Οι «Ιπτάμενες» Φιδόμορφες Βάρκες της Κέραλα
Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στην Ινδία
«ΔΕΝ είμαστε καλά! Τι αλλόκοτα πλάσματα! Τι να ’ναι άραγε;» αναφώνησε ο Νεβίλ, ο Αυστραλός φίλος μου, βλέποντας κάτι μαύρα αντικείμενα να έρχονται με μεγάλη ταχύτητα προς το μέρος μας. Μας πλησίαζαν γρήγορα, και ήταν σαν να χτυπούσαν τα φτερά τους και να πετούσαν, χωρίς καλά-καλά να αγγίζουν την επιφάνεια του νερού.
Ο φίλος μου δεν μπορούσε να μείνει στη θέση του. Ανέβηκε σε μια ξύλινη εξέδρα και τέντωσε το λαιμό του για να βλέπει καλύτερα. Πρώτη φορά παρακολουθούσε λεμβοδρομία με φιδόμορφες βάρκες.
Οι βάρκες βρίσκονταν ακόμη πάνω από ένα χιλιόμετρο μακριά, αλλά μπορούσαμε να ακούμε ρυθμικές τυμπανοκρουσίες και διαπεραστικά σφυρίγματα. Κατόπιν, καθώς αυτά τα γρήγορα σκάφη με τα 100μελή πληρώματά τους πλησίαζαν στο τέρμα, ο ενθουσιασμός του πλήθους έφτασε στο κατακόρυφο. Επευφημώντας ο καθένας την ομάδα του, οπαδοί όλων των ηλικιών πηδούσαν και χειροκροτούσαν έξαλλα. Οι γυναίκες, τυλιγμένες στα πολύχρωμα σάρι τους, κουνούσαν με ενθουσιασμό τα μεταξωτά μαντίλια τους. Αυτή ήταν απλώς η έναρξη της ετήσιας λεμβοδρομίας για το Τρόπαιο Νεχρού που γίνεται στο Αλέπι της πολιτείας Κέραλα στη νότια Ινδία.
Οι φιδόμορφες βάρκες αποτελούν μοναδικό χαρακτηριστικό των εορταστικών εκδηλώσεων που γίνονται στα ποτάμια και στα λιμνάζοντα νερά της χαμηλής κεντρικής περιοχής του Τραβανκόρ. ‘Όμως, τι ακριβώς είναι οι φιδόμορφες βάρκες’, ίσως αναρωτιέστε, ‘και πώς ξεκίνησε όλη αυτή η ιστορία’;
Λίγα Λόγια για την Προέλευσή Τους
Οι φιδόμορφες βάρκες είχαν αρχικά σχεδιαστεί για να χρησιμοποιούνται στις μάχες. Κάποτε η σημερινή πολιτεία της Κέραλα κυβερνιόταν από πολλούς τοπικούς ράτζα, δηλαδή βασιλιάδες, που ο καθένας είχε τη δική του μικρή επικράτεια. Ξεσπούσαν τακτικά πόλεμοι και μάλιστα με την παραμικρότερη αφορμή. Πέντε τέτοιες βάρκες μπορούσαν άνετα να μεταφέρουν ολόκληρη τη ναυτική δύναμη ενός βασιλιά.
Τελικά, ένας ισχυρός κυβερνήτης πήρε την εξουσία και ενοποίησε την περιοχή, κι έτσι οι βάρκες έγιναν απλά εκθέματα. Τις διακοσμούν στη διάρκεια εορταστικών εκδηλώσεων και τις χρησιμοποιούν για να καλωσορίσουν πολιτικούς και θρησκευτικούς επισήμους. Σε τέτοιες περιστάσεις πάντοτε διεξάγονται λεμβοδρομίες. Το 1952, ο Γιαβαχαρλάλ Νεχρού, ο πρώτος πρωθυπουργός της Ινδίας, επισκέφτηκε το Αλέπι και παρακολούθησε μια λεμβοδρομία. Χωρίς να σκεφτεί την ηλικία του και τις προφυλάξεις για λόγους ασφάλειας, παρασύρθηκε από τον ενθουσιασμό και πήδησε στη νικήτρια λέμβο χειροκροτώντας και τραγουδώντας μαζί με τους υπόλοιπους. Αργότερα, δώρισε ένα ασημένιο τρόπαιο που αναπαριστούσε μια φιδόμορφη βάρκα, και αυτό έγινε αιτία να διεξάγεται η λεμβοδρομία για το Τρόπαιο Νεχρού την οποία παρακολουθούσαμε ο φίλος μου κι εγώ.
Κατάλοιπα Ενός Περασμένου Πολιτισμού
Οι φιδόμορφες βάρκες είναι μακριά, λεπτά και κομψά κανό με υδροδυναμικό σχήμα. Το μήκος τους ποικίλλει από 25 ως 30 μέτρα, και στο πλατύτερο σημείο τους έχουν φάρδος μόνο 1,5 μέτρο. Η πρύμνη ανυψώνεται σε μερικές περιπτώσεις ως και 6 μέτρα πάνω από την επιφάνεια του νερού και το σχήμα τους θυμίζει κεφάλι κόμπρας, γι’ αυτό και οι βάρκες χαρακτηρίζονται ως «φιδόμορφες». Η πλώρη, ωστόσο, είναι μυτερή σαν ράμφος πουλιού.
Αυτά τα μοναδικά κατάλοιπα ενός πολιτισμού που υπήρξε πολλούς αιώνες νωρίτερα σπάνια κατασκευάζονται πια στις μέρες μας. Πολύ λίγοι δεξιοτέχνες τεχνίτες—απόγονοι παλιών οικογενειών με παράδοση στην ξυλουργική—αποτολμούν αυτό το τεράστιο έργο, που θέλει τόνους ολόκληρους ακριβής ξυλείας και μήνες σκληρής δουλειάς. Όταν μια βάρκα τελειώνει, τη στεγνώνουν στον ήλιο και την επαλείφουν προσεκτικά με λίπος και λάδι ανακατεμένα με ασπράδια αβγών, για να την κάνουν να «πετάει» πιο γρήγορα.
Επίσης, η εκπαίδευση και η εκγύμναση της ομάδας με την οποία επανδρώνεται μια τέτοια αγωνιστική λέμβος δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Περίπου εκατό κωπηλάτες που χειρίζονται κοντά κουπιά κάθονται σε δυο σειρές κατά μήκος του σκάφους. Στην πρύμνη της λέμβου στέκονται δυο ή τρεις άλλοι με μακρύτερα κουπιά με τα οποία δίνουν κατεύθυνση στο σκάφος. Για να διατηρείται η ταχύτητα της κωπηλασίας, ένας άντρας χτυπάει ρυθμικά ένα αντηχείο μ’ ένα ξύλινο ραβδί. Πέντε-έξι άλλοι, τουλάχιστον, επιβαίνουν στη λέμβο με σκοπό να εμψυχώνουν τους κωπηλάτες, καθώς χειροκροτούν συντονισμένα, σφυρίζουν και φωνάζουν.
Καθώς ο αγώνας εξελίσσεται και ο ενθουσιασμός κορυφώνεται, οι ρυθμικοί χτύποι αυξάνονται και τα κουπιά πηγαινοέρχονται τόσο αρμονικά, σαν να ήταν μόνο ένα κουπί. Η ρυθμική κίνηση που κάνουν τα 50 κουπιά που βρίσκονται σε κάθε πλευρά του σκάφους καθώς ανεβαίνουν και κατεβαίνουν δίνει την εντύπωση ότι το σκάφος έχει φτερά και πετάει. Αυτό ήταν που εξέπληξε το φίλο μου και τον έκανε να κοιτάζει με απορία τις βάρκες, οι οποίες έμοιαζαν να μην αγγίζουν καθόλου το νερό.
Οι αγώνες απαιτούν τρομερή συγκέντρωση και καλά συντονισμένη ομαδική προσπάθεια. Αν η προσοχή ενός κωπηλάτη αποσπαστεί έστω και μια στιγμή, ολόκληρη η ομάδα παθαίνει σύγχυση. Γι’ αυτό μερικές φορές αυτοί που επιβαίνουν στις αντίπαλες λέμβους και τραγουδούν προσπαθούν να αποσπάσουν την προσοχή των κωπηλατών με παράξενους ήχους και θεάματα. Συχνά κάνουν διάφορα κόλπα προκειμένου να κερδίσουν το προβάδισμα έναντι των αντιπάλων τους.
Στη διάρκεια ενός αγώνα ο αρχηγός μιας ομάδας έβαλε μια μαϊμού στην υπερυψωμένη άκρη της λέμβου του. Καθώς το ζώο άρχισε να κάνει μορφασμούς και να χτυπάει τα δόντια του, ο αρχηγός της αντίπαλης ομάδας αντιλήφθηκε αμέσως τι συνέβαινε. Για να μην υπερισχύσουν οι άλλοι, έβγαλε μια δυνατή φωνή, πέταξε τα ρούχα του και στάθηκε ολόγυμνος στην άκρη της λέμβου του. Αυτό έφερε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ενώ τα μέλη της άλλης ομάδας κοιτούσαν προς τη μεριά του, οι δικοί του άντρες διατήρησαν σταθερή την ταχύτητά τους και κέρδισαν τον αγώνα. Γι’ αυτόν, η ατίμωση της ήττας ήταν μεγαλύτερη από την ντροπή τού να εμφανιστεί ολόγυμνος.
Η φιδόμορφη βάρκα αποτελεί σύμβολο κύρους για το χωριό που την έχει και η τιμή είναι ακόμη μεγαλύτερη αν η βάρκα κερδίσει σε κάποιον αγώνα. Όταν γίνονται λεμβοδρομίες όλοι παρακολουθούν τους αγώνες για να δώσουν υποστήριξη στην ομάδα τους. Οι οπαδοί των ομάδων, απτόητοι από τον άσχημο καιρό, αψηφούν τις καταρρακτώδεις βροχές της εποχής των μουσώνων και τα κουνούπια και μπαίνουν στα λασπόνερα ως τα γόνατα προκειμένου να παρακολουθήσουν τους αγώνες. Πολλές φορές οι οπαδοί αντίπαλων ομάδων συγκρούονται, ανταλλάσσουν χτυπήματα, και η έχθρα παραμένει για τη συνάντηση της επόμενης χρονιάς.
Δεν υπάρχουν πια βασιλιάδες που να ανταγωνίζονται για τον έλεγχο κάποιας εδαφικής περιοχής και για κυριαρχία, όπως έκαναν σε παλαιότερες εποχές. Αλλά το ανταγωνιστικό πνεύμα εξακολουθεί να υπάρχει στο αγαπημένο σπορ της Κέραλα, στις λεμβοδρομίες με φιδόμορφες βάρκες.