Οι Θρησκείες Αναζητούν την Ειρήνη στην Ασίζη

«Ποτέ ξανά βία! Ποτέ ξανά πόλεμος! Ποτέ ξανά τρομοκρατία! Εν ονόματι του Θεού, είθε κάθε θρησκεία να φέρει πάνω στη γη δικαιοσύνη και ειρήνη, συγχώρηση και ζωή, αγάπη!»​—Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄.

ΑΣΙΖΗ ΙΤΑΛΙΑΣ, 24 Ιανουαρίου 2002​—Εκπρόσωποι των οργανωμένων θρησκειών του κόσμου συγκεντρώθηκαν για να προσευχηθούν για την ειρήνη, μια ειρήνη που απειλείται από την τρομοκρατία, τη μισαλλοδοξία και την αδικία. Η συγκέντρωση ανακοινώθηκε από τον πάπα περίπου δύο μήνες μετά την κατάρρευση των Δίδυμων Πύργων στην Πόλη της Νέας Υόρκης. Πολλοί θρησκευτικοί ηγέτες δέχτηκαν με ενθουσιασμό την πρόσκληση του Βατικανού.

Σε δύο προγενέστερες περιπτώσεις​—μία το 1986 και μία το 1993—​ο πάπας είχε συγκαλέσει ημέρα προσευχής στην ίδια ιταλική πόλη.a Πάνω από χίλιοι δημοσιογράφοι από όλο τον κόσμο ήρθαν για να καλύψουν τη συγκέντρωση του 2002. Πολλές θρησκείες εκπροσωπήθηκαν στις προσευχές για ειρήνη​—θρησκείες του Χριστιανικού κόσμου (Καθολικοί, Λουθηρανοί, Αγγλικανοί, Ορθόδοξοι, Μεθοδιστές, Βαπτιστές, Πεντηκοστιανοί, Μενονίτες, Κουάκεροι και άλλοι) αλλά και ο Ισλαμισμός, ο Ινδουισμός, ο Κομφουκιανισμός, ο Σιχισμός, ο Ζαϊνισμός, το Τενρίκιο, ο Βουδισμός, ο Ιουδαϊσμός, οι παραδοσιακές αφρικανικές θρησκείες, ο Σιντοϊσμός και ο Ζωροαστρισμός. Παρευρέθηκαν και αντιπροσωπείες άλλων θρησκειών, καθώς και ένας εκπρόσωπος από το Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών.

Διακηρύξεις Υπέρ της Ειρήνης

Η ημέρα άρχισε στις 8:40 π.μ., όταν το «τρένο της ειρήνης» ξεκίνησε από το μικρό σταθμό του Βατικανού. Το τρένο, το οποίο είχε εφτά βαγόνια με όλες τις ανέσεις, συνοδευόταν από δύο ελικόπτερα που το προστάτευαν. Έπειτα από ένα δίωρο ταξίδι, ο πάπας και οι άλλοι θρησκευτικοί ηγέτες έφτασαν στην Ασίζη. Τα μέτρα ασφαλείας ήταν αυστηρά​—περίπου χίλιοι αστυνομικοί βρίσκονταν σε επιφυλακή.

Οι θρησκευτικοί ηγέτες συγκεντρώθηκαν σε κάποια παλιά πλατεία η οποία είχε καλυφτεί από μια τεράστια σκηνή. Στο εσωτερικό της, υπήρχε μια μεγάλη κόκκινη εξέδρα σε σχήμα Λ για τους θρησκευτικούς εκπροσώπους, ενώ το κάθισμα του πάπα ήταν τοποθετημένο στο κέντρο. Στο πλάι της εξέδρας βρισκόταν ένα ελαιόδεντρο​—σύμβολο ειρήνης. Μπροστά από την εξέδρα υπήρχε ένα ακροατήριο 2.000 και πλέον προσεκτικά επιλεγμένων προσκεκλημένων. Στην πρώτη σειρά κάθονταν μερικοί από τους ανώτατους αξιωματούχους της Ιταλίας. Πολυμελείς χορωδίες έψαλλαν ύμνους για την ειρήνη στα διαστήματα ανάμεσα στις ομιλίες. Σε άλλα μέρη της πόλης, χιλιάδες άνθρωποι, κυρίως νέοι, επιδείκνυαν αντιπολεμικά συνθήματα σε αρκετές γλώσσες και έλεγαν τραγούδια για την ειρήνη. Πολλοί είχαν στα χέρια τους κλαδιά ελιάς.

Αφού πήρε τη θέση του στην εξέδρα, ο πάπας καλωσόρισε τα μέλη των διαφόρων θρησκευτικών αντιπροσωπειών. Κατόπιν, αφού ψάλθηκε στη λατινική ένας ύμνος βασισμένος στο εδάφιο Ησαΐας 2:4​—που περιέχει μια προφητεία για έναν καιρό κατά τον οποίο “δεν θα σηκώνει σπαθί έθνος εναντίον έθνους”—​δώδεκα εκπρόσωποι, καθένας με τη δική του θρησκευτική ενδυμασία, έκαναν επίσημες διακηρύξεις υπέρ της ειρήνης. Ακολουθούν μερικά παραδείγματα.

«Αυτή την ιστορική στιγμή, η ανθρωπότητα χρειάζεται να δει χειρονομίες ειρήνης και να ακούσει λόγια ελπίδας».​—Καρδινάλιος Φρανσουά Ξαβιέ Ναγουίεν Βαν Τουάν.

Ο Θεός «δεν είναι Θεός πολέμου και συγκρούσεων αλλά Θεός ειρήνης».​—Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος Α΄.

«Οι θρησκευτικές διαφορές δεν πρέπει να κάνουν [τους ανθρώπους] να αψηφούν, ή ακόμη και να μισούν, όσους είναι διαφορετικοί».​—Δρ Σέιτρι Νιόμι, Παγκόσμια Ένωση Μεταρρυθμισμένων Εκκλησιών.

«Η δικαιοσύνη και η αδελφική αγάπη είναι οι δύο απαραίτητοι στυλοβάτες της αληθινής ειρήνης ανάμεσα στους ανθρώπους».​—Αρχηγός Αμάντου Γκασέτο, εκπρόσωπος των παραδοσιακών αφρικανικών θρησκειών.

«Μόνο η ειρήνη είναι ιερή, ο πόλεμος δεν είναι ποτέ ιερός!»​—Αντρέα Ρικάρντι, Καθολική Εκκλησία.

Μερικοί εκπρόσωποι παραδέχτηκαν ότι οι θρησκείες φέρουν σοβαρή ευθύνη για την υποδαύλιση της μισαλλοδοξίας και του πολέμου. Ο εκπρόσωπος της Παγκόσμιας Λουθηρανικής Ομοσπονδίας ανέφερε ότι ο κόσμος είχε «κλυδωνιστεί από το άγριο μίσος που πυροδοτεί ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός». Ένας εκπρόσωπος του Ιουδαϊσμού είπε: «Οι θρησκείες έχουν υποδαυλίσει πλήθος φρικιαστικών και αιματηρών πολέμων». Μια Ινδουίστρια εκπρόσωπος διακήρυξε: «Η ιστορία επανειλημμένα επιδεικνύει περιπτώσεις αυτοανακηρυγμένων σωτήρων της θρησκείας οι οποίοι έχουν θέσει τη θρησκεία στην υπηρεσία της εξουσίας και των διαιρετικών δυνάμεων».

Αφού καταδίκασαν επίσημα την τρομοκρατία και τον πόλεμο, οι αντιπροσωπείες αποσύρθηκαν στους καθορισμένους χώρους τους για να προσευχηθούν στους αντίστοιχους θεούς τους για ειρήνη.

Προσευχές για Ειρήνη

Οι εκπρόσωποι των θρησκειών του Χριστιανικού κόσμου προσευχήθηκαν μαζί στην κάτω Βασιλική του Αγ. Φραγκίσκου, κοντά στον ομώνυμο τάφο. Η τελετή ξεκίνησε με μια «Τριαδική επίκληση» από τον πάπα και τρεις άλλους εκπροσώπους. Οι προσευχές διανθίζονταν από ύμνους και επικλήσεις που εκθείαζαν την ειρήνη καθώς και από Γραφικές περικοπές με το ίδιο θέμα. Σε μια προσευχή υποβλήθηκε το αίτημα για την εδραίωση «αδιαίρετης πίστης». Στο τέλος της τελετής, οι συμμετέχοντες έψαλαν το Πάτερ Ημών στη λατινική, βασισμένο στο 6ο κεφάλαιο του Ματθαίου, εδάφια 9 ως 13.

Συγχρόνως, εκπρόσωποι άλλων θρησκευτικών ομάδων προσεύχονταν σε άλλους χώρους. Σε μια αίθουσα με προσανατολισμό στη Μέκκα, οι Μουσουλμάνοι, γονατισμένοι πάνω σε χαλιά, επικαλούνταν τον Αλλάχ. Οι Ζωροαστριστές, οι οποίοι προσεύχονταν κοντά στους Ζαϊνιστές και στους Κομφουκιανιστές, άναψαν ιερή φωτιά. Οι εκπρόσωποι των παραδοσιακών αφρικανικών θρησκειών προσεύχονταν στα πνεύματα των προγόνων τους. Οι Ινδουιστές ζητούσαν ειρήνη από τους θεούς τους. Όλοι παρακαλούσαν τους θεούς τους σύμφωνα με το δικό τους τελετουργικό.

Κοινή Δέσμευση για Ειρήνη

Οι εκπρόσωποι συγκεντρώθηκαν πάλι στη σκηνή για την ολοκλήρωση των τελετών. Μοναχοί παρέδωσαν με επισημότητα στους εκπροσώπους αναμμένα λυχνάρια​—σύμβολα της ελπίδας για ειρήνη. Η εικόνα ήταν εντυπωσιακή. Κατόπιν, διάφορα μέλη αντιπροσωπειών διάβασαν μια κοινή δέσμευση για ειρήνη, κάνοντας ο καθένας μια διαφορετική διακήρυξη.

«Η οικοδόμηση ειρήνης απαιτεί αγάπη για το συνάνθρωπο».​—Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος Α΄.

«Η βία και η τρομοκρατία δεν συμβιβάζονται με το γνήσιο πνεύμα της θρησκείας».​—Δρ Κόνραντ Ράιζερ, εκπρόσωπος του Παγκόσμιου Συμβουλίου των Εκκλησιών.

«Δεσμευόμαστε να εκπαιδεύουμε τους ανθρώπους να εκδηλώνουν αμοιβαίο σεβασμό και εκτίμηση».​—Μπάι Σαΐμπτζι Μοχίντερ Σινχ, εκπρόσωπος της θρησκείας των Σιχ.

«Ειρήνη χωρίς δικαιοσύνη δεν είναι αληθινή ειρήνη».​—Ορθόδοξος Επίσκοπος Βασίλειος.

Τελικά, ο πάπας διάβασε τα λόγια που αναφέρονται στην εισαγωγή του άρθρου. Αυτή η διαθρησκευτική συγκέντρωση ολοκληρώθηκε με τον εναγκαλισμό των εκπροσώπων ως σύμβολο ειρήνης. Ακούστηκαν προσεγμένα, όμορφα λόγια με τη συνοδεία μεγαλοπρεπών επιδείξεων και τελετών. Εντούτοις, ποια ήταν η αντίδραση σε αυτή την επιβλητική περίσταση;

“Αν τα Λόγια Γίνουν Πράξεις”

Οι εφημερίδες και η τηλεόραση επικρότησαν την πρωτοβουλία του πάπα. Μερικοί αποκάλεσαν μάλιστα τον πάπα «εκπρόσωπο όλων των θρησκειών του Χριστιανικού κόσμου». Η εφημερίδα του Βατικανού Λ’Οσερβατόρε Ρομάνο (L’Osservatore Romano) χαρακτήρισε εκείνη την ημέρα στην Ασίζη ως «ορόσημο στο δρόμο για την εδραίωση ενός ειρηνικού πολιτισμού». Η εφημερίδα Κοριέρε ντελ’Ούμπρια (Corriere dell’Umbria) είχε την επικεφαλίδα: «Η Ασίζη Φωτίζει την Ειρήνη».

Δεν ήταν όλοι οι παρατηρητές εξίσου ενθουσιασμένοι. Μερικοί εξέφρασαν τον προβληματισμό τους επειδή, παρά τις προγενέστερες ημέρες προσευχής για την ειρήνη το 1986 και το 1993, οι πόλεμοι που διεξάγονται στο όνομα της θρησκείας εξακολουθούν να πλήττουν την ανθρωπότητα. Το θρησκευτικό μίσος έχει πυροδοτήσει αιματηρές σφαγές στην Ουγκάντα, στην πρώην Γιουγκοσλαβία, στην Ινδονησία, στο Πακιστάν, στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Ιρλανδία.

Η ιταλική εφημερίδα Λα Ρεπούμπλικα (La Repubblica) ανέφερε ότι μερικοί αναλυτές αποδοκίμασαν τη συγκέντρωση χαρακτηρίζοντάς την «απλή επίδειξη». Ένα μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είπε ότι για να προαχθεί η ειρήνη, οι θρησκευόμενοι άνθρωποι πρέπει «να εφαρμόζουν το Ευαγγέλιο»​—δηλαδή να τηρούν τα λόγια «να αγαπάτε τους εχθρούς σας, να γυρνάτε και το άλλο μάγουλο». Κατά την άποψή του, αυτό «δεν το κάνει κανένας».

Ο πρόεδρος των Ιταλικών Ιουδαϊκών Κοινοτήτων ανέφερε ότι «θα είναι ενδιαφέρον να δούμε τι θα συμβεί τώρα, δηλαδή αν τα λόγια ακολουθηθούν από συγκεκριμένες πράξεις και αληθινές αλλαγές». Η εκπρόσωπος των Ιταλών Βουδιστών εκφράστηκε με παρόμοιο τρόπο, λέγοντας ότι θα πρέπει κάποιος να «φροντίσει ώστε οι παρακλήσεις για ειρήνη να μη μείνουν μόνο αγαθές προθέσεις». Ένας δημοσιογράφος, γράφοντας για το ιταλικό περιοδικό Λ’Εσπρέσο (L’Espresso), ισχυρίστηκε ότι η συγκέντρωση στην Ασίζη εξυπηρέτησε και έναν άλλον σκοπό για τις θρησκείες του Χριστιανικού κόσμου που εκπροσωπήθηκαν εκεί. Όπως είπε, πρόκειται για «ένα κοινό μέτωπο αντίστασης απέναντι στη θρησκευτική δυσαρέσκεια, απείθεια και δυσπιστία», καθώς και για μια προσπάθεια που αποσκοπεί στην καταπολέμηση της «εντατικής πορείας προς την εκκοσμίκευση» η οποία πλήττει την Ευρώπη παρά τη «Χριστιανική ιστορία» της.

Ανάμεσα στους δριμύτερους επικριτές αυτής της συγκέντρωσης ήταν και Καθολικοί οπαδοί της παράδοσης, οι οποίοι ανησυχούν για το ενδεχόμενο νοθείας των εκκλησιαστικών δογμάτων τους. Σε μια τηλεοπτική συνέντευξη, ο Βιτόριο Μεσόρι, ένας γνωστός Καθολικός συγγραφέας, επισήμανε ότι υπάρχει ο κίνδυνος εξαιτίας της συγκέντρωσης στην Ασίζη να αμβλυνθούν οι διαφορές ανάμεσα στις θρησκείες. Ασφαλώς οι εκκλησιαστικές αρχές είχαν λάβει μέτρα ώστε να μη δοθεί η εντύπωση της ανάμειξης των θρησκειών. Ο ίδιος ο πάπας έκανε δήλωση για να αντικρούσει τέτοιες κατηγορίες. Εντούτοις, για πολλούς, αυτή καθαυτή η φύση της συγκέντρωσης φαινόταν να υποδηλώνει ότι οι διάφορες θρησκείες εκπροσωπούν απλώς διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης της ίδιας ανώτερης δύναμης.

Θρησκεία και Ειρήνη

Αλλά τι μπορούν να κάνουν οι οργανωμένες θρησκείες για να φέρουν ειρήνη; Μερικοί άνθρωποι θεωρούν ειρωνεία ακόμη και την ερώτηση, διότι οι θρησκείες φαίνεται να συμβάλλουν περισσότερο στην πρόκληση πολέμων παρά στην αποτροπή τους. Οι ιστορικοί έχουν σχολιάσει τον τρόπο με τον οποίο η θρησκεία έχει χρησιμοποιηθεί από τις κοσμικές εξουσίες για την υποδαύλιση του πολέμου. Ωστόσο, εγείρεται το ερώτημα: Γιατί έχουν επιτρέψει οι θρησκείες να χρησιμοποιηθούν με αυτόν τον τρόπο;

Οι θρησκείες του Χριστιανικού κόσμου, τουλάχιστον, έχουν διαθέσιμο έναν ιερό κανόνα ο οποίος θα μπορούσε να τις βοηθήσει να αποφύγουν την ενοχή από τη συμμετοχή στον πόλεμο. Ο Ιησούς δήλωσε ότι οι ακόλουθοί του δεν θα ήταν «μέρος του κόσμου». (Ιωάννης 15:19· 17:16) Αν οι θρησκείες του Χριστιανικού κόσμου τηρούσαν αυτά τα λόγια, δεν θα συμπαρατάσσονταν με τις πολιτικές εξουσίες, επιδοκιμάζοντας και ευλογώντας τους στρατούς και τον πόλεμο.

Πράγματι, για να ζουν σε αρμονία με τα θαυμάσια λόγια που ειπώθηκαν στην Ασίζη, οι θρησκευτικοί ηγέτες θα έπρεπε να κρατούν αποστάσεις από τις πολιτικές εξουσίες. Επιπλέον, θα έπρεπε να διδάσκουν στους οπαδούς τους τις οδούς της ειρήνης. Ωστόσο, οι ιστορικοί επισημαίνουν ότι ανάμεσα σε εκείνους που πράττουν βιαιότητες στον κόσμο υπάρχουν και πολλοί οι οποίοι πιστεύουν​—ή τουλάχιστον λένε ότι πιστεύουν—​στον Θεό. Πρόσφατα, το άρθρο του εκδότη μιας εφημερίδας έλεγε: «Λίγο καιρό μετά τις 11 Σεπτεμβρίου, κάποιος έγραψε τα εξής συγκλονιστικά και βαθυστόχαστα λόγια σε έναν τοίχο στην Ουάσινγκτον, D.C.: “Αγαπητέ Θεέ, σώσε μας από τους ανθρώπους που πιστεύουν σε εσένα”».

Όλες αυτές οι επιδείξεις και οι τελετές στην Ασίζη άφησαν αναπάντητα μερικά σοβαρά ερωτήματα. Αλλά για πολλούς θρησκευόμενους ανθρώπους, ίσως κανένα ερώτημα να μην είναι πιο σπουδαίο​—ή πιο βασανιστικό—​από το εξής: Γιατί μέχρι στιγμής φαίνεται πως ο Θεός έχει αρνηθεί να απαντήσει στις προσευχές που αναπέμπουν για ειρήνη οι θρησκείες του κόσμου;

[Υποσημείωση]

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Εκπρόσωποι με αναμμένα λυχνάρια​—σύμβολα της ελπίδας για ειρήνη

[Ευχαριστίες]

Φωτογραφία AP/Pier Paolo Cito

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 5]

Φωτογραφία AP/Pier Paolo Cito