Ισορροπημένη Άποψη για την Ψυχαγωγία

«ΟΛΟ δουλειά και καθόλου παιχνίδι κάνουν τον Τζακ βαρετό παιδί». Αυτή η δήλωση είναι τόσο γνωστή στις αγγλόφωνες χώρες σήμερα, που είναι εύκολο να ξεχάσει κανείς πόσο αληθινή είναι. Στην πραγματικότητα, «όλο δουλειά και καθόλου παιχνίδι» μπορούν να κάνουν πολύ χειρότερα πράγματα στον Τζακ από το να τον κάνουν βαρετό. Μπορούν να τον κάνουν εργασιομανή, μανιώδη εργάτη, ο οποίος αποκλείει οτιδήποτε άλλο.

Αναλογιστείτε, για παράδειγμα, ένα πρόβλημα που ανέκυψε στην Ιαπωνία, χώρα γνωστή για την αυστηρή νοοτροπία της ως προς τα θέματα εργασίας. Συχνά αναμένεται από τους υπαλλήλους να εργάζονται υπερωρίες κάθε βράδυ και τα σαββατοκύριακα. Το ειδησεογραφικό περιοδικό Μακλίνς (Maclean’s) του Καναδά ανέφερε ότι ο μέσος Ιάπωνας εργάτης δαπανά 2.088 ώρες στην εργασία του κάθε χρόνο, σε σύγκριση με τις 1.654 ώρες που αντιστοιχούν στο μέσο Καναδό εργάτη. Ωστόσο, το περιοδικό ανέφερε: «Οι ιαπωνικές επιχειρήσεις χρειάστηκε να αντιμετωπίσουν ένα άλλο πρόβλημα: τους υπαλλήλους που πάθαιναν καρόσι, δηλαδή πέθαιναν από υπερβολική εργασία. Οι εφημερίδες ανέφεραν περιπτώσεις αντρών μεταξύ 40 και 50 χρονών, οι οποίοι έπαθαν καρδιακές προσβολές ή εγκεφαλικά επεισόδια έπειτα από συνεχή εργασία 100 ημερών χωρίς ούτε μια ημέρα ρεπό». Το ιαπωνικό υπουργείο εργασίας μάλιστα χρειάστηκε να εξαπολύσει μια διαφημιστική εκστρατεία, με ένα σωρό έξυπνα στιχάκια, για να παροτρύνει τους ανθρώπους να μη δουλεύουν τα σαββατοκύριακα, αλλά να ξεκουράζονται. Τι αντίθεση με μερικές Δυτικές χώρες, όπου πρέπει να παρακαλάει κανείς τους ανθρώπους για να δουλεύουν ολόκληρη την εβδομάδα!

Τα Οφέλη του Παιχνιδιού

Κατάλληλα, όμως, οι ειδικοί γενικά θεωρούν ότι η εργασιομανία είναι ασθένεια, όχι αρετή. Ο Τζακ έχει την ανάγκη να παίξει—και όχι μόνο όταν είναι παιδί· οι ενήλικοι όπως και τα παιδιά έχουν την ίδια ανάγκη. Γιατί; Τι αποκομίζουν οι άνθρωποι από την αναψυχή ή το παιχνίδι; Ένα εγχειρίδιο σχετικά με αυτό το θέμα ανέφερε έναν κατάλογο: «Προσωπική έκφραση, συντροφικότητα, διανοητική και σωματική ολοκλήρωση ή πληρότητα, σωματική υγεία, μια απαιτούμενη αντίθεση ή αλλαγή στο φορτωμένο από την εργασία πρόγραμμα, ανάπαυση και χαλάρωση, μια ευκαιρία να δοκιμάσετε κάτι νέο και να συναντήσετε καινούριους ανθρώπους, να οικοδομήσετε σχέσεις, να ενώσετε την οικογένεια, να έρθετε σε επαφή με τη φύση, . . . και απλώς να αισθανθείτε όμορφα χωρίς να αναλύσετε το γιατί. Όλα αυτά συναποτελούν τα οφέλη που βρίσκουν οι άνθρωποι στην αναψυχή τους».

Οι κοινωνιολόγοι έχουν γράψει πολλά βιβλία με θέμα την αναψυχή και το παιχνίδι, και συμφωνούν ότι η αναψυχή είναι απαραίτητη τόσο για το άτομο όσο και για την κοινωνία. Σίγουρα, όμως, κανείς δεν καταλαβαίνει την ανθρώπινη φύση καλύτερα από τον Δημιουργό της ανθρωπότητας. Τι πιστεύει αυτός για το συγκεκριμένο θέμα;

Αντίθετα με ό,τι μπορεί να νομίζουν μερικοί, η Αγία Γραφή δεν είναι ενάντια στη διασκέδαση και στην αναψυχή. Μας λέει πως ο Ιεχωβά είναι ένας ευτυχισμένος Θεός και ότι αναμένει από τους δούλους του να είναι και αυτοί ευτυχισμένοι. (Ψαλμός 144:15β, ΜΝΚ· 1 Τιμόθεον 1:11, ΜΝΚ) Στα εδάφια Εκκλησιαστής 3:1-4 μαθαίνουμε ότι υπάρχει «[προσδιορισμένος, ΜΝΚ] καιρός του γελάν» και «καιρός του χορεύειν». Η εβραϊκή λέξη που σημαίνει «γελώ» εδώ σχετίζεται με λέξεις που έχουν την έννοια του «παίζω». Το ίδιο βιβλίο της Αγίας Γραφής μάς λέει ότι ‘για τον άνθρωπο δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από το να τρώει και, βέβαια, να πίνει και να κάνει την ψυχή του να βλέπει καλό λόγω της σκληρής του εργασίας’.—Εκκλησιαστής 2:24, ΜΝΚ.

Σήμερα, ένας από τους πιο δημοφιλείς τρόπους να απολαμβάνει κανείς τον ελεύθερο χρόνο του είναι να τον ψυχαγωγούν άλλοι, να χαλαρώνει και να απολαμβάνει μια επίδειξη του ταλέντου των άλλων. Ούτε και αυτό είναι εντελώς καινούριο. Η Αγία Γραφή δείχνει ότι επί χιλιετηρίδες οι άνθρωποι βρίσκουν απολαυστικό το να παρακολουθούν άλλους να χορεύουν, να τραγουδούν, να παίζουν μουσικά όργανα ή να συναγωνίζονται σε αθλήματα.

Ως ένα είδος αναψυχής, η ψυχαγωγία μπορεί να μας ωφελήσει πολύ. Σε ποιον δεν αρέσουν τα κατορθώματα ενός επιδέξιου αθλητή, η αρμονική χάρη μιας μπαλαρίνας, το σασπένς για την πλοκή μιας καλής, υγιούς, περιπετειώδους ταινίας ή η ρυθμική μελωδία που στριφογυρίζει στο μυαλό επί ώρα αφότου έχει σταματήσει η μουσική; Και χωρίς αμφιβολία οι περισσότεροι έχουμε απολαύσει την ξεκούραση που προσφέρει ένα καλό βιβλίο, γυρίζοντας τις σελίδες ολοένα και πιο γρήγορα καθώς μας απορροφούσε μια καλογραμμένη ιστορία.

Τέτοιου είδους ψυχαγωγία μπορεί όχι μόνο να μας ξεκουράσει αλλά να μας προσφέρει και περισσότερα πράγματα. Μπορεί επίσης να μας τονώσει, να μας ανυψώσει, να αγγίξει την καρδιά μας, να μας κάνει να γελάσουμε—ακόμη και να μας διδάξει. Η λογοτεχνία, για παράδειγμα, μπορεί να μας μάθει πολλά για την ανθρώπινη φύση. Τα έργα του Σέξπιρ το δείχνουν αυτό καθαρά.

Οι Κίνδυνοι της Ψυχαγωγίας

Ωστόσο, προκειμένου να έχουμε ισορροπημένη άποψη για τη σημερινή ψυχαγωγία, πρέπει να αναγνωρίζουμε τους κινδύνους καθώς και τα οφέλη της. Πολλά λέγονται σχετικά με τη φθοροποιά επιρροή της ψυχαγωγίας, αλλά, γενικά, οι κίνδυνοι μπορούν να χωριστούν σε δυο μεγάλες κατηγορίες: την ποσότητα και την ποιότητα, αυτή καθαυτή την ποσότητα της ψυχαγωγίας που είναι διαθέσιμη και το περιεχόμενό της. Ας εξετάσουμε πρώτα την ποιότητα.

Ζούμε σε σκοτεινούς καιρούς, τους οποίους η Αγία Γραφή αποκαλεί ‘κρίσιμους καιρούς, δύσκολους στην αντιμετώπισή τους’. (2 Τιμόθεον 3:1, ΜΝΚ) Δεν μας εκπλήσσει το ότι η σημερινή ψυχαγωγία αντανακλά την εποχή μας, συχνά στις πιο άσχημες όψεις της. Η σαδιστική βία, η χονδροειδής ανηθικότητα και οι πιο ποταπές ανθρώπινες αντιδράσεις—όπως ο ρατσισμός—όλα εκφράζονται μέσω της δημοφιλούς ψυχαγωγίας και τη μολύνουν σε ποικίλο βαθμό. Στην άκρη του φάσματος, αυτό που θα έπρεπε να είναι ψυχαγωγία δεν είναι παρά πορνογραφία και ακαθαρσία. Εξετάστε μερικά παραδείγματα.

Κινηματογράφος: Στη μεγαλύτερη τιμητική διάκριση του Χόλιγουντ, δηλαδή τα Όσκαρ, τρεις από τους άντρες που προτάθηκαν φέτος στην κατηγορία «καλύτερου ηθοποιού» είχαν παίξει ψυχοπαθείς δολοφόνους, των οποίων οι φόνοι προβάλλονται με κάθε λεπτομέρεια στην οθόνη. Όπως αναφέρεται, κάποιος χαρακτήρας δαγκώνει ένα μεγάλο κομμάτι από το πρόσωπο μιας γυναίκας καθώς τη βιάζει. Μια από τις μεγαλύτερες εισπρακτικές επιτυχίες της χρονιάς ήταν η ταινία Βασικό Ένστικτο. Με βάση τις κριτικές, αυτός ο τίτλος είναι πολύ ήπιος. Η ταινία αρχίζει με μια απόλυτα ρεαλιστική σεξουαλική σκηνή, στη διάρκεια της οποίας η γυναίκα καρφώνει επανειλημμένα το δεμένο εραστή της με ένα σκαρπέλο για το σπάσιμο του πάγου και η ίδια γεμίζει πιτσιλιές από αίμα.

Μουσική: Τόσο η μουσική ραπ όσο και η μουσική χέβι μέταλ πρόσφατα έχουν δεχτεί αυξανόμενα πυρά λόγω παρόμοιων προβλημάτων που σχετίζονται με το περιεχόμενό τους. Τραγούδια που εξυμνούν τη σεξουαλική υποβάθμιση και κακοποίηση της γυναίκας, τη βία και το μίσος για διάφορες φυλές και για τους αστυνομικούς, και ακόμη και το Σατανισμό, όλα έχουν βρεθεί σε δίσκους της μουσικής ραπ και χέβι μέταλ. Σε μερικές περιοχές, οι δίσκοι με τέτοιου είδους απροκάλυπτο υλικό πρέπει να φέρουν προειδοποιητικές ετικέτες. Έγινε γνωστό, όμως, πως ο ράπερ Άις-Τι παραδέχτηκε ότι βάζει στα τραγούδια του στίχους που σοκάρουν μόνο και μόνο για να κερδίσει μια τέτοια ετικέτα· αυτή αποτελεί εγγύηση ότι θα ελκύσει τους περίεργους. Ο αστέρας της ροκ, Πρινς, τραγούδησε με εγκωμιαστικά λόγια την αιμομειξία μεταξύ αδελφού και αδελφής. Συχνά, τα μουσικά βίντεο απλώς δίνουν σε αυτή τη χονδροειδή ανηθικότητα μια επιπλέον οπτική διάσταση. Το βίντεο κλιπ του τραγουδιού Τζάστιφαϊ Μάι Λαβ της ποπ σταρ Μαντόνα έγινε διαβόητο επειδή παρουσίαζε σαδομαζοχιστικές και ομοφυλοφιλικές πράξεις. Ακόμη και το αμερικανικό τηλεοπτικό κανάλι MTV, που είναι γνωστό ότι κατά καιρούς προβάλλει ανήθικα βίντεο χωρίς ενδοιασμούς, αρνήθηκε να προβάλει αυτό το βίντεο.

Βιβλία: Εξετάστε λίγα παραδείγματα που σταχυολογήθηκαν από πρόσφατες βιβλιοκριτικές. Το Αμέρικαν Ψυχώ (American Psycho) περιγράφει λεπτομερώς τις μακάβριες πράξεις ενός κατά συρροή δολοφόνου ο οποίος κάνει ανομολόγητες φρικαλεότητες, περιλαμβανομένου και του κανιβαλισμού, με τα σώματα των θυμάτων του. Το περιεχόμενο του Βοξ (Vox) επικεντρώνεται γύρω από μια παρατεταμένη τηλεφωνική συνομιλία στην οποία ένας άντρας και μια γυναίκα που δεν έχουν συναντηθεί ποτέ προηγουμένως διεγείρουν σεξουαλικά ο ένας τον άλλον με ερωτικά λόγια. Το Ράπτορ (Raptor) περιγράφει τις διεστραμμένες σεξουαλικές περιπέτειες δυο ερμαφρόδιτων του έκτου αιώνα, ατόμων με σεξουαλικά χαρακτηριστικά και από τα δυο φύλα. Τα αισθηματικά μυθιστορήματα συνήθως επιδοκιμάζουν και εκθειάζουν την πορνεία και τη μοιχεία. Τα κόμικς, που κάποτε ήταν εντελώς αβλαβή για τα παιδιά, τώρα συχνά απεικονίζουν παραστατικά το σεξ, τη βία και τον αποκρυφισμό.

Αθλήματα: Οι εκκλήσεις για την απαγόρευση της πυγμαχίας συνεχίζονται. Παρά τις περαιτέρω αποδείξεις ότι κάθε χτύπημα νοκ άουτ επιφέρει κάποια ανεπανόρθωτη εγκεφαλική βλάβη, οι παχυλές αμοιβές και τα εκατομμύρια των θεατών συνεχίζουν να προσελκύουν τους πυγμάχους στο ρινγκ. Κυριολεκτικά εκατοντάδες πυγμάχοι έχουν χτυπηθεί μέχρι θανάτου με αυτόν τον τρόπο.

Ωστόσο, άλλα αθλήματα έχουν ακόμη υψηλότερα ποσοστά θανάτων. Δεν είναι ασυνήθιστο να διαβάζει κανείς για το ξέσπασμα βίας στους αγωνιστικούς χώρους ή μεταξύ των θεατών. Οχλαγωγίες που πυροδοτήθηκαν από τον εθνικισμό ή από το παροδηγημένο «ομαδικό πνεύμα» έχουν σκοτώσει εκατοντάδες ανθρώπους στα γήπεδα σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι ταυρομαχίες, τις οποίες η γερμανική εβδομαδιαία εφημερίδα Ντι Τσάιτ (Die Zeit) αποκαλεί «πιθανώς το πιο κτηνώδες αθλητικό γεγονός που επιβίωσε μέχρι τους σύγχρονους καιρούς», πρόσφατα έχουν γνωρίσει δημοτικότητα τεραστίων διαστάσεων στην Ισπανία και στη νότια Γαλλία. Αφού ένας ταύρος τρύπησε το διάσημο 21χρονο ταυρομάχο Χοσέ Κουμπέρο στην καρδιά, κατόπιν έκαναν περιφορά του χαμένου ήρωα μέσα στο φέρετρό του σε μια αρένα στη Μαδρίτη κάτω από τις επευφημίες 15.000 φανατικών οπαδών του που τον λάτρευαν. Ο θάνατός του προβλήθηκε σε επανάληψη στην ισπανική τηλεόραση ξανά και ξανά.

Ομολογουμένως, αυτές είναι ακραίες περιπτώσεις και δεν σημαίνουν ότι κάθε μορφή ψυχαγωγίας από αυτές τις διάφορες κατηγορίες είναι κακή. Αλλά η ισορροπημένη άποψη της ψυχαγωγίας πρέπει να δεχτεί ότι αυτές οι ακρότητες υπάρχουν και είναι δημοφιλείς. Γιατί; Έχετε παρατηρήσει ποτέ ότι αυτό που πριν από μερικά χρόνια φαινόταν ακραίο τώρα οι άνθρωποι το θεωρούν συνηθισμένο; Οι ακρότητες τείνουν να γίνονται σταδιακά αποδεκτές από την πλειονότητα των ανθρώπων· οι άνθρωποι τις συνηθίζουν. Τι θα συνηθίσετε εσείς;

Το Ζήτημα της Ποσότητας

Όμως, ακόμη και αν κάθε μορφή ψυχαγωγίας ήταν εντελώς καθαρή, εξακολουθεί να υπάρχει το ζήτημα της μεγάλης ποσότητας. Η βιομηχανία της ψυχαγωγίας παράγει τεράστιες ποσότητες υλικού. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, εκδόθηκαν πάνω από 110.000 διαφορετικά βιβλία το 1991 και μόνο. Αν θα μπορούσατε να διαβάσετε ένα ολόκληρο βιβλίο κάθε μέρα, θα χρειαζόσασταν 300 και πλέον χρόνια για να διαβάσετε τα βιβλία που εκδόθηκαν σε έναν και μόνο χρόνο! Η κινηματογραφική βιομηχανία των Η.Π.Α. παράγει πολύ περισσότερες από 400 ταινίες κάθε χρόνο, και πολλές χώρες εισάγουν αυτές τις ταινίες και παράγουν επίσης δικές τους ταινίες. Η ινδική βιομηχανία παράγει εκατοντάδες ταινίες κάθε χρόνο. Και ποιος μπορεί να μετρήσει τους δίσκους, τους ψηφιακούς δίσκους και τις κασέτες που κυκλοφορούν κάθε χρόνο; Έπειτα υπάρχει και η τηλεόραση.

Σε μερικές αναπτυγμένες χώρες υπάρχουν άφθονα κανάλια διαθέσιμα στην τηλεόραση—καλωδιακοί σταθμοί, δορυφορικά κανάλια και κανονικές εκπομπές. Αυτό σημαίνει ότι ένα συνεχές ρεύμα ψυχαγωγίας μπορεί να ρέει μέσα στο σπίτι σε 24ωρη βάση. Αθλητισμός, μουσική, θεατρικά έργα, κωμωδίες, επιστημονική φαντασία, ζωντανές συζητήσεις, ταινίες, όλα με το άγγιγμα ενός κουμπιού. Με ένα βίντεο χιλιάδες ταινίες γίνονται επίσης διαθέσιμες, μαζί με αναρίθμητα εκπαιδευτικά βίντεο, μουσικά βίντεο, ακόμη και επιμορφωτικές βιντεοκασέτες με θέμα τη φύση, την ιστορία και την επιστήμη.

Αλλά πού βρίσκεται ο χρόνος για όλη αυτή την ψυχαγωγία; Η τεχνολογία μπορεί να είναι σε θέση να μας φέρνει το θαύμα της άμεσης ψυχαγωγίας—φανταστείτε πόσο έκπληκτος θα ήταν ο Μότσαρτ αν άκουγε μια από τις συμφωνίες του σε ένα φορητό στερεοφωνικό! Ωστόσο, η τεχνολογία δεν μπορεί να δημιουργήσει το χρόνο που είναι απαραίτητος για να χαρούμε όλες αυτές τις απολαύσεις. Στην πραγματικότητα, σε μερικές χώρες όπου η τεχνολογία είναι πολύ προηγμένη, παρατηρείται η τάση να είναι λιγότερος και όχι περισσότερος ο διαθέσιμος ελεύθερος χρόνος.

Έτσι, αν το επιτρέψουμε, η ψυχαγωγία θα μπορούσε εύκολα να απορροφήσει όλο τον ελεύθερο χρόνο μας. Και θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η ψυχαγωγία είναι μόνο ένα είδος αναψυχής, συνήθως το πιο παθητικό. Οι περισσότεροι έχουμε επίσης την ανάγκη να βγαίνουμε έξω και να κάνουμε κάτι που περιλαμβάνει περισσότερη δραστηριότητα, να συμμετέχουμε μάλλον παρά να καθόμαστε απλώς και να μας ψυχαγωγούν. Μπορούμε να κάνουμε βόλτες, να χαρούμε τη συντροφιά των φίλων, να παίξουμε παιχνίδια.

Αν είναι λάθος να επιτρέψουμε στην ψυχαγωγία να απορροφήσει όλο τον ελεύθερο χρόνο μας, πόσο χειρότερο θα ήταν να την αφήσουμε να απορροφήσει το χρόνο που θα πρέπει να αφιερώνουμε σε ανώτερες υποχρεώσεις, όπως αυτές προς τον Δημιουργό μας, την οικογένειά μας, την εργασία μας, τους φίλους μας! Είναι απολύτως απαραίτητο, λοιπόν, να έχουμε μια ισορροπημένη άποψη για την ψυχαγωγία! Πώς μπορούμε να αποφασίσουμε ποια ψυχαγωγία είναι κακή για εμάς, και πόση ψυχαγωγία είναι υπεραρκετή;

[Εικόνες στη σελίδα 7]

Κάποιες μορφές ψυχαγωγίας μπορούν να αγγίξουν την καρδιά μας και να μας διδάξουν