποτε άτομο νιώθει ή ενεργεί με τέτοιον τρόπο έχει κατ’ ανάγκη υποστεί σεξουαλική κακοποίηση. Μπορεί να περιλαμβάνονται άλλοι σωματικοί ή συναισθηματικοί παράγοντες. Για παράδειγμα, οι ειδικοί λένε ότι παρόμοια συμπτώματα είναι συνηθισμένα και σε ενηλίκους οι οποίοι έχουν μεγαλώσει σε οικογένειες που δεν λειτουργούσαν σωστά—στις οποίες οι γονείς τους τούς έδερναν, τους υποβίβαζαν και τους εξευτέλιζαν, αγνοούσαν τις σωματικές τους ανάγκες ή στις οποίες οι γονείς ήταν ναρκομανείς ή αλκοολικοί.

Πνευματική Βλάβη

Η πιο ύπουλη συνέπεια απ’ όλες όσες μπορεί να επιφέρει η κακοποίηση στην παιδική ηλικία είναι η ενδεχόμενη πνευματική βλάβη. Η σεξουαλική κακοποίηση αποτελεί ‘μολυσμό της σάρκας και του πνεύματος’. (2 Κορινθίους 7:1) Υποβάλλοντας ένα κοριτσάκι σε διεστραμμένες πράξεις, παραβιάζοντας τα σωματικά και τα ηθικά όρια της μικρής και προδίδοντας την εμπιστοσύνη της, εκείνος που την κακοποιεί μολύνει το πνεύμα της, δηλαδή τη διανοητική τάση που τη διακατέχει. Αυτό μπορεί αργότερα να εμποδίσει την ηθική και πνευματική ανάπτυξη του θύματος.

Επιπρόσθετα, το βιβλίο Αντιμετώπιση της Αλληλεξάρτησης (Facing Codependence), της Πίας Μέλοντι, σημειώνει: «Οποιαδήποτε σοβαρή κακοποίηση . . . είναι επίσης και πνευματική κακοποίηση, επειδή καταστρέφει την εμπιστοσύνη του παιδιού σε μια Ανώτερη Δύναμη». Για παράδειγμα, μια Χριστιανή γυναίκα ονόματι Έλεν ρωτάει: «Πώς μπορώ να σκέφτομαι τον Ιεχωβά ως Πατέρα, όταν η εντύπωση που έχω για ένα γήινο πατέρα είναι η εικόνα ενός άντρα σκληρού και βίαιου;» Άλλο ένα θύμα ονόματι Τέρι λέει: «Ποτέ δεν αναφερόμουν στον Ιεχωβά αποκαλώντας τον Πατέρα. Θεό, Κύριο, Κυρίαρχο, Δημιουργό, ναι! Πατέρα, όμως, όχι!»

Τέτοιου είδους γυναίκες δεν είναι κατ’ ανάγκη πνευματικά αδύναμες ούτε ελλιπείς σε πίστη. Αντίθετα, οι επίμονες προσπάθειες που κάνουν για να ακολουθούν τις αρχές της Αγίας Γραφής αποτελούν ένδειξη πνευματικής δύναμης! Αλλά φανταστείτε πώς μπορεί να νιώθουν μερικές απ’ αυτές όταν διαβάζουν κάποια Γραφική σκέψη όπως το εδάφιο Ψαλμός 103:13, το οποίο λέει: ‘Καθώς σπλαγχνίζεται ο πατήρ τα τέκνα, ούτως ο Ιεχωβά σπλαγχνίζεται τους φοβουμένους αυτόν’. Μερικές μπορεί να κατανοούν αυτό το εδάφιο εγκεφαλικά. Αλλά χωρίς να έχουν υγιή άποψη για το τι είναι πατέρας, ίσως είναι δύσκολο να νιώσουν αυτό το εδάφιο να τις αγγίζει συναισθηματικά!

Άλλες, επίσης, ίσως δυσκολεύονται να είναι ‘σαν παιδιά’ ενώπιον του Θεού—τρωτές, ταπεινές, έτοιμες να δείξουν εμπιστοσύνη. Ίσως συγκρατούν και δεν φανερώνουν τα αληθινά τους αισθήματα στον Θεό όταν προσεύχονται. (Μάρκος 10:15) Ίσως διστάζουν να εφαρμόσουν στον εαυτό τους τα λόγια που έγραψε ο Δαβίδ στα εδάφια Ψαλμός 62:7, 8: «Εν τω Θεώ είναι η σωτηρία μου και η δόξα μου· η πέτρα της δυνάμεώς μου, το καταφύγιόν μου, είναι εν τω Θεώ. Ελπίζετε επ’ αυτόν εν παντί καιρώ· ανοίγετε, λαοί, ενώπιον αυτού τας καρδίας σας· ο Θεός είναι καταφύγιον εις ημάς». Ίσως ακόμα να υπονομεύεται η πίστη τους από αισθήματα ενοχής και αναξιότητας. Ένα θύμα είπε: «Πιστεύω στη Βασιλεία του Ιεχωβά πάρα πολύ. Όμως, ουσιαστικά δεν νιώθω ότι είμαι τόσο καλή ώστε να βρίσκομαι κι εγώ εκεί».

Φυσικά, δεν επηρεάζονται με τον ίδιο τρόπο όλες οι γυναίκες που υπήρξαν θύματα. Μερικές ελκύονται από τον Ιεχωβά βλέποντάς τον ως στοργικό Πατέρα και δεν νιώθουν να υπάρχει κανένα εμπόδιο στη σχέση τους μαζί του. Όπως κι αν έχουν τα πράγματα, αν πέσατε θύμα σεξουαλικής κακοποίησης στην παιδική σας ηλικία, ίσως διαπιστώσετε ότι είναι πολύ σημαντικό να διακρίνετε πώς έχει επηρεάσει το γεγονός αυτό τη ζωή σας. Μερικές γυναίκες ίσως είναι ευχαριστημένες με το να αφήνουν τα πράγματα όπως έχουν. Αλλά, αν σας φαίνεται ότι η βλάβη που έχετε υποστεί είναι μεγάλη, πάρτε θάρρος. Τα τραύματά σας μπορούν να γιατρευτούν.