Χούλα—Ο Χορός της Χαβάης

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΧΑΒΑΗ

ΟΤΑΝ αναφέρετε τη Χαβάη, συχνά έρχεται στο νου ο χορός χούλα. Αν και το χούλα συνδέεται ιδιαίτερα με τη Χαβάη, πρωτοεμφανίστηκε στο Νότιο Ειρηνικό.

Στην αρχαιότητα οι Χαβανέζοι δεν είχαν γραπτή γλώσσα, και γι’ αυτό χρησιμοποιούσαν τραγούδια και ύμνους για να αφηγούνται την ιστορία και τα έθιμά τους. Το χούλα, με κινήσεις των γοφών, των χεριών και των ποδιών, σε συνδυασμό με εκφράσεις του προσώπου, συνόδευε αυτούς τους ύμνους και τα τραγούδια.

Δεν υπάρχει τρόπος να τεκμηριώσουμε οτιδήποτε έχει σχέση με το χούλα πριν από το 1778, οπότε έφτασαν στη Χαβάη ο πλοίαρχος Κουκ και οι άντρες του. Αυτά που ξέρουμε σήμερα βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε συνήθειες, τραγούδια και ύμνους.

Τα πρώτα χούλα ίσως ήταν ιερές τελετουργίες. Εντούτοις, δεν πιστεύεται ότι όλα τα χούλα ήταν πράξεις λατρείας ή μέρος κάποιας θρησκευτικής τελετής.

Η Επιρροή των Ιεραποστόλων

Το χούλα το χόρευαν για τους εξερευνητές και τους ναυτικούς που έρχονταν με πλοία το 18ο και το 19ο αιώνα. Πιθανώς, αυτοί οι πελάτες που πλήρωναν ήθελαν να είναι σεξουαλικά προκλητικά τα χούλα.

Όταν έφτασαν οι ιεραπόστολοι το 1820, είχαν σοβαρούς λόγους για να καταδικάσουν το χούλα. Αφού εξασφάλισαν την επιδοκιμασία των αρχηγών, οι ιεραπόστολοι κατηγόρησαν το χούλα ως ειδωλολατρικό και χυδαίο—και έργο του Διαβόλου. Ακόμη νωρίτερα, το 1819, η Βασίλισσα Κααχουμάνου, χήρα του Βασιλιά Καμεχαμέχα Α΄, εισήγαγε αλλαγές στις αρχαίες θρησκευτικές συνήθειες. Αυτές περιλάμβαναν το γκρέμισμα των ειδώλων και την εξάλειψη των περίπλοκων τελετουργιών. Αμέτρητοι χοροί και ύμνοι επίσης χάθηκαν για πάντα.

Η Κααχουμάνου έγινε δεκτή από την εκκλησία το 1825. Το 1830 εξέδωσε ένα διάταγμα που απαγόρευε τη δημόσια εκτέλεση του χούλα. Μετά το θάνατό της το 1832, μερικοί αρχηγοί αγνόησαν το διάταγμα. Επί δύο χρόνια, καθώς ο νεαρός Βασιλιάς Καμεχαμέχα Γ΄ και οι σύντροφοί του περιφρονούσαν ανοιχτά τους ηθικούς περιορισμούς, το χούλα έγινε για λίγο και πάλι δημοφιλές. Αλλά το 1835 ο βασιλιάς αναγνώρισε ότι οι οδοί του ήταν εσφαλμένες και το βασίλειο επανήλθε στην εξουσία των Καλβινιστών.

Αναβίωση του Χούλα

Στη διάρκεια της βασιλείας του Βασιλιά Καλακάουα (1874-1891), το χούλα επανεμφανίστηκε και έγινε πλήρως αποδεκτό στις δημόσιες παραστάσεις. Για τη στέψη του το 1883, μήνες εκγύμνασης και ενθουσιασμού αποκορυφώθηκαν με τη δημόσια παρουσίαση πολλών ύμνων και χούλα, μέρος των οποίων ήταν γραμμένο ιδιαίτερα για εκείνη την περίσταση. Ως το θάνατό του το 1891, το χούλα είχε υποστεί πολλές αλλαγές στα βήματα και στις κινήσεις του σώματος, και πρωτοεμφανίστηκε συνοδεία από όργανα όπως το γιουκαλίλι, η κιθάρα και το βιολί.

Μετά το τέλος της μοναρχίας το 1893, το χούλα παρήκμασε και πάλι. Ως τα μέσα του 20ού αιώνα, όμως, ανθούσε. Για να ελκύσει πιο ποικίλα ακροατήρια, έγιναν πολυάριθμες καινοτομίες. Επειδή πολλοί δεν καταλάβαιναν τη χαβανέζικη γλώσσα, χρησιμοποιήθηκαν αγγλικοί στίχοι. Το σύγχρονο χούλα θέτει περισσότερη έμφαση στον ίδιο το χορό—τις κινήσεις των χεριών και των ποδιών, το λίκνισμα των γοφών και την έκφραση του προσώπου.

Καθώς αυξανόταν ο αριθμός των επισκεπτών στα νησιά, το χούλα γινόταν όλο και πιο δημοφιλές. Οι ταξιδιώτες από τη Βόρεια Αμερική πήραν μαζί τους τούς χορούς που μάθαιναν και άρχισαν να τους παρουσιάζουν σε ταινίες του Χόλιγουντ με χορευτές που δεν ήταν Χαβανέζοι. Το 1935, ακόμη και η Μίνι Μάους χόρεψε χούλα για τον Μίκι, ο οποίος έπαιζε χαβάγια.

Το Χούλα Σήμερα

Με την «Αναγέννηση της Χαβάης» που έλαβε χώρα στη δεκαετία του 1970, οι γνώσεις λίγων τραγουδιστών, χορευτών και ειδικευμένων δασκάλων αποτέλεσαν τη βάση για την αναβίωση παλαιότερων μορφών χούλα. Σήμερα υπάρχουν δάσκαλοι του χούλα που αναπαράγουν τους παλιούς χορούς και εκείνοι που δημιουργούν νέους. Και στις δυο περιπτώσεις, οι προσπάθειές τους έχουν ως αποτέλεσμα εντυπωσιακές και θεαματικές επιδείξεις.

Η πνευματική σχέση με τους πολλούς θεούς της Χαβάης έχει μεταφερθεί σε κάποιο βαθμό στη σύγχρονη εποχή. Κάθε χρόνο προτού αρχίσει η Γιορτή του Ευτυχισμένου Μονάρχη στο Χίλο της Χαβάης, οι σχολές χούλα κάνουν προσκύνημα στον κρατήρα Πελέ ή σε χώρους όπου πρόσφατα έχει χυθεί λάβα. Λένε ύμνους, χορεύουν και προσφέρουν λουλούδια, μούρα και ποτό τζιν, ζητώντας από τη θεά του ηφαιστείου να ευλογήσει τις προσπάθειές τους για το διαγωνισμό. Ομάδες από όλο τον κόσμο συναγωνίζονται σε τρεις βραδιές συναγωνισμού που θεωρούνται οι Ολυμπιακοί Αγώνες του χούλα.

Το χούλα έχει γίνει μεγάλο μέρος της πολιτιστικής αναγέννησης στη Χαβάη. Περιλαμβάνει τους μελαγχολικούς χορούς που συνοδεύουν τους ευλαβικούς ύμνους προς τους θεούς και τις θεές αλλά και τις απλές εκφράσεις της καθημερινής ζωής στα νησιά οι οποίες δεν έχουν καμία θρησκευτική σημασία.

Οι Χριστιανοί πρέπει να είναι πολύ επιλεκτικοί όσον αφορά το χορό ή την παρακολούθηση ορισμένων χούλα. Πρέπει να είναι βέβαιοι ότι δεν τιμούν εν αγνοία τους κάποιο θεό ή θεά. Υπάρχει επίσης ανάγκη για προσοχή όταν κάποιος ακούει ή λέει τραγούδια ή ύμνους. Πολλοί ύμνοι περιέχουν λόγια με κρυμμένο ή διφορούμενο νόημα. Αν το θυμάται αυτό, το άτομο που παρακολουθεί ή συμμετέχει μπορεί να απολαμβάνει το χούλα ως μια υγιή μορφή ψυχαγωγίας.