Μια Διακριτική Βασίλισσα που Νίκησε ένα Ραδιούργο Επίσκοπο

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στη Νότια Αφρική

ΑΝΑΜΕΣΑ στις πιστές κυρίες της συνοδείας της, η Βασίλισσα Αικατερίνη Παρ της Αγγλίας αισθάνεται ασφαλής. Ο Βασιλιάς Ερρίκος Η΄ έχει καταβληθεί από την αρρώστια του και τις συνωμοσίες της αυλής. Ενώ η βασίλισσα συζητάει με κάποια φίλη της, μια από τις κυρίες της μπαίνει μέσα τρέχοντας, κρατώντας σφιχτά ένα φύλλο χαρτί. Λαχανιασμένη, δίνει το χαρτί στην Αικατερίνη. Η βασίλισσα, αναστατωμένη από την ανησυχία που βλέπει ζωγραφισμένη στο πρόσωπο της γυναίκας, παίρνει το χαρτί διστακτικά. Όπως φαίνεται, είχε πέσει κατά λάθος από τα χέρια κάποιου αξιωματούχου έξω από τα διαμερίσματα της βασίλισσας.a

Καθώς διαβάζει το περιεχόμενό του, η Αικατερίνη χλωμιάζει. Η δυσπιστία της μετατρέπεται σε φρίκη. Πρόκειται για μια σειρά κατηγοριών που τη στιγματίζουν ως αιρετική και οι οποίες υπογράφονται από το βασιλιά. Βγάζει μια φωνή και σχεδόν σωριάζεται στο έδαφος, αλλά οι φίλες της τη συγκρατούν. Προσπαθεί να ηρεμήσει, να σκεφτεί καθαρά, αλλά είναι τόσο αναστατωμένη που δεν τα καταφέρνει. Με καλοσύνη, οι κυρίες της τη βοηθούν να πλαγιάσει.

Ξαπλώνει, αλλά δεν μπορεί να ησυχάσει. Στο μυαλό της έρχονται σκόρπια περιστατικά από το γάμο της με τον Βασιλιά Ερρίκο Η΄. Ήταν 31 χρονών, είχε παντρευτεί και είχε χηρέψει δυο φορές, και σκεφτόταν να παντρευτεί τον κομψό Τόμας Σέιμουρ. Αλλά ο βασιλιάς είχε άλλα σχέδια. Της έκανε πρόταση γάμου. Πώς μπορούσε να αρνηθεί; Η τιμή που της γινόταν ήταν βέβαια μεγάλη, αλλά συνοδευόταν και από πολλά προβλήματα. Έγινε η έκτη σύζυγός του στις 12 Ιουλίου 1543.

Ο Ερρίκος είχε χάσει το κομψό, επιβλητικό, αθλητικό παράστημα που είχε στα νιάτα του. Σε ηλικία 52 ετών ήταν κατά πολύ υπέρβαρος, κυκλοθυμικός και έπασχε από έλκη στα πόδια, σε σημείο που μερικές φορές δυσκολευόταν να περπατήσει και έπρεπε να τον μεταφέρουν πάνω σε μια καρέκλα.

Εντούτοις, η Αικατερίνη είχε χρησιμοποιήσει τη μεγάλη της ευφυΐα και τα χαρίσματά της για να κάνει το γάμο της επιτυχημένο. Έγινε φίλη με τα τρία παιδιά που είχε αποκτήσει εκείνος από τους προηγούμενους γάμους του. Έκανε ό,τι μπορούσε για να είναι μια ευχάριστη σύζυγος. Όταν τον πονούσαν τα πόδια του, του αποσπούσε την προσοχή με ζωηρές συζητήσεις, πολλές φορές γύρω από θρησκευτικά θέματα. Πρόσφερε στο βασιλιά κάποια ηρεμία στα τελευταία του χρόνια.

Τώρα, προσπαθεί να ανασκοπήσει τη ζωή της με το βασιλιά. Πού είχε σφάλει; Σκέφτεται μια πρόσφατη συνάντηση που είχε μαζί του. Εκείνο το βράδυ ήταν παρόντες κάποιοι από τους αυλικούς του, και ο ίδιος φαινόταν να είναι ευδιάθετος. Όπως το συνήθιζε, αυτή ήγειρε ένα ερώτημα θρησκευτικής φύσης, το οποίο είχαν συζητήσει και παλιότερα. Εκείνος θύμωσε και τη διέκοψε απότομα. Έμεινε κατάπληκτη, αλλά το θεώρησε απλή κακοκεφιά από μέρους του. Συνήθως εκείνος απολάμβανε τέτοιες συζητήσεις και δεν ενοχλούνταν από το ενδιαφέρον της για τα θρησκευτικά θέματα.

Αναλογίζεται ποιοι ήταν παρόντες εκείνη τη φορά. Οι σκέψεις της γυρνούν επίμονα σε έναν άντρα—τον Στίβεν Γκάρντινερ, ένα γνωστό εχθρό.

Ένας Ραδιούργος Επίσκοπος

Ο Γκάρντινερ, επίσκοπος του Γουίντσεστερ και βασιλικός σύμβουλος, είναι άνθρωπος με επιρροή και πολέμιος της θρησκευτικής μεταρρύθμισης. Δυσανασχετεί με την Αικατερίνη τόσο για το ενδιαφέρον της γύρω από τις θρησκευτικές αλλαγές όσο και για την επιρροή που ασκεί στο βασιλιά.

Όταν ο αρχισύμβουλος του Ερρίκου, ο Τόμας Κρόμγουελ, κατάφερε να απομακρύνει τον Γκάρντινερ από τη θέση που κατείχε ως πρώτος γραμματέας του βασιλιά, ο Γκάρντινερ άρχισε να ψάχνει ευκαιρία για να πάρει την εκδίκησή του. Αναμείχθηκε στη συνωμοσία που προκάλεσε την πτώση και την εκτέλεση του Κρόμγουελ. Ο Γκάρντινερ ήταν επίσης απογοητευμένος επειδή ο Ερρίκος τον είχε παραβλέψει και είχε διορίσει Αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπουρι ένα σχετικά αφανή άνθρωπο, τον Τόμας Κράνμερ, ο οποίος ήταν φιλοπροτεστάντης. Ευτυχώς για τον Κράνμερ, ο Ερρίκος απέτρεψε μια συνωμοσία που οργάνωναν εναντίον του ο Γκάρντινερ και κάποιοι άλλοι.

Ο κίνδυνος για την Αικατερίνη και τις κυρίες της αυλής της γίνεται ακόμη μεγαλύτερος εξαιτίας μιας άλλης πρόσφατης ραδιουργίας του Επισκόπου Γκάρντινερ. Μια νέα γυναίκα, η Αν Άσκιου, υποστήριζε ανοιχτά τη θρησκευτική μεταρρύθμιση. Βρισκόταν στη φυλακή και περίμενε να την εκτελέσουν ως αιρετική. Αλλά ο Γκάρντινερ ενδιαφερόταν για αυτήν για κάποιον άλλο λόγο. Ήθελε αποδείξεις ότι αυτή είχε επαφές με σημαίνουσες κυρίες της αυλής, πράγμα που θα μπορούσε επίσης να ενοχοποιήσει τη βασίλισσα. Ο Τόμας Ράιθσλι, συνεργάτης του Γκάρντινερ και ένας από τους εξέχοντες συμβούλους του βασιλιά, πήγε να ανακρίνει την Αν Άσκιου.

Βασανίζεται στον Τροχό

Ο Ράιθσλι ανέκρινε την Αν για κάποιο διάστημα, αλλά δεν της απέσπασε τις ενοχοποιητικές αποδείξεις που χρειαζόταν. Τελικά, διέταξε να δεθεί στον τροχό,b παρά το ότι ήταν παράνομο να χρησιμοποιηθεί αυτό το όργανο βασανισμού σε γυναίκα. Όταν δεν κατάφεραν να την κάνουν να μιλήσει, ο Ράιθσλι και ένας άλλος σύμβουλος γύρισαν οι ίδιοι τον τροχό, τεντώνοντάς την στο έπακρο, αλλά και πάλι δεν μπόρεσαν να της αποσπάσουν τις πληροφορίες που ήθελαν.

Η σκέψη του μαρτυρίου της Αν Άσκιου κάνει την Αικατερίνη να κλάψει. Αντιλαμβάνεται ότι κάποιος μπήκε στο δωμάτιο. Μια από τις κυρίες της πλησιάζει και της λέει ότι ο γιατρός του βασιλιά, ο Δρ Γουέντι, έχει έρθει εκ μέρους του βασιλιά για να την εξετάσει. Ο καλοσυνάτος γιατρός τη ρωτάει πώς είναι και της μεταφέρει το ενδιαφέρον του βασιλιά για την υγεία της.

Ο γιατρός εξηγεί ότι ο βασιλιάς τού εκμυστηρεύτηκε τη συνωμοσία εναντίον της και τον όρκισε να την κρατήσει μυστική. Εντούτοις, ο Δρ Γουέντι τής αποκαλύπτει όλη την ιστορία—πως, όταν η ίδια έφυγε από το βασιλιά εκείνη τη νύχτα, αυτός σχολίασε σαρκαστικά ότι το θεωρούσε πολύ παρηγορητικό στα γηρατειά του “να διδάσκεται από τη σύζυγό του”.

Ο Γκάρντινερ βρήκε την ευκαιρία που ζητούσε και την άρπαξε. Είπε ότι η βασίλισσα προστάτευε αιρετικούς και ότι οι ενέργειές της ήταν προδοτικές, με αποτέλεσμα να απειλείται η εξουσία του βασιλιά. Ισχυρίστηκε ότι, αν τους δινόταν χρόνος, ο ίδιος και μερικοί άλλοι θα μπορούσαν να καταθέσουν ενώπιον του βασιλιά τις σχετικές αποδείξεις. Ο θυμωμένος βασιλιάς δέχτηκε να υπογράψει ένα κατηγορητήριο εναντίον της.

Αφού εξιστορεί αυτά τα γεγονότα, ο Δρ Γουέντι την παρακινεί να πάει στο βασιλιά με την πρώτη ευκαιρία και να του ζητήσει ταπεινά συγνώμη. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να εξουδετερώσει τους εχθρούς της, οι οποίοι δεν θα ησυχάσουν μέχρι να τη φυλακίσουν στον Πύργο του Λονδίνου και μέχρι να έχουν αρκετές αποδείξεις για να την καταδικάσουν σε θάνατο.

Η Αικατερίνη διακρίνει ότι αυτή η συμβουλή είναι σοφή, και, αργά κάποια νύχτα, μόλις ακούει ότι ο βασιλιάς βρίσκεται στα ιδιαίτερα διαμερίσματά του, ντύνεται προσεκτικά και προετοιμάζει αυτά που θα πει. Τη συνοδεύουν η αδελφή της και μια φίλη, η Λαίδη Λέιν.

Μια Σοφή, Συνετή Βασίλισσα

Ο βασιλιάς κάθεται με κάποιους ευγενείς του και συνομιλεί εύθυμα μαζί τους. Υποδέχεται τη σύζυγό του χαμογελώντας. Κατόπιν ο Ερρίκος στρέφει τη συζήτηση σε θρησκευτικά θέματα. Ζητάει από την Αικατερίνη να λύσει τις απορίες που έχει ο ίδιος σε μερικά σημεία. Η Αικατερίνη διακρίνει την παγίδα αμέσως. Κάνει ό,τι μπορεί για να απαντήσει με ειλικρίνεια και εντιμότητα.

Λέει ότι ο Θεός δημιούργησε τη γυναίκα έπειτα από τον άντρα—κατώτερη από αυτόν. Συνεχίζει: “Εφόσον, λοιπόν, ο Θεός όρισε να υπάρχει τέτοια διαφορά ανάμεσα στη φύση του άντρα και της γυναίκας, και η μεγαλειότητά σας, υπερέχει τόσο πολύ σε σοφία ενώ εγώ είμαι από όλες τις απόψεις πολύ κατώτερή σας, πώς είναι δυνατόν, μεγαλειότατε, να ζητάτε τη δική μου γνώμη γύρω από τόσο περίπλοκα θρησκευτικά θέματα;” Κατόπιν αναγνωρίζει ότι εκείνος είναι κεφαλή της στα πάντα, δεύτερος μόνο σε σχέση με τον Θεό.

“Δεν είναι έτσι”, απαντάει ο βασιλιάς. “Εσύ έχεις γίνει καθηγήτρια για να μας εκπαιδεύεις και όχι για να εκπαιδεύεσαι ή να καθοδηγείσαι από εμάς”.

Εκείνη απαντάει: “Αν το πιστεύετε αυτό, μεγαλειότατε, τότε, μεγαλειότατε, με έχετε παρεξηγήσει πολύ, γιατί εγώ πάντα θεωρούσα πολύ απρεπές και εξωφρενικό το να παίρνει μια γυναίκα θέση εκπαιδευτή ή δασκάλου του κυρίου και συζύγου της· αντίθετα εκείνη πρέπει να μαθαίνει από το σύζυγό της και να διδάσκεται από αυτόν”. Στη συνέχεια εξηγεί πως, όταν μιλούσε μαζί του για θρησκευτικά θέματα και μερικές φορές εξέφραζε κάποια γνώμη, δεν είχε σκοπό να προωθήσει τις ιδέες της. Απεναντίας, έλπιζε με τη συζήτηση να αποσπάσει την προσοχή του από τον πόνο που ένιωθε εξαιτίας της ασθένειάς του.

“Αλήθεια, Αγαπητή μου;” λέει ο βασιλιάς. “Δεν απέβλεπες, λοιπόν, με τα επιχειρήματά σου σε κάτι κακό; Τότε είμαστε και πάλι απόλυτα φίλοι, περισσότερο από ποτέ προηγουμένως”. Ενώ είναι ακόμη καθισμένος, τη φωνάζει κοντά του, την αγκαλιάζει θερμά και τη φιλάει. Λέει ότι αυτά τα νέα που έμαθε είναι καλύτερα από το να λάβαινε ένα απρόσμενο δώρο εκατό χιλιάδων λιρών. Συνεχίζουν να συζητούν ευχάριστα, ώσπου της δίνει την άδεια να αποσυρθεί γύρω στα μεσάνυχτα.

Την επομένη, ο βασιλιάς κάνει όπως συνήθως τον περίπατό του στο βασιλικό κήπο, συνοδευόμενος από δύο ευγενείς που τον υπηρετούν στην κρεβατοκάμαρά του. Έχει καλέσει τη βασίλισσα να τον συνοδεύσει, και εκείνη εμφανίζεται στην ώρα της με τρεις από τις κυρίες της. Ο Ερρίκος αμέλησε να πει στην Αικατερίνη ότι αυτή ήταν η προσυμφωνημένη ώρα για τη σύλληψή της. Παρέλειψε, επίσης, να πληροφορήσει τον Ράιθσλι, ο οποίος επρόκειτο να κάνει τη σύλληψη, για τη συμφιλίωσή του με τη βασίλισσα. Ενώ αυτοί διασκεδάζουν, εμφανίζεται ο Ράιθσλι με 40 άντρες από τη φρουρά του βασιλιά για να συλλάβει τη βασίλισσα μαζί με τις κυρίες της.

Ο Ερρίκος απομακρύνεται από την υπόλοιπη συντροφιά και φωνάζει κοντά του τον Ράιθσλι, ο οποίος πέφτει στα γόνατα. Οι υπόλοιποι δεν μπορούν να ακούσουν τι λέει ο βασιλιάς, αλλά τον ακούν να ξεστομίζει οργισμένος τις λέξεις: “Απατεώνα! Κτήνος! Ανόητε!” Διατάζει τον Ράιθσλι να εξαφανιστεί από μπροστά του.

Όταν ο βασιλιάς επιστρέφει κοντά στην Αικατερίνη, εκείνη προσπαθεί να τον κατευνάσει με καταπραϋντικά λόγια. Προσπαθεί μάλιστα να δικαιολογήσει και τον Ράιθσλι, λέγοντας πως ό,τι έκανε ίσως να έγινε κατά λάθος.

Τότε ο βασιλιάς απαντάει: “Στο λόγο μου, Αγαπητή μου, όσον αφορά εσένα υπήρξε μεγάλος απατεώνας, γι’ αυτό ας φύγει”.

Έτσι, η Αικατερίνη σώθηκε από τους εχθρούς της και ο Επίσκοπος Γκάρντινερ έχασε την εύνοια του βασιλιά. Η βασίλισσα είχε νικήσει το ραδιούργο επίσκοπο. Το παιχνίδι είχε τελειώσει.c

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνες στη σελίδα 21]

Η Βασίλισσα Αικατερίνη Παρ

Ο Επίσκοπος Στίβεν Γκάρντινερ

[Ευχαριστίες]

Λεπτομέρεια με την Αικατερίνη Παρ: Ευγενής παραχώρηση από National Portrait Gallery, London· Στίβεν Γκάρντινερ: National Trust Photographic Library/J. Whitaker

[Εικόνα στη σελίδα 22]

Ο Ερρίκος Η΄ Επιτίμησε τον Τόμας Ράιθσλι Ενώπιον της Βασίλισσας

[Εικόνα στη σελίδα 22]

Προσωπογραφία από τον Χόλμπαϊν, από το βιβλίο The History of Protestantism (Τόμ. Γ΄)

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 20]

Φόντο στις σελίδες 20-22: Από το βιβλίο The Library of Historic Characters and Famous Events, Τόμ. Ζ΄, 1895