Οι Μικροσκοπικοί Φωτοδότες της Νέας Ζηλανδίας

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΝΕΑ ΖΗΛΑΝΔΙΑ

ΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ ήταν βαθύ—η νύχτα αφέγγαρη και καθαρή. Όταν έσβησαν τα φώτα του κάμπινγκ, ήταν σαν να βρισκόμασταν σε ένα σύμπαν με λαμπερά αστέρια. Κατηφορίσαμε ένα απότομο μονοπάτι και φτάσαμε σε μια θερμή πηγή στη βάση κάποιας στενής χαράδρας. Φυτά είχαν φυτρώσει στα δεξιά και στα αριστερά του αχνιστού νερού. Βυθιστήκαμε στο νερό και χαλαρώσαμε μετά το ολοήμερο, δύσκολο ταξίδι μας. Αυτή η «πισίνα», της οποίας το ζεστό νερό ανάβλυζε από το έδαφος, βρισκόταν στο κάμπινγκ στο οποίο μείναμε το βράδυ.

Είδα ένα αστέρι να κινείται γοργά στον ουρανό. Καθώς γύριζα να το πω στη σύζυγό μου, παραπάτησα και έπεσα με θόρυβο στο νερό. Προς έκπληξή μου, αρκετά αστέρια ξαφνικά έσβησαν—χάθηκαν! Και όταν μίλησα γεμάτος έκπληξη, ένα ολόκληρο σμήνος εξαφανίστηκε. Φάνηκε σαν να άνοιξα μια τρύπα στο σύμπαν!

Καθώς προσπαθούσα να καταλάβω τι είχε συμβεί, τα αστέρια εμφανίστηκαν ξανά ένα ένα, και τώρα είδα ότι μια συστάδα ήταν πολύ πιο κοντά μου από ό,τι το κυρίως σώμα των άστρων. Μάλιστα, μερικά βρίσκονταν τόσο κοντά ώστε μπορούσα να τα αγγίξω. Ήταν η πρώτη φορά που συναντούσαμε τις πυγολαμπίδες της Νέας Ζηλανδίας. Κρέμονταν από τους αόρατους τοίχους των φυλλωμάτων που βρίσκονταν από πάνω μας, και το απαλό τους φως συνδυαζόταν με το έναστρο φόντο.

Η πυγολαμπίδα της Νέας Ζηλανδίας (ή αλλιώς φωτεινό σκουλήκι) δεν είναι σκουλήκι αλλά έντομο το οποίο διαφέρει από τις πυγολαμπίδες και τις λαμπυρίδες που υπάρχουν σε άλλα μέρη του κόσμου. Το όνομά της, Arachnocampa luminosa, ίσως δώσει την εντύπωση ότι είναι ένα είδος φωτεινής αράχνης. Αλλά ούτε αυτό είναι αλήθεια.

Λίγο μετά την πρώτη μας συνάντηση, είδαμε ξανά πυγολαμπίδες στα σπήλαια Γουαϊτόμο στη Βόρεια Νήσο της Νέας Ζηλανδίας. Επιτρέψτε μου να σας περιγράψω το ταξίδι μας στο σπήλαιο των πυγολαμπίδων, στο οποίο μια βάρκα μας μετέφερε για να δούμε αυτά τα μικροσκοπικά πλάσματα.

Το Σπήλαιο Γουαϊτόμο

Το Σπήλαιο των Πυγολαμπίδων είναι ένα θαύμα, πανέμορφα φωτισμένο για να δείχνει τη μεγαλοπρεπή τέχνη των σταλακτιτών και των σταλαγμιτών, οι οποίοι έχουν σχηματιστεί με το πέρασμα πολλών χιλιάδων ετών. Ο ξεναγός μας άναβε τα φώτα καθώς πλησιάζαμε σε κάθε περιοχή, και μέναμε έκπληκτοι με τους συναρπαστικούς σχηματισμούς και τις σήραγγες—έναν απρόσμενο και παράξενο κόσμο υπόγειων θαυμάτων. Τα βήματά μας αντηχούσαν αλλόκοτα όταν συγκεντρωθήκαμε στην κορυφή της σκάλας της οποίας τα σκαλοπάτια οδηγούσαν σε βαθύ σκοτάδι. Όταν τα μάτια μας συνήθισαν το σκοτάδι, αρχίσαμε να βλέπουμε πάνω από τα κεφάλια μας μικροσκοπικές λάμψεις πράσινου φωτός. Οι πυγολαμπίδες!

Φτάσαμε σε μια προβλήτα και μπήκαμε σε μια βάρκα. Απομακρυνθήκαμε από την προβλήτα και πλέαμε στα σκοτεινά. Κατόπιν, στρίβοντας σε μια γωνία, ακριβώς πάνω μας εμφανίστηκε κάτι που μπορώ να περιγράψω μόνο σαν μια συμπιεσμένη μορφή ολόκληρου του γαλαξία μας—η οροφή του σπηλαίου ήταν πλήρως καλυμμένη με πυγολαμπίδες. Ο συγγραφέας Τζορτζ Μπέρναρντ Σο αποκάλεσε αυτό το μέρος «το όγδοο θαύμα του κόσμου».

Η Συναρπαστική Πυγολαμπίδα

Όταν τελείωσε η ξενάγηση, ο θαυμασμός μας μάς υποκίνησε να μάθουμε περισσότερα για την πυγολαμπίδα. Και αυτά που μάθαμε ήταν το ίδιο συναρπαστικά με όσα είχαμε δει. Η πυγολαμπίδα της Νέας Ζηλανδίας, η οποία αρχίζει τη ζωή της ως μια μικροσκοπική προνύμφη που έχει ήδη αναμμένο το φως στο πίσω μέρος του σώματός της, φτιάχνει μια αιώρα με βλέννα και μετάξι που προέρχονται από διαφορετικούς αδένες στο στόμα της και την κολλάει στην οροφή του σπηλαίου. Η αιώρα στην πραγματικότητα είναι ένα τούνελ στο οποίο μπορεί να μπαινοβγαίνει η προνύμφη.

Η πυγολαμπίδα χρειάζεται τροφή για να ζήσει, έτσι επί έξι ως εννέα μήνες «ψαρεύει». Αλλά η ψαριά της είναι στον αέρα, μολονότι έρχεται μέσω του νερού. Το απαραίτητο ποτάμι προσφέρει άφθονες σκνίπες, κουνούπια, μαργαρίτες και εφήμερα, τα οποία ελκύονται στο φως. Για να τα πιάσει, η πυγολαμπίδα απλώνει μια σειρά από μεταξονήματα (μερικές φορές μέχρι και 70) από την αιώρα της. Σε ίσες αποστάσεις σε κάθε νήμα υπάρχουν κολλώδεις σταγόνες βλέννας, ώστε τα νήματα θυμίζουν μικροσκοπικά μαργαριταρένια κολιέ που κρέμονται ίσια κάτω.

Το πιο συναρπαστικό μέρος της πυγολαμπίδας είναι το φως με το οποίο φωτίζει τις «πετονιές». Η πυγολαμπίδα της Νέας Ζηλανδίας είναι ένα από τα έντομα των οποίων η λάμψη δεν συνδέεται με το νευρικό σύστημα. Εντούτοις, μπορεί να σβήνει το φως κατά βούληση. Το όργανο που παράγει το φως βρίσκεται στην άκρη των απεκκριτικών πόρων της, και μέρος του αναπνευστικού συστήματος της προνύμφης δρα ως ανακλαστήρας, στέλνοντας το φως προς τα κάτω. Σβήνει το φως περιορίζοντας το οξυγόνο ή τις χημικές ουσίες που είναι απαραίτητες για να παραχθεί φως.

Ωστόσο, το φως στην άκρη του τούνελ της πυγολαμπίδας δεν είναι το ελπιδοφόρο σημάδι που περιμένει ένα έντομο. Καθώς πετάει πέφτει στη θανατηφόρα κουρτίνα, στην οποία, όπως λέγεται, μια χημική ουσία ίσως το αναισθητοποιεί σταδιακά. Όταν αισθανθεί τις δονήσεις του θύματος που αγωνίζεται να ελευθερωθεί, η προνύμφη κρέμεται παράτολμα έξω από την αιώρα και, με συσπάσεις του σώματός της, τραβάει το νήμα στο στόμα της.

Έπειτα από έξι ως εννέα μήνες ψαρέματος και φαγητού, η προνύμφη μεταμορφώνεται σε χρυσαλλίδα και κατόπιν απολαμβάνει τη ζωή ως ενήλικο άτομο. Το αν το ενήλικο έντομο απολαμβάνει τη ζωή όμως είναι αμφισβητήσιμο. Θα ζήσει μόνο δύο ή τρεις μέρες, επειδή το ενήλικο έντομο δεν έχει στόμα και δεν μπορεί να τραφεί. Ο χρόνος που του απομένει είναι αφιερωμένος στην αναπαραγωγή. Οι ενήλικες αρσενικές πυγολαμπίδες γονιμοποιούν τις θηλυκές τη στιγμή που βγαίνουν από το κουκούλι τους. Η θηλυκή μπορεί να χρειαστεί μια ολόκληρη μέρα για να γεννήσει τα αβγά της, ένα-ένα, και κατόπιν πεθαίνει. Αφού έχει συμβάλει σε έναν αστραφτερό γαλαξία που χαρίζει άπειρη απόλαυση στους ανθρώπους, ο 10μηνος ή 11μηνος κύκλος της ζωής του μικροσκοπικού φωτοδότη της Νέας Ζηλανδίας κλείνει.

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Απέναντι σελίδα: Μπαίνουμε στο σπήλαιο των πυγολαμπίδων

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Πάνω: Μια παράσταση φωτός από τις πυγολαμπίδες στην οροφή του σπηλαίου

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Δεξιά: Οι «πετονιές» των πυγολαμπίδων

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 16]

Εικόνες στις σελίδες 16, 17: Waitomo Caves Museum Society Inc.