Το Παρελθόν του Μεξικού Επηρεάζει Σήμερα τη Θρησκεία Του

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στο Μεξικό

ΜΙΑ επίσκεψη στο τεράστιο Εθνικό Μουσείο Ανθρωπολογίας της Πόλης του Μεξικού αποκαλύπτει πώς η Καθολική θρησκεία την οποία πρεσβεύουν πολλοί σήμερα στο Μεξικό έχει επηρεαστεί από τις θρησκείες που ήταν διαδεδομένες ανάμεσα στις διάφορες φυλές κατά τους προηγούμενους αιώνες.

Όσοι μελετούν ιστορία γνωρίζουν καλά με ποιον τρόπο ο Ερνάν Κορτές, μαζί με άλλους κονκισταδόρους, εισήγαγε τον Καθολικισμό στο Μεξικό το 16ο αιώνα. Εκείνον τον καιρό, υπήρχαν ήδη εκεί εδραιωμένοι πολιτισμοί με τις δικές τους θρησκευτικές δοξασίες, όπως αποκαλύπτουν με τόσο ενδιαφέροντα τρόπο τα εκθέματα του Εθνικού Μουσείου.

Ο Μέξι ήταν ο πρώτος θεός της φυλής Μέξικα· συνεπώς είναι εύκολο να καταλάβουμε από πού πήρε το όνομά της η χώρα και η πρωτεύουσά της επίσης, η Πόλη του Μεξικού. Εκείνοι οι πρώτοι Ινδιάνοι ίδρυσαν την Πόλη του Μεξικού γύρω στο 1325, σ’ ένα άγονο νησί στη μέση της λίμνης Τεσκόκο. Ο αρχικός πληθυσμός αποτελούνταν από διάφορες φυλές Ινδιάνων. Υπήρχαν Ολμέκοι, Τσιτσιμέκοι, Αζτέκοι, Μάγια και άλλοι. Η κάθε φυλή είχε τα δικά της έργα τέχνης, και μέχρι σήμερα διασώζονται τα ερείπια μερικών από τα πρώτα τους κτίσματα, τους ναούς και τις πόλεις τους.

Ανάμειξη Θρησκειών

Γενικά, οι επισκέπτες του μουσείου, το οποίο βρίσκεται στο όμορφο πάρκο Τσαπουλτεπέκ, εκπλήσσονται όταν διαπιστώνουν σε ποιο βαθμό έχουν αναμειχθεί τα αρχαία με τα σύγχρονα πιστεύω του λαού του Μεξικού. Επιπρόσθετα, σε πολλούς γεννά ερωτηματικά η ομοιότητα που έχουν τα αρχικά πιστεύω των φυλών με τα πιστεύω που εισήγαγαν οι Καθολικοί κονκισταδόροι.

Στην αίθουσα των Αζτέκων, διάφοροι χάρτες δείχνουν την ίδρυση του Μεξικού. Από τα εκθέματα γίνεται φανερό ότι οι Αζτέκοι ήταν άκρως θρησκευόμενοι. Εδώ βλέπει κανείς πολλά γλυπτά τα οποία απεικονίζουν θεούς και θεές που λάτρευαν οι Αζτέκοι. Ένα μεγάλο γλυπτό, αναπαράσταση του οποίου βλέπουμε σ’ αυτή τη σελίδα, απεικονίζει τη θεά Κοατλικουέ, η οποία θεωρούνταν η μητέρα των θεών και των ανθρώπων. Προσέξτε ότι αυτή έχει δυο φιδίσια κεφάλια αντικριστά το ένα στο άλλο, αντί για ανθρώπινο κεφάλι. Η φούστα της αποτελείται από φίδια τυλιγμένα το ένα γύρω από το άλλο. Φαίνεται πως μερικοί απ’ αυτούς τους συμβολισμούς αντιπροσωπεύουν τη ζωή και το θάνατο.

Με τον ερχομό των κονκισταδόρων, πολλοί Ινδιάνοι κατέφυγαν σε βραχώδεις περιοχές ή στα δάση. Απομονώνοντας έτσι τον εαυτό τους, μερικές ομάδες Ινδιάνων έχουν διατηρήσει πολλά από τα πρωτόγονα θρησκευτικά τους πιστεύω μέχρι και σήμερα. «Για παράδειγμα», εξήγησε μια ξεναγός στο μουσείο, «οι Ουίτσολ πιστεύουν ότι ο ήλιος, το ελάφι και το καλαμπόκι αποτελούν μια τριάδα, παρόμοια με την Τριάδα του Καθολικού δόγματος». Και πρόσθεσε: «Οι Ινδιάνοι της Πολιτείας Τσιάπας λατρεύουν ακόμα και σήμερα αρχαίους θεούς που λατρεύονταν πριν από τον ερχομό των ισπανόφωνων, λόγου χάρη το θεό της βροχής, το θεό της γης και το θεό του ανέμου, και έχουν διαφορετικές τελετές για τον καθένα απ’ αυτούς».

Ίσως αναρωτιέστε γιατί πολλοί κάτοικοι του Μεξικού σήμερα ισχυρίζονται ότι είναι Χριστιανοί, εφόσον επιδίδονται επίσης και σε άλλες μορφές λατρείας. Σχετικά μ’ αυτό, μια επιγραφή στην αίθουσα με την ονομασία «Εισαγωγή στην Εθνογραφία» παρατηρεί: «Η θρησκεία χρωματίζει κάθε άποψη της ζωής των Ινδιάνων. . . . Το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό της θρησκείας των Ινδιάνων είναι η ανάμειξη των Καθολικών εθίμων με τα ειδωλολατρικά έθιμα, τα οποία αποτελούν υπολείμματα των πιστεύω και των τρόπων λατρείας που ήταν διαδεδομένα πριν από τον ερχομό των ισπανόφωνων. Οι Ουίτσολ, οι Λακάντον και οι Οτομί διατηρούν τα περισσότερα από τα χαρακτηριστικά που είχε η θρησκεία τους πριν από τον ερχομό των ισπανόφωνων· [οι Ουίτσολ] λατρεύουν θεούς οι οποίοι αντιπροσωπεύουν τον ήλιο, το νερό και τη φωτιά, και τους έχουν φυλαγμένους σε σπηλιές. Οι Λακάντον εξακολουθούν να λατρεύουν αρχαία είδωλα που βρίσκονται σε ναούς των Μάγια». Ναι, η ανάμειξη του Καθολικισμού με αρχαίες ειδωλολατρικές θρησκείες είναι συνηθισμένη στο Μεξικό.

Αυτό φαίνεται ακόμα πιο καθαρά από τα εκθέματα στην αίθουσα του Βορειοανατολικού Μεξικού. Αυτά περιγράφουν τα πιστεύω των Γιάκι, των Σέρι και των Ταραουμάρα. Μια επιγραφή σ’ αυτή την αίθουσα λέει τα εξής: «Στην εποχή μας, οι Γιάκι είναι πολύ θρησκευόμενος λαός, και τα πιστεύω τους είναι Χριστιανικά παρά το ότι τα έχουν αλλάξει και τα έχουν προσαρμόσει. Αυτοί πιστεύουν ότι ο Χριστός ήταν ένας Γιάκι που ήρθε στη γη για να τους σώσει από τον κατακλυσμό, να τους δώσει τη γη τους, να ιδρύσει τις οχτώ πόλεις τους και να τους δώσει την Κομιουνίλα (ομάδα αρχηγών). . . . Δεν επιτρέπουν τον προσηλυτισμό από Προτεστάντες ούτε την παρουσία Καθολικού ιερέα».

Ωστόσο, όπως συνεχίζει η επιγραφή αυτή: «Παράλληλα με τα πολύπλοκα πιστεύω, τις τελετές μαγείας και τα υπολείμματα της θρησκείας που ήταν διαδεδομένη πριν από τον ερχομό των ισπανόφωνων, αυτοί δέχονται και την Καθολική θρησκεία. Πιστεύουν σ’ ένα Χριστιανικό θεό και συχνά τον ταυτίζουν με τον ήλιο».

Αυτά που βλέπουν οι επισκέπτες στην πτέρυγα των Ταραουμάρα επιβεβαιώνουν ακόμα περισσότερο την ανάμειξη των αρχαίων και των σύγχρονων θρησκευτικών πιστεύω. Εκεί βλέπει κανείς ένα μικρό παράθυρο με ξύλινους σταυρούς· μια επιγραφή κάτω απ’ αυτό λέει: «Η θρησκεία των Ταραουμάρα είναι προϊόν ανάμειξης Χριστιανικών και ειδωλολατρικών πιστεύω. Τα πρώτα εισήχθηκαν το 17ο αιώνα από Φραγκισκανούς ιεραποστόλους. Οι Ταραουμάρα πιστεύουν στον Τάτα Ριόσι (τον Θεό-Πατέρα), στον Χριστό Ιησού, στην Εβερουάμε (τη Μεγάλη Μητέρα ή Παρθένο Μαρία) και σε άλλους αγίους που είναι πολιούχοι ορισμένων χωριών. Σε όλους αυτούς αποδίδουν την ιδιότητα των θεών. Στο σταυρό αποδίδουν ξεχωριστή σπουδαιότητα, επειδή τον συνδέουν με τον ήλιο και το φεγγάρι και με τη λατρεία της γονιμότητας της γης».

Στην πτέρυγα των Σέρι, υπάρχει μια άλλη επιγραφή η οποία εξηγεί: «Η θρησκεία την οποία πρεσβεύουν οι Σέρι αποτελεί μείγμα αρχαίων πιστεύω και Χριστιανικών επιρροών».

Υπάρχουν πολύ περισσότερα πράγματα που μπορεί να δει κανείς και τα οποία τονίζουν τα θρησκευτικά πιστεύω των πρώτων Ινδιάνων κατοίκων. Για παράδειγμα, στην αίθουσα της Μεσοαμερικανικής περιοχής υπάρχουν ωραιότατες τοιχογραφίες που αντιπροσωπεύουν τους πέντε πολιτισμούς από τις περιοχές του Ειρηνικού, της ακτής του Κόλπου, των Μάγια, του Αλτιπλάνου και των Μιστέκων. Οι κάτοικοι απεικονίζονται να λατρεύουν το καλαμπόκι, το τζάγκουαρ, τον κροταλία και τον αετό—όλα αυτά θεωρούνται θεοί.

Κάνοντας μια επίσκεψη στο υπέροχο Εθνικό Μουσείο Ανθρωπολογίας, εντυπωσιάζεται κανείς με το βαθμό στον οποίο οι αρχαίες τελετουργίες και πιστεύω των πρώτων Ινδιάνων κατοίκων της χώρας αναμείχθηκαν μ’ εκείνα των Καθολικών κατακτητών. Όπως αποκαλύπτουν τα εκθέματα, μέχρι και σήμερα πολλοί στο Μεξικό επηρεάζονται από τις θρησκείες που ήταν διαδεδομένες ανάμεσα στις φυλές κατά τους προηγούμενους αιώνες.