Διατήρηση Εναντίον Εξάλειψης

ΜΑΙΝΕΤΑΙ η μάχη μεταξύ διατήρησης και εξάλειψης. Πολλές μη κερδοσκοπικές οργανώσεις πιέζουν τις κυβερνήσεις να υιοθετήσουν αυστηρότερους νόμους για την προστασία των ειδών που βρίσκονται υπό εξαφάνιση.

Πρόσφατα, για παράδειγμα, διάφορες ομάδες συναντήθηκαν με Κινέζους αξιωματούχους και εξασφάλισαν τη συνεργασία τους στην προσπάθεια να σταματήσει η σύλληψη ασιατικών μαύρων αρκούδων. Αυτά τα ζώα τα πιάνουν για τη χολή και τη χοληδόχο κύστη τους, οι οποίες χρησιμοποιούνται στην παραδοσιακή ιατρική της Ανατολής.

Διεθνής Βοήθεια

Η προστασία κάποιου είδους σε μια χώρα και το κυνήγι του μέχρι εξαλείψεως σε μια άλλη δεν προμηνύει τίποτα καλό για τη διάσωσή του. Γι’ αυτό οι διεθνείς συμφωνίες έχουν αποδειχτεί επίκαιρες—και υπάρχουν πολλές τέτοιες συμφωνίες. Η Συνθήκη για τη Βιοποικιλία, η Συμφωνία του Ρίο, τέθηκε σε ισχύ στο τέλος του 1993, ενώ γρήγορα ακολούθησε η Συμφωνία για την Προστασία των Νυχτερίδων στην Ευρώπη. Η Διεθνής Επιτροπή για τις Φάλαινες δημιούργησε ένα καταφύγιο φαλαινών και στον Ανταρκτικό Ωκεανό, εκτός από εκείνο που υπάρχει στον Ινδικό Ωκεανό, σε μια προσπάθεια να προστατέψει τις μεγάλες φάλαινες και τους εμβολοφόρους φαλαινόπτερους. Ίσως όμως η πιο ισχυρή συμφωνία είναι η Σύμβαση για το Διεθνές Εμπόριο Απειλούμενων Ειδών.—Βλέπε πλαίσιο.

Ο άνθρωπος έχει πολλά ακόμα να μάθει για τις σχέσεις που έχουν τα πλάσματα μεταξύ τους. Ψαράδες της ανατολικής Αφρικής οι οποίοι εισήγαγαν την πέρκα του Νείλου στη λίμνη Βικτόρια για να δημιουργήσουν αποθέματα τροφίμων πυροδότησαν αυτό που ο ζωολόγος Κόλιν Ταντζ αποκάλεσε «μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή αυτού του αιώνα». Περίπου 200 από τα 300 ντόπια είδη ψαριών της λίμνης εξαφανίστηκαν. Αν και πρόσφατες ενδείξεις μέμφονται τη διάβρωση του εδάφους για τη διατάραξη της ισορροπίας των ειδών, οι κυβερνήσεις των τριών χωρών που συνορεύουν με τη λίμνη έχουν τώρα ιδρύσει έναν οργανισμό για να καθορίζει ποια είδη ψαριών μπορούν να εισάγονται στη λίμνη χωρίς να κινδυνεύουν με εξαφάνιση τα ντόπια είδη.

Ανθρώπινη Παρέμβαση

Ένας τομέας ο οποίος έχει αξιοσημείωτη επιτυχία είναι το πρόγραμμα πολλαπλασιασμού ζώων που βρίσκονται σε αιχμαλωσία, πρόγραμμα που υπάρχει σε πολλούς ζωολογικούς κήπους. «Αν όλοι οι ζωολογικοί κήποι στον κόσμο υποστήριζαν τον πολλαπλασιασμό ζώων σε αιχμαλωσία και αν το κοινό υποστήριζε τους ζωολογικούς κήπους, τότε θα μπορούσαν να συνεργαστούν και να σώσουν όλα τα σπονδυλωτά είδη που ίσως χρειαστεί να πολλαπλασιαστούν σε αιχμαλωσία στο κοντινό μέλλον».—Τα Τελευταία Ζώα στο Ζωολογικό Κήπο (Last Animals at the Zoo).

Στο ζωολογικό κήπο που υπάρχει στο μικροσκοπικό βρετανικό νησί Τζέρσι πολλαπλασιάζονται σπάνια ζώα με σκοπό τη μετέπειτα επιστροφή τους στο φυσικό τους περιβάλλον. Το 1975, μόνο 100 παπαγάλοι της Σάντα Λουσία είχαν απομείνει στο σπίτι τους στην Καραϊβική. Εφτά από αυτά τα πουλιά μεταφέρθηκαν στο Τζέρσι. Το 1989 είχαν ήδη γεννηθεί στο ζωολογικό κήπο άλλοι 14 παπαγάλοι, και μερικούς τους είχαν στείλει πίσω στη Σάντα Λουσία. Τώρα, σύμφωνα με αναφορές, πάνω από 300 παπαγάλοι ομορφαίνουν αυτό το νησί.

Παρόμοια σχέδια σε άλλα μέρη στέφθηκαν με επιτυχία. Το περιοδικό Νάσιοναλ Τζεογκράφικ (National Geographic) αναφέρει ότι οι 17 κόκκινοι λύκοι που είχαν απομείνει στη Βόρεια Αμερική πολλαπλασιάστηκαν τόσο καλά στην αιχμαλωσία ώστε τώρα πάνω από 60 έχουν επιστρέψει στο φυσικό τους περιβάλλον.

Μήπως Παραείναι Επιτυχημένες;

Τα ζώα που κινδυνεύουν δεν απειλούνται πάντοτε κατ’ ανάγκην με εξάλειψη. Σύμφωνα με το βιβλίο Είδη που Απειλούνται με Εξαφάνιση—Ελέφαντες (Endangered Species—Elephants), μεταξύ του 1979 και του 1989, ο αριθμός των αφρικανικών ελεφάντων μειώθηκε από 1.300.000 σε 609.000—εν μέρει εξαιτίας του λαθρεμπόριου ελεφαντόδοντου. Κατόπιν η πίεση της κοινής γνώμης για να τεθεί εκτός νόμου το εμπόριο ελεφαντόδοντου κορυφώθηκε. Εντούτοις, μερικοί εναντιώθηκαν εντονότατα στην απαγόρευση του εμπορίου ελεφαντόδοντου. Γιατί;

Τόσο στη Ζιμπάμπουε όσο και στη Νότια Αφρική, τα προγράμματα διατήρησης αποδείχτηκαν τόσο επιτυχημένα ώστε τα εθνικά πάρκα και τα καταφύγια άγριων ζώων που υπάρχουν εκεί φιλοξενούσαν πάρα πολλούς ελέφαντες. Το περιοδικό Νέος Επιστήμονας (New Scientist) ανέφερε ότι στη Ζιμπάμπουε χρειάστηκε να απομακρύνουν 5.000 ελέφαντες από το Εθνικό Πάρκο Γουόνκι. Ομάδες επιρροής πρότειναν τη μεταφορά τους σε άλλες περιοχές. Οι υπεύθυνοι του πάρκου πρόσφεραν τους επιπλέον ελέφαντες για πώληση και άφησαν να εννοηθεί ότι οι Δυτικές οργανώσεις που εναντιώνονται στη μείωση του πληθυσμού μέσω θανάτωσης πρέπει να «δώσουν χρήματα και να τους μεταφέρουν αλλού αντί να λένε μόνο λόγια».

Αβέβαιες Προοπτικές

Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν και αποτυχίες. Πολλοί εκφράζουν τις ανησυχίες τους για τις δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζουν τα είδη που επιστρέφουν στο φυσικό τους περιβάλλον. Η τίγρη της Σιβηρίας επιζεί καλά στην αιχμαλωσία, αλλά στο φυσικό της περιβάλλον χρειάζεται περίπου 260 τετραγωνικά χιλιόμετρα δάσους, απαλλαγμένα από λαθροθήρες. Επιπλέον, «αν βάλετε μια τίγρη μεγαλωμένη σε κάποιο ζωολογικό κήπο απευθείας σε αυτό το περιβάλλον», παρατηρεί η εφημερίδα Δι Ιντιπέντεντ ον Σάντεϊ (The Independent on Sunday), «είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα λιμοκτονήσει». Πράγματι απαισιόδοξη προοπτική!

Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει κάποια ειδικευμένη ομάδα βοηθών για κάθε είδος. Και δεν είναι μόνο η έλλειψη χεριών που περιπλέκει το πρόβλημα. Ανεξάρτητα από το πόσο αφοσιωμένοι είναι οι υπέρμαχοι της διατήρησης του περιβάλλοντος, όταν αντιμετωπίζουν την κρατική διαφθορά, απληστία και αδιαφορία, καθώς επίσης τον πόλεμο ή ακόμα και την απειλή του θανάτου, τι ελπίδα έχουν να πετύχουν; Ποια είναι λοιπόν η λύση στο πρόβλημα των ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση; Και γιατί σας αφορά αυτό;

[Πλαίσιο στη σελίδα 7]

Ένα Διεθνές Όπλο

Η Σύμβαση για το Διεθνές Εμπόριο Απειλούμενων Ειδών αποτελεί ισχυρό όπλο στον αγώνα κατά του παράνομου εμπορίου των ειδών υπό εξαφάνιση. Προϊόντα από γούνα λεοπάρδαλης, ελεφαντόδοντο, κόκαλα τίγρης, κέρατα ρινόκερου και χελώνες περιλαμβάνονται σε εκείνα που τώρα απαγορεύονται. Η συμφωνία επεκτείνεται και περιλαμβάνει δέντρα και αλιευτικά αποθέματα που απειλούνται με εξαφάνιση.

Εντούτοις, το περιοδικό Τάιμ (Time) προειδοποίησε: «Αν τα κράτη-μέλη δεν βρουν έναν τρόπο για να επιβάλουν την τήρηση των κανόνων, . . . ίσως διαπιστώσουν ότι τα ζώα που προσπαθούν να προστατέψουν δεν υπάρχουν πια».

[Εικόνα στη σελίδα 8]

Μήπως κάποιες προσπάθειες για τη διατήρηση παραήταν επιτυχημένες;

[Ευχαριστίες]

Courtesy of Clive Kihn