Η Μήτρα—Το Υπέροχο Πρώτο μας Σπίτι

ΤΙ ΥΠΕΡΟΧΟ που ήταν το πρώτο σας σπίτι! Ζεστό και άνετο. Καλά εφοδιασμένο με πλούσια τροφή. Ασφαλές και σίγουρο.

Περάσατε εκεί μήνες ολόκληρους, στη διάρκεια των οποίων μεγαλώσατε και αναπτυχθήκατε. Σύντομα, όμως, το μέρος αυτό φάνηκε να γίνεται ολοένα και πιο στενό, ώσπου κάποια μέρα δεν μπορούσατε ούτε να κουνηθείτε. Μάλιστα το πιθανό είναι ότι τότε στεκόσασταν με το κεφάλι προς τα κάτω! Ύστερα, εντελώς ξαφνικά, νιώσατε να σας πιέζουν ισχυρές δυνάμεις, και τότε άνοιξε απότομα η πόρτα του σπιτιού σας κι εσείς βγήκατε στον κρύο, θορυβώδη και γεμάτο φως έξω κόσμο.

Δεν θυμάστε καμιά τέτοια εμπειρία; Φυσικά δεν θυμάστε. Κι όμως, χρωστάτε τη ζωή σας σ’ εκείνο το θαυμάσιο σπίτι στο οποίο μένατε—στη μήτρα της μητέρας σας. Αυτή ήταν τέλεια σχεδιασμένη μ’ εσάς υπόψη, και σας πρόσφερε όλη την τροφή και την προστασία που χρειάζεται ένα μωρό στην ανάπτυξή του. Γιατί, λοιπόν, να μη γυρίσουμε πίσω, ώστε να κάνουμε μια περιήγηση σ’ εκείνο το υπέροχο πρώτο σας σπίτι—στη μήτρα;

Ένα Θερμό Καλωσόρισμα σας Περιμένει

Προφανώς η ζωή σας άρχισε καθ’ οδόν προς αυτό το εξαίσιο σπίτι. Ένα ώριμο ωάριο από τη μητέρα σας κατηφόριζε αργά-αργά ένα σωλήνα ο οποίος ονομάζεται σάλπιγγα. Στο μεταξύ, εκατομμύρια σπερματοζωάρια από τον πατέρα σας ανηφόριζαν τον ίδιο δρόμο με σκοπό να συναντήσουν εκείνο το ωάριο. Ένα σπέρμα πέτυχε να γονιμοποιήσει το ωάριο, κι έτσι προήλθατε εσείς.

Μέχρι εκείνη τη στιγμή είχαν ήδη αρχίσει να γίνονται προετοιμασίες για την άφιξή σας. Τα τοιχώματα της μήτρας προετοιμάζονταν και το μέρος ολόκληρο πλημμύριζε με θρεπτικά συστατικά. Το εσωτερικό τοίχωμα της μήτρας είχε διογκωθεί φτάνοντας σε πάχος διπλάσιο του κανονικού, και είχε αποκτήσει ένα μαλακό σπογγώδες επικάλυμμα.

Έπειτα από τρεις με τέσσερις μέρες, περάσατε το κατώφλι του καινούριου σας σπιτιού. Ίσως αυτό το μέρος φάνηκε σαν πελώρια σπηλιά σ’ εσάς—που τότε δεν ήσασταν παρά ένα σύνολο μερικών δεκάδων κυττάρων το οποίο είχε μέγεθος ίσο με το κεφάλι μιας καρφίτσας και ονομαζόταν βλαστίδιο. Κι όμως, στο εσωτερικό ο χώρος ήταν πολύ μικρός. Στην πραγματικότητα, η μήτρα είναι ένα όργανο κοίλο, μαλακό και ροδόχρωμο, που έχει το μέγεθος και το σχήμα ενός ανάποδου αχλαδιού.

Αυτό επρόκειτο να είναι το σπίτι σας για τις επόμενες 270 μέρες περίπου, και η μητέρα σας, ακόμα και σε βάρος του δικού της σώματος, θα σας προμήθευε τα θρεπτικά συστατικά που χρειαζόσασταν για να μεγαλώσετε και να αναπτυχθείτε μέχρι τον καιρό της γέννησής σας. Θα περνούσαν αρκετές εβδομάδες ώσπου η μητέρα σας να αντιληφθεί την ύπαρξή σας, και θα περνούσαν άλλοι τρεις ή τέσσερις μήνες ώσπου η κοιλιά της να διογκωθεί τόσο ώστε να μπορούν να το παρατηρήσουν οι άλλοι.

Μετά την πτώση σας μέσα στην κοιλότητα της μήτρας, αρχίσατε να αιωρείστε ελεύθερα στο υγρό της επί τρεις ακόμα μέρες. Τελικά, προσκολληθήκατε στο τοίχωμα της μήτρας. Ένζυμα από το βλαστίδιο αφομοίωσαν τα επιφανειακά κύτταρα αυτού του πλούσιου εσωτερικού τοιχώματος, που ονομάζεται ενδομήτριο, κι εσείς βυθιστήκατε και φωλιάσατε με ασφάλεια μέσα στα απαλά βάθη του ενδομητρίου. Αν το ωάριο δεν είχε γονιμοποιηθεί και εμφυτευτεί σ’ αυτό το εσωτερικό τοίχωμα, η μήτρα τελικά θα το αποκολλούσε και θα το απέβαλλε από τη μητέρα σας με τη μορφή της έμμηνης ρύσης.

Επιτυχής Αντιμετώπιση της Απόρριψης

Τώρα άρχισαν να λειτουργούν θαυμαστές διαδικασίες με σκοπό να σας εξασφαλίσουν ευχάριστη διαμονή. Πρώτον, χρειαζόσασταν προστασία από το ίδιο το ανοσολογικό σύστημα της μητέρας σας. Οι επιστήμονες εξακολουθούν να προβληματίζονται σχετικά με το γιατί το σώμα της μητέρας σας δεν σας θεώρησε ξένο εισβολέα και δεν σας επιτέθηκε. Φυσιολογικά, το περίπλοκο σύστημα απόρριψης μπαίνει σε λειτουργία με την πρώτη ένδειξη της ύπαρξης κάποιου εισβολέα. Κι όμως, εσείς επρόκειτο τελικά να μεγαλώσετε και να γίνετε ένα ξένο σώμα γιγαντιαίων διαστάσεων και βάρους αρκετών κιλών. Γιατί δεν αποτελέσατε στόχο επίθεσης;

Ο ερευνητής Ντέιβιντ Μπίλινγκτον του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ εξήγησε: ‘Ουσιαστικά υπάρχει ένα τείχος ανάμεσα στη μητέρα και το έμβρυο. Το τείχος σταματά αρκετά αποτελεσματικά οποιαδήποτε ανταλλαγή ανάμεσα στη μητέρα και το έμβρυο’. Εκείνος αναφερόταν σ’ ένα στρώμα ιστού το οποίο ονομάζεται τροφοβλάστη και περιβάλλει το έμβρυο. Αυτό το περίφραγμα απέκλειε οποιαδήποτε άμεση επαφή ανάμεσα σ’ εσάς και τη μητέρα σας. Το γιατί οι αμυντικοί μηχανισμοί του ανοσολογικού της συστήματος δεν μεταχειρίστηκαν την τροφοβλάστη ως ξένο ιστό αποτελεί μυστήριο. Η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα ίσως μας εξηγούσε επίσης γιατί μερικές εγκυμοσύνες καταλήγουν σε αποβολή.—Βλέπε πλαίσιο στη σελίδα 16.

Η Θρέψη και η Ανάπτυξη Συνεχίζονται

Αναλογιστείτε την αχόρταγη όρεξή σας για τροφή, ιδιαίτερα σ’ αυτά τα αρχικά στάδια. Τις πρώτες οχτώ εβδομάδες της ζωής σας, το μήκος σας μεγάλωσε κατά 240 φορές περίπου, και το βάρος σας αυξήθηκε ένα εκατομμύριο φορές σε σχέση με το βάρος που είχατε όταν έγινε η σύλληψη. Τελικά, όταν θα γεννιόσασταν επρόκειτο να ζυγίζετε περίπου 2,4 δισεκατομμύρια φορές περισσότερο, και το εκπληκτικό σπίτι σας θα είχε μεγαλώσει και θα είχε γίνει σαν μπαλόνι για να σας χωράει. Σ’ εκείνο το στάδιο, η μήτρα ζυγίζει γύρω στις 16 φορές περισσότερο απ’ όσο η μήτρα της μη εγκύου γυναίκας, αλλά μέσα σε λίγες εβδομάδες μετά τον τοκετό, συστέλλεται και επανέρχεται σχεδόν στο αρχικό της μέγεθος. Το πρώτο τρίμηνο της ζωής σας σχηματίστηκε η βασική δομή του σώματός σας, με τα όργανά σας και το νευρικό σας σύστημα έτοιμα για τα στάδια ανάπτυξης που θα επακολουθούσαν.

Από τα αρχικά κιόλας στάδια, σχηματίστηκε ο υδατώδης αμνιακός σάκος. Αυτός σας προμήθευσε ένα χώρο προστατευμένο από κραδασμούς και με ελεγχόμενη θερμοκρασία, μέσα στον οποίο μπορούσατε να στριφογυρίζετε και να παίζετε στο δεύτερο τρίμηνο της ζωής σας. Έτσι ενισχύατε τους μυς που επρόκειτο να χρειαστείτε έξω από το περιβάλλον έλλειψης βαρύτητας το οποίο παρείχε αυτός ο υδατώδης σάκος. Κατάπιατε μεγάλες ποσότητες αμνιακού υγρού, λαβαίνοντάς τες προφανώς ως διατροφή. Κάθε δυο με τρεις ώρες, γινόταν αντικατάσταση του υγρού για λογαριασμό σας.

Από το εξωτερικό τοίχωμα του βλαστιδίου αναπτύχθηκε ένα περίπλοκο προστατευτικό περίβλημα από ιστό, το οποίο ονομάζεται πλακούντας. Σκεφτείτε μερικές από τις υπηρεσίες που επιτελούσε για εσάς.

Έπαιζε το ρόλο του πνεύμονα, ανταλλάσσοντας οξυγόνο και διοξείδιο του άνθρακα ανάμεσα σ’ εσάς και τη μητέρα σας. Παίζοντας το ρόλο του συκωτιού, επεξεργαζόταν ορισμένα από τα αιμοσφαίρια της μητέρας σας προκειμένου να εξάγει τα απαραίτητα συστατικά, όπως ο σίδηρος, για δική σας χρήση. Λειτουργώντας ως νεφρό, φιλτράριζε την ουρία από το δικό σας αίμα και τη μετέφερε στην κυκλοφορία του αίματος της μητέρας σας για να εκβληθεί από τα νεφρά της. Όπως κάνουν τα έντερα, έτσι και ο πλακούντας αφομοίωνε μόρια τροφής. Όλες αυτές οι διαδικασίες λάβαιναν χώρα μέσω του ομφάλιου λώρου που έχει μήκος 55 εκατοστά.

Κάποτε επικρατούσε η άποψη ότι ο πλακούντας ήταν ένα απόρθητο σύστημα ασφαλείας, ότι δεν επέτρεπε σε τίποτα βλαβερό να περνάει από τη μητέρα στο παιδί. Δυστυχώς, σήμερα γνωρίζουμε ότι πολλές μολύνσεις μπορούν να διαρρήξουν το σύστημα ασφαλείας, λόγου χάρη ουσίες σαν το διαβόητο φάρμακο θαλιδομίδη. Ασθένειες όπως η ερυθρά αποτελούν επίσης απειλή σε ορισμένα στάδια της εγκυμοσύνης.

Ο αγγειακός-εγκεφαλικός φραγμός που υπάρχει στους ενηλίκους δεν έχει ακόμα σχηματιστεί πλήρως στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο του εμβρύου, αφήνοντάς το συνεπώς ιδιαίτερα ευάλωτο σε εισβολείς όπως ο καπνός του τσιγάρου, το αλκοόλ, τα ναρκωτικά και άλλες χημικές τοξικές ουσίες. Διάφορες έρευνες δείχνουν ότι το αλκοόλ πράγματι έχει ανεπιθύμητες συνέπειες σ’ ένα αγέννητο μωρό. Άραγε η καφεΐνη, η οποία διαπερνάει τον πλακούντα, επηρεάζει την ανάπτυξη του βρέφους; Οι βιταμίνες, οι οποίες λαβαίνονται ως συμπλήρωμα διατροφής, ωφελούν με κάποιον τρόπο το παιδί που αναπτύσσεται; Χρειάζεται να μάθουμε περισσότερα πράγματα σχετικά μ’ αυτά τα ερωτήματα.

Συνεπώς, η βάση για το προστατευτικό σύστημα οποιουδήποτε μωρού πρέπει να είναι η ίδια η φροντίδα της μητέρας, η οποία θα αποφεύγει τη λήψη ουσιών που είναι γνωστό ότι βλάπτουν τα βρέφη. Όσον αφορά τις θετικές ενέργειες, η ισορροπημένη διατροφή και άσκηση, με την έγκριση του γιατρού, μπορεί να συντελέσουν πολύ στην προώθηση της γενικής υγείας και ευημερίας της μητέρας και του παιδιού.

Η Ώρα που θα Αποχαιρετίσετε το Σπίτι σας

Προς το τέλος του τρίτου τριμήνου, άρχισαν οι προετοιμασίες για την αναχώρησή σας. Οι ισχυροί μύες του τοιχώματος της μήτρας άρχισαν μια ακανόνιστη άσκηση συσπάσεων και σταδίων ανακούφισης, η οποία μερικές φορές ονομάζεται νόθος τοκετός. Η μήτρα έγινε πιο μαλακιά και πιο ελαστική.

Αντί να λέμε: «Το παιδί ‘κατέβηκε’», είναι πιο ακριβές να λέμε ότι «κατέβηκε» ολόκληρη η μήτρα, με το παιδί μέσα. Αυτό συμβαίνει επειδή η μήτρα τεντώνεται παίρνοντας σχήμα κυλινδρικό και κατεβαίνει λίγο προς τα κάτω, έτσι ώστε το κεφάλι του μωρού βρίσκεται τώρα στη μικρή λεκάνη.

Κανένας δεν ξέρει τι καθόρισε ότι είχε φτάσει η ώρα να βγείτε έξω. Μπορεί αυτό που έδωσε σήμα στη μήτρα να ήταν κάποιες ορμόνες από τη μητέρα σας ή από εσάς, το μωρό. Και δόθηκε το μήνυμα: «Να αρχίσει ο τοκετός!»

Η λέξη «τοκετός» περιγράφει μια διαδικασία αποτελούμενη από τρία στάδια, την έναρξη της οποίας κάνει η μήτρα. Πρώτον, τα μυϊκά τοιχώματα της μήτρας άρχισαν να συσπώνται, ενώ ο τράχηλος και ο κόλπος διαστάλθηκαν προετοιμαζόμενοι για τη δική σας κάθοδο. Προφανώς ο υδατώδης σάκος έσπασε σ’ εκείνο το σημείο.

Δεύτερον, άρχισε η πραγματική προσπάθεια της μητέρας καθώς έσπρωχνε το κεφάλι του μωρού της προς τα κάτω ώστε να περάσει μέσα από τον τράχηλο και τον κόλπο. Οι συσπάσεις συνεχίστηκαν ισχυρότερες και συχνότερες, μέχρις ότου το κεφάλι σας πέρασε τελικά από το δίαυλο του τοκετού. Το υπόλοιπο σώμα σας ακολούθησε εύκολα. Στο τελικό στάδιο του τοκετού, η μητέρα σας απέβαλε τον πλακούντα και τα υπολείμματα του ομφάλιου λώρου, δηλαδή το ύστερο.

Έτσι, βρεθήκατε—νιώθοντας τρόμο και κρύο, και ξεσπώντας σε κλάματα—να θρηνείτε αναμφίβολα για την ξαφνική αναχώρησή σας από το φιλόξενο σπίτι όπου περάσατε τους τελευταίους εννιά περίπου μήνες. Αλλά πόσο χαρούμενοι μπορείτε να είστε για το ότι έχετε το δώρο της ζωής και μπορείτε να εκτιμήσετε το ενδιαφέρον ενός στοργικού Δημιουργού, ο οποίος φρόντισε να έχετε ένα ωραίο σπίτι από την αρχή της ζωής σας!

[Πλαίσιο στη σελίδα 16]

Αποβολή—Η Τραγική Εκδίωξη

Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ αυτή μπορεί να πλήξει ακόμα και την πιο προσεκτική μητέρα. Τα αίτια της αποβολής δεν είναι γνωστά και έχουν γίνει αντικείμενο έντονης διαμάχης. Οι ερευνητές μάλιστα δεν συμφωνούν ούτε για το ποσοστό των επιτυχημένα γονιμοποιημένων ωαρίων τα οποία καταλήγουν σε αυτόματη αποβολή. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το ποσοστό κυμαίνεται από 10 ως 20 τοις εκατό, ή και περισσότερο, των περιπτώσεων εγκυμοσύνης στο γενικό γυναικείο πληθυσμό των Ηνωμένων Πολιτειών.

Γιατί μερικές φορές η μήτρα εκδιώκει δια της βίας την καινούρια ζωή που έχει μέσα της αντί να την περιθάλψει προστατευτικά; Πιθανώς το ανοσολογικό σύστημα της μητέρας αντιδρά αμυντικά στην τροφοβλάστη που περιβάλλει το έμβρυο, επιτίθεται στο προστατευτικό της τοίχωμα και προκαλεί αποβολή. Πολλές αποβολές ίσως προκαλούνται από τα λεγόμενα γενετικά δυστυχήματα, κατά τα οποία προξενείται στο έμβρυο τόση βλάβη ώστε αυτό δεν μπορεί να ζήσει. Ή, ίσως η αιτία είναι κάποιες ανωμαλίες στην αναπαραγωγική διαδικασία—η πρόωρη είσοδος ενός ωαρίου στη μήτρα προτού το εσωτερικό τοίχωμα να είναι έτοιμο να δεχτεί το ωάριο ή η τόσο αργοπορημένη είσοδος ώστε το ενδομήτριο να έχει ήδη αρχίσει να αποκολλάται. Ίσως ακόμα κάποια ανωμαλία στη διαμόρφωση της ίδιας της μήτρας καθιστά τη μητέρα ανίκανη να κυοφορήσει.

Μια μελέτη, η οποία συμπεριέλαβε σχεδόν 200 γυναίκες στη Βρετανία (1990), έδειξε ότι η στειρότητα και η αποβολή μπορεί να σχετίζονται με ορμονικές διαταραχές. Η παραγωγή ωχρινοτρόπου ορμόνης, η οποία προέρχεται από την υπόφυση, συνήθως αυξάνεται γύρω στη 14η μέρα του εμμηνορρυσιακού κύκλου και κάνει ένα ώριμο ωάριο να βγει με ορμή από την ωοθήκη και να αρχίσει να κατέρχεται τη σάλπιγγα για πιθανή γονιμοποίηση. «Αυτό που διαπίστωσε η ομάδα των Βρετανών επιστημόνων», ανέφερε η εφημερίδα Δε Νιου Γιορκ Τάιμς (The New York Times), «ήταν μεγάλες ποσότητες ωχρινοτρόπου ορμόνης σε μια ακατάλληλη χρονική στιγμή, την όγδοη μέρα του εμμηνορρυσιακού κύκλου, πριν από την ωορρηξία». Χρειάζεται να γίνουν περισσότερες εξετάσεις προκειμένου να επιβεβαιωθούν και να εξηγηθούν αυτές οι διαπιστώσεις.

[Εικόνες στη σελίδα 15]

Έμβρυο τριών μηνών

Έμβρυο έξι μηνών

Έμβρυο εννιά μηνών