Οι Πίλγκριμ και ο Αγώνας τους για την Ελευθερία

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΟΛΛΑΝΔΙΑ

ΤΟ 1620, μια ομάδα Άγγλων Πουριτανών οι οποίοι είχαν αποπλεύσει από το Ντελφσχάβεν, κοντά στο Ρότερνταμ της Ολλανδίας, ίδρυσαν την πρώτη μόνιμη αποικία Ευρωπαίων στη Νέα Αγγλία—την Αποικία του Πλίμουθ—στο μέρος που σήμερα βρίσκεται η νοτιοανατολική Μασαχουσέτη. Τι ώθησε αυτούς τους βαθιά θρησκευόμενους ανθρώπους να αποτολμήσουν ένα τόσο μακρύ και κοπιαστικό ταξίδι, διασχίζοντας τον επικίνδυνο Ατλαντικό Ωκεανό με το μικρό πλοίο Μέιφλαουερ; Πρώτα πρώτα, για ποιο λόγο είχαν πάει στην Ολλανδία; Γιατί έφυγαν από εκεί;

Η Θρησκευτική Κατάσταση στην Αγγλία

Στη διάρκεια του 16ου αιώνα, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία συγκλονιζόταν από τη Μεταρρύθμιση. Δημιουργήθηκαν Προτεσταντικές εκκλησίες σε όλη την Ευρώπη, περιλαμβανομένης και της Αγγλίας. Στην περίπτωση της Αγγλίας, η οριστική ρήξη με τη Ρώμη προκλήθηκε όταν ο πάπας αρνήθηκε να συμμορφωθεί με την επιθυμία του Βασιλιά Ερρίκου Η΄ και να ακυρώσει τον πρώτο του γάμο. Η εκκλησία της Αγγλίας αποσχίστηκε από τη Ρώμη, και το 1534 το Αγγλικό Κοινοβούλιο αναγνώρισε επίσημα τον Ερρίκο ως την «Ανώτατη Κεφαλή της Εκκλησίας της Αγγλίας επί της γης, αμέσως μετά τον Θεό». Η κόρη του Ελισάβετ γεννήθηκε το 1533, ανατράφηκε ως Προτεστάντρια, και αφού έγινε η Βασίλισσα Ελισάβετ Α΄, έδωσε στην Αγγλικανική Εκκλησία έναν ισχυρό Προτεσταντικό χαρακτήρα. Ωστόσο, υπήρχαν μικρότερες Προτεσταντικές ομάδες οι οποίες δεν συμφωνούσαν με την επικρατούσα Αγγλικανική Εκκλησία. Πολλοί από αυτούς ονομάστηκαν τελικά Πουριτανοί (αγνοί) επειδή ήθελαν να εξαγνίσουν την Αγγλικανική Εκκλησία από κάθε κατάλοιπο του Ρωμαιοκαθολικισμού. Μια ομάδα Πουριτανών θεωρούνταν ιδιαίτερα ριζοσπαστικοί, επειδή αποσχίστηκαν από την εκκλησιαστική ιεραρχία επισκόπων και ιερέων. Αυτοί θεωρούσαν την εκκλησία τους εντελώς ανεξάρτητη, υπό την εξουσία των δικών τους πρεσβυτέρων.

Η Βασίλισσα Ελισάβετ φοβόταν ότι θα έχανε τον έλεγχο του λαού αν άφηνε τους Πουριτανούς ανεξέλεγκτους. Γι’ αυτό, φρόντισε να ψηφιστούν αυστηροί νόμοι εναντίον τους. Παρ’ όλα αυτά, οι διάφορες ομάδες των Πουριτανών συνέχισαν να συγκεντρώνονται, αλλά μυστικά, σε ιδιωτικά σπίτια. Επίσης, οι Πουριτανοί μοίραζαν πολλά θρησκευτικά φυλλάδια που εξηγούσαν τις πεποιθήσεις τους. Οι Πουριτανοί του Λονδίνου διόρισαν το δικό τους πρεσβυτέριο το οποίο αποτελούνταν κυρίως από Αγγλικανούς διακόνους που είχαν παυθεί. Οι ομάδες που έπαψαν να αγωνίζονται για μεταρρυθμίσεις στην Αγγλικανική Εκκλησία και αποσχίστηκαν από αυτήν ονομάστηκαν Χωριστικοί.

Ο Βασιλιάς Ιάκωβος Α΄, διάδοχος της Βασίλισσας Ελισάβετ, ακολούθησε τη δική της θρησκευτική πολιτική, απειλώντας να «διώξει [τους Πουριτανούς] από τη χώρα». Ταυτόχρονα, έδωσε εντολή να γίνει μια νέα αγγλική μετάφραση της Αγίας Γραφής—η Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου, η οποία ολοκληρώθηκε το 1611. Αυτή η νέα μετάφραση υποκίνησε πολλούς ανθρώπους να εξετάσουν την Αγία Γραφή. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Ακόμα περισσότεροι άνθρωποι άρχισαν να διαφωνούν με την επίσημη θρησκεία του κράτους. Τι θα κάνατε εσείς αν ζούσατε τότε; Νομίζετε ότι, υπό την απειλή του διωγμού, θα προσαρμόζατε τις θρησκευτικές σας πεποιθήσεις; Θα παραμένατε σταθερός στα πιστεύω σας, ανεξάρτητα από το κόστος; Πολλοί Πουριτανοί το έκαναν αυτό και αρνήθηκαν να συμβιβαστούν.

Διαφυγή στην Ολλανδία

Μια ασυμβίβαστη ομάδα Χωριστικών βρισκόταν στη μικρή αγγλική πόλη Σκρούμπι. Εκεί συναντιούνταν μυστικά στο σπίτι του διευθυντή του ταχυδρομείου Γουίλιαμ Μπρούστερ, ο οποίος ήταν ο «Πρωτοπρεσβύτερός» τους. Μαζί τους είχε ενωθεί και ο Τζον Ρόμπινσον, πρώην Αγγλικανός ιερέας. Η ομάδα του Σκρούμπι, εκτός του ότι υποστήριζε τη διακυβέρνηση της εκκλησίας από πρεσβυτέρους και όχι από ιερείς και επισκόπους, απέρριπτε τα ιερατικά άμφια και μεγάλο μέρος του τελετουργικού τυπικού της Αγγλικανικής Εκκλησίας, αν και αυτά τα πράγματα τα απαιτούσε ο νόμος.

Επειδή η πίεση αυξανόταν, αυτή η μικρή ομάδα αποφάσισε να διαφύγει στην Ολλανδία, που εκείνον τον καιρό ήταν το μόνο μέρος στην Ευρώπη όπου οι απόψεις τους και οι συνήθειές τους θα γίνονταν ανεκτές. Η μετανάστευση, ωστόσο, ήταν παράνομη. Γι’ αυτό, με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη μυστικότητα, πούλησαν τα σπίτια τους και ό,τι άλλο δεν μπορούσαν να πάρουν μαζί τους, και το 1608 πήγαν στο Άμστερνταμ με πλοίο. Στην Ολλανδία, οι Χωριστικοί άρχισαν να βλέπουν τους εαυτούς τους ως προσκυνητές (πίλγκριμ).

Οι Πίλγκριμ μετακόμισαν στο Λέιντεν ένα χρόνο μετά την άφιξή τους, το ίδιο έτος που μια ανακωχή διέκοψε τον πόλεμο ο οποίος μαινόταν μεταξύ της Ισπανίας και της Ολλανδίας. Η ανακωχή είχε ως αποτέλεσμα να ζουν οι Πίλγκριμ σε πιο ειρηνικό κλίμα. Σταδιακά, περισσότεροι φυγάδες έφταναν από την Αγγλία, και η ομάδα απέκτησε περίπου 300 μέλη. Τελικά, αγόρασαν ένα μεγάλο σπίτι, όπου ζούσε ο Τζον Ρόμπινσον με την οικογένειά του και στο οποίο μπορούσαν να συναθροίζονται.

Αφού έζησαν περίπου δέκα χρόνια στο Λέιντεν, οι Πίλγκριμ άρχισαν να ανησυχούν. Η ανακωχή με την Ισπανία κόντευε να διακοπεί, και φοβούνταν ότι, αν η ισπανική Ιερά Εξέταση αποκτούσε επιρροή στην Ολλανδία, τα πράγματα θα ήταν χειρότερα για αυτούς από ό,τι ήταν υπό τον Βασιλιά Ιάκωβο. Επιπλέον, διαφωνούσαν δογματικά με τους πιο φιλελεύθερους Ολλανδούς γείτονές τους, και ανησυχούσαν για τη συναναστροφή των παιδιών τους με τους νεαρούς Ολλανδούς, τους οποίους θεωρούσαν άσωτους. Τι έπρεπε να κάνουν; Άρχισαν να σκέφτονται μια ακόμη πολύ μεγάλη μετακίνηση—αυτή τη φορά στην Αμερική!

Το Μέιφλαουερ Αποπλέει!

Η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν η εξεύρεση χρημάτων για ένα τόσο μεγάλο ταξίδι. Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα ήταν ότι έπρεπε να πάρουν άδεια για την αποστολή τους από το βασιλιά της Αγγλίας—τον ίδιο βασιλιά από τον οποίο ήθελαν να γλιτώσουν όταν κατέφυγαν στην Ολλανδία! Οι Πίλγκριμ παρενόχλησαν τόσο πολύ τον Βασιλιά Ιάκωβο με τα αιτήματά τους, ώστε στο τέλος εκείνος έδωσε την άδειά του. Τελικά, μια ομάδα εμπόρων από το Λονδίνο χρηματοδότησε το εγχείρημά τους.

Επιτέλους, ήρθε η ώρα να ξεκινήσουν! Όσοι από την Εκκλησία των Πίλγκριμ στο Λέιντεν αποφάσισαν να μεταναστεύσουν επιβιβάστηκαν στο πλοίο Σπίντγουελ και στις 22 Ιουλίου 1620 απέπλευσαν από το Ντελφσχάβεν με προορισμό την Αγγλία, όπου θα τους συναντούσαν και άλλα μέλη. Οι Πίλγκριμ ξεκίνησαν με δύο πλοία, το Σπίντγουελ και το Μέιφλαουερ. Εντούτοις, σοβαρές ρωγμές στο κύτος του Σπίντγουελ ανάγκασαν τα πλοία να επιστρέψουν στην Αγγλία, όπου το Μέιφλαουερ πήρε επιβάτες καθώς και προμήθειες από το Σπίντγουελ. Τελικά, στις 6 Σεπτεμβρίου, το μικρό Μέιφλαουερ, μήκους 27 μέτρων, απέπλευσε μόνο του από το Πλίμουθ της Αγγλίας με 24 οικογένειες—συνολικά 102 επιβάτες—και πλήρωμα 25 άτομα. Τι κουράγιο απαιτούνταν από αυτούς τους άπειρους ταξιδιώτες για να επιχειρήσουν ένα ταξίδι 5.000 χιλιομέτρων στον ωκεανό! Το πλοίο ήταν υπερπλήρες και έπρεπε να παλέψει με τις επικίνδυνες καιρικές συνθήκες του Βόρειου Ατλαντικού. Φανταστείτε πώς ένιωσαν όσοι ήταν στο πλοίο όταν, έπειτα από εννιά ατέλειωτες εβδομάδες στον ωκεανό, είδαν στεριά!

Ίδρυση της Αποικίας

Προτού αποβιβαστούν οι Πίλγκριμ, συνέταξαν μια αμοιβαία συμφωνία, ή διαθήκη, σχετικά με τη μελλοντική κυβέρνηση της νέας αποικίας. Με αυτή τη συμφωνία, την οποία είχαν υπογράψει 41 από τους άντρες της ομάδας, οι Πίλγκριμ σχημάτισαν ένα «Σώμα Πολιτών» και ανέλαβαν την υποχρέωση να συντάξουν νόμους για να διέπουν όλες τις υποθέσεις τους, καθώς και να υποτάσσονται σε αυτούς. Αν και μερικοί ιστορικοί έχουν χαρακτηρίσει αυτό το έγγραφο το πρώτο αμερικανικό σύνταγμα, η εγκυκλοπαίδεια Κρότε Βίνγκλερ Πρινς Ενσικλοπεντί (Grote Winkler Prins Encyclopedie) τονίζει ότι οι Πίλγκριμ οι οποίοι το σχεδίασαν «είχαν κατά νου την καθιέρωση μιας εξουσίας θρησκευτικής φύσης». Σκοπός του ήταν να δεσμεύσει όλα τα μέλη της αποικίας ώστε να μείνουν ενωμένα, τόσο κατά γράμμα όσο και από θρησκευτική άποψη.

Αφού ερεύνησαν την ακτή και έκαναν ορισμένες εκστρατείες στο εσωτερικό, τον κρύο Δεκέμβριο η ομάδα εγκαταστάθηκε στην περιοχή που ονόμασαν Νέο Πλίμουθ, η οποία αργότερα μετονομάστηκε σε Αποικία του Πλίμουθ. Βρήκαν χωράφια που παλαιότερα καλλιεργούσαν οι Ινδιάνοι. Αλλά ο τεράστιος ινδιάνικος πληθυσμός που μόλις πριν από λίγα χρόνια είχαν δει εκεί οι εξερευνητές είχε αποδεκατιστεί από τις ασθένειες των εξερευνητών—περιλαμβανομένης της ευλογιάς και της ιλαράς. Διαφορετικά, οι Ινδιάνοι μπορεί να είχαν εναντιωθεί στις προσπάθειες που έκαναν οι Πίλγκριμ προκειμένου να ιδρύσουν αποικία.

Οι Πίλγκριμ άρχισαν να χτίζουν ένα κοινοτικό οίκημα και αρκετά ιδιωτικά σπίτια. Η αρχή ήταν δύσκολη, επειδή όταν έφτασαν ήταν χειμώνας και δεν τους είχαν μείνει αρκετά τρόφιμα από τις προμήθειες του πλοίου τους. Εκείνον τον πρώτο χειμώνα, πέθαναν 52 άτομα από τις ασθένειες, περιλαμβανομένων 13 από τους 24 συζύγους και τουλάχιστον 14 από τις 18 συζύγους. Ανάμεσα στα θύματα ήταν ο πρώτος τους κυβερνήτης, ο Τζον Κάρβερ. Αλλά οι επιζώντες αποφάσισαν να μείνουν στο Νέο Πλίμουθ. Ο επόμενος κυβερνήτης, ο ενθουσιώδης Γουίλιαμ Μπράντφορντ, κρατούσε ένα λεπτομερές αρχείο της ιστορίας της καινούριας αποικίας, και γι’ αυτό θεωρείται ο πρώτος ιστορικός της Αμερικής.

Οι Πίλγκριμ και οι Ινδιάνοι

Οι πρώτοι Πίλγκριμ που έφτασαν στο Νέο Πλίμουθ σύναψαν μια αμοιβαία συνθήκη ειρήνης με τον Μάσασοϊτ, τον ανώτατο αρχηγό της τοπικής ινδιάνικης φυλής Γουαμπανόαγκ. Στη συνθήκη, οι Πίλγκριμ και οι Γουαμπανόαγκ υποσχέθηκαν να μη βλάψουν ο ένας τον άλλον, και ορκίστηκαν να αλληλοϋποστηρίζονται σε περίπτωση πολέμου με ξένους. Χωρίς τη φιλία του Μάσασοϊτ, είναι πιθανό ότι δεν θα είχε επιζήσει κανένας Πίλγκριμ. Αυτοί οι Ινδιάνοι έδωσαν στους αποίκους ντόπιο καλαμπόκι για να τραφούν και να φυτέψουν, και η συμμαχία που είχαν συνάψει προστάτεψε τους Πίλγκριμ από αφανισμό στα χέρια άλλων φυλών.

Στις αρχές, οι άποικοι λάβαιναν μεγάλη βοήθεια από τους Ινδιάνους. Όπως ανέφερε ο κυβερνήτης Γουίλιαμ Μπράντφορντ, ένας Ινδιάνος ονόματι Τισκουάντουμ δίδαξε τους αποίκους «πώς να φυτεύουν καλαμπόκι, πού να πηγαίνουν για ψάρεμα και πώς να εξασφαλίζουν άλλα αγαθά, καθώς επίσης ήταν ο οδηγός που τους πήγαινε σε άγνωστα μέρη προς όφελός τους». Η πρώτη συγκομιδή του ινδιάνικου καλαμποκιού ήταν καλή, και οι Πίλγκριμ είχαν επιτυχία στο κυνήγι πουλιών. Ήταν ευγνώμονες στον Θεό και αποφάσισαν να τηρήσουν μια τριήμερη γιορτή για τη συγκομιδή. Ο Μάσασοϊτ και 90 από τους πολεμιστές του ήρθαν, φέρνοντας πέντε ελάφια για το επίσημο γεύμα.

Όπως και η ίδια η αποικία, έτσι και η γιορτή είχε ισχυρό θρησκευτικό χαρακτήρα. Αν και οι Πίλγκριμ δεν τήρησαν τη γιορτή το επόμενο έτος εξαιτίας της κακής σοδειάς, η Ημέρα των Ευχαριστιών έγινε αργότερα ετήσια εθνική και θρησκευτική γιορτή στις Ηνωμένες Πολιτείες, στον Καναδά και σε μερικές άλλες χώρες. Σήμερα, η Ημέρα των Ευχαριστιών στη Βόρεια Αμερική είναι συνήθως μια ευκαιρία για ένα οικογενειακό γεύμα με γαλοπούλα, σάλτσα κράνμπερι και γλυκιά κολοκυθόπιτα—αλλά, στην ουσία, παραμένει ένας «καιρός για σοβαρούς θρησκευτικούς συλλογισμούς, εκκλησιαστικές λειτουργίες και προσευχή».—Η Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια του Βιβλίου (The World Book Encyclopedia), 1994.a

Μετέπειτα Εξελίξεις

Το 1622, και άλλοι Πίλγκριμ ήρθαν από το Λέιντεν και από την Αγγλία. Αργότερα, έφτασαν και άλλα πλοία με ομοπίστους τους από την Ευρώπη. Το 1630 η τελευταία ομάδα Πίλγκριμ από το Λέιντεν ενώθηκε με την αποικία, ανεβάζοντας τον αριθμό των κατοίκων σε περίπου 300 άτομα. Η αποικία τελικά συγχωνεύτηκε με την πολύ μεγαλύτερη Αποικία του Κόλπου της Μασαχουσέτης που βρισκόταν σε μικρή απόσταση προς τα βόρεια. Αυτοί οι άποικοι επίσης ήταν Πουριτανοί. Στο μεταξύ, όμως, η ένταση μεταξύ των αποίκων και των Ινδιάνων γειτόνων τους μεγάλωνε. Οι Πουριτανοί, οι οποίοι πίστευαν ότι ο Θεός είχε προκαθορίσει να είναι κυρίαρχοι στην καινούρια γη, γίνονταν ολοένα και πιο υπεροπτικοί. Βλέποντάς το αυτό, οι Ινδιάνοι θύμωναν ακόμα περισσότερο μαζί τους. Δυστυχώς, μόνο 55 χρόνια μετά τη συνθήκη με τους Γουαμπανόαγκ, η αποικία του Πλίμουθ, σε συμμαχία με τρεις άλλες αγγλικές αποικίες και μερικούς άλλους Ινδιάνους, κήρυξε τον πόλεμο στο γιο του Μάσασοϊτ. Εκείνος και τρεις χιλιάδες περίπου Ινδιάνοι, άντρες και γυναικόπαιδα, σκοτώθηκαν, και οι Πουριτανοί πούλησαν εκατοντάδες άλλους ως δούλους. Η φυλή Γουαμπανόαγκ εξαλείφτηκε.

Η Κληρονομιά των Πίλγκριμ

Στην Ολλανδία, μπορείτε ακόμα να επισκεφτείτε την περιοχή του Λέιντεν όπου ζούσαν οι Πίλγκριμ, καθώς και το Ντελφσχάβεν, το λιμάνι από το οποίο ξεκίνησαν για την Αμερική. Στη σύγχρονη πόλη του Πλίμουθ της Μασαχουσέτης μπορείτε να δείτε την Αποικία Πλίμουθ, μια ανασύνθεση του αρχικού χωριού που είχαν φτιάξει οι Πίλγκριμ, μαζί με κάποιο μουσείο για τους Πίλγκριμ και ένα αντίγραφο του Μέιφλαουερ. Στο χωριό, ηθοποιοί υποδύονται τους αρχικούς κατοίκους. Αυτοί θα σας πουν ότι το όνομα του Θεού είναι Ιεχωβά και ότι «η εκκλησία» δεν είναι ένα πέτρινο κτίριο αλλά αποτελείται από ανθρώπους. Στο ερώτημα: «Πόσοι πρεσβύτεροι υπάρχουν στην εκκλησία σας;» απαντούν: «Όσοι πληρούν τις προϋποθέσεις της Αγίας Γραφής».

Οι Πίλγκριμ προσπάθησαν να διαμορφώσουν την κοινωνία τους ώστε να «μοιάζει όσο το δυνατόν περισσότερο με τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ υπό τον Μωυσή», σύμφωνα με το βιβλίο Η Κληρονομιά των Πουριτανών—Οι Ρίζες της Αμερικής στην Αγία Γραφή (The Puritan Heritage—America’s Roots in the Bible). Μερικές φορές, όμως, οι Πουριτανοί έφταναν στα άκρα. Για παράδειγμα, η φήμη τους ως σκληρών εργατών προήλθε, εν μέρει, από την πεποίθησή τους ότι η υλική ευημερία αποτελούσε ένδειξη της εύνοιας του Θεού. Και μολονότι αγαπούσαν αληθινά τα παιδιά τους, πολλοί από τους πρώτους Πουριτανούς πίστευαν ότι έπρεπε να «κρύβουν την . . . υπέρμετρη στοργή τους». Έτσι, η λέξη «πουριτανός» έχει φτάσει στο σημείο να συνδέεται με τον ασκητισμό, τη σκληρότητα και την υπερβολική αυστηρότητα. Ωστόσο, παρά τις ατέλειές τους, οι Πίλγκριμ είχαν κάποιο ηθικό σθένος, ήταν ευλαβείς και προσπαθούσαν να ζουν σύμφωνα με την Αγία Γραφή. Σαφώς, αυτές ήταν ιδιότητες που κράτησαν τους Πίλγκριμ ενωμένους και τους βοήθησαν να τα βγάλουν πέρα με πολλές από τις δοκιμασίες που αντιμετώπισαν.

[Υποσημείωση]

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Οι Ινδιάνοι Γουαμπανόαγκ βοήθησαν τους Πίλγκριμ

[Ευχαριστίες]

Harper’s Encyclopædia of United States History

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 24]

Επάνω: Ομοίωμα του Μέιφλαουερ