Πού Οδηγείται η Ηθική;

ΕΠΙ αιώνες η Αγία Γραφή αποτελούσε το αδιαμφισβήτητο πρότυπο της ηθικής σε πολλές χώρες. Αν και δεν ζούσαν όλοι σύμφωνα με τις υψηλές αρχές της, η Αγία Γραφή έδινε πράγματι στην κοινωνία που την αναγνώριζε μια κοινή ηθική γλώσσα, μια λυδία λίθο για τον καθορισμό της διαγωγής. Αλλά ο Ιησουίτης διευθυντής πανεπιστημίου Ζόζεφ Ο’ Χαρ είπε με θλίψη: «Είχαμε ένα παραδοσιακό σύνολο κανόνων το οποίο αμφισβητήθηκε, βρέθηκε ελλιπές και όχι πια δημοφιλές. Τώρα δεν φαίνεται να υπάρχουν καθόλου σημάδια που να οροθετούν την ηθική».

Τι ήταν αυτό που συντέλεσε στο να πέσει σε δυσμένεια η ηθική που βασίζεται στην Αγία Γραφή; Ένας πιθανός παράγοντας ήταν η ευρεία αποδοχή της θεωρίας της εξέλιξης. Το βιβλίο Αμερικανικές Αξίες: Αντικρουόμενες Απόψεις (American Values: Opposing Viewpoints) αναφέρει: «Σε όλους τους γνωστούς πολιτισμούς, οι άνθρωποι πίστευαν σε δυο κόσμους: σε έναν τον οποίο μπορούσες να δεις και σε έναν ο οποίος ήταν αόρατος. . . . Ο αόρατος κόσμος προμήθευε τη βάση για την ύπαρξη σκοπού και αξίας . . . Ήταν το στοιχείο που διατηρούσε τη συνοχή της κοινωνίας τους. Ωστόσο, περίπου στα μέσα του περασμένου αιώνα, οι άνθρωποι άρχισαν να πληροφορούνται ότι δεν υπήρχε αόρατος κόσμος. Δεν υπήρχε και ουδέποτε υπήρξε». Ειδικά από τότε και έπειτα, η Αγία Γραφή και η ηθική της δέχτηκαν επιθέσεις που δεν είχαν προηγούμενο. Η αποκαλούμενη ανώτερη κριτική της Αγίας Γραφής και η έκδοση του βιβλίου Η Καταγωγή των Ειδών του Δαρβίνου περιλαμβάνονταν σε αυτές τις φιλοσοφικές επιθέσεις.a

Συνεπώς, στο νου πολλών ανθρώπων το κύρος της Αγίας Γραφής μειώθηκε εξαιτίας της εξέλιξης. Όπως το έθεσε ένα άρθρο στο Περιοδικό του Χάρβαρντ (Harvard Magazine), την Αγία Γραφή την έβλεπαν τώρα απλώς ως μια «υπέροχη αλληγορία». Η επίδραση που είχε αυτό στην ηθική ήταν καταστροφική. Η εξέλιξη έγινε αυτό που ο διάσημος επιστήμονας Φρεντ Χόιλ αποκάλεσε «το ελεύθερο πεδίο για κάθε μορφή καιροσκοπικής συμπεριφοράς».

Φυσικά, η εξέλιξη είναι ένα μόνο μέρος της εικόνας. Οι δυο παγκόσμιοι πόλεμοι τροφοδότησαν ακόμη περισσότερο τη γενική απογοήτευση που επικρατούσε σε σχέση με τη θρησκεία. Η βιομηχανική επανάσταση επέφερε μεγάλες κοινωνικές—και ηθικές—αλλαγές. Επιπλέον, η ταχεία ανάπτυξη των ισχυρών μέσων μαζικής ενημέρωσης έχει καταστήσει δυνατόν το να έρχονται οι άνθρωποι σε επαφή με την ηθική διαφθορά σε μεγάλη κλίμακα.

Τα Πάντα Είναι Σχετικά;

Δεν είναι άξιο απορίας, λοιπόν, το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι δεν έχουν κανένα σημείο αναφοράς σε σχέση με την ηθική. Έχουν παρασυρθεί σαν καράβι χωρίς τιμόνι. Πολλοί, για παράδειγμα, ακολουθούν το δημοφιλές ρεύμα του ηθικού σχετικισμού, την άποψη ότι «οι αλήθειες σχετικά με το τι είναι δεοντολογικά σωστό εξαρτώνται από τα άτομα και τις ομάδες που τις πρεσβεύουν». Σύμφωνα με αυτή τη φιλοσοφική θεωρία δεν υπάρχει ηθικό απόλυτο—τα πάντα είναι σχετικά. ‘Αυτό που για εσένα είναι λάθος μπορεί για κάποιον άλλον να είναι σωστό’, ισχυρίζονται οι σχετικιστές. Επειδή η ηθική τους πυξίδα δείχνει σχεδόν προς όλες τις κατευθύνσεις, βιάζονται να επικυρώσουν στην ουσία κάθε είδος συμπεριφοράς ως αποδεκτή.

Με αυτόν τον τρόπο, μια πράξη η οποία προηγουμένως θα χαρακτηριζόταν «αμαρτωλή» ή «εσφαλμένη» τώρα είναι απλώς «ανόητη». Η πράξη μπορεί να δικαιολογηθεί ως «αηδιαστική» αλλά να μην καταδικαστεί ως «ανήθικη». Αυτό μας θυμίζει τις μέρες του αρχαίου προφήτη Ησαΐα, όπου υπήρχαν άνθρωποι οι οποίοι ‘έλεγαν το κακό καλό και το καλό κακό· που έβαζαν το σκοτάδι για φως και το φως για σκοτάδι’.—Ησαΐας 5:20.

Επίρριψη Ευθυνών σε Άλλους

Ένα άλλο ρεύμα στο ζήτημα της ηθικής είναι η επίρριψη ευθυνών σε άλλους. Ο Αδάμ έριξε την ευθύνη στην Εύα και η Εύα, με τη σειρά της, έριξε την ευθύνη στο φίδι. Σήμερα, με παρόμοιο τρόπο οι παραβάτες παίζουν το παιχνίδι της απαλλαγής από τις ευθύνες, και συχνά το κάνουν αυτό με τη βοήθεια νομικών και ψυχιάτρων. Ένα άρθρο στο έντυπο Νέα των Η.Π.Α. & Παγκόσμιες Ειδήσεις (U.S.News & World Report) επέπληξε τον κλάδο των ψυχιάτρων επειδή «επινοεί νέες ασθένειες οι οποίες παρουσιάζουν τους παραβάτες ως αβοήθητα θύματα». Για παράδειγμα, ο Αμερικανικός Σύλλογος Ψυχιάτρων λέγεται ότι είχε εξετάσει σοβαρά το ενδεχόμενο να ονομάσει τους βιαστές θύματα μιας αρρώστιας με το ηχηρό όνομα «παραφιλική τάση για βιασμό». Σε μερικούς δόθηκε η εντύπωση ότι αυτό θα ισοδυναμούσε με νομική άδεια να βιάζουν ατιμωρητί. «Οι γυναίκες ξεσήκωσαν τέτοιο σάλο, ώστε γρήγορα διαπιστώθηκε ότι τελικά η τάση για βιασμό δεν είναι αρρώστια».

Με αυτό δεν θέλουμε να αρνηθούμε το ολοφάνερο γεγονός ότι τα τραύματα της παιδικής ηλικίας μπορούν να έχουν δυσμενή επίδραση στη ζωή κάποιου ως ενηλίκου. Αλλά είναι λάθος να ισχυρίζεται κανείς ότι το παρελθόν δικαιολογεί τη βίαιη ή την ανήθικη συμπεριφορά από μέρους των ενηλίκων.

Νέοι—Χωρίς Ηθική Πυξίδα

Η ηθική σύγχυση του κόσμου έχει αφήσει το σημάδι της ιδιαίτερα πάνω στα νεαρά άτομα, τα οποία επηρεάζονται εύκολα. Ο ερευνητής Ρόμπερτ Κόουλς του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ διαπίστωσε ότι δεν υπάρχει ούτε ένα θεμελιώδες σύνολο δεδομένων που να καθοδηγεί την ηθική ζωή των παιδιών της Αμερικής. Αυτά καθοδηγούνται από μια ποικιλία ηθικών πυξίδων και συστημάτων αξιών. Σχεδόν το 60 τοις εκατό μιας ομάδας παιδιών σχολικής ηλικίας τα οποία πήραν μέρος σε ένα γκάλοπ είπαν ότι καθοδηγούνταν από ό,τι τα βοηθάει να πετύχουν ή από ό,τι τα ευχαριστεί.

Κατά καιρούς τα σχολεία συμβάλλουν σε αυτή την ηθική σύγχυση. Πάρτε για παράδειγμα ένα πρόγραμμα με μεγάλη απήχηση, το οποίο ονομάστηκε «αποσαφήνιση αξιών» και θεσπίστηκε πριν από μερικά χρόνια στα σχολεία των Η.Π.Α. Οι βασικές του θεωρίες; Τα παιδιά θα πρέπει να είναι ελεύθερα να επιλέξουν τις δικές τους ηθικές αξίες.

Η ηθική κενότητα αυτής της στάσης γίνεται φανερή από την εμπειρία μιας μαθήτριας σε κάποιο σχολείο της Πόλης της Νέας Υόρκης, η οποία αποφάσισε να επιστρέψει ένα πορτοφόλι που είχε βρει και το οποίο περιείχε 1.000 δολάρια (περ. 200.000 δρχ.) σε μετρητά. Ποια ήταν η αντίδραση των συμμαθητών της οι οποίοι συμμετείχαν στο μάθημα ηθικών αξιών; Την κορόιδεψαν και εξέφρασαν την αποδοκιμασία τους για αυτό! Το χειρότερο δε ήταν ότι ούτε ένας δάσκαλος ούτε κάποιος υπεύθυνος του σχολείου δεν επαίνεσε την έντιμη διαγωγή της. Κάποιος δάσκαλος δικαιολόγησε το γεγονός ότι τήρησαν «σιγή ιχθύος» λέγοντας: «Αν πάρω θέση για το τι είναι σωστό ή τι είναι λάθος, θα έχω υπερβεί πια το ρόλο μου ως συμβούλου».

Μπορούν οι Εκκλησίες να Σταματήσουν την Ηθική Σήψη;

Δεν προξενεί έκπληξη το γεγονός ότι η αξιοθρήνητη ηθική κατάσταση του κόσμου έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Πολλοί τώρα επιζητούν την επιστροφή στις παραδοσιακές αξίες, πράγμα το οποίο για μερικούς σημαίνει επιστροφή στη θρησκεία. Ωστόσο, οι εκκλησίες έχουν κακό υπόμνημα σε ό,τι αφορά την παροχή ηθικής κατεύθυνσης. Η Γενική Συνέλευση της Πρεσβυτεριανής Εκκλησίας (στις Η.Π.Α.) παραδέχτηκε: «Αντιμετωπίζουμε κρίση φοβερών διαστάσεων και επιπλοκών». Ποια είναι η φύση αυτής της κρίσης; «Το 10 ως 23 τοις εκατό των κληρικών σε πανεθνική κλίμακα έχουν εμπλακεί σε σεξουαλικά ακάθαρτη διαγωγή ή έχουν σεξουαλικές σχέσεις με ενορίτες, πελάτες, εργαζομένους, κτλ.».

Γι’ αυτό επικρατεί γενική απογοήτευση σε σχέση με τη θρησκεία. Ο πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Συμβουλίου των Η.Π.Α. συνοψίζοντας είπε: «Οι θρησκευτικοί θεσμοί απέτυχαν να μεταδώσουν τις ιστορικές τους αξίες και σε πολλές περιπτώσεις έγιναν μέρος του [ηθικού] προβλήματος, με το να προωθούν τη θεολογία της απελευθέρωσης και την άποψη ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά δεν πρέπει να υπόκειται σε κριτική».

Είναι σαφές, λοιπόν, ότι η ανεκπαίδευτη ανθρώπινη συνείδηση δεν επαρκεί για να καθοδηγήσει την ανθρωπότητα. Σήμερα, η ηθική ξεπέφτει και οδηγείται στην ολοκληρωτική κατάρρευση. Χρειαζόμαστε έναν οδηγό ο οποίος να προέρχεται από κάποιον πολύ ανώτερο σε σύγκριση με εμάς.—Παράβαλε Παροιμίαι 14:12· Ιερεμίας 10:23.

Αυτός ο οδηγός υπάρχει. Είναι προσιτός σε όλους όσους τον θέλουν.

[Υποσημειώσεις]

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 5]

Η πίστη στην εξέλιξη ήταν ένας παράγοντας που συντέλεσε στο να πέσει σε δυσμένεια η ηθική που βασίζεται στην Αγία Γραφή

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 6]

‘Το 10 ως 23 τοις εκατό των κληρικών έχουν σεξουαλικές σχέσεις με ενορίτες, πελάτες, εργαζομένους, κτλ.’

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Ο κλήρος έχει προωθήσει ένα ηθικό σύστημα που βασίζεται στην ανθρώπινη σοφία και όχι στην Αγία Γραφή